Trudności w uczeniu się matematyki

Transkrypt

1 Trudności w uczeniu się matematyki Opracowała Izabela Bednarek

2 Bardzo ważnym problemem współczesnej szkoły są niepowodzenia szkolne. Szukamy przyczyn tych niepowodzeń, objawów ale również podejmujemy działania mające na celu ich przezwyciężenie. Tym artykułem chciałabym pomóc nauczycielom, pracującym z dziećmi i młodzieżą na różnych etapach rozwoju, w stawianiu trafnej diagnozy co do niepowodzeń ucznia i podejmowaniu odpowiednich środków zaradczych. Matematyka jest przedmiotem sprawiającym trudności bardzo wielu uczniom. Często nie jest przedmiotem lubianym. Do najważniejszych grup trudności należą: Trudności wynikające ze specyfiki tego przedmiotu. Język matematyczny jest trudny. Wymagana jest umiejętność syntezy, analizy i abstrahowania. Wiedza matematyczna, szczególnie ta część wiedzy, która jest typu encyklopedycznego, jest szybko zapominana. Dlatego bardzo ważna jest praca na lekcjach za pomocą tak zwanych metod aktywizujących. Trudności w uczeniu się matematyki wynikające z braków w wiadomościach. Brak podstaw lub pewnych fragmentów wiedzy uniemożliwia otrzymanie spójnej konstrukcji wiedzy. Uczeń nie dostrzega wówczas powiązań między poszczególnymi elementami, ma trudności z zapamiętaniem materiału. Nie dostrzega też korelacji matematyki z innymi dziedzinami: fizyką, chemią, informatyką, przedmiotami ekonomicznymi i życiem codziennym. Trudności szkolne czyli nieodpowiedni dobór metod i środków pracy przez nauczyciela do przekazywania wiedzy matematycznej, ale też i źle dobrane treści matematyczne w stosunku do możliwości ucznia. Psychologiczne przyczyny trudności. Jedną z nich jest dyskalkulia Dyskalkulia to specyficzne zaburzenia zdolności matematycznych, manifestujące się kłopotami w wykonywaniu prostych działań, tworzeniu mniej lub bardziej złożonych układów przestrzennych, czy zrozumieniu poleceń w zadaniach napisanych jak i przeczytanych przez nauczyciela w trakcie lekcji czy sprawdzianu. W przypadku zupełnego braku możliwości matematycznych dziecka (pełna utrata zdolności liczenia) mówi się o akalkulii. Niewielki brak zdolności matematycznych określamy jako oligokalkulię. Obniżanie lub zanik zdolności matematycznych w wyniku choroby psychicznej nazywa się parakalkulią. 2

3 Podstawowe formy dyskalkulii rozwojowej to: dyskalkulia werbalna przejawia się zaburzeniem umiejętności słownego uchwycenia zależności matematycznych, takich jak oznaczenia ilości i kolejności przedmiotów i liczebników, symboli działań i dokonań matematycznych, na przykład brak zdolności utożsamiania ilości z odpowiadającą jej liczbą; dyskalkulia praktognostyczna przejawia się w trudnościach w manipulowaniu przedmiotami narysowanymi na papierze, na ekranie monitora komputerowego czy trzymaniu dłońmi, jak na przykład kostki do gry. Uczeń nie jest w stanie ułożyć patyczków czy kostek według ich wielkości, nie umie wskazać, który z dwóch patyczków jest grubszy, cieńszy czy tego samego rodzaju. dyskalkulia leksykalna związana jest z brakiem lub znacznym ograniczeniem umiejętności czytania symboli matematycznych, cyfr, znaków działań. dyskalkulia graficzna jest to niezdolność zapisywania symboli matematycznych, połączona często z dysgrafią i dysleksją liter. Uczeń nie jest w stanie napisać dyktowanych nazw a nawet ich skopiować, na przykład liczbę 1284 pisze jako 1000, 200, 80, lub 4. dyskalkulia ideognostyczna to przede wszystkim niezdolność zrozumienia pojęć i pewnych zależności matematycznych oraz wykonywania obliczeń w pamięci. Często uczeń jest w stanie przepisać lub przeczytać liczby ale nie rozumie co przeczytał lub napisał, na przykład umie zapisać, że 9 to to samo co 10 1, albo 3 x 3. dyskalkulia operacyjna to bezpośrednie zaburzenie umiejętności wykonywania operacji matematycznych a więc wyklucza rozwiązywanie przez osobę cierpiącą na ten typ dyskalkulii bardziej złożonych zadań. Bardzo ważne jest aby trudności (symptomy trudności) w uczeniu się matematyki były zauważone już w wieku przedszkolnym. Objawy tych trudności u przedszkolaków to słaba koordynacja wzrokowo ruchowa, trudności w budowaniu z klocków, prymitywne rysowanie. Trzylatek powinien radzić sobie z narysowaniem koła, czterolatek kwadratu, pięciolatek trójkąta. W zerówce można wychwycić opóźnienia orientacji w schemacie całego ciała i przestrzeni. Dziecko ma wówczas problemy z terminami prawa lewa (część ciała), nie umie odtworzyć złożonej figury geometrycznej. 3

4 Wraz z wiekiem trudności nawarstwiają się. Rodzice, nauczyciele powinni zwracać uwagę na takie trudności jak: a) w uczeniu się arytmetyki - trudności z nauką tabliczki mnożenia, - brak zdolności do układania cyfr w odpowiednim porządku, - brak zdolności do rozróżniania cyfr (dziecko pisze na przykład 8 ale nie zdaje sobie sprawy że jest to cyfra występująca przed 9), - przy zapisywaniu i odczytywaniu liczb dziecko zamienia cyfry miejscami, na przykład 13 czyta (pisze) jako 31; odwraca cyfry, np 6 (9), - trudności w wykonywaniu prostych operacji arytmetycznych (dziecko wykonuje obliczenia na palcach), - trudności z problemami wymagającymi liczenia w życiu codziennym zakupy, zegarek. waga, - trudności z wyobrażeniem sobie zadań tekstowych, - trudności z zapamiętaniem reguł, zasad, definicji, - mylenie wyrazów podobnych fonetycznie ( iloczyn iloraz), - dziecko nie rozumie, że wartość liczby zależy od miejsca jakie zajmuje dana cyfra, nie widzi różnicy pomiędzy, np. 0,70 i 0,07, - uczeń myli lub opuszcza znaki matematyczne oraz cyfry. b) w nauce geometrii: - mylenie stron i kierunków, - błędy lokalizacyjne, - trudności z zadaniami geometrycznymi, - trudności z wykonaniem rysunków wspomagających rozwiązanie zadań, - pomijanie drobnych elementów graficznych figur. Bezspornym faktem jest to, że diagnoza nauczyciela musi być poparta badaniami w poradniach pedagogiczno psychologicznych. Jeśli jednak okaże się, że mamy w klasie osoby, u których stwierdzono wyżej opisywane zaburzenia, to możemy być pewni, że każda z nich będzie sobie z nimi radzić na swój sposób. My nauczyciele musimy też pamiętać, że trudności dla takich osób powstają tam gdzie inni ich w ogóle nie widzą często nauczyciel też nie (ale powinien sobie to uzmysłowić). Oto najważniejsze wskazania i zalecenia do pracy z uczniem mającym trudności w uczeniu się matematyki: nie traktuj ucznia jak chorego, kalekiego, niezdolnego lub leniwego; nie karz, nie wyśmiewaj w nadziei, że zmobilizujesz go do pracy; 4

5 nie łudź się, że sam z tego wyrośnie, weźmie się w garść lub, że ktoś go z tego wyleczy; nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej czasu na naukę, lecz mobilizuj go do systematycznych ćwiczeń i pracy nad sobą; staraj się zrozumieć swojego ucznia, jego potrzeby, możliwości i ograniczenia; zaobserwuj podczas lekcji co najskuteczniej pomaga uczniowi; nagradzaj za wysiłek i pracę a nie za jej efekty; opracuj program indywidualnych wymagań wobec ucznia dostosowany do jego możliwości i wkładu pracy; zapewnij pomoc dydaktyczno wyrównawczą; ćwicz arytmetykę w codziennych sytuacjach życiowych (liczenie zakupów, łyżek...) nie zabraniaj uczniowi korzystania z dodatkowych pomocy ( palce, patyczki...); daj dziecku więcej czasu na rozwiązanie zadań; nie wymagaj od ucznia metody przyjętej przez nauczyciela, ale pozwól mu przyjąć własną strategię rozwiązywania zadań. Ogólna zasada postępowania z dzieckiem mającym problemy na lekcjach matematyki jest taka: w nauczaniu trzeba budować na tym, co uczeń potrafi i robi dobrze. Szukać dla ucznia takiego pola działania, nawet poza matematyką, które umożliwi mu sukces i rozwinie zaufanie do siebie. Z drugiej strony trzeba, żeby uczeń umiał dobrze ocenić swoje możliwości. Pamiętajmy, że to my, nauczyciele, musimy dostosować się do ucznia dyslektycznego. Powinniśmy starać się o dobry kontakt dorosły dziecko i zwracać uwagę na wzajemne relacje: rodzice nauczyciele dziecko oraz sposób wyrażania przez nich emocji i oczekiwań. Dziecko musi czuć się akceptowane oraz zmotywowane do wykonywania ćwiczeń. Dla takich uczniów bardzo ważne jest budowanie w nich poczucia własnej wartości i zaufania do samego siebie. 5

6 Bibliografia 1. Z. Bartkowski Uczeń dysmatematyczny ; 2. E. Gruszczyk Kolczyńska Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki ; 3. E. Gruszczyk Kolczyńska Dlaczego dzieci nie potrafią się uczyć matematyki 4. M. Bogdanowicz Dekalog dla nauczycieli dzieci dyslektycznych ; 5. K. Konarzewski Gdzie szukać źródeł niepowodzeń w uczeniu się matematyki 6