Co powinieneś wiedzieć o euro 2012 Poradnik dla MŚP

Transkrypt

1 Co powinieneś wiedzieć o euro 2012 Poradnik dla MŚP

2 Co powinieneś wiedzieć o euro 2012 poradnik dla Mśp Opracowanie: Dr inż. Krystian Zawadzki przy współpracy z: Dr hab. Ewa Grzegorzewska-Mischka, prof. nadzw. PG Dr hab. Nelly Daszkiewicz, prof. nadzw. PG Dr hab. Julita Wasilczuk, prof. nadzw. PG Konsultacja: Dr Krzysztof Zięba wydawca: Politechnika Gdańska Wydział Zarządzania i Ekonomii Gdańsk 2010

3 WPROWADZENIE EURO jest marketingową nazwą finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej pozostającego na licencji UEFA. To wydarzenie sportowe zalicza się do największych na świecie zaraz po Igrzyskach Olimpijskich oraz Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej. Znaczenie tej imprezy potwierdzają takie wielkości jak skala przepływu turystycznego, liczba widzów na stadionach i przed telewizorami, wartość przeprowadzony ch inwestycji w zakresie infrastruktury sportowej, transportowej itp. Organizacja tak znaczącej imprezy jest wielce prestiżowa. W przeciągu czterech tygodni trwania EURO oczy całego świata skupione są na jednym miejscu, w mediach przeważają programy sportowe, futbol znajduje się w centrum uwagi. Z tak dużym zainteresowaniem idą w parze wielkie pieniądze. Wybór gospodarza imprezy przez UEFA ma w związku z powyższym wymiar nie tylko sportowy, ale również gospodarczy, polityczny i społeczny. Organizacja Mistrzostw Europy stanowi dla danego państwa ogromne wyzwanie natury organizacyjnej i finansowej. Wybór UEFA oznacza konieczność przejęcia zobowiązań przez gospodarza EURO w zakresie odpowiedniego przygotowania imprezy. Wymogi europejskiej centrali są różnorodne i dotyczą wielu sfer, począwszy od kwestii organizacyjnych, poprzez infrastrukturę stadionową, transportową, turystyczną i noclegową, a skończywszy na szeroko pojętym bezpieczeństwie uczestników imprezy 1. Przygotowując się do EURO, należy mieć na względzie, że w razie braku elementarnej infrastruktury sportowej, transportowej czy turystycznej UEFA ma prawo odebrać przywilej przygotowania turnieju finałowego 2. Tylko spełnienie na czas określonych wymogów może uchronić organizatorów przed kompromitacją na arenie międzynarodowej oraz utratą zaufania milionów współobywateli. W związku z przygotowywaną w Polsce imprezą sportową EURO 2012 nasuwa się wiele pytań, które mogą dać odpowiedź w zakresie tego, co powinni zmienić w swej działalności przedsiębiorcy, ale także co mogą zmienić inne podmioty, mogące w przygotowaniu tej imprezy uczestniczyć. Mowa tu w szczególności o jednostkach samorządowych, przedstawicielach mediów, organizacjach przedsiębiorców, czy instytucjach finansowych. Leży to częściowo w ich interesie, wszak otwiera się dla nich nowy obszar do działania i nisza wolna do zagospodarowania. W kontekście tak zaakcentowanego problemu należałoby postawić następujące pytania: Jakich korzyści można oczekiwać w związku z realizacją EURO 2012?, Jaki jest stosunek przedsiębiorców do szans i zagrożeń związanych z organizacją EURO 2012?, Czy warto przedsiębiorcom przeprofilować działalność w związku z EURO 2012?, Czy przedsiębiorcy winni angażować się na etapie przygotowań i podczas samej imprezy? zagrożenia związane z EURO 2012, Jakie mogą być źródła finansowania inwestycji podjętych w ramach organizacji EURO 2012? 1 Szczegółowe wymogi znaleźć można w dokumencie: UEFA European Football Championship Final Tournament 2012, Phase I Bid Requirements, newsfiles/ pdf z dnia 03 lutego 2010 roku. 2 zob. więcej: K. Adamiec, EURO 2012 wyzwania organizacyjne, Biuro Analiz Sejmowych, Infos nr 1(25) z 10 stycznia 2008 roku, s.4.

4 W odpowiedzi na te pytania pomocna okazała się analiza sytuacjiprzedsiębiorstw sektora MSP regionu Pomorza oraz potencjał tego sektora w kontekście organizacji EURO W tym celu zamieszczono w załączniku do poradnika Raporty z badań, w których zaprezentowane zostały m.in. wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród przedsiębiorców w Trójmieście i okolicach w październiku 2009 roku. Formułując wnioski dla Polski wykorzystano ponadto przypadek EURO 2004 w Portugalii, który w zamierzeniu ma wspomóc proces uczenia wszystkich zaangażowanych w proces przygotowań turnieju finałowego podmiotów oraz twórcze adaptowanie najlepszych praktyk. Wybór Portugalii wynika z szeregu podobieństw z obecną sytuacją Polski. Stopień rozwoju gospodarczego, słabe przygotowanie w zakresie infrastruktury sportowej i transportowej, niewielkie doświadczenie w zakresie przygotowania tak dużych imprez masowych to najważniejsze z nich. Z tego powodu portugalskie doświadczenia, lepiej niż każdego innego państwa organizującego w ostatnich latach wielkoformatową imprezę sportową, winny zostać wykorzystane przez Polskę w procesie żmudnych przygotowań do EURO 2012, co może przyczynić się do ograniczenia kosztów i wzrostu korzyści nie tylko w trakcie imprezy, ale również po jej zakończeniu. Portugalska lekcja może ponadto wesprzeć podmioty sektora MSP w procesie decyzyjnym dotyczącym prowadzonej działalności gospodarczej a związanym z organizacją w Polsce Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej. Spostrzeżenia, wnioski i porady dla Polski, a w szczególności regionu Pomorza zostały zebrane w ostatniej części niniejszego poradnika. Należy wyrazić nadzieję, iż oddane w ręce czytelników opracowanie przysłuży się bardziej efektywnemu przygotowaniu wielkoformatowej imprezy sportowej w Polsce i przyczyni się do poprawy ogólnego bilansu korzyści i kosztów wynikających z jej organizacji w regionie Pomorza.

5 I. SZANSE EURO 2012 DLA MSP CZYLI CO KAŻDY PRZEDSIĘBIORCA WIEDZIEĆ POWINIEN? We współczesnym świecie, duże wydarzenia sportowe są katalizatorem zmian na płaszczyźnie społecznej i gospodarczej, przeradzając się w trwałe dziedzictwo dla danego kraju, przyspieszając rozwój infrastruktury i modernizację czy budowę nowych obiektów sportowych. Jednym z czynników, dla których mistrzostwa i olimpiady pobudzają rozwój kraju jest nieprzekraczalny, na sztywno ustalony termin rozpoczęcia wydarzenia. Bez presji czasu i międzynarodowego zobowiązania, czyli w normalnych warunkach gospodarczych, działania te utknęłyby z powodu biurokracji, czy zaniechań decyzyjnych. Rozwojowi gospodarczemu pomaga jasno wyznaczony cel określony przez daną federację sportową, który przyciąga różne grupy interesów i znajduje się w centrum światowej wagi. Świadomość rangi wyznaczonego zadania wpływa na zaangażowanie organizatorów w jego realizację. Istnieje zależność pomiędzy wydarzeniem sportowym, a zmianą sytuacji w regionie, w którym organizowana jest impreza. Przede wszystkim poprawia się konkurencyjność regionu, co wywołuje dodatkowy popyt lokalny. Jest to zawsze korzystne dla przedsiębiorstw (rys. 1). Rysunek 1. Poziom mezo analizy wpływu wydarzenia sportowego Źródło: Preuss (2007).

6 Konkurencyjność regionu postrzega się przy tym jako umiejętność produk owania dóbr i usług spełniających wymagania rynków międzynarodowych, przy jednocz esnym utrzymaniu wysokiego i stałego poziomu dochodów, lub bardziej ogólnie, umiejęt ność regionów do generowania wysokich dochodów i poziomu zatrudnienia, nawet w obliczu zewnętrznej konkurencji 3. Firmy należące do sektora MSP odgrywają ważną rolę w rozwoju regionu poprzez udział w tworzeniu PKB i miejsc pracy; to dzięki MSP następują w regionie zmiany alokacyjne czynników wytwórczych jako efekt poszukiwania nisz rynkowych, wzrastającej działalności gospodarczej i dążenia MSP do rozwoju 4. Z drugiej strony jest to możliwe jeśli zapewni im się odpowiednie warunki roz - woju. Zależność ta na poziomie regionalnym określana jest jako lokalne sprzę żenie zwrotne 5 (rys. 1). Miasto i cały region gdzie organizowana jest impreza staje się ba rdziej rozpoznawalny. Jest on postrzegany jako bardziej atrakcyjny przez inwestorów, co powinno prowadzić do wzrostu inwestycji. Ponadto, impreza związana jest z intens ywną promocją aglomeracji i regionu, szczególnie za granicą. A zatem można oczekiwać tak poprawy konkurencyjności MSP jak i całego regionu. Warto przyjrzeć się, które czynniki wpływają na konkurencyjność regionu i tym samym prowadzą do wzrostu popytu, co może prowadzić do rozwoju firm sektora MSP. Są to: infrastruktura, obsługa ruchu turystycznego, wyobrażenia, image, promocja, emocje, prestiż, wiedza i sieci, kultura. Infrastruktura Inwestycje determinowane przez EURO 2012 obejmują infrastrukturę sportową, drogową, transportową oraz obsługi ruchu turystycznego. Przed imprezą, zgodnie z wymaganiami określonymi przez UEFA powstają nowe obiekty sportowe, pojawia się też zapotrzebowanie na rozbudowę infrastruktury obsługi ruchu turystycznego, co pociąga za sobą konieczność wcześniejszego przygotowania i rozbudowy bazy hotelowej. W związku z tym wzrastają inwestycje w sektorze turystycznym 6. Pojawia się więc nowy popyt na materiały i usługi budowlane, co wpływa na ożywienie w branży budowlanej. Z kolei, kiedy do danego państwa/miasta przybędą kibice i turyści największa korzyść ujawni się w sektorach turystycznym i handlowym. Nie mniej ważne wydają się być długofalowe korzyści wynikające ze zmian w infrastrukturze drogowej i transportowej. Wskazuje się przy tym na pozytywny wpływ rozbudowy sieci autostrad, linii kolejowych, czy poprawy połączeń lotniczych na zmniejszenie kosztów produkcji oraz zwiększoną aktywność przemysłową w miastach. W konsekwencji obniżania kosztów produkcji należy spodziewać się spadku cen dóbr nabywanych przez gospodarstwa domowe. Niższe ceny żywności, ubrań i innych dóbr powszechnego użytku determinują zwiększenie poziomu dochodu do dyspozycji, co ostatecznie przekłada się na wzrost jakości życia. 3 Sixth periodic report on the regions, (1999), Office for Official Publications of the European Communities (Luxembourg). 4 M.Strużycki, Znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw w rozwoju regionu nowe wyzwania, w: M. Strużycki (red.), Małe i średnie przedsiębiorstwa w gospodarce regionu, PWE, Warszawa, 2004, s K. Wach, Regionalne otoczenie małych i średnich przedsiębiorstw, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2008, s Gospodarcze efekty organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku dla Gdańska, jako jednego miast-gospodarzy oraz regionu pomorskiego, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Warszawa, lipiec 2007.

7 W zakresie poprawy stanu infrastruktury transportowej, doświadczenia Portugalii wskazują, iż obok oczywistych działań związanych z budową i rozbudową dróg oraz linii kolejowych ważną składową było określenie komponentów systemu zapewnienia transportu w trakcie EURO Szczególne znaczenie przypisano w tym względzie przeniesieniu ciężaru z preferowanych przez społeczeństwo portugalskie przejazdów prywatnym samochodem, na rzecz transportu publicznego. Wymagało to podjęcia szeregu działań, mających w zamyśle podnieść atrakcyjność publicznej formy transportu. Należy do nich zaliczyć: zakup nowoczesnego taboru transportowego, wprowadzenie polityki cenowej, dzięki której korzystanie ze środków komunikacji publicznej było rozwiązaniem znacząco tańszym (redukcja cen za przejazdy), przeprowadzenie kampanii informacyjnej, nakłaniającej do korzystania z transportu publicznego, zagwarantowanie systemu informacji o transporcie publicznym, budowa systemów parkuj i jedź, wydzielanie specjalnych pasów drogowych, przeznaczonych wyłącznie dla autobusów, właściwe oznakowanie dojazdu do miast gospodarzy oraz obiektów sportowych. W długim okresie, po zakończeniu EURO 2012, dzięki poprawie infrastruktury i dostępności komunikacyjnej region będzie bardziej atrakcyjny, na czym w oczywisty sposób skorzystają przedsiębiorstwa. Obsługa ruchu turystycznego Turystyka sportowa na świecie stała się w ostatnich latach bardzo ważnym elementem sektora turystycznego ogółem, o czym mogą świadczyć najlepsze wskaźniki wzrostu w całej branży 7. Z prognoz Instytutu Turystyki wynika, że w 2012 roku do Polski przyjedzie ponad 20,2 mln turystów, którzy pozostawią w kraju blisko 8 mld euro. Planuje się, iż poszczególne miasta w tym Gdańsk będą miały co najmniej tys. dodatkowych kibiców z zagranicy. Liczba kibiców będzie w oczywisty sposób zależeć od tego, które drużyny zakwalifikują się do finałów w 2012 roku. Dużego napływu można spodziewać się w przypadku Niemiec, Rosji, Szwecji, czy Anglii. W przypadku gry Portugalczyków czy Włochów, chociaż ich kibice nie jeżdżą masowo za swoimi drużynami, stadion z pewnością będzie zapełniony przez kibiców z Polski lub krajów ościennych. Podczas EURO 2004 w Portugalii wzmożony napływ turystów uznany został za największą korzyść z tytułu organizacji turnieju. Szczególne znaczenie przypisywało się tym turystom, którzy nigdy nie pojawiliby się w danym miejscu, gdyby nie fakt organizowania wielkoformatowej imprezy sportowej. Efekty większego zainteresowania Portugalią są również widoczne po mistrzostwach. Roczne wpływy z turystyki wzrosły po 2004 roku średnio o 357 milionów euro rocznie. Badania przeprowadzone w Portugalii w trakcie Mistrzostw Europy wskazują na wystąpienie zarówno ilościowego, jak i cenowego efektu wywołanego przepływem turystycznym na skutek organizacji EURO. Ogólny wzrost liczby noclegów szacuje się na ponad 20 %, podczas gdy średnia cena usług zwiększyła się o ponad 40 %. Dużym sukcesem EURO 2004 była sprzedaż 94 procent wszystkich biletów. W turnieju, w którym bierze udział 16 drużyn nie wszystkie mecze cieszą się równym zainteresowaniem kibiców. Choć frekwencja nie była stuprocentowa, średnia 38,5 tysiąca widzów na mecz w fazie zasadniczej była znakomita, biorąc pod uwagę, że w tej części rozgrywek jedynie na dwóch stadionach pojemność przekraczała 30 tysięcy osób. 7 J. Cadima Ribeiro, J. Viseu, T. Delalande, C. Rodrigues, UEFA Euro 2004 Visitor Analysis, University of Minho, December 2004, s. 2.

8 Rysunek 2. Wartość przychodów wywołanych przepływem turystycznym w ramach EURO 2004 (w mln euro) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Avaliacao do Impacto Economico do EURO Relatorio Final, Instituto Superior de Economia a Gestao, Universidade Tecnica de Lisboa, Novembro 2004, s W trakcie samej imprezy, turyści wydali prawie 104 miliony euro (rysunek 2). Ponad połowa wydatków została wygenerowana przez kibiców pozostających w Portugalii dłużej aniżeli jeden dzień. 33 miliony euro stanowiły wydatki reprezentacji narodowych oraz UEFA, w celu opłacenia pobytu sędziów, lekarzy, przedstawicieli kontroli antydopingowej itp. Najmniejsza wartość przychodów wywołanych przepływem turystycznym w ramach EURO miliony euro - wygenerowana została przez turystów jednodniowych, którzy po obejrzeniu wybranego meczu opuszczali terytorium Portugalii. Rzeczywiste oszacowanie bezpośrednich i pośrednich korzyści wynikających z napływu gości, głównie obcokrajowców, wymaga przeprowadzenia wnikliwej analizy m.in.: ich zachowań, przyzwyczajeń oraz skali i struktury wydatków. W celu oszacowania wpływu organizacji EURO na ruch turystyczny w regionie w załączniku nr 1 niniejszego e-booka zamieszczona został raport z badań dotyczących przepływu turystycznego w regionie Minho-Lima 8, w którym podejmuje się próby odpowiedzi na kilka kluczowych pytań, w tym m.in.: jaką część poniesionych wydatków infrastrukturalnych w regionie Minho-Lima stanowią przychody zagranicznych turystów odwiedzających tą część Portugalii ze względu na EURO? jakiej narodowości byli turyści generujący największe przychody w regionie Minho-Lima? czy występuje korelacja pomiędzy krajem pochodzenia kibiców oraz planowanymi wydatkami i długością pobytu turystów? jakie jest prawdopodobieństwo ponownej wizyty w regionie Braga/Guimaraes poszczególnych grup turystów odwiedzających Portugalię ze względu na EURO? Image Duże wydarzenia sportowe mają ogromne znaczenie symboliczne i wpływają na wizerunek miasta, regionu i kraju oraz ich promocję. Na ogół jest to wizerunek pozytywny. Światowe nagłośnienie wydarzenia, miasta goszczącego i jego dziedzictwa kulturowego w dużej mierze zależy od zaproszonych dziennikarzy, którzy nie do końca mogą być kontrolowani przez organizatorów. Należy mieć na uwadze, iż wszelkiego rodzaju niekorzystne zdarzenia, takie jak zagrożenia terrorystyczne, wybryki chuligańskie, niedociągnięcia organizacyjne a nawet brzydka pogoda mogą istotnie wpływać na wizerunek miasta czy regionu. 7 J. Region Minho-Lima obejmuje dwa miasta: Bragę i Guimaraes, a jego wybór wiąże się z podobieństwem do regionu Pomorza. Obszary te łączy duże znaczenie turystyczne ze względu na historię i architekturę wiodących miast. Stąd można założyć, iż obserwowany w regionie Braga/Guimaraes przepływ turystyczny i czynniki go determinujące w podobnym stopniu ujawnią się w Gdańsku i okolicach.

9 Wykorzystanie EURO 2004 w celu promocji marki Portugalia Organizacja Mistrzostw Europy przez Portugalię stała się doskonałym przyczynkiem do promocji i poprawy wizerunku kraju. Fakt, iż tego typu impreza skupia przez cały miesiąc uwagę całego świata na jednym państwie została skwapliwie wykorzystana przez organizatora. Poza transmisjami meczów media przekazywały szereg innych informacji, poszerzając ekspozycję kraju na arenie międzynarodowej. Wśród środków masowego przekazu największe znaczenie przypisuje się telewizji. Zgodnie z danymi UEFA, transmisje telewizyjne EURO 2004 w Portugalii obejrzało łącznie 7,9 mld widzów na całym świecie przy średniej 153 milionów widzów na każdy z 31 meczów 9. Sam tylko finał cieszył się zainteresowaniem 279 milionów telewidzów, co dawało 157 % wzrost w porównaniu z turniejem rozgrywanym cztery lata wcześniej w Belgii i Holandii. Na siedmiu największych rynkach piłkarskiej widowni telewizyjnej ponad 1,2 mld osób oglądało poszczególne spotkania w ramach EURO 2004 (rysunek 3). Rysunek 3. Widownia telewizyjna na największych rynkach podczas EURO 2004 (w mln) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UEFA. Strategia promocji budowana przez rząd portugalski była zawczasu zaplanowana i odbywała się dwutorowo. W pierwszym podejściu zewnętrznym - chodziło o budowę wizerunku Portugalii poza granicami kraju. Odwoływano się przy tym do historycznej świetności państwa z jednoczesnym wskazaniem na postępującą modernizację i otwartość. Drugie podejście wewnętrzne nakierowane zostało na zaangażowanie społeczeństwa portugalskiego poprzez ukazanie znaczenia EURO 2004 dla promowania wizerunku kraju za granicą. W tym celu realizowano bezprecedensowe inicjatywy, takie jak skierowany do narodu list otwarty wicepremiera Portugalii, odpowiedzialnego za organizację imprezy. Udział całego społeczeństwa w promowaniu marki Portugalia okazał się bardzo trafiony. Dzięki umacnianiu własnej wartości oraz ogólnej mobilizacji wszystkich Portugalczyków możliwe było przeniesienie tkwiącego w narodzie entuzjazmu na przybyszów z zagranicy. Dzięki temu Portugalia została odebrana jako kraj ludzi gościnnych, serdecznych i towarzyskich, co miało i prawdopodobnie nadal ma wpływ na wzmocnienie jej rozpoznawalności i rozwój branży turystycznej. 9 z dnia 25 września 2009 roku.

10 Skala rozpoznawalności kraju, a także przepływu turystycznego po zakończeniu EURO 2012 w dużej mierze zależeć będzie od przyjętej strategii promocyjnej Polski. Organizacja Mistrzostw Europy w Polsce daje niepowtarzalną okazję poszerzenia jej ekspozycji na arenie międzynarodowej. Można założyć, iż w ciągu najbliższych dziesięcioleci nie odbędzie się w naszym kraju impreza, której skala byłaby porównywalna z EURO. Skupienie uwagi świata na Polsce i Ukrainie w stosunkowo krótkim okresie będzie doskonałą okazją do poprawy wizerunku tych p aństw. Emocje, prestiż Wielkoformatowe wydarzenia sportowe dostarczają politykom motywacji do zawierania koalicji dla sprawy międzynarodowego prestiżu, mieszkańcy angażują się wraz z sektorem prywatnym by wykorzystać szansę daną przez wydarzenie o światowym zasięgu. Poczucie dumy z bycia gospodarzem kreuje wspólną tożsamość, wizję i motywację. Dla miast organizatorów jest to ogromną szansą na rozwinięcie krajowej turystyki. Oszacowanie korzyści natury psychologicznej, takich jak duma narodowa czy prestiż jest bez wątpienia najtrudniejsze. Można postawić tezę, iż znaczenie tego typu korzyści jest większe w gospodarkach transformujących się niż w gospodarkach rozwiniętych, choć dotychczasowe badania nie wykazują, aby w istotny sposób wpływały one na ogólny bilans szans i zagrożeń organizacji imprez typu EURO. Potwierdzeniem są wyniki uzyskane przez C. Barros a, który wykorzystując metodę wyceny warunkowej (ang. Contingent Valuation Method) dążył do ustalenia skali korzyści niematerialnych wygenerowanych w czasie portugalskiej imprezy w 2004 roku 10. W efekcie wskazał na znikome ich znaczenie, nieprzekraczające 1 % całkowitych kosztów organizacji turnieju finałowego. Wiedza i sieci Federacje sportowe, media, polityka itp. muszą współpracować, aby przedsięwzięcie odniosło sukces. Współdziałanie buduje sieci. Kojarzenie miasta z wydarzeniem sportowym zwiększa ogólną popularność sportu. Ponadto powstają różnego rodzaju projekty edukacyjne, a dodatkowe obiekty dla szkół i mieszkańców są podstawą do przyszłego organizowania się społeczności wokół różnorodnych imprez sportowych. W Portugalii, w odpowiedzi na pytanie, jakie było oddziaływanie EURO 2004 na krajowy sport, powołano specjalną grupę fokusową składającą się z działaczy sportowych z federacji i klubów oraz nauczycieli akademickich. Dyskusja wewnątrz tego zespołu skupiła się na trzech kwestiach, tj.: wpływie EURO 2004 na rozwój sportu portugalskiego, warunkach wewnętrznego i zewnętrznego sukcesu międzynarodowych imprez sportowych organizowanych w Portugalii oraz, portugalskiej polityce organizacyjnej dotyczącej międzynarodowych imprez sportowych. Wskazując na korzyści związane z EURO 2004 podkreślano poprawę stanu infrastruktury sportowej i w konsekwencji możliwość odnoszenia sukcesów na poziomie wyczynowym. Organizacja EURO 2004 dała automatyczną możliwość występu portugalskiej drużyny na turnieju finałowym, bez konieczności rozgrywania meczów eliminacyjnych. Dało to najlepszym piłkarzom możliwość pokazania się przed własną publicznością na dużych międzynarodowych zawodach, co stanowiło zachętę i motywację do dalszego rozwoju dla młodych zawodników uprawiających tę dyscyplinę sportu. 10 C. Barros, Evaluating the regulatory procedure of host-country selections for the UEFA European championship: A case study of Euro 2004, European Sport Management Quarterly, 2/2002, s

11 Kultura Duże wydarzenia sportowe pociągają za sobą pomysły wydarzeń kulturalnyc h, promocję miasta jako ośrodka kulturalnego o specyficznym charakterze. Ceremonie otwarcia zazwyczaj prezentują w pigułce kulturowe dziedzictwo danego kraju. Pozytywny wizerunek miasta oferującego wydarzenia kulturalne, większa świadomość mieszkańców, nowe obiekty kulturalne i dodatkowe atrakcje turystyczne w połączeniu z wyższą jakością usług zwiększają potencjał turystyczny w długim okresie. Wydarzenia sportowe to także wydarzenia rodzinne i towarzyskie. Tworzona na szczeblu lokalnym, ale także w powiązaniu ze szczeblem centralnym kooperacja polityczna i organizacyjna podnosi efektywność zarządzania regionem/miastem. Bardzo często wykracza ona poza obszar publiczny, tworząc powiązania ze sferą prywatną. Wspominane wcześniej inwestycje infrastrukturalne, przede wszystkim w obiekty sportowe, wymuszają także kooperację z np. naukowcami, opracowującymi modernistyczne w ostatnim okresie rozwiązania techniczno-technologiczne. II. ŚWIADOMOŚĆ PRZEDSIĘBIORCY DOTYCZĄCA WPŁYWU WYDARZENIA SPORTOWEGO NA JEGO DZIAŁALNOŚĆ W kontekście przedsiębiorstw należy przeanalizować dwa aspekty wpływu wydarzenia sportowego na ich działalność. Pierwszy aspekt to zwiększenie aktywności przedsiębiorstwa w związku z przygotowywaniem się do uczestniczenia w samym wydarzeniu i okres samego wydarzenia sportowego. To zwiększenie aktywności będzie jednak dotyczyło niewielkiej grupy przedsiębiorstw, które działają w branżach związanych z tworzeniem infrastruktury oraz obsługą kibiców/sportowców. Ogranicza się to przede wszystkim do branży: budowlanej, turystycznej, hotelarskiej, transportowej i gastronomicznej. Drugi aspekt to efekt wywołany zwiększeniem konkurencyjności regionu, który dzięki zmianie czynników lokalizacji wpływa na wzrost aktywności przedsiębiorców. Należy się także spodziewać zwiększonego zainteresowania turystów daną lokalizacją, czy też zwiększonego (dzięki dodatkowym dochodom wygenerowanym w trakcie imprezy) popytu na wszelkiego rodzaju dobra i usługi, nie związane z samą imprezą. Ten mechanizm nie będzie jednak miał miejsca w sytuacji, gdy przedsiębiorcy nie będą skłonni do zwiększania aktywności. Z pewnością pojedynczy impuls w postaci organizacji imprezy nie będzie wystarczający do zwiększenia aktywności przedsiębiorców. Muszą oni mieć pewność, że zainwestowane przed i w trakcie wydarzenia środki, będą przynosiły profity również po imprezie. Kluczowym czynnikiem, mającym znaczenie dla zwiększenia produkcji w regionie jest świadomość przedsiębiorców o możliwościach, jakie pojawiają się w trakcie i po imprezie organizowanej w danym mieście, a także chęć ich wykorzystania. Jeżeli więc przedsiębiorcy będą upatrywali w EURO 2012 szans na ożywienie gospodarcze, stanie się to bodźcem do planowego rozwoju firmy w przyszłości (rys. 4).

12 Rysunek 4. Postrzeganie szans związanych z organizacją EURO w regionie a wzrost przedsiębiorstwa Źródło: Opracowanie własne. Stąd niewątpliwie ważną rolę, odgrywają raporty i analizy nakierowane na wskazanie korzyści płynących z organizacji tego typu imprezy. W tym celu w załączniku nr 2 niniejszego e-booka, przedstawiono wyniki badań ankietowych nt.: Świadomości przedsiębiorców dotyczącej szans i zagrożeń wynikających z organizacji EURO Głównym celem przeprowadzonych badań ankietowych było określenie stosunku pomorskich przedsiębiorców do następstw związanych z EURO W związku z powyższym określono zestaw pytań, na jakie odpowiadali przedsiębiorcy, w tym m.in: 1. Jakie nadzieje wiążą przedsiębiorcy z EURO 2012? 2. Czy i jakiego wsparcia oczekują przedsiębiorcy w związku z EURO 2012? 3. Czy przedsiębiorcy przygotowują się do EURO 2012 (planują wprowadzenie nowych produktów i usług, rozpoczynają inwestycje mające podnieść konkurencyjność, itp.)? 4. Jakie problemy widzą przedsiębiorcy w związku z organizacją EURO 2012? (rys.5) Rysunek 5. Zależność pomiędzy świadomością przedsiębiorców a ich nastawieniem wobec EURO 2012 Źródło: Opracowanie własne.

13 WYNIKI BADAŃ CO PRZEDSIĘBIORCY MYŚLĄ O EURO 2012? Potwierdzeniem na to, iż EURO 2012 nie dotarło jeszcze do świadomości większości przedsiębiorców jest fakt, iż 87% przebadanych firm nie prowadzi obecnie żadnej działalności związanej z organizacją EURO Wiele małych i średnich firm prowadzi działalność ad hoc, wykorzystując pojawiającą się okazję w danej chwili. Bardzo rzadko natomiast MSP planują działalność z dużym wyprzedzeniem. Stąd też ważne jest jak najwcześniejsze i jak najlepsze uświadomienie im pojawiającej się okazji rozwoju i zaproponowanie konkretnych działań. III. CZY WARTO SIĘ ANGAŻOWAĆ? - CZEGO OBAWIALI SIĘ PORTUGALCZYCY? Portugalczycy zdawali sobie doskonale sprawę z faktu, iż organizacja tak dużej imprezy sportowej prócz spodziewanych korzyści niesie za sobą szereg zagrożeń, które w łącznym rozrachunku mogą przeważyć na niekorzyść całego wydarzenia. Wśród kosztów związanych z przygotowaniami EURO 2004 wskazywano w szczególności te natury ekonomicznej, w tym wydatki na: budowę i renowację obiektów sportowych, poprawę stanu infrastruktury transportowej, przede wszystkim drogowej i kolejowej, rozbudowę parku hotelowego. Wydatki na infrastrukturę stadionową i około stadionową Budowa i renowacja stadionów zgodnych z wytycznymi UEFA generuje wymierne koszty. Opierając się na wydatkach związanych z infrastrukturą stadionową i około stadionową zdecydowanie największy, ponad 70 procentowy udział w kwocie blisko 1 mld euro stanowiły wydatki na infrastrukturę związane z budową lub rozbudową obiektów sportowych oraz przygotowaniem parkingów. Pozostałą część objęły wydatki na inwestycje drogowe oraz inne, niekoniecznie sportowe inwestycje, powiązane z obiektami stadionowymi, wśród których znalazły się: baseny, hale sportowe, galerie handlowe oraz parki i parkingi publiczne. Często zapomina się jednak o tym, iż nie są to jedyne koszty związane z infrastrukturą obiektów sportowych. Na części stadionów odbywa się zaledwie kilka meczów w ramach rozgrywanego turnieju. Utrzymanie tak dużego obiektu stanowi nie lada wyzwanie nie w trakcie, ale już po zakończeniu imprezy. Część portugalskich miast padło ofiarą wymogów Unii Europejskich Związków Piłkarskich dotyczących pojemności stadionów. W przypadku budowy tak dużych i drogich obiektów wstępna analiza inwestycji winna opierać się na badaniu trendów demograficznych, socjologicznych i gospodarczych, pozwalających określić tak kluczowe dla kosztów późniejszego utrzymania stadionu czynniki jak przewidywana frekwencja na meczach. Narzucone przez UEFA wymogi dotyczące pojemności obiektu uniemożliwiają w rzeczywistości dostosowanie najważniejszych parametrów inwestycji do przyszłych potrzeb.

14 Problem samofinansowania obiektów sportowych po zakończeniu EURO 2004 Przykład Portugalii obrazuje dodatkowo istotne problemy w samofinansowaniu się obiektów sportowych po zakończeniu imprezy. Portugalskie stadiony we wszystkich miastach gospodarzach turnieju zostały przekazane na rzecz klubów piłkarskich, które miały zapewnić ich wykorzystanie. Z góry było wiadomo, iż w kraju, w którym na mecze ligowe stawia się przeciętnie około 6 tysięcy kibiców będzie to zadanie bardzo trudne do wykonania. Stąd pojawiła się potrzeba poszukiwania pozasportowych źródeł przychodów. Problem ten dotyczył w szczególności stadionów publicznych, których utrzymanie pozostawało w gestii władz miejskich. Większość z sześciu obiektów publicznych stanowiła integralną część parków sportowych, co miało na celu zwiększenie możliwości korzystania z tych obiektów, a zarazem ich większą rentowność oraz spełnienie założeń o charakterze społecznym, poprzez promowanie sportu w miastach - gospodarzach EURO Niektóre z przedsięwzięć zostały wyposażone w elastyczne rozwiązania architektoniczne, mające na celu zwiększenie rentowności obiektów, chociażby poprzez możliwość organizacji przedstawień, udostępnianie przestrzeni handlowej czy organizację wydarzeń o charakterze kulturalnym 13. Mimo tych zabiegów kilka lat po zakończeniu EURO część obiektów jest nierentowna a generowane wpływy są niewystarczające, aby pokryć koszty utrzymania stadionów. Skala problemu jest tak duża, iż rząd Portugalii zmierzając do ograniczenia wydatków budżetowych miast poddał pod dyskusję propozycję wyburzenia niektórych stadionów, generujących największe koszty 14. Dotyczy to dwóch obiektów: w Leiria i Aveiro. Koszty utworzenia bazy hotelowej i możliwe zagrożenia dla branży turystycznej W odróżnieniu od wyżej wymienionych kosztów związanych z organizacją EURO, wydatki na rozbudowę bazy hotelowej ponoszone są przede wszystkim przez inwestorów prywatnych. Problem przygotowania infrastruktury hotelowej można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach, tj. wypełnienia wymogów UEFA, co do odpowiedniej bazy noclegowej dla drużyn uczestniczących w turnieju, sędziów, delegatów centrali itp. oraz przyjęcia dużej rzeszy kibiców i przedstawicieli mediów. W przypadku Portugalii baza składająca się z 2000 obiektów i około 254 tysięcy miejsc hotelowych okazała się wystarczająca do zaspokojenia popytu wszystkich grup uczestniczących w EURO Pewnym problemem, jaki brano pod uwagę w tym względzie były ukryte koszty hotelowe. Wskazywano przy tym na ryzyko wybudowania nowych hoteli przez inwestorów zagranicznych, którzy z jednej strony będą dążyli do transferu zysków poza granice danego państwa, z drugiej strony, na skutek zwiększenia podaży miejsc hotelowych, mogą przyczynić się do upadku wielu rodzimych hotelarzy. Podczas samego turnieju zaobserwowano interesujące zjawisko wykorzystania przez pewną grupę turystów bazy noclegowej oferowanej przez graniczącą z Portugalią Hiszpanię. Głównym źródłem takiego podejścia były zbyt wysokie ceny usług świadczony przez miejscowych hotelarzy. Zdecydowali się oni na skokowe podniesienie cen w czasie EURO, co ograniczyło z pewnością korzyści, jakie mogły zostać uzyskane przez stronę portugalską. Zdawano sobie jednocześnie sprawę, iż wymienione koszty nie zamykają długiej listy zagrożeń, jakie mogą ujawnić się w okresie przygotowań, w czasie trwania i po imprezie. Niektóre przyczyniają się do wzrostu wydatków, inne mogą zmniejszać skalę korzyści z tytułu organizacji EURO. Jednym z takich właśnie zagrożeń jest tzw. efekt wypychania (crowding out effect) zdefiniowany przez R. Baade i V. Mathesona przy okazji Igrzysk Olimpijskich w Sydney w 2000 roku Ciekawym przykładem jest stadion w Bradze, który ze względu na ciekawe rozwiązania architektoniczne i nietuzinkowe położenie stał się jedną z największych atrakcji turystycznych miasta. Rzesza przyjezdnych wnosząca opłaty za zwiedzanie obiektu w istotny sposób wspomaga jego utrzymanie. 14 Informacja pozyskana od Jose Cadima Ribeiro, Profesora Uniwersytetu w Minho zaangażowanego w przygotowanie analizy skutków ekonomicznych EURO 2004 dla UEFA. 15 R. Baade, V. Matheson, The quest for the cup: assessing the economic impact of the World Cup, Regional Studies, Vol 38, 2004, s.346.

15 Zgodnie z jego założeniami niektórzy turyści, planujący wizytę w regionie, w którym odbywa się mega impreza sportowa odwołują ją lub wybierają inny kierunek przeznaczenia. Z kolei mieszkańcy danego obszaru opuszczają miasto lub ograniczają wydatki na czas trwania wydarzenia. Powodów takiego stanu rzeczy jest wiele. Najczęściej wskazuje się na przeświadczenie o zatłoczonych drogach, problemach komunikacyjnych i wzroście cen. Ponieważ duże imprezy sportowe typu EURO prognozuje się z dużym wyprzedzeniem na przód, potencjalni przybysze mają sporo czasu na ewentualną zmianę swoich planów turystycznych. Charakterystyka przepływu turystycznego w związku z organizacją Mistrzostw Europy w piłkę nożną została przedstawiona na rysunku 6. Rysunek 6. Przepływy turystyczne w wyniku organizacji wielkoformatowej imprezy sportowej Źródło: H. Preuss, The economic impact of visitors at major multi-sport events, European Sport Management Quarterly, vol. 5, No. 3, September 2005, s.288.

16 W Portugalii efekt wypychania ujawnił się w niektórych regionach, takich jak Algarve. Według badań liczba turystów, odwiedzających ten region w 2004 roku zmniejszyła się w porównaniu do 2003 roku o 8 %. Wiele osób pragnących odwiedzić Algarve, przełożyło swoją wizytę na inny termin ze względu na organizację EURO Ich główne obawy dotyczyły braku miejsc hotelowych i wzrostu stawek za noclegi. Stąd konieczność stałego monitorowania cen usług hotelowych i nie dopuszczenie do ich nieuzasadnionego wzrostu, który może wpłynąć na zmniejszenie ogólnych korzyści wynikających z organizacji EURO na danym obszarze. Ochrona praw własności intelektualnej Pewnym problemem dla portugalskich przedsiębiorców chcących wykorzystać fakt organizacji EURO 2004 okazała się ochrona znaków towarowych, haseł odwołujących się do Mistrzostw i innych zagadnień związanych z turniejem. Gwarancje ochrony tych praw zostały podpisane przez państwo portugalskie i oznaczały niemożność ich wykorzystania bez zgody UEFA. Konieczne do uzyskania odpowiedniej licencji było wypełnienie ustalonych kryteriów jakościowych i wniesienie opłaty, której wysokość uzależniona została od skali planowanej produkcji. Bezprawne stosowanie tych praw przez przedsiębiorców niosło za sobą konsekwencje finansowe w zakresie proporcjonalnym do stopnia wyrządzonej szkody. W skrajnym przypadku dla osób czerpiących stały dochód z tytułu wykorzystania tych praw przewidziano nawet karę pozbawienia wolności. Podobny problem dotyczy wszystkich państw organizujących wielkoformatowe imprezy sportowe. Dotyczy on także Polski w związku z EURO Po Mistrzostwach Świata w RPA UEFA wyda specjalny biuletyn, w którym określone zostaną dozwolone i niedozwolone działania związane z wykorzystaniem praw własności intelektualnej. Już teraz na stronie listę znaków towarowych zastrzeżonych przez UEFA w związku z organizacją EURO Znajdują się wśród nich znaki graficzne Mistrzostw, jak również tzw. słowne znaki towarowe, w tym m.in.: EURO 2012, UEFA, POLSKA UKRAINA 2012, ME 2012, RAZEM TWORZYMY PRZYSZŁOŚĆ. W Polsce realizacją całego procesu ochrony i licencjonowania zajmuje się spółka PL Organizuje ona m.in. spotkania z przedsiębiorcami z całego kraju, którzy planują wykorzystać EURO 2012 w swej działalności, instruując ich, w jaki sposób unikać błędów popełnionych w trakcie wcześniejszych imprez tego typu. Jak dotąd w Polsce pojawiły się przykłady łamania zasad dotyczących ochrony praw własności intelektualnej. Najgłośniejsza sprawa dotyczyła zarekwirowanego przez gdyńskich celników transportu 11 tysięcy tenisówek z Chin z nadrukiem EURO 2012, których wartość oszacowano na ponad 400 tysięcy złotych.

17 IV. FINANSOWANIE WIELKOFORMATOWEJ IMPREZY SPORTOWEJ I DZIAŁAŃ PRZEDSIĘBIORCÓW PODJĘTYCH W WYNIKU JEJ ORGANIZACJI Jakie są możliwe źródła finansowania dużej imprezy sportowej? Organizacja Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej wymaga nietuzinkowych nakładów finansowych. Skala wydatków jest tak duża, iż trudno wyobrazić sobie sytuację, w której finansowanie tego typu imprezy następowałoby z jednego źródła. Szczególne znaczenie przypisuje się sprawnemu przygotowaniu obiektów sportowych. Bez nich organizacja imprezy nie byłaby możliwa, nawet jeśli wszystkie pozostałe zobowiązania zostałyby przygotowane na czas. Choć odpowiedzialność za budowę lub rozbudowę stadionów spoczywa na miastach gospodarzach turnieju, podkreśla się ograniczone możliwości budżetowe jednostek samorządowych i potrzebę wsparcia finansowego ze strony budżetu państwa, funduszy unijnych oraz podmiotów prywatnych. Środki budżetowe pełnią najczęściej funkcje: gwarancyjną i kontrolną. Z jednej strony umożliwiają one domknięcie potencjalnej luki finansowej i ograniczają ryzyko inwestycyjne związane z projektem. Ich partycypacja jest ważna z punktu widzenia inwestorów prywatnych, którzy uzależniają swój udział od gwarancji finansowych danych przez państwo. Z drugiej strony przekazywanie środków budżetowych w formie dotacji celowych w ramach kontraktów wojewódzkich daje władzom centralnym możliwość sprawowania efektywnej kontroli w zakresie prowadzonych prac i ich postępu 18. Wykorzystanie tego źródła finansowania wiąże się jednak z pewnymi zasadniczymi ograniczeniami. Wynikają one nie tylko z chronicznych deficytów budżetów centralnych większości państw i niechęci do ich powiększania, ale także z pewnych restrykcji określonych przepisami UE w zakresie sprawowanej pomocy publicznej. Z istotnymi ograniczeniami wiąże się również wykorzystanie funduszy unijnych. Obecnie obowiązujące regulacje prawne UE w dużym stopniu utrudniają wykorzystanie tego źródła do sfinansowania budowy lub rozbudowy stadionów. Duże ryzyko związane z finansowaniem unijnym, niepewność, co do pozytywnego zaopiniowania w sprawie pozyskania środków ze strony Komisji Europejskiej, czy możliwość odkładania ostatecznej decyzji w czasie sprawiają, iż opisywane źródło finansowania jest wykorzystywane w stosunkowo niewielkim stopniu. Fundusze unijne w większym zakresie wykorzystać można do inwestycji w infrastrukturę towarzyszącą w postaci projektów uzbrojenia terenu, czy budowy dróg dojazdowych do obiektów sportowych, aniżeli do samej budowy, czy rozbudowy stadionów. Z racji ograniczonego dostępu do środków budżetu państwa oraz pochodzących z funduszy unijnych, ciekawym rozwiązaniem jest wykorzystanie kapitału prywatnego do finansowania wielkoformatowej imprezy sportowej. Dużą wagę przywiązuje się w tym względzie do współpracy pomiędzy inwestorami prywatnymi i jednostkami administracji publicznej w ramach Partnerstwa Publiczno Prywatnego. 18 Uwarunkowania finansowania środkami UE projektów ważnych z punktu widzenia przygotowań do EURO 2012, Raport Deloitte dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007, s.23.

18 Przykłady mega imprez sportowych ostatnich lat wskazują na możliwość zastosowania kilku rodzajów finansowania z udziałem środków pozyskanych od inwestorów prywatnych, w tym 19 : sponsoringu, łączeniu inwestycji stadionowej w pakiet, bezpośrednich inwestycji prywatnych. Szczególnie chętnie wykorzystywanym źródłem finansowania stał się w ostatnich latach sponsoring. Na dużych obiektach sportowych odbywają się ważne imprezy, niekoniecznie o charakterze sportowym. Wydarzenia te przyciągają tysiące fanów na stadiony i wiele milionów przed telewizory. To właśnie ten fakt skwapliwie wykorzystują podmioty prywatne. Jednym z przykładów sponsoringu jest umieszczenie logo i marki firmy w nazwie stadionu. Przykładem są boiska w miastach goszczących finalistów MŚ w Niemczech w 2006 roku: Allianz Arena w Monachium, Commerzbank Arena we Frankfurcie, AOL Arena w Hamburgu, Veltins Arena w Gelsenkirchen, Signal Iduna Park w Dortmundzie i AWD Arena w Hanowerze. Tylko grupa Allianz za umieszczenie nazwy firmy w nazwie monachijskiego stadionu zapłaciła 110 milionów euro za 30 lat. Również w Polsce pojawiły się w ostatnim czasie przykłady sponsoringu. Za prawo do nazwy gdańskiego stadionu przygotowywanego w ramach EURO 2012 Polska Grupa Energetyczna SA zadeklarowała się zapłacić 35 milionów złotych w latach W ramach umowy nowy sponsor ma prawo do wykorzystywania wizerunku i nazwy stadionu oraz do korzystania z obiektu w ramach przyznanego pakietu praw reklamowych i komercyjnych. Jak Portugalczycy sfinansowali EURO 2004? W przypadku Portugalii wykorzystane zostały trzy podstawowe źródła finansowania: kapitały obce w postaci kredytów bankowych, kapitały własne inwestorów, czyli władz samorządowych lub klubów sportowych, środki administracji centralnej obejmujące finansowanie budżetowe oraz fundusze UE. Udział poszczególnych zasobów w strukturze finansowania analizowanych obiektów stadionowych był odmienny z ogólną przewagą źródeł obcych. Łączna kwota kredytów bankowych wyniosła blisko pół miliarda euro, co stanowiło ponad 50 procent całości finansowania (rysunek 7). Łączne zasoby własne wykorzystane do przygotowania EURO 2004 zostały oszacowane na 29 procent. Pozostała część 19 procent - pochodziła ze źródeł administracji centralnej. Oznacza to, że pomoc publiczna udzielona na rzecz budowy obiektów sportowych EURO 2004 miała wysoki efekt lewarowy. Każde 19 euro wydane w ramach inwestycji infrastrukturalnych pociągnęło za sobą dodatkowe finansowanie z innych zasobów w wysokości 81 euro. 19 Uwarunkowania finansowania środkami UE projektów ważnych z punktu widzenia przygotowań do EURO 2012, Raport Deloitte dla Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007, s.20.

19 Rysunek 7. Struktura finansowania EURO 2004 w Portugalii Źródło: Avaliacao do Impacto Economico do EURO Relatorio Final, Instituto Superior de Economia a Gestao, Universidade Tecnica de Lisboa, Novembro 2004, s.30. W przypadku stadionów publicznych kredytobiorcami były władze samorządowe. Kluby sportowe zaciągały dług w celu sfinansowania budowy obiektów prywatnych. Szczególne znaczenie kredytów bankowych daje się zaobserwować w przypadku stadionów publicznych (rysunek 8). Niektóre z nich, takie jak obiekt w Guimaraes lub Aveiro zostały sfinansowane niemal w całości ze źródeł zewnętrznych. Jedynie w przypadku dwóch prywatnych obiektów z Porto kluczowy jest udział innych zasobów kapitałów własnych. Rysunek 8. Struktura finansowania inwestycji infrastrukturalnych związanych z budową stadionów w ramach EURO 2004 (w mln euro) Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Avaliacao do Impacto Economico do EURO Relatorio Final, Instituto Superior de Economia a Gestao, Universidade Tecnica de Lisboa, Novembro 2004, s.29.

20 W konsekwencji zadłużenie władz samorządowych okazało się być większe aniżeli zadłużenie klubów, mimo iż inwestorzy prywatni byli zobowiązani przygotować obiekty znacznie większe i lepiej wyposażone, a zatem droższe. Wynikało to m.in. z większego poziomu kapitałów własnych pozostających w dyspozycji klubów w porównaniu do środków własnych, którymi dysponowały samorządy. Organizacja EURO 2004 w Portugalii znacząco przysłużyła się efektywnemu wykorzystaniu koncepcji partnerstwa publiczno prywatnego w zakresie budowy i rozbudowy infrastruktury sportowej. Nie znalazła ona co prawda zastosowania we wszystkich miastach, ale z powodzeniem została wykorzystana w przypadku dwóch największych portugalskich metropolii Lizbony i Porto, gdzie rolę podmiotów prywatnych pełniły najbardziej znane kluby piłkarskie będące właścicielami i bezpośrednimi zarządcami swoich obiektów. Przykład Portugalii wskazuje, iż wykorzystanie Partnerstwa Prywatno Publicznego w celu sfinansowania mega imprezy sportowej w Polsce niosłoby za sobą szereg korzyści, przekładających się na większą rentowność inwestycji, wyższą jakość usług i lepszy rozdział zadań pomiędzy partnerem prywatnym i publicznym. Dla kraju korzystającego w znaczącym stopniu ze wsparcia unijnego PPP determinowałoby dodatkowe zalety. Udział podmiotów prywatnych w tworzeniu infrastruktury stadionowej i około stadionowej spowodowałby ograniczenie wydatków ze środków publicznych, stanowiących niezbędny element inżynierii finansowej w planowanych na najbliższe lata licznych inwestycjach współfinansowanych z UE. Możliwości finansowania działań przedsiębiorców związanych z EURO 2012 w Polsce Organizowane w Polsce EURO daje nietuzinkową okazję do rozwoju przedsiębiorczości. Kluczowym problemem jest znalezienie odpowiedniego źródła finansowania. Choć nadal najpopularniejszy jest tradycyjny kredyt bankowy w ostatnich latach można zaobserwować rozwój innych form finansowania. Poniżej przedstawiono najciekawsze. W przypadku mniej znanych podano strony internetowe, na których można znaleźć szczegółowe informacje. Faktoring Faktor to instytucja (często bank lub spółka od niego zależna), która skupuje od klienta (faktoranta) nieprzeterminowane wierzytelności z tytułu dostawy towaru lub wyświadczenia usługi, dzięki czemu faktorant otrzymuje swoją należność szybciej niżby to wynikało z terminów przedstawionych dłużnikowi (odbiorcy towaru bądź usługi). Działalność faktoringowa nie ogranicza się jedynie do cesji wierzytelności, faktor oferuje też szeroki wachlarz usług dodatkowych, obejmujących m.in. administrowanie należnościami, monitorowanie spłat oraz tzw. miękką windykację. Zalety faktoringu: wysoka dostępność finansowania i poprawa płynności finansowej; możliwość odraczania płatności szczególnie pożądanym odbiorcom bez obniżania płynności firmy; możliwość zmniejszenia kosztów własnych poprzez ograniczenie personelu administracyjnego, gdyż faktor przejmuje na siebie również wszystkie kwestie związane z monitorowaniem spłat;; faktor informuje o stanie niespłaconych wierzytelności; każdemu z klientów przedstawiana jest z reguły oferta przygotowana specjalnie dla niego, wraz z pakietem usług dodatkowych;

21 Wady faktoringu: faktoring jest usługą droższą niż kredyt; przeszkodą w podpisaniu umowy faktoringowej może być konieczność osiągnięcia odpowiedniego limitu sprzedaży oraz posiadania stałych klientów; podpisanie umowy faktoringowej wymaga zawiadomienia dłużników; istnieje ryzyko, że dłużnik zrezygnuje z dalszej współpracy z dostawcą, kiedy dowie się, że została zawarta umowa faktoringu; faktorzy skupują wierzytelności o dłuższym terminie; Dlaczego warto korzystać z faktoringu? Piotr Nosek, dyrektor firmy Nero sp. z o.o. zajmującej się importem mięsa: Sprawą niezwykle istotną dla każdego przedsiębiorstwa jest płynność finansowa. ( ) Bardzo pomocne są firmy faktoringowe. Za każdym razem, gdy zgłaszamy nowego odbiorcę do finansowania, firma faktoringowa sprawdza jego wiarygodność. Kiedy faktor odmawia finansowania, otrzymujemy wyraźny sygnał, że sytuacja naszego potencjalnego odbiorcy pozostawia wiele do życzenia. Dzięki temu wielokrotnie uniknęliśmy komplikacji. Fragment artykułu z Gazety Wyborczej, r. Więcej o faktoringu: Leasing Najpopularniejsza obok kredytu bankowego forma finansowania działalności MSP. Leasingodawca (in. finansujący) zakupuje określony przedmiot leasingu i oddaje go w użytkowanie leasingobiorcy (tzw. korzystającemu) w zamian za okresowe (z reguły comiesięczne) płatności. Atrakcyjność leasingu jest zależna od obowiązujących uregulowań prawnych. Koszt leasingu jest z reguły wyższy niż kredytu bankowego, jednak dzięki efektowi tarczy podatkowej (możliwości wliczenia w koszty niektórych opłat) w ostatecznym rozrachunku bywa jednak niższy od kosztu zakupu przy użyciu kredytu. Wobec wielkiej liczby firm oferujących usługi leasingowe należy pamiętać o dokonaniu starannej analizy porównawczej ofert. Analiza taka powinna uwzględniać: szacowaną wartość przedmiotu leasingu; wysokość opłaty początkowej (z reguły 10-20%); długość okresu obowiązywania umowy; wysokość miesięcznych opłat; szacunkową wartość przedmiotu na koniec umowy; rodzaj rat leasingowych (stałe, zmienne); wysokość odsetek karnych przy nieterminowych płatnościach; ustalenie, kto ponosi koszty napraw i remontów; ustalenie strony dokonującej ubezpieczenia i jego zakresu; warunki wypowiedzenia umowy; warunki zakończenia umowy; wymaganą dokumentację ze strony biorcy; Więcej o leasingu:

22 Franczyza Sprzedaż zainteresowanym partnerom biznesowym (franczyzobiorcom) koncepcji prowadzenia działalności gospodarczej w zamian za okresowe (najczęściej miesięczne) płatności, będące z reguły ustalonym procentem od obrotu. Franczyzobiorcy uzyskują też pomoc w zakresie rekrutacji personelu, wyboru lokalizacji oraz dostęp do długookresowego wsparcia biznesowego, szkoleń itp. Zalety franczyzy: możliwość szybkiej ekspansji firmy na danym rynku, bez konieczności dokonywania znacznych inwestycji; możliwość uzyskania dodatkowego źródła dochodów z działalności franczyzobiorców; całe ryzyko działalności i pełną odpowiedzialność za własną firmę ponosi franczyzobiorca; zmniejszenie wydatków związanych z promocją i reklamą firmy i jej produktów lub usług poprzez stworzenie funduszu reklamowo-promocyjnego zasilanego wpłatami franczyzobiorców; zmniejszenie obowiązków w zakresie zatrudnienia i zarządzania personelem w przypadku powierzenia prowadzenia działalności w dotychczasowych lokalizacjach franczyzobiorcom; Wady franczyzy: możliwość rozpoczęcia przez franczyzobiorcę działalności konkurencyjnej; w przypadku opłat franczyzowych, których wysokość jest uzależniona od osiąganego zysku, istnieje ryzyko zaniżania przez franczyzobiorcę wysokości tego zysku, doprowadzając do pomniejszenia wynagrodzenia franczyzobiorcy; problemy z wyegzekwowaniem przez franczyzodawcę odpowiedniej jakości działań franczyzobiorcy, co rzutuje na renomę całego systemu; nie każda koncepcja biznesowa nadaje się do wykorzystania w ramach systemu franczyzowego; Więcej o franczyzie: Fundusze pożyczkowe Fundusze pożyczkowe stanowią cenne źródło finansowania dla sektora MSP, głównie zaś dla firm małych oraz mikro, a także nowopowstałych przedsięwzięć gospodarczych. Pożyczki dotyczą relatywnie niewielkich kwot kilkunastu tysięcyzłotych,alewarunkiotrzymaniapożyczkisązregułydośćkonkurencyjne, a formalności nie są skomplikowane. Okres, na jaki pożyczka jest udzielana waha się między jednym rokiem a trzema latami w zależności od celu pożyczki (cele obrotowe krótki okres lub inwestycyjne okres dłuższy). Duża dostępność tej formy finansowania czyni ją tym bardziej atrakcyjną. Fundusze pożyczkowe działają na terenie całego kraju, a ich liczba przekracza 70. Więcej o funduszach pożyczkowych: