Nr 9 POLSKA 3 PISMO POLSKIEGO ZWIĄZKU FILATELISTÓW. r. Cena 6.- zł (w tym 7% VAT) PL ISSN (947) rok XLVIII wrzesień 2001.

Transkrypt

1 PISMO POLSKIEGO ZWIĄZKU FILATELISTÓW Qii'UUM Europejska Wystawa Filatelistyczna Europcan Philatelic Exhibition LUBLIN FILATFJ-ISTYCZNA x TCSOPTISICA WYSTAWA riluelistlye04-4, CuL, POLSKA 3.eat. Nr 9 (947) rok XLVIII wrzesień 2001 r. Cena 6.- zł (w tym 7% VAT) PL ISSN

2 Grzegorz Marzec Firma Filatelistyczna ul. Floriańska Kraków Posiadam w sprzedaży pełen wybór znaczków Polski i wiele ciekawych pozycji ze Świata 49 b AI 11_ V1/ Oferta specjalna Turcja ** Michel 2600,- cena 2090 PLN STALE - ZA GOTÓWKĘ - KUPUJĘ dobre zbiory Polski, Europy Zachodniej, Rosji, USA, Japonii, Korei i kolonii brytyjskich 50 Zdecydowanie kupię znaczki Chin Ludowych, także Chiny: Cesarstwo, Republika, wydania lokalne, wszelkie listy i FDC Jeżeli chcesz coś kupić - wycenić, bądź sprzedajesz swoje zbiory proszę o telefon lub fax tel fax tel. kom Zapraszam do sklepu poniedziałek - piątek

3 Europejska Wystawa Filatelistyczna td.? EURO-CUPRUM 2001 "41,11;1? <f) 2Num296, Lubin, 1-9 września 2001 MIEJSCE WYSTAWY 1. Liceum Nr 2, AI. Niepodległości Centrum Kongresowe KGHM Polska Miedz S.A., ul. Marii Skłodowskiej-Curie 48 (klasy honorowa i tradycyjna) PROGRAM r. (piątek) godz posiedzenie Prezydium ZG PZF, Lubin, ul. Kolejowa 1, hotel Bomabol, sala konferencyjna r. (sobota) godz otwarcie Europejskiej Wystawy Filatelistycznej EURO-CUPRUM 2001, Lubin, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31 godz posiedzenie Zarządu Głównego PZF, Lubin, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr 2. godz spotkanie z Prezesem KGHM Polska Miedz S.A., restauracja Lutnia, Lubin, ul. Tadeusza Kościuszki 46 (za zaproszeniami) r. (niedziela) godz posiedzenie Komisji Filatelistyki Tradycyjnej i Komisji Historii Poczty ZG PZF, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr 11. godz posiedzenie Polskiej Akademii Filatelistyki, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr 2. godz wycieczka dla osób towarzyszących sędziom i komisarzom (za zaproszeniami) r. (poniedziałek) godz spotkanie Komisji ds Filatelistyki Młodzieżowej ZG PZF i opiekunów kół młodzieżowych, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr 2. godz finał konkursu filatelistycznego zorganizowanego z okazji EWFEURO-CUPRUM 2001, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr r. (wtorek) godz spotkanie Klubu Polarników PZF, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr 2. godz spotkanie Klubu PZF Zbieraczy Frankatur Mechanicznych Frankotyp, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr 2. godz wycieczka do Wrocławia dla osób towarzyszących r. (środa) godz spotkanie Komisji Aerofdatelistylci ZG PZF i Klubu PZF Ikar, Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr 2. godz spotkanie z Dyrektorem Generalnym Poczty Polskiej, restauracja Lutnia, Lubin, ul. Kościuszki 46 (za zaproszeniami) r. (czwartek) godz wycieczka w Karkonosze dla sędziów, komisarzy i osób towarzyszących (za zaproszeniami). godz seminarium Głównego Kolegium Sędziów PZF, Liceum Nr 2, AI. Niepodległości 31 sala nr 2. god spotkanie Biura FEPA (Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Filatelistycznych), Lubin, ul. Kolejowa 1, hotel Bomabol, sala konferencyjna n (piątek) godz Sympozjum FEPA wraz ze spotkaniem Komisji Tematycznej i Klubów Zainteresowań ZG PZF, Centrum Kultury Muza, Lubin, ul. Armii Krajowej r. (sobota) godz Kongres FEPA, Centrum Kultury Muza, Lubin, ul. Armii Krajowej 1. godz spotkanie Arge Polen im BDPh., Liceum Nr 2, Al. Niepodległości 31, sala nr 2. godz Palmares, Centrum Kultury Muza, Lubin, ul. Armii Krajowej 1 (za zaproszeniami) r. (niedziela) godz zamknięcie wystawy, Liceum Nr 2; Al. Niepodległości

4 ~, WARTOŚĆ ZNACZKÓW A PERSPEKTYWY FILATELISTYKI Ostatnia dekada XX wieku zapisała się międzynarodowym regresem w kolekcjonowaniu znaczków pocztowych, wyrażającym się malejącą liczbą filatelistów, zawyżonymi nakladami znaczków kolekcjonerskich, stwarzaniem pseudorarytasów dla celów handlowych z pominięciem organizacji filatelistycznych itp. Mimo powyższych spostrzeżeń, mówiąc o znakach pocztowych dziś i jutro, należy uwzględnić te zasady materialne, które z pewnością stanowią bogaty i oryginalny wycinek kultury ogólnoludzkiej, kultury światowej n. Takie obiektywne spojrzenie na specyficzny wytwór kultury materialnej człowieka w XIX i XX wieku w postaci znaczków pocztowych i innych znaków związanych ze spełnianiem swoistego powołania poczty w danym czasie, rodzi dalsze pytania o sposoby i techniki wymiany informacji w XXI wieku 2). Mimo wielu odniesień i wątpliwości związanych z niepewnością przewidywania przyszłości, szczególnie w sytuacji gdy postęp rozwoju techniki jest tak szybki, że nie można wykluczyć zasadniczych zmian w przesyłaniu informacji i korespondencji, to jednak będą powstawały ślady i dokumenty takiej działalności pocztowej, które znajdą swoich kolekcjonerów. Z faktem zainteresowania kolekcjonerskiego, wspomnianym funkcjonowaniem poczty, można z pewnymi zastrzeżeniami przyjąć, że znaczki pocztowe do frankowania korespondencji w określonych sytuacjach, będą emitowane"). A współczesna filatelistyka wypracowuje zmiany w metodach i obiektach kolekcjonerskich obejmujących wiele innych znaków pocztowych i współpocztowych, a nawet sięga i po znaki pozapocztowe. Filatelistyka z powodzeniem dokonuje selektywnego wyboru kolekcjonowanych i badanych znaków pocztowych, z dużym potencjałem specjalizacji i odchodzeniem od ogólnych generalnych zbiorów, typowych jeszcze do ostatnich dziesięcioleci XX wieku4). Nikt już nie protestuje przeciwko klasom wystawowym kart maximum, astrofilatelistyki, znaków opłat skarbowych - revenue itp. Obwarowując się licznymi zastrzeżeniami właściwymi dla każdego futurologicznego prognozowania można domniemywać, że w przyszłych dziesięcioleciach znaki pocztowe XIX i XX wieku będą cennymi muzealnymi i archiwalnymi dokumentami historycznymi, poszukiwanymi dla celów kolekcjonerskich przez filatelistów. Kilka uwag w sprawie pojęcia wartość znaczków" Słowo wartość jest wieloznaczne i używane do określenia pewnych pojęć filozoficznych, etycznych, moralnych, w dziedzinie kultury, sztuki, literatury itp. Wartość to termin używany często zamiennie z pojęciem dobra, w najszerszym znaczeniu określający wszystko to co cenne, co stanowi cel jakiś dążeń ludzkich. Nie można pominąć pojęcia wartości w aspektach ekonomicznych, bowiem znaczek pocztowy jako obiekt wymiany i handlu podlega cenom ekonomicznym"). Już z tych wstępnie zasygnalizowanych pojęć kryjących się w słowie wartość" można rozważać różne aspekty wartości znaczków i innych znaków pocztowych mówiąc o ich wartości ekonomicznej, artystycznej, użytkowej itp. Wartość znaczka może być tzw. nominalna podana na znaczku przez emitenta, a uprawniająca jego posiadacza do żądania spełnienia określonej usługi pocztowej, najczęściej przez ofrankowanie koperty z korespondencją. Można również mówić o wartości frankującej znaczka występującej przy emisjach z dopłatą na cele dobroczynne, np. na odbudowę Warszawy, na PKOL, na PZF itp. Do spełnienia usługi pocztowej upoważnia wartość nominalna znaczka, tj. frankująca, bez wartości doplaty. W powszechnym użytku jest wartość handlowa znaczka będąca wypadkową jego podaży i popytu na rynku. Często się określa wartość katalogową znaczka wyrażaną w punktach bądź walutach kraju wydawcy katalogu bądź cennika, jako pewna propozycja do rozliczeń w wymianie lub kupnie i sprzedaży. Wartość katalogowa znaczka często nawet znacznie różni się od jego wartości handlowej6). Kolejną wartością, będącą w pewnym tylko zakresie wypadkową wyżej podanych, jest wartość kolekcjonersko-filatelistyczna znaczka, która wyraża jego walory treściowe, poziom artystyczny, techniki drukowania, zaspokajanie potrzeb estetycznych, kulturalnych, spełniając przyjęte kryteria mody i zapotrzebowania na określone aspekty piękna i etyczno-moralne, a nawet edukacyjne, dokumentacyjne i polityczne "k Wartość kolekcjonerska znaczków ulega w czasie i przestrzeni znacznym zmianom i wywiem znaczący wplyw na zainteresowanie ich kolekcjonowaniem oraz na filatelistykę. Także nie można pominąć relacji, jakie zachodzą między wydawcami katalogów znaczków pocztowych, kupcami filatelistycznymi, pocztami i emitentami znaczków (w dobie licznych przemian w organizacji poczt nie zawsze są one emitentami znaczków. W Polsce z mocy ustawy o Łączności emitentem jest minister łączności) oraz 452

5 filatelistami i ich związkami. We wszystkich tych relacjach i powiązaniach w użyciu są różne wartości znaczków. Do lat osiemdziesiątych XX wieku dominujący wpływ na ocenę wartości znaczków mialy notowania nominalne, katalogowe i handlowe. W ostatnim dziesięcioleciu coraz większy wpływ na postawy filatelistów ma wartość kolekcjonerska znaczków z całym zespołem ofert, których nosicielem jest polityka emisyjna, projektowa i poligraficzna, a następnie dystrybucyjno-handlowa, abonamentowa i magazynowa poczty. Nieumiejętne realizowanie jednego lub kilku składników polityki poczty w stosunku do kolekcjonerów, szczególnie zagranicznych, wotywa na znaczące zmniejszenie wartości kolekcjonerskiej znaczków. Znaczek pocztowy jako podstawowy czynnik filatelistyki Znaczek pocztowy jest podstawowym czynnikiem sprawczym uprawiania filatelistyki. Jednak musi on odpowiadać określonym kryteriom wartości kolekcjonerskiej i handlowej, które można uzyskać tylko poprzez partnerską współpracę einitentów i dysponentów znaczków ze związkami filatelistów. Niedocenianie filatelistów, a nastawianie się głównie na doraźne zyski spowodowalo obalenie konwencji partnerskich, a nie liczenie się z modami i zapotrzebowaniem na określone liczby znaczków, czyli nakłady i wiele innych przyczyn spowodowaly drastyczne zmniejszenie wartości znaczków emitowanych szczególnie w ostatnich kilku dzisięcioleciach. Kolekcjonerzy znaczków emitowanych głównie po 1950 roku, doznając utraty przez nie wartości kolekcjonerskiej, odchodzą od filatelistyki bądź poszukują zastępczych obiektów kolekcjonerskich, np. karty telefoniczne czy pocztówki. Na terenie byłych krajów demokracji ludowej nastąpiły dalsze przewartościowania kolekcjonerskie. Tysiące kolekcjonerów stwierdzilo, ze ich zbiory dotyczące problematyki pojałtańskiej straciły prawie całkowicie wartość kolekcjonerską, np. dotyczące tematyki socjalizmu, ruchu robotniczego rocznic ustrojowych, ówczesnych symboli, haseł itp. W polskiej filatelistyce od 1978 roku po wyborze Papieża Polaka wyrósł caly duży dział filatelistyki, promowany w PZF przez Klub Zainteresowania św. Gabriel". Ponadto powstało wiele eksponatów o tematyce religijno-sakralnej, a szczególnie poświęconych osobie i pontyfikatowi Jana Pawia II. Znaki pocztowe z tej tematyki wyjaśniają wiele warunków wp ływających na ich dużą wartość kolekcjonerską, Potwierdza ten fakt równie bogate piśmiennictwo filatelistyczne ś). Natomiast po 1989 roku rozwinął się nowy dzial, nazwijmy go patriotyczne-niepodległościowy. W wyniku przemian ustrojowych, na wnioski środowisk kombatanckich AK, ministrowie łączności w planach emisyjnych wiele znaczków poświęcają tematyce walk o pełną suwerenność Polski, odpowiadając jednocześnie na zapotrzebowanie społeczne Polaków w kraju i zagranicą. Te kierunki kolekcjonerstwa wzbogaciły filatelistykę i wiele klas wystawowych. Niestety, Ministerstwo Łączności i Poczta Polska, widząc ogromne zainteresowanie filatelistów nowymi modnymi kierunkami, popelnily wiele błędów w polityce emisyjnej, często przyczyniając się do nieudanych emisji, mimo interesującej tematykk Także dopuszczono do pewnych niedociągnięć w dystrybucji, które negatywnie wplypęly na filatelistykę, np. w emisji Poczet Królów i Książąt Polskich manipulacja z przedrukiem nowej wartości na emisji z 1990 r., nadmiernych nakładów emisji kolekcjonerskich itp. Na ten smutny obraz nałożyło się, po wycofaniu starych" znaczków pocztowych z obiegu, dalsze ich zachowanie w magazynach, co jest zupełnie niezrozumiale tym bardziej, że mają one poza nielicznymi obiektami, zerową wartość kolekcjonerską. Kontynuując wątek o wartości kolekcjonerskiej znaczków można stwierdzić, że niejednokrotnie znaczki drogie katalogowo, w handlu nie znajdują nabywcy, bowiem ich treść, wykonanie, poziom artystycznego wyrazu nie odpowiada aktualnej modzie- wśród filatelistów. W ostatnich kilkudziesięciu latach można mówić o dużej wartości kolekcjonerskiej znaczków zajmujących się sztuką, a głównie malarstwem, florą, i fauną, ochroną środowiska naturalnego, sportem - głównie pilą nożną i olimpiadami, historią, tematyką sakralną, a przede wszystkim pielgrzymkami Jana Pawła II. Problematyka ponadczasowa, związana z człowiekiem w aspektach jego bytu naturalnego i duchowego, mimo wielu manipulacji ze strony emitentów, stanowi dużą nieprzemijającą wartość kolekcjonerską znaczków pocztowych. Jest to podstawowy nośnik idei uprawiania filatelistyki z całym złożonym zespołem motywów i pobudek realizacji wrodzonych potrzeb kolekcjonowania rzeczy pięknych w postaci znaczków pocztowych. HENRYK BIAŁEK Przypisy: 1. Por. Zygmunt Wialrowskii Czy filatelistyka może być nadal wartością autoteliczną [wt] Biuletyn Informacyjny PZF nr 3(62) z 1992 r., s Władysław Michałowski: Podstawowe funkcje poczty na przełomie XX i XXI wieku, tamże, s. 2 i nast. 3. Por. Jerzy Tukan Szanse dla znaczka.pacztowego w okresie przyspieszonego unowocześnienia łączności i usług pocztowych, tamże, s Henryk Białek: Dokąd zmierza filatelistyka, lwi Filatelista" nr 4 (858) z 1994 r., s Por. Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, Warszawa 1969 r.. t. 12, s Polski Związek Filalelist6w: Encyklopedia Wyd. PWN, Warszawa 1993 r., s Janusz Sztumski: Znaczek pocztowy jako środek wpływania na świadomi& ludzi, lwi Biuletyn Informacyjny PZF nr 3 (62) z 1992 r.. s fk por. publikacje ks. Waldemara Chroslowskiego, Bogdana Michalaka. Wojciecha Henrkowskiego i in. 9. BronIslaw Rejnowski: Pierwszy rok obiegu znaczków emisji Znaki Zodiaku" lwi Filatelista. nr 7-8( ) z 1997 r., s /53

6 LOS KORESPONDENCJI PRZEJĘTEJ PRZEZ ZSRR we wrześniu 1939 roku Los przesyłek pocztowych powierzonych Poczcie Polskiej w pierwszych dniach wojny, a przejętych po 17 września 1939 roku przez Czerwoną Armię na terenach tzw. Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi, przyłączonych do ZSRR po pakcie Molotow-Ribbentrop, nie jest dotychczas bliżej znany filatelistom, którzy interesują się dziejami poczty tego okresu. W czasopismach filatelistycznych różnych krajów ukazało się wprawdzie sporo artykułów o działalności poczty na tych terenach w latach , ale są to przeważnie publikacje o wykorzystaniu polskich datowników, znaczków czy całostek. O żadnych dokumentach archiwalnych w tych publikacjach nie wspomina się, ponieważ dokumentów takich prawie nie ma. Przed czerwcem 1941 r., dokumentów pocztowych, które dzisiaj dałyby odpowiedz na wiele pytań o działalności poczty w okresie wrzesień czerwiec 1941 r. na tych terenach, po prostu nie zdążono przekazać do archiwów. Uległy one zniszczeniu w czasie działań wojennych, dlatego też obecnie dość trudno jest znaleźć na Białorusi jakieś dane o poczcie końca 1939 roku. Już od dawna zajmuję się poszukiwaniem takich dokumentów w archiwach i muzeach, ale dużych osiągnięć, niestety, nie mam. Jakiś czas temu w rozmowie z pewnym znajomym w Lunińcu dowiedzialem się przypadkowo, że odnaleziono kilka starych teczek z dokumentami z lat przedwojennych. Te teczki jakimś cudem nie ulegly zniszczeniu w czasie okupacji i w latach późniejszych. Po dłuższych staraniach udało mi się dotrzeć do tych materiałów. Jest tam tylko kilka dokumentów związanych z działalnością poczty, m.in. rozporządzenie miejscowego naczelnika NKWD z 22 września 1939 r. o konfiskacie przesylek pocztowych i niektórych innych posunięciach związanych z funkcjonowaniem poczty. Zachował się również spis pracowników pocztowych w Lunincu wg stanu na 4. stycznia 1940 roku. Dokument NKWD z 22 września 1939 r. jest wielce interesujący, gdyż pozwala wyjaśnić, co stato się z przesyłkami pocztowymi Poczty Polskiej, które przejęły nowe władze. Jest to zarządzenie tymczasowego naczelnika powiatowego oddziału NKGB Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, starszego sierżanta Goldyriewa. Na mocy tego zarządzenia NKWD zarekwirowało korespondencję znajdującą się w urzędach pocztowych, z ambulansów pocztowych, wyjętą ze skrzynek pocztowych i zastaną we wszystkich placówkach pocztowych na terenie powiatu - do studiowania. Polecono, ażeby wydzielić przesyłki adresowane do księży, popów, multów, rabinów, wojskowych, policjantów, KOP, kupców, handlarzy na targowisku, ambasad, przeznaczone do wysyłki za granicę itp. Dalej polecono zlikwidować w urzędach pocztowych portrety polskich dostojników państwowych, wywieszki w języku polskim oraz mapy, a także zakazano noszenia polskich mundurów pocztowych. Byłych pracowników poczty polskiej, według wykazu, polecono poddać obserwacji tajnych agentów. Operatywka" ta została napisana po rosyjsku pismem maszynowym (fot. 1). Ze względu na brak papieru, wykorzystano do tego celu odwrotną stronę ilustracji przedstawiającej ratusz w Poznaniu, wyrwanej z jakiejś polskiej książki. Oto przekład tego dokumentu. 22.0{1939 r. ściśle tajne m. Łuniniec Egzemplarz No 2 Do sierżanta bezpieczeństwa państwowego tow. Smietanina Notatka operacyjna* W celu operacyjnego nadzoru i operacyjnego rozpracowania koniecznie przeprowadzić w najkrótszym terminie następujące działania: I. Skonfiskować w obecności tylko uprawnionego oddziału NKWD korespondencję pocztowych magazynów, z ambulansów pocztowych, z miejskich skrzynek pocztowych i niektórych urzędów wg wykazu nr I (wykaz w załączeniu), wszelką pocztową korespondencję zaadresowaną do jednostek wojskowych polskiej armii, oddziałów obrony granicy, leśnictwa, policji, żandarmerii, więzień, miejscowych organów władzy i urzędów, posiadaczy dużych przedsiębiorstw, kupców, handlarzy, wedlug wykazu nr Skonfiskować wszelką korespondencję pod adresem miejscowych katolickich księży, prawosławnych popów, rabinów, mułłów, różnych organizacji religijnych o trackistowskim charakterze. W oryginale dokument ten nosi nazwę operatiwnaja objektiwka" 054

7 3. Skonfiskować wszelką korespondencję skierowaną do centralnych sztabów wojsko-wych, centralnych organów władzy i rządu oraz przedstawicielstw zagranicznych. 4. Skonfiskować wszelką korespondencję kierowaną za granicę ZSRR. 5. Skonfiskować korespondencję na nazwiska mieszkańców m. Lunitica i powiatu, którzy objęci są operacyjnym rozpracowaniem według załącznika nr Skonfiskować istniejące w pocztowych magazynach polskie mundury i na poczcie. gy,ilyi41411er, CO d OAO el HO ale»olo,,,. 9_ ;.,K3 %wal, P Oopswit y roo5e:ao IRCHOCTX TO o.cootsfipoy. U nepot 111,11LUL 0ObONTIWRIk. Atu O nepot weigro xe0oomoliex N o nepetpnidp paepeeo twe atu Cbm xein tl epataahimeopo NR OABxnINNB Melb np NNTNf f1Tb d opec ytoteux to.ra.xo ym lnom amio ro,, o taeaa ahóy, impeom X- xenaadxb IDITO i» tow OMOK') a, ID V% na BBmtoR,mYtoYYX mewio e IACO- Iihs 'wyr p Hem» pad «MOKKO ID ó Obozy!I/1 (o K lipenere Prom) a010 NSTD thy., myco tm Kawa l= ltarips.,aellttlan OAPOOO BO MOMOT `moteli ID abo NOA apitenaxperntkx 4a0TeX, rpdnynl, neeilea oo t sa, m neum., reolepa palm, Salp«, O1010 d O.11O0 T N It itrtptkan ONO, e9 apyollow upa- AnpanTall, NY,4. tofsu "sa, No ohlway PR..1blATl a0d w P be ID HAOX14» Na 11» IO »70 ANI eomwir Norio a, weku? iX O roobrianno N, )41110D B, mys, s pawan» e p WWIE) annebtemiatmoolk1r tinnelo mo IV lo IIIia 0011/ M YODW 11,1, wtul» lain~iestym a u mrrpenkm. e to NO Im VNO ibta5li N LI CIITD/111O,» b 0 praita " upastorwn47sa s 1 300TpOosuge T OO 4.MOS SiTle 1101JO ~Ibt.-Itat8lt0blaya. aa py6 asa MOP b.aaiaaa Xb iaa 113 Habtakbaa Ń1 aaaaat atwat r Jlywarats Yll.aa, lew alakaa a Oeparliatb it,peebileotee OPIUDerem my o Owcy txi. InIeidleeost Oitimax Wirkiem w pisiniym o Aewn W Ha balb a platiami&, 91.kbia alkaaaa IPayaaliliX ap-lballoakiallaia, rio rjaalaatta 1(08 NaptM, na)nree.0000 tl IPOTO M PRO - pas / Yw5ato XeCIILONOb magaiwunto ba alafallakaam a OD ) O ID OTZ W) O 0.OYIKOki 1Y CY Mi-k Anti 11:05~11811,9.»Ildelie614 POW TIL50 BOTS nplotetkx O Ileyetitax D He O uop«iwo I 04111ftireige - 4 Oyso N., łb maltaitas»mzk% kiatioutlitio ape...na4tilenx o OOTONTOOOOTO- xp «ap, doti. Ty OO YOOAILIV O TAL«IW% 11C01 OTO.»..11~1T.moOeeo owy otirr Itiaximee Fot. I. Dokument NKWD w Luniacu z r. w sprawie poczty. 455

8 7. Skonfiskować i zniszczyć wszystkie portrety polskich burżuazyjnych władców, polskie wywieszki i mapy, znajdujące się w urzędach pocztowych miasta i powiatu. 8. Ustanowić dyskretną obserwację pracowników polskiej służby pocztowej wg wykazu nr I-A. Do obserwacji zezwala się wykorzystać 7. nowo przyjętych tajnych współpracowników. 9. Na wykonanie operatywki - 4 doby. 10. O wykonaniu meldować niezwłocznie. 11. W przypadku nadzwyczajnych okolicz-ności - meldować również. Tym.(czasowy) nacz.(elnik) powiatowego oddziału NKGB BSSR star.(szy) sierżant bezpieczeństwa państwowego / - / Goklyriew r:,,. łą? ~/..~ jakiekolwiek przesyłki z ostatnich dni II Rzeczypospolitej. Jeszcze kilka slów o drugim dokumencie, jakim jest spis luninskich pocztowców. Co ciekawego znajduje się w tym spisie? Można dowiedzieć się z niego, kto byl zatrudniony w tym czasie w rejonowym urzędzie pocztowo-telegraficznym w, Łunińcu. Są w nim wszystkie dane o pracownikach, którymi interesowało się wtedy NKWD: nazwisko i imię oraz imię ojca, nok i miejsce urodzenia, przynależność partyjna, pochodzenie spoleczne (wpisano np.: syn eldopa, córka kolejarza), w jakim wojsku odbywał służbę wojskową i stopień wojskowy, czy był karany, skąd przybył do Łanika, miejsce i adres zamieszkania, miejsce pracy i stanowisko - (np. kontroler, starszy księgowy, telefonistka itp.) oraz wykształcenie. Z wykazu tego wyniku, że - z nielicznymi wyjątkami, są to dawni pracownicy Poczty Polskiej. Wykaz ten, sporządzony odręcznie w języku rosyjskim, obejmuje 70 nazwisk na trzech arkuszach formatu A4. Podpisał go naczelnik Biura Łączności w Łunińcu - Kobiako. LEW KOŁOSOW Członek Zagraniczny PAF /g-a./ty/9 T Yi2 - Fot. 2 i 3. Koperty listów od Emanuela Katza z Łunińca do naczelnika oddziału powiatowego NKWD, Goldyriewa, z 29 września i 17 października 1939 r. Z lewej strony u dołu adnotacje poczynione ręką Goldyriewa. Wydając tę operatywkę" najwyższy wówczas funkcjonariusz KGB na szczeblu powiatu, realizował zapewne dyrektywy otrzymane od władz wyższego szczebla. Jak sądzę. podobnie dziali, się nie tylko w Łunińcu. NKWD zainteresowane bylo treścią przejętej korespondencji. Co stało się później z tą korespondencją, tego nie udało się ustalić, prawdopodobnie została zniszczona po wykorzystaniu. Dokument ten pozwala zrozumieć, dlaczego obecnie tak trudno jest znaleźć na Białorusi Jueiy0A c'k?,intal a t,y , 1044f~j,faz.~9;)."5,kć,,1,«11, p4. 456

9 Z POCZTY POLOWEJ nr 48 via MOSKWĘ do CHOTYLOWA Wybuch wojny między Polską i Rzeszą Niemiecką 1 września 1939 roku, od samego początku spowodował duże trudności w komunikacji pocztowej. Ze względu na toczące się działania wojenne, ruch pocztowy na terytorium calego kraju praktycznie uległ zawieszeniu. Po włączeniu się ZSRR 17 września do akcji rozbioru Polski zgodnie z paktem Ribbentrop Mołotow, poczta na obu częściach okupowanych ziem polskich przeszla w obce ręce. Przesyłki pocztowe nadane w pierwszych dniach wojny stanowią ciekawy przyczynek do dziejów stosunków pocztowych w tym czasie. Jedną z takich przesylek, z bogatego zbioru pana Tsutomu Yamamoto z Kobe w Japonii, pokazujemy poniżej. Jest to koperta z listu zwykłego, wystanego w pierwszym dniu II wojny światowej za pośrednictwem Poczty Polowej nr 48 do adresatki w Nadleśnictwie Chotyłów k. Piszczaca w powiecie bialsko-podlaskim. Użyto do tego celu koperty z wydrukowanym znakiem opiaty, nr kat. Ck 10, z sygnaturą nakładową P.P.T.T. (X-1938). Miejsce nadania tego listu nie jest znane, przypuszczalnie było to gdzieś we wschodniej części drugiej RP. List przeszedł polską cenzurę wojskową, jak świadczy o tym odręczny wpis Ocenzurowano wraz z podpisem cenzora oraz stempel tej samej treści o wymiarach 57x5 mm. Przesyłka ta została przejęta prawdopodobnie przez wojska radzieckie, gdyż trafila do moskiewskiego pocztaintu nr 6, w którym odciśnięto na odwrocie koperty datownik CCCPMOCKBA z datą Ponieważ list byt przeznaczony dla adresatki mieszkającej pod okupacją niemiecką (Piszczac leży po lewej strome Bugu, który dzielił obie okupacje), z Moskwy list dosłano na teren GG. Niestety, na kopercie nie ma śladu żadnego datownika poczty niemieckiej, nie sposób więc określić, kiedy i jaką drogą przesyłka dotarła do rąk adresatki. Na kopercie tej jest wszakże odciśnięty stempel cenzury niemieckiej ZENSIERT, co pozwala na stwierdzenie, że przesyłka została niewątpliwie doręczona przez pocztę Generalnego Gubernatorstwa. 457

10 KORESPONDENCJA JENIECKA Z OBOZU W BRODACH Autorzy książki Korespondencja obozowa w okresie II wojny światowej" [1] wśród obozów jenieckich, w których przebywali polscy żołnierze wzięci do niewoli przez Czerwoną Armię we wrześniu 1939 roku, wymieniają również m.in. obóz w Równem. Jeńcy tego obozu byli zatrudnieni przy budowie niektórych odcinków drogi Nowogród Wolyński - Korzec - Równe - Dubno - Brody - Lwów (fot. 1). Była to inwestycja prowadzona przez GUSZOSDOR (Gławnoje Uprawlenije Szosiejnych Darog). Jeńcy rozmieszczeni byli w miejscowościach wzd łuż trasy drogi. Mieli możliwość korespondowania z rodzinami w kraju. Według wymienionego opracowania liczba jeńców w obozach w rejonie Równego wahała się w granicach od 13 do 18 tys. Autorzy jako adresy obozowe podają numery skrytek pocztowych 33 i 36 w Równem. fot. 2 fot. 14,0Wię Równe _14 W09,../." JW IKOnee "Szernetówka Brody LwOs 411 Tarnopol Kyda Itaumenfakame an.a.,?e,aubmaca Ja.4.a. a,:a.er,a4. aa.aw. a.aeawa.axe ac.iveu, Y.. 458

11 Na zachowanej korespondencji obozowej Mariana Rzechowskiego z 4. grupy budowlanej podane jest bezpośrednie miejsce obozu Brody- Zamek, natomiast adres pocztowy opiewa na skrytkę pocztową 35 w Równem. Ponieważ obóz był utrzymywany pod nadzorem służb NKWD, były to zapewne numery skrytek należących do tej formacji. Jeńcy płacili za wysyłane przesyłki pocztowe według normalnych stawek. Kartka do Lublina, datowana przez nadawcę r. nosi datę stempla pocztowego nadawczego Równe (fot. 2). Kartka pisana r. do miejscowości Maszów, poczta Luboml, na terenach włączonych do ZSRR, wystana z Równego 19 marca 1940 r., została zwrócona do Brodów r. z adnotacją w języku ukraińskim adresat wyjechał" (fot. 3). Kartka polecona wysłana r. z Lublina do obozu była wprawdzie w Brodach już r. lecz jak wynika to z zapisku adresata, otrzymał on ją dopiero r. (fot. 4). Na żadnej z tych przesyłek nie ma śladu cenzury radzieckiej, chociaż niewątpliwie były one kontrolowane przez służby obozowe. ANDRZEJ BARANOWSKI BRONISŁAW REJNOWSKI Barański S., Falkowski J.: Korespondencja obozowa w okresie II wojny światowej, Warszawa 1993, s fot. 3 rz usruwnu tne zei.. fot. 4 \.f,k Ho +att \`4,..k, O

12 PRZEDRUKI Z TERENU OKUPACJI ZSRR NA ZNACZKACH POLSKICH Przeglądając katalog Polskich Znaków Pocztowych 2001, tom 11, wydanie Fischera, na stronie 178 natrafiłem na wzmiankę o znaczkach polskich nr kat. 286, 287 i 311 z nadrukiem o treści w języku rosyjskim r104ta CCCP 150 eon. + (herb ZSRR) + 50 eon. I ronomarouow". Katalog podaje datę wykonania tych przedruków jako przełom lat 1939/1940 r., dlatego chciałem napisać kilka słów na ten temat. ; g" 4 ~ : 50+ 4k, +50 Kor. non., :, _ k h.; ' W przeszłości bardzo często kontaktowałem się z p. Stefanem Falkowskim z Warszawy, który w 1996 roku odsprzedał mi kilka znaczków z tym nadrukiem, opowiadając jednocześnie historię ich powstania. Otóż wg p. S. Falkowslciego, po wkroczeniu wojsk radzieckich we wrześniu 1939 r. do Polski, w miejscowości Równe naczelnikiem urzędu pocztowego został niejaki Tichonow. On to w październiku 1939 r. na własną rękę dokonał tych przedruków, za co zostal później skazany przez ówczesne władze na pobyt w obozie pracy. Znaczki z tym przedrukiem nie -."''' A~illa% _ 1,1 SSIFTJAtt : K: c - 2 7_,I. DOC,TO 0 4 N p., W-,r r%...!ft.. e 'k, rr,(,;,, LT DOI.YI DOC_, 0 C T FJL, A -,,,, , O, J,.A. oin r,;),isl '..t.a.>94'1%,:#' r.., s ii t-,-;?, :_,;4F ',,k...,.!!..., mają zatem charakteru oficjalnego. Przedruki koloru czarnego rozmiesi- czone są na parkach dwóch znaczków (poziomych lub pionowych, w zależności od formatu). Oprócz pozycji wymienionych w katalogu, w moim posiadaniu są jeszcze następujące znaczki polskie z tym przedrukiem: nr 299,304, 312, 313, 314, 315 i 316. a myślę, że były również i inne wartości. Znaczków z obiegu z tym nadrukiem nie spotkałem. Może na temat tego wydania więcej szczegółów mógłby podać ktoś z byłych mieszkańców Równego lub któryś z ekspertów filatelistycznych PZF GRZEGORZ CHARLIŃSKI 460

13 UWAGI NA TEMAT ZNACZKÓW POCZTY DORĘCZENIOWEJ W BIAŁYMSTOKU z 1916 r. W 1995 roku na łamach Filatelistyki" Krzysztof Trokenheim dokonał zbiorczego zestawienia wiadomości na temat niewątpliwie jednego z rzadszych wydań znaczków, mających obieg na terenie ziem polskich, tj. znaczków dla poczty doręczeniowej w Białymstoku [1]. Wydanie to, bardzo slabo opisane zarówno w PZP[2] jak i w KSZPZP [31 wymaga, moim zdaniem, trochę uzupełnień i bardziej szczegółowego spojrzenia. W sierpniu bieżącego roku minęła 85. rocznica wprowadzenia do obiegu tych znaczków i także to daje bodziec do podsumowań. Tło historyczne Wprowadzenie tych walorów do obiegu przedstawiają artykuły pp. Nocne i von B. Stoebe cytowane w [1]. Z istotniejszych faktów należy przypomnieć, że 3 lipca 1916 r. Naczelne Dowództwo Niemieckie na Wschodzie rozporządzeniem Szefa Sztabu Generalnego gen. Ericha von Ludendorfa zezwoliło na wymianę korespondencji między mieszkańcami terenów zajętych przez wojska przyfrontowe, a państwami neutralnymi i nieprzyjacielskimi. Podobno już w czerwcu 1916 r. utworzono biuro pośrednictwa informacji, ażeby umożliwić połączenie pocztowe mieszkańcom okupowanych terenów z ich krewnymi. W literaturze wspomina się o wydaniu specjalnego formularza, w którym wpisywano dane o adresie i informacje o stanie zdrowia. Mimo jednak wieloletnich poszukiwań, prowadzonych m.in. przez p. Trokenheima, formularza takiego nie udało się odnaleźć. Pośrednictwo objęły urzędy powiatowe (Kreisamt), które zbierały i stemplowały listy i po zgromadzeniu pewnej ich liczby wysyłały je do Naczelnego Dowództwa Frontu Wschodniego. Na pokrycie kosztów pobierano opłatę 25 fen. za każdy list. Być może, wystąpiły przy tym nadużycia w rozliczeniach, co stało się powodem wydania specjalnego znaczka. W myśl rozporządzenia, urzędnik przed wydaniem znaczków do rąk klientów, mial je zaopatrywać w podpis. Znaczki można było nabyć w urzędzie powiatowym, tylko przy okienku biura wymiany listów. W pierwszych dniach po ogłoszeniu nich był bardzo duży, tak iż wydawano tylko po cztery znaczki. Potniej ruch się zmniejszył, zwłaszcza po podniesieniu opłaty z 25 fen. do I marki. błyszczącą. Nominał umieszczano pod herbem i powyżej nazwy BIALYSTOK. Wymiary rysunku znaczka wynoszą 25,5 x 34,5 mm. Znaczek 25- fenigowy wprowadzono do obiegu II sierpnia 1916 r. Ząbkowanie znaczka podstawowego było liniowe, jego miara wynosiła 11 1/2. Wydanie to nie było przedmiotem fałszerstw, jednak nigdzie w literaturze nie spotkałem się z podaniem wymiarów nadruku. Podaję je osobno dla każdego znaczka. 6,6 1P f e dla efi 45)5 Wymiary nadruku (fot. I) Opis parametru fot 1 mm Wysokość calego nadruku 6,6 Wysokość cyfry 2 i 5 2,7 Szerokość liczby 25 4 Wysokość litery P" 2,1 Wysokość lamy f' 2,2 Wysokość liter enn" 1,5 Wysokość litery i" 2,2 Znaczki Początkowo wydrukowano techniką litograficzną 1150 arkusików 4-znaczkowych (4600 znaczków), na których dokonano następnie typograficznego nadruku nominału 25 fenigów, farbą czarną, Wysokość litery g" 2,2 Różnica wysokości między podstawą liter Pfenn" i litery i", leżącą powyżej tych liter 0,1 Długość wyhzu,,pfennig" 15,5 461