Ochrona przeciwpoŝarowa obiektów uŝyteczności publicznej

Transkrypt

1 Ochrona przeciwpoŝarowa obiektów uŝyteczności publicznej Małgorzata Węsierska gr.b11

2 Spis treści: 1) Ochrona przeciwpoŝarowa. Kategorie zagroŝenia poŝarowego dla ludzi. Podział poŝarów. str.2 2) Właściwości dotyczące palności i odporności ogniowej. str.3-4 3) Klasy odporności ogniowej i poŝarowej. str.5 4) Środki gaśnicze. str.6-7 5) Dobór sprzętu gaśniczego. Gaśnice. Podręczny przenośny sprzęt gaśniczy. str.7-9 6) Zasady rozmieszczenia sprzętu gaśniczego. str.9 7) Bierna ochrona przeciwpoŝarowa. str.10 8) Sieć wodociągowa przeciwpoŝarowa. Instalacja wodociągowa przeciwpoŝarowa. 9) Stałe urządzenia gaśnicze. Urządzenia tryskaczowe. Urządzenia zraszaczowe. str.10 str.11 10) Warunki ewakuacji. Wymagania ewakuacyjne. str ) Urządzenia sygnalizacji poŝarowej. str.13 12) Przepisy i normy dot. ochrony przeciwpoŝarowej. str

3 Ochrona przeciwpoŝarowa obiektów uŝyteczności publicznej Ochrona przeciwpoŝarowa - jest bardzo szerokim pojęciem związanym z zapobieganiem i zwalczaniem poŝarów. Ustawa o ochronie przeciwpoŝarowej polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę Ŝycia, zdrowia i mienia lub środowiska przed poŝarem, klęską Ŝywiołową lub innym miejscowym zagroŝeniem poprzez: zapobieganie powstaniu i rozprzestrzenianiu się poŝaru, klęski Ŝywiołowej lub innego miejscowego zagroŝenia, zapewnienie sił i środków do zwalczania poŝaru, klęski Ŝywiołowej lub innego miejscowego zagroŝenia, prowadzenie działań ratowniczych. Bierne zabezpieczenia przeciwpoŝarowe są instalowane, aby nie dopuścić do nadmiernego rozprzestrzeniania się poŝaru. Zapobiegają one przechodzeniu ognia lub zbyt wysokiej temperatury z pomieszczeń ogarniętych poŝarem do innych pomieszczeń w budynku, a w szczególności mają zabezpieczyć drogi ewakuacyjne. Ze względu na przeznaczenie, budynki, ich części lub pomieszczenia kwalifikuje się do jednej lub więcej niŝ jedna następujących kategorii zagroŝenia poŝarowego dla ludzi (wg Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie): ZL I - zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi uŝytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do uŝytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, ZL II - budynki lub ich części przeznaczone dla ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się (np. szpitale, domy starców), ZL III - budynki uŝyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II, ZL IV - budynki mieszkalne, ZL V - budynki zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II. PoŜary umownie zostały podzielone na następujące grupy: grupa A - poŝary ciał stałych pochodzenia organicznego, takich jak drewno, papier, tkaniny, grupa B - poŝary cieczy palnych: benzyn, olejów, tłuszczów, lakierów oraz poŝary substancji topiących się, np. parafiny, grupa C - poŝary gazów palnych typu propan, acetylen, gaz ziemny, grupa D - poŝary metali lekkich, takich jak magnez, sód, indeks E - to poŝary w grupach od A do D w obrębie urządzeń i instalacji działających pod napięciem 2

4 Właściwości dotyczące palności i odporności ogniowej. Budynki oraz części budynków, stanowiące odrębne strefy poŝarowe z uwagi na przeznaczenie i sposób uŝytkowania, dzieli się na: mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i uŝyteczności publicznej charakteryzowane kategorią zagroŝenia ludzi, określane dalej jako ZL, produkcyjne i magazynowe, określane dalej jako PM, inwentarskie (słuŝące do hodowli inwentarza), określane dalej jako IN. W tym celu ustanowiono pięć klas odporności poŝarowej budynków, podanych w kolejności od najwyŝszej do najniŝszej i oznaczonych literami: A, B, C, D i E. Klasę odporności poŝarowej dla budynku, zaliczonego do jednej kategorii ZL, określa tabela: Budynek ZL I ZL II ZL III ZL IV ZL V niski (N) "B" "B" "C" "D" "C" średniowysoki (SW) "B" "B" "B" "C" "B" wysoki (W) "B" "B" "B" "B" "B" wysokościowy (WW) "A" "A" "A" "B" "A" Palność - cecha określająca zdolność materiału do spalania. Ze względu na palność materiały dzielimy na: niepalne - podczas badań w określonych warunkach (wg PN-B-02862) nie ulegają procesowi spalania zdefiniowanemu przez znormalizowane kryteria palne - materiały, które nie zostały zaliczone do materiałów niepalnych Zapalność - łatwość zapoczątkowania spalania materiałów palnych Stopień palności - właściwość materiału palnego określana na podstawie wskaźników normowych (w wypadku materiałów płytowych są to wartości wskaźnika zapalności i wskaźnika spalania, natomiast w wypadku materiałów posadzkowych jest to wartość krytycznej gęstości strumienia promieniowania cieplnego). RozróŜnia się trzy stopnie palności: I stopień palności - materiał niezapalny II stopień palności - materiał trudno zapalny III stopień palności - materiał łatwo zapalny Wskaźnik zapalności - wielkość charakteryzująca badany materiał pod względem zdolności do zapalenia się pod wpływem promieniowania cieplnego w określonych warunkach próby. 3

5 Wskaźnik spalania - wielkość charakteryzująca badany materiał pod względem ilości wydzielanego ciepła podczas rozkładu termicznego w określonych warunkach. Krytyczna gęstość strumienia promieniowania cieplnego KSP - wyznaczona wg PN-B dla zmierzonego zasięgu płomienia (w wypadku materiałów rozprzestrzeniających płomień po upływie 30 min, przyjmuje się zasięg czoła płomienia po 30 min badania i oznacza się KSP-30). Stopień rozprzestrzeniania się ognia - umowna klasyfikacja elementów budynku - ze względu na zachowywanie się badanej próbki w warunkach badania - obejmująca: rozprzestrzenianie się płomieni po powierzchni lub wewnątrz próbki, bezpłomieniowe spalanie (tlenie) lub rozkład termiczny próbki, występowanie płonących kropli lub odpadów stałych. WyróŜnia się 3 stopnie rozprzestrzeniania ognia przez elementy budynku: stopień 1 - elementy nierozprzestrzeniające ognia stopień 2 - elementy słabo rozprzestrzeniające ogień stopień 3 - elementy silnie rozprzestrzeniające ogień Ogniotrwałość - cecha materiału polegająca na zachowaniu kształtu przy długotrwałym działaniu wysokiej temperatury; materiały dzielimy na: ogniotrwałe - wytrzymujące długotrwałe działanie temp. przekraczającej o C, trudno topliwe - wytrzymujące długotrwałe działanie temp. od do o C, łatwo topliwe - wytrzymujące długotrwałe działanie temp. niŝszej od o C. Odporność ogniowa - zdolność do zachowania własności uŝytkowych konstrukcji lub elementu budynku, poddanego działaniu znormalizowanych warunków fizycznych, odwzorowujących przebieg poŝaru; miarą odporności ogniowej jest czas tf [min] od początku badań do chwili osiągnięcia przez element poddany próbie jednego ze stanów granicznych: nośności, izolacyjności, szczelności: stan graniczny nośności ogniowej elementu - stan, w którym element poddany próbie przestaje spełniać swoją funkcję nośną z powodu jednej z niŝej podanych przyczyn: - zniszczenia mechanicznego lub utraty stateczności, - przekroczenia granicznych wartości przemieszczeń lub odkształceń, stan graniczny izolacyjności ogniowej elementu - stan, w którym element poddany próbie przestaje spełniać funkcję oddzielającą z powodu przekroczenia wartości temperatury powierzchni nienagrzewanej, stan graniczny szczelności elementu - stan, w którym element poddany próbie przestaje spełniać funkcję oddzielającą z powodu pojawienia się na powierzchni nienagrzewanej płomieni lub wystąpienia w tym elemencie szczelin o rozwartości i długości przekraczających wielkości graniczne. 4

6 Klasa odporności ogniowej wg PN-90/B Symbol charakteryzujący odporność ogniową Klasa odporności ogniowej Odporność ogniowa t F [min] F0 przy t F <15 F0,25 Przy 15=/<t F <30 F0,5 Przy 30=/<t F <60 F1 Przy 60=/<t F <90 F1,5 Przy 90=/<t F <120 F2 Przy 120=/<t F <240 F4 Przy 240=/<t F Klasa odporności ogniowej elementów budynków wg PN-B-02851: 1997 Odporność ogniową ustala się na podstawie trzech podstawowych kryteriów dotyczących: R - nośności ogniowej, E - szczelności ogniowej, I - izolacyjności ogniowej oraz kryteriów uzupełniających stosowanych do niektórych rodzajów elementów budynków np.: W - natęŝenia promieniowania (elementów przeszklonych), M - odporności na oddziaływanie mechaniczne, C - zdolności do samozamykania (np. klap dymowych), S - dymoszczelności (np. drzwi i bram), D (Tk) - skuteczności ogniowej; Tk - temp. krytyczna w [ o C] (np. zabezpieczeń ogniochronnych konstrukcji). W zaleŝności od zachowywania kryteriów odporności ogniowej w czasie wyraŝonym w minutach przez jedną z poniŝszych liczb: 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240 ustala się następujące klasy odporności ogniowej elementów budynków: R - klasa ta wyraŝa czas, w którym elementy nośne zachowują odporność ogniową, natomiast elementy nośne spełniające funkcje oddzielające nie zachowują szczelności i izolacyjności ogniowej; RE - klasa ta wyraŝa czas, w którym elementy nośne spełniające funkcje oddzielające zachowują nośność i szczelność ogniową, natomiast nie zachowują izolacyjności ogniowej; REI - klasa ta wyraŝa czas, w którym elementy nośne spełniające funkcje oddzielające zachowują nośność, szczelność i izolacyjność ogniową; E - klasa ta wyraŝa czas, w którym elementy nienośne zachowują szczelność ogniową, natomiast nie zachowują izolacyjności ogniowej; EI - klasa ta wyraŝa czas, w którym elementy nienośne zachowują szczelność i izolacyjność ogniową; EW - klasa ta wyraŝa czas, w którym elementy nienośne zachowują szczelność oraz stanowią ochronę przed promieniowaniem cieplnym 5

7 Elementy budynku, odpowiednio do jego klasy odporności poŝarowej, powinny w zakresie klasy odporności ogniowej spełniać co najmniej wymagania określone w poniŝszej tabeli: Ściany i stropy oddzielenia przeciwpoŝarowego powinny być wykonane z materiałów niepalnych i odpowiadać wymaganiom określonym w tabeli : Środki gaśnicze Istnieje 5 podstawowych grup środków gaśniczych: woda, piana gaśnicza, proszki gaśnicze, halony - ostatnio ze względu na ochronę środowiska są wycofywane z uŝycia, gazy gaśnicze, Nie wszystkie grupy środków gaśniczych są obecnie wykorzystywane w podręcznym sprzęcie gaśniczym. 6

8 Woda - stanowi nadal podstawowy środek gaśniczy, stosowany powszechnie i w znacznych ilościach przez straŝ poŝarną, zwłaszcza podczas gaszenia poŝarów materiałów stałych (poŝary grupy A). Niskie koszty uŝycia wody i jej powszechna dostępność sprawiają, Ŝe jest ona nadal, mimo rozwoju nauki, techniki, a zwłaszcza przemysłu chemicznego najczęściej stosowanym środkiem gaśniczym. Skuteczność gaśnicza wody w porównaniu z innymi środkami jest jednak niewielka, co powoduje, Ŝe trzeba jej uŝyć bardzo duŝo, aby uzyskać poŝądany efekt gaśniczy. Piana - otrzymuje się ją, mieszając we właściwych proporcjach wodę, środek pianotwórczy i gaz (najczęściej powietrze). Stosowana jest do gaszenia poŝarów grupy A i B. Z uwagi na stopień spienienia wyróŝnia się trzy typy piany: cięŝką (L s do 20), średnią (L s od 20 do 200) i lekką (L s powyŝej 200); kaŝdy z tych typów określa tzw. liczba spienienia, wyraŝająca stosunek ilości wytworzonej piany do ilości wodnego roztworu środka pianotwórczego, z którego ta piana powstała. Skuteczność gaszenia pianą jest zdecydowanie większa niŝ wodą, dzięki wytworzeniu warstwy izolacyjnej utrudniającej parowanie cieczy oraz przenikanie powietrza do palącego się materiału. Proszki gaśnicze - są to odpowiednio spreparowane substancje chemiczne o działaniu inhibitującym reakcję spalania. W zaleŝności od rodzaju zastosowanego składnika aktywnego przeznaczone są do bezpośredniego gaszenia wszystkich grup poŝarów. Gazy gaśnicze - przy normalnym ciśnieniu i temperaturach, jakie mogą występować przy poŝarze, są niepalne, nie podtrzymują palenia i nie wchodzą w reakcje chemiczne z gaszonymi materiałami. Do grupy gazów gaśniczych zalicza się te gazy i pary, które są stosowane do zwalczania poŝarów lub do zapobiegania zapaleniu się albo wybuchom palnych mieszanin gazowych lub gazowo-pyłowych. W podręcznym sprzęcie gaśniczym stosowane są powszechnie dwa środki z grupy gazów gaśniczych: azot i dwutlenek węgla. Proces gaszenia polega na rozcieńczeniu gazów i obniŝeniu stęŝenia tlenu w strefie spalania. Pozytywny efekt gaśniczy daje obniŝenie stęŝenia tlenu poniŝej 14%. Do grupy gazów gaśniczych zalicza się równieŝ dwutlenek siarki, gazy spalinowe, parę wodną. Dobór sprzętu gaśniczego. WyposaŜenie obiektu w odpowiedni sprzęt nie jest zadaniem prostym. Obecnie na rynku dostępnych jest wiele rodzajów podręcznego sprzętu gaśniczego. Pamiętać naleŝy, Ŝe kaŝdy obiekt lub budynek musi być obowiązkowo zabezpieczony podręcznym sprzętem gaśniczym. Dlatego jego dobór i rodzaj regulowany jest odpowiednimi przepisami. Mówi o tym art.4 ust.1 pkt.2 ustawy z dnia r. o ochronie przeciwpoŝarowej (tekst jednolity Dz.U. z 2002 r. nr 147 poz.1229). Dostępny sprzęt przeciwpoŝarowy: gaśnice i urządzenia gaśnicze agregaty gaśnicze hydranty wewnętrzne koce gaśnicze szafki ochronne worki ewakuacyjne 7

9 Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 kwietnia 2006 roku w sprawie ochrony przeciwpoŝarowej budynków i innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr. 58, poz. 405 z 2006 r.) obiekty szkoły powinny być wyposaŝone w podręczny sprzęt gaśniczy. Jedna jednostka sprzętu o masie środka gaśniczego 2 kg powinna przypadać na kaŝde 100 m 2. Dobór sprzętu wynika z tego co będziemy gasić jakie zagroŝenie poŝarowe. Gaśnice W zaleŝności od rodzaju środka gaśniczego, zawartego w gaśnicy, wyróŝnia się następujące typy gaśnic: gaśnice płynowe, gaśnice pianowe, gaśnice proszkowe, gaśnice śniegowe CO 2, gaśnice halonowe. Przy doborze sprzętu gaśniczego powinny obowiązywać następując zasady: o do gaszenia poŝarów grupy A stosuje się gaśnice płynowe lub pianowe, o do gaszenia poŝarów grupy B stosuje się zamiennie gaśnice płynowe, pianowe, śniegowe lub proszkowe, o do gaszenia poŝarów grupy C stosuje się gaśnice proszkowe lub śniegowe, o do gaszenia poŝarów grupy D stosuje się gaśnice proszkowe przeznaczone do tego celu, o do gaszenia poŝarów poszczególnych grup z indeksem E stosuje się zamiennie gaśnice śniegowe lub proszkowe. Czas działania gaśnicy jest to czas, w którym przy całkowicie otwartych zaworach środek gaśniczy wypływa z gaśnicy nieprzerwanie i ma niezmniejszoną skuteczność działania z właściwą skutecznością gaśniczą. Czas, w którym czynnik napędowy wypływający z gaśnicy zawiera śladowe ilości środka gaśniczego, nie powinien być uwzględniany podczas określania czasu jej działania. Gaśnica proszkowa 2 kg ABC to gaśnica "domowa". Idealna do wyposaŝenia mieszkań i budynków jednorodzinnych ze względu na swoją wielkość i wszechstronność uŝycia. Polecana ze względu na rewelacyjną skuteczność gaśniczą proszku "OGNIOTEX 103" do wyposaŝenia samochodów dostawczych i cięŝarowych, obiektów uŝyteczności publicznej (budynków administracji państwowej, słuŝby zdrowia, oświaty, nauki, kultury, itp.) oraz zakładów pracy i magazynów. 8

10 Podstawowe cechy gaśnicy proszkowej GP- 2x-ABC trwały zbiornik stalowy, malowany farbami proszkowymi epoksydowymi bezszwowy płaszcz zbiornika łatwy w montaŝu wspornik mocujący dozowanie emisji środka gaśniczego poprzez zastosowanie zaworu szybkootwieralnego wskaźnik umoŝliwiający stałą kontrolę ciśnienia gaśnicy moŝliwość wielokrotnego napełniania prostota obsługi niezawodność Sprzęt naleŝy umieszczać w oznakowanych widocznych miejscach nie naraŝonych na uszkodzenie mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (piece, grzejniki). Odległość dojścia do sprzętu nie powinna być większa niŝ 30 m. NaleŜy pamiętać o terminowym poddawaniu sprzętu badaniom technicznym i czynnościom konserwacyjnym. Czynności te powinny być przeprowadzone nie rzadziej niŝ raz na rok a ich zakres powinien być zgodny z instrukcją obsługi ustaloną przez producenta. Polska Norma określa, Ŝe budynki dydaktyczne do 12 m wysokości o powierzchni powyŝej 1000 m 2 powinny być wyposaŝone w hydranty wewnętrzne. NaleŜy równieŝ pamiętać o sprawności instalacji będących w budynkach uŝytkowanych przez szkoły. Podręczny przenośny sprzęt gaśniczy Zgodnie z obowiązującymi przepisami obiekty powinny być wyposaŝone w podręczny sprzęt gaśniczy i agregaty w zaleŝności od stopnia zagroŝenia wybuchem, kategorii zagroŝenia poŝarowego dla ludzi, wielkości obciąŝenia ogniowego oraz powierzchni. Jedna jednostka sprzętu gaśniczego o masie środka gaśniczego 2 kg/2 dm 3 powinna przypadać: na kaŝde 150 m 2 powierzchni - w strefach poŝarowych zaliczonych do kategorii ZL II i ZL V zagroŝenia poŝarowego dla ludzi oraz w strefach, w których występują pomieszczenia zagroŝone wybuchem, na kaŝde 300 m 2 powierzchni - w strefach poŝarowych o obciąŝeniu ogniowym 500 MJ/m 2 i wyŝszym oraz zaliczonych do kategorii ZL I i ZL III zagroŝenia poŝarowego dla ludzi, na kaŝde 500 m 2 powierzchni - w pozostałych strefach poŝarowych, z wyjątkiem stref zaliczonych do kategorii ZL IV zagroŝenia poŝarowego dla ludzi. Zasady rozmieszczenia sprzętu gaśniczego Sprzęt powinien być umieszczony w miejscach łatwo dostępnych i widocznych - przy wejściach i na klatkach schodowych, przy przejściach i w korytarzach, przy wyjściach na zewnątrz pomieszczenia. W obiektach wielokondygnacyjnych sprzęt naleŝy umieszczać w tych samych miejscach na kaŝdej kondygnacji, jeŝeli warunki techniczne na to pozwalają. Oznakowanie miejsc usytuowania sprzętu powinno być zgodne z Polskimi Normami. Do sprzętu powinien być zapewniony dostęp szerokości co najmniej 1 m. Sprzęt naleŝy umieszczać w miejscach nienaraŝonych na uszkodzenie mechaniczne oraz działanie ciepła (kotły, grzejniki). Odległość dojścia do sprzętu nie powinna być większa niŝ 30 m. 9

11 Bierna ochrona przeciwpoŝarowa Bierne zabezpieczenia przeciwpoŝarowe są instalowane, aby nie dopuścić do nadmiernego rozprzestrzeniania się poŝaru. Zapobiegają one przechodzeniu ognia lub zbyt wysokiej temperatury z pomieszczeń ogarniętych poŝarem do innych pomieszczeń w budynku, a w szczególności mają zabezpieczyć drogi ewakuacyjne. Zapewniają one równieŝ poprawne działanie instalacji, które pomimo poŝaru powinny jeszcze przez jakiś czas działać (wentylacja, instalacja elektryczna zasilająca urządzenia gaśnicze i rozgłoszeniowe). W budynkach ochraniane przed ogniem i wysoką temperaturą są: konstrukcje stalowe, stropy, dachy, ściany, przeszklone ściany, drzwi ogniochronne, dylatacje, przewody wentylacyjne i oddymiające, przejścia instalacyjne z rur z tworzyw sztucznych, kanały kablowe, przejścia kablowe. Sieć wodociągowa przeciwpoŝarowa Sieć wodociągowa przeciwpoŝarowa jest to sieć wyposaŝona w hydranty zewnętrzne, z której pobiera się wodę do gaszenia poŝaru. Powinna być zasilana w wodę z pompowni przeciwpoŝarowej, zbiornika wieŝowego, studni lub innych urządzeń. KaŜdą sieć przeciwpoŝarową buduje się jako sieć wodociągową. Dopuszcza się budowę sieci wodociągowej rozgałęzieniowej poza obszarami miejskimi i wszędzie tam, gdzie ogólne zapotrzebowanie na wodę do celów przeciwpoŝarowych nie przekracza 20 dm 3 /s. Minimalne średnice przewodów wodociągowych, na których mogą być instalowane hydranty zewnętrzne powinny wynosić: DN w sieci obwodowej, DN w sieci rozgałęzieniowej i odgałęzieniach sieci obwodowej. Sieci wodociągowe powinny być tak wykonane, aby moŝliwe było jednoczesne pobieranie wody z dwóch sąsiednich hydrantów zewnętrznych. Warunek ten dotyczy sieci, których zapotrzebowanie na wodę do gaszenia poŝaru przekracza 20 dm 3 /s. Hydrant zewnętrzny - zawór wbudowany w sieć wodociągową przeciwpoŝarową, przeznaczony do pobierania z tej sieci wody do celów przeciwpoŝarowych. Hydranty mogą być zainstalowane wyłącznie na sieci wodociągowej przeciwpoŝarowej i zlokalizowane w taki sposób, aby zawsze istniała moŝliwość dostępu do nich jednostek straŝy poŝarnej. Hydranty zewnętrzne powinny być nadziemne lub w szczególnych przypadkach podziemne. Średnice hydrantów zewnętrznych: DN 80 i DN naziemne, DN 80 - podziemne. Wymagane nominalnie wydajności hydrantów zewnętrznych: 10 dm 3 /s - nadziemnych DN 80, 15 dm 3 /s - nadziemnych DN 100, 10 dm 3 /s - podziemnych DN 80. Instalacja wodociągowa przeciwpoŝarowa Instalacja wodociągowa jest zainstalowana wewnątrz budynku, z niej za pomocą hydrantów wewnętrznych lub zaworów hydrantowych pobierana jest woda w trakcie gaszenia poŝaru. Zawór hydrantowy - jest to zawór zaporowy umieszczony na instalacji wodociągowej przeciwpoŝarowej, wyposaŝony w nasadę poŝarniczą, umoŝliwiającą podłączenie węŝy poŝarniczych. Hydrant wewnętrzny - zespół obudowany składający się z zaworu hydrantowego, węŝa poŝarniczego i z prądownicy 10

12 Stałe urządzenia gaśnicze Instalacjami przeciwpoŝarowymi słuŝącymi do ochrony obiektów są instalacje tryskaczowe i zraszaczowe, zwane przez straŝ poŝarną urządzeniami tryskaczowymi i urządzeniami zraszaczowymi. Urządzenia tryskaczowe Są to stałe urządzenia gaśnicze przeznaczone do zwalczania poŝarów w pierwszej fazie ich powstania, wyposaŝone w odpowiednie zapasy wody. Spełniają one równieŝ rolę urządzeń alarmowych. Głównymi elementami składowymi urządzenia tryskaczowego są: źródło zaopatrzenia wodnego, urządzenie zasilające w wodę o odpowiednim ciśnieniu, spręŝarka powietrza (w systemach powietrznym i mieszanym), urządzenie kontrolno-alarmowe, nadzorujące gotowość urządzenia do akcji gaśniczej i alarmujące o wybuchu poŝaru przewody rozdzielcze i rozprowadzające, na których umieszczone są tryskacze. W zaleŝności od temperatury w pomieszczeniu, a więc od tego, czy jest czy nie jest ono ogrzewane w okresie zimowym, stosuje się róŝne systemy urządzeń tryskaczowych: o system wodny, jeŝeli temperatura w pomieszczeniu nie spada poniŝej +4 o C o system powietrzny, jeŝeli temperatura w pomieszczeniu moŝe być niŝsza od +4 o C, o system zmienny, jeŝeli temperatura w pomieszczeniu utrzymuje się poniŝej +4 o C przez osiem miesięcy w roku; polega on na tym, Ŝe w okresie niskiej temperatury sieć przewodów rozdzielczych i rozprowadzających wypełniona jest spręŝonym powietrzem, a w okresie cieplejszym wodą (system niezalecany w Polsce), o system mieszany - w obiektach, w których są pomieszczenia ogrzewane i nieogrzewane; część sekcji tryskaczowych wypełniona jest w tym systemie powietrzem, a część wodą. Zastosowanie urządzeń tryskaczowych jest bardzo róŝnorodne i odpowiada zastosowaniu wody jako środka gaśniczego. MoŜna stosować je do gaszenia poŝarów materiałów stałych (drewno, papier, tkaniny, tworzywa sztuczne, kauczuk), z wyjątkiem materiałów, które w reakcji z wodą wydzielają substancje palne oraz urządzeń elektrycznych pod napięciem. Tryskacze naleŝy ustawiać pionowo, rozpryskiwaczami do góry. Rozstaw tryskaczy nie powinien przekraczać 3,5 m w poziomie, przy załoŝeniu, Ŝe kaŝdy tryskacz ma chronić 9 m2 podłogi. JeŜeli w danych warunkach istnieje moŝliwość szybkiego rozprzestrzeniania się poŝaru, odległość tę naleŝy zmniejszyć do 2,75 m (powierzchnię chronioną do 6 m2). Sieć tryskaczy powinna być podzielona na sekcje, z których kaŝda ma za zadanie chronić budynek lub większe pomieszczenia. Urządzenia zraszaczowe Instalacje zraszaczowe działają na podobnej zasadzie jak instalacje tryskaczowe. RóŜnica polega na tym, Ŝe w instalacjach zraszaczowych na rurociągach rozprowadzających wodę umieszczone są zraszacze. Zraszacze nie mają zamknięcia, co powoduje Ŝe woda podawana jest jednocześnie we wszystkie miejsca chronionego obszaru. Instalacje zraszaczowe stosuje się do zabezpieczania budynków, chłodzenia łatwo palnych obiektów wszędzie tam, gdzie moŝna się spodziewać szybkiego rozprzestrzeniania się ognia, uruchamiane są one samoczynnie lub ręcznie. 11

13 Urządzenia zraszaczowe moŝna podzielić na dwie grupy w zaleŝności od celu, w którym zostały zastosowane: urządzenia zraszaczowe gaśnicze słuŝące do gaszenia poŝaru, urządzenia zraszaczowe zabezpieczające, przeznaczone do ochrony zagroŝonych obiektów i urządzeń technologicznych przed nadmiernym rozgrzaniem się na skutek promieniowania cieplnego oraz przed rozprzestrzenianiem się poŝaru. Gaśnicze urządzenia zraszaczowe mogą być stosowane do gaszenia tych wszystkich materiałów, które moŝna ugasić wodą, w tym równieŝ do gaszenia cieczy palnych o temperaturze zapłonu powyŝej +60 o C. Głównymi elementami składowymi urządzenia zraszaczowego są: instalacje przewodów rurowych (przewodu zasilającego, rozdzielczego, przewodów rozprowadzających ze zraszaczami) podłączone do źródła zasilania, automatyczny zawór wzbudzający lub zawór uruchamiany ręcznie. W urządzeniach zraszaczowych przewody rozprowadzające nie są na stałe wypełnione wodą, a zraszacze rozmieszczone na przewodach są otwarte. Urządzenia zraszaczowe działające grupowo, w których kaŝda grupa zraszaczy uruchamiana jest pobudzaczem, mają przewody wypełnione wodą w części dochodzącej do pobudzaczy. Pobudzacze stosuje się w urządzeniach gaśniczych, a nie zabezpieczających. Otwarcie pobudzacza następuje samoczynnie przez odblokowanie zamka przy wzroście temperatury w pomieszczeniu powyŝej określonej wartości (np. +70 o C) lub w wyniku pęknięcia ampułki szklanej utrzymującej zamek w połoŝeniu zamkniętym. Warunki ewakuacji W ustaleniu tej klasyfikacji przyjmuje się za podstawę liczbę osób przypadającą na 1m szerokości wyjść oraz warunki bezpieczeństwa tych dróg. Szybkość opuszczania zagroŝonych pomieszczeń i budynków zaleŝy od długości przejścia wewnątrz pomieszczenia i długości dojść od drzwi pomieszczenia do klatki schodowej lub drzwi prowadzących na przestrzeń otwartą. Długość przejścia w pomieszczeniach, mierzona od najdalszego miejsca, w którym moŝe przebywać człowiek, do wyjścia ewakuacyjnego są zaleŝne od obciąŝenia ogniowego i kategorii zagroŝenia ludzi. Wymagania ewakuacyjne Z pomieszczenia, w którym mogą przebywać ludzie musi być zapewnione bezpieczne wyjście, prowadzące bezpośrednio lub pośrednio na przestrzeń otwartą, do innej strefy poŝarowej bądź na poziome lub pionowe drogi komunikacyjne. Pomieszczenia takie mogą wystąpić na placu budowy w budynkach administracyjno-socjalnych. Wyjścia z tych pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami. Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne powinny otwierać się na zewnątrz pomieszczeń: zagroŝonych wybuchem, do których jest moŝliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących bądź innych mogących utrudnić ewakuację w których moŝe przebywać jednocześnie więcej niŝ 50 osób, 12

14 W pomieszczeniach takich zabrania się wykonywania na drogach ewakuacyjnych obrotowych lub podnoszonych drzwi. MoŜliwe jest zamontowanie drzwi przesuwnych jeŝeli ich konstrukcja zapewnia: otwieranie automatyczne i ręczne bez moŝliwości ich blokowania, samoczynne ich rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie poŝaru lub awarii drzwi. W pomieszczeniach, od najdalszego miejsca, w którym moŝe przebywać człowiek, do wyjścia na drogę ewakuacyjną lub do innej strefy poŝarowej albo na zewnątrz budynku, powinno być zapewnione przejście, o długości nieprzekraczającej W pomieszczeniu zagroŝonym wybuchem długość przejścia ewakuacyjnego nie powinna przekraczać 40 m. MoŜliwe jest poprowadzenie przez pomieszczenie zagroŝone wybuchem przejścia z innego pomieszczenia, w sytuacji gdy pomieszczenia te są powiązane funkcjonalnie. Szerokość przejścia w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi naleŝy obliczać proporcjonalnie do liczby osób, do których ewakuacji ono słuŝy. NaleŜy przyjmować co najmniej 0,6 m na 100 osób, lecz nie mniej niŝ 0,9 m, a w przypadku przejścia słuŝącego do ewakuacji do 3 osób - nie mniej niŝ 0,8 m. Wyjścia z pomieszczenia zagroŝonego wybuchem, prowadzące na drogę ewakuacyjną, powinny być zamknięte przedsionkami, a szerokość wyjścia ewakuacyjnego (drzwi) naleŝy dostosować do liczby osób mogących przebywać jednocześnie w pomieszczeniu, przyjmując 0,6 m szerokości wyjścia na 100 osób, lecz nie mniej niŝ 0,9 m w świetle. Drabiny ewakuacyjne naleŝy umieszczać w miejscach łatwo dostępnych. Sytuowanie drabin naprzeciw świetlików i okien jest zabronione. Dopuszcza się wykonywanie drabin ewakuacyjnych bez obręczy ochronnych, gdy róŝnica wysokości nie przekracza 3 m, z uwzględnieniem szczególnych wymagań dotyczących drabin. Urządzenia sygnalizacji poŝarowej Wszelkiego typu systemy alarmowe dają gwarancję szybkiej reakcji na poŝar oraz moŝliwość powiadomienia straŝy poŝarnej o powstałym zagroŝeniu. Stąd teŝ instalacje alarmowe będą wpływać na złagodzenie oceny zagroŝenia poŝarowego. Na rynku dostępnych jest bardzo duŝo róŝnych urządzeń, począwszy od najprostszych układów a skończywszy na systemach obsługujących budynki wysokościowe. Systemy te zbudowane są z elementów pokrótce opisanych poniŝej: Centrala sygnalizacji poŝarowej jest urządzeniem integrującym wszystkie elementy adresowalnego, interaktywnego systemu automatycznego wykrywania poŝarów. Koordynuje pracę wszystkich urządzeń w systemie oraz podejmuje decyzję o zainicjowaniu alarmu poŝarowego, wysterowaniu urządzeń sygnalizacyjnych i przeciwpoŝarowych oraz o przekazaniu informacji do centrum monitorowania lub systemu nadzoru. Elementy liniowe - to przede wszystkim cała gama detektorów, w tym zaawansowane czujki. To równieŝ ręczne ostrzegacze poŝarowe, wskaźniki zadziałania, izolatory zwarć, moduły liniowe, gniazda z sygnalizatorami i przekaźnikami. 13

15 Czujki poŝarowe umoŝliwiają automatyczne wykrywanie zarzewia poŝaru. Mogą one wykrywać dym (czujki jonizacyjne oraz optyczne punktowe i liniowe), ciepło (reagujące na szybki przyrost lub przekroczenie ustalonego progu temperatury) oraz ogień (reagujące na promieniowanie podczerwone lub ultrafioletowe płomienia) Klapy oddymiające Skuteczne działanie takich urządzeń o łatwej obsłudze z miejsca bezpiecznego lub o działaniu samoczynnym ułatwia walkę z poŝarem. Kumulowanie się ciepła w strefie podsufitowej moŝe doprowadzić do zniszczeń konstrukcji pomieszczenia lub budynku. Gromadzenie się dymów utrudnia takŝe działania gaśnicze. Stąd teŝ pomieszczenia o złej wentylacji, nie mające otworów okiennych i nie wyposaŝone w klapy dymowe wpływają negatywnie na bezpieczeństwo poŝarowe. Klapy w dachach i stropodachach mogą być wykonane z materiałów łatwo zapalnych. Drogi dojazdowe W celu właściwego przygotowania obiektu do uŝytkowania naleŝy doprowadzić do niego odpowiednie drogi - nie tylko komunikacyjne, ale takŝe jako drogi poŝarowe Droga poŝarowa powinna umoŝliwić przejazd pojazdu bez zawracania oraz cofania. Drogę bez moŝliwości takiego przejazdu naleŝy zakończyć placem manewrowym o wymiarach co najmniej 20 x 20 m, objazdem pętlicowym lub rozwiązaniem równorzędnym. Najmniejszy promień zewnętrznych łuków drogi powinien wynosić co najmniej 11 m. Odległość krawędzi drogi od ścian poszczególnych rodzajów budynków oraz związanych z nimi urządzeń technologicznych, placów składowych i wiat przeznaczonych do składowania materiałów ustala się dla kaŝdej przypadku odrębnie w granicach 5-15 m, a pomiędzy tą drogą i ścianą budynku nie powinny występować stałe elementy zagospodarowania terenu o wysokości przekraczającej 3 m lub drzewa. Przy ustalaniu odległości krawędzi takich dróg naleŝy brać pod uwagę wielkość obciąŝenia ogniowego i stopień przeszklenia obiektu, a ponadto inne okoliczności istotne dla ochrony przeciwpoŝarowej. Przepisy i normy dotyczące ochrony przeciwpoŝarowej W ramach Unii Europejskiej ujednolicane są normy dotyczące badań, oznaczeń systemu oceny, zasady wydawania aprobat technicznych i atestacji wyrobów, natomiast przepisy dotyczące budynków pozostają nadal zróŝnicowane. W Polsce źródłem przepisów szczegółowych w zakresie bezpieczeństwa poŝarowego jest Ustawa Prawo Budowlane (1) oraz Ustawa o Ochronie PrzeciwpoŜarowej (2). Wymagania dotyczące budynku i jego usytuowania są rozproszone. Ujęte są zarówno w rozporządzeniach Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa (3), jak i Ministra Spraw Wewnętrznych (4), (5). PrzedłuŜeniem rozporządzeń regulujących warunki techniczne są Polskie Normy wprowadzone do obowiązkowego stosowania przez obu ministrów (6), (7). Istotnym uzupełnieniem przepisów technicznych są rozporządzenia o uzgadnianiu projektów (8) i system odbiorów przez komendy rejonowe Państwowej StraŜy PoŜarnej, wprowadzony na mocy ustawy (2). W zakresie stosowania wyrobów w budownictwie regulują: Ustawa Prawo Budowlane (1) i rozporządzenie (9) oparte na ustawach (11) i (12) oraz rozporządzenie (10) wynikające z delegacji w Ustawie (2). Funkcjonowanie systemu aprobacji i certyfikacji wyrobów jest niezwykle istotnym elementem bezpieczeństwa poŝarowego. Nabiera on szczególnego znaczenia w okresie wprowadzania innowacji technicznych. Nowe systemy są często podatne na wady i niedokładności montaŝu. Nieprzestrzeganie wymagań aprobat technicznych i instrukcji producenta moŝe doprowadzić do znacznego spadku odporności ogniowej w stosunku do oczekiwań. 14

16 Przepisy dotyczące ochrony przeciwpoŝarowej: 1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo Budowlane (Dz.U. Nr 89/1994, poz.414). 2. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991r. o ochronie przeciwpoŝarowej (Dz.U. Nr 81/1991, poz. 351). 3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i budownictwa z dnia 14 grudnia 1994r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 10/1995, poz. 46). 4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 3 listopada 1992r. w sprawie ochrony przeciwpoŝarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 92/1992, poz. 460 ze zmianami (Dz.U. Nr 8/1993, poz. 42). 5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 stycznia 1993r. w sprawie szczegółowych zasad przeciwpoŝarowego zaopatrzenia wodnego, ratownictwa technicznego, chemicznego i ekologicznego oraz warunków, którym powinny odpowiadać drogi poŝarowe. (Dz.U. Nr 8/1993, poz. 42). 6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 21 czerwca 1994r. w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania niektórych Polskich Norm z zakresu budownictwa, gospodarki przestrzennej i komunalnej oraz geodezji i kartografii (Dz.U. Nr 84/1994, poz. 387). 7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 marca 1994r. w sprawie wprowadzenia obowiązku stosowania Polskich Norm i norm branŝowych (Dz.U. Nr 44/1994, poz. 174). 8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 lipca 1995r. w sprawie zakresu, trybu i zasad uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpoŝarowej (Dz.U. Nr 102/1995, poz. 506). 9. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 19 grudnia 1994r. w sprawie aprobat i kryteriów technicznych dotyczących wyrobów budowlanych (Dz.U. Nr 10/1995, poz. 48). 10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 22 kwietnia 1992r. w sprawie wydawania świadectwa dopuszczenia (atest) uŝytkowania wyrobów słuŝących do ochrony przeciwpoŝarowej (Dz.U. Nr 40) 1992, poz.172). 11. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993r. o normalizacji (Dz.U. Nr 55/1993, poz. 251). 12. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993r. o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55/1993, poz. 250). Bibliografia: