Alfred Bernhard Nobel

Transkrypt

1 1 Alfred Bernhard Nobel Fundator najsłynniejszej nagrody w świecie 21 X XII 1896 Autograf Alfreda Bernharda Nobla

2 2 Alfred Nobel ( ) Fundator najsłynniejszych nagród świata urodził się 21 października 1833 roku w Sztokholmie. Ojciec - Immanuel - był zdolnym inŝynierem i wynalazcą. Prowadził na szeroką skalę interesy, choć czynił to ze zmiennym szczęściem. Po jednej z plajt w roku 1837 musiał się ratować ucieczką do Rosji. Pozostawił w Szwecji Ŝonę Andriettę z dziesięcioletnim Ludvigiem, sześcioletnim Robertem i czteroletnim Alfredem. Andrietta zamieszkała z synami w ciasnym mieszkaniu w centrum Sztokholmu i przez kilka lat utrzymywała się z warzywnego sklepiku. W roku 1842 Immanuel Nobel sprowadził rodzinę do Petersburga. Interesy znów szły świetnie. Odlewnia luf karabinów, której był właścicielem, zatrudniała ponad tysiąc osób. W domu pojawili się najlepsi guwernerzy. Alfred uczył się chemii oraz języków - francuskiego, rosyjskiego, angielskiego i niemieckiego. W roku 1850 wyjechał w trzyletnią podróŝ do Niemiec, Francji, Włoch i USA, a następnie zaczął pracować jako chemik w firmie ojca. Wybuchowe wynalazki W 1853 r. rodzina Noblów wróciła do Szwecji, a Alfred zabrał się za badania nad nitrogliceryną. Ta wynaleziona w 1846 r. przez Włocha Ascanio Sobrero oleista ciecz wybuchała przy najmniejszym wstrząsie. Nobel postanowił ją poskromić i uzyskać w ten sposób idealny materiał wybuchowy. Pierwsze eksperymenty doprowadziły do tragedii. 3 września 1864 r. w wyniku silnej eksplozji w przyfabrycznym laboratorium zginęło pięć osób, w tym młodszy brat Alfreda - Emil. Nobel nie przerwał jednak prac i dwa lata później uzyskał, całkiem zresztą przypadkowo, dynamit - mieszankę nitrogliceryny i ziemi

3 3 okrzemkowej (ziemia okrzemkowa słuŝyła do uszczelniania metalowych naczyń, w których przechowywano alkoholowy roztwór nitrogliceryny). Odkrycie dynamitu oznaczało prawdziwą rewolucję w kopalnictwie, budowie dróg i tuneli. Popyt na dynamit był na tyle duŝy, Ŝe Nobel rozkręcił jego produkcję w kilku krajach. W 1875 r. Nobel uzyskał tzw. Ŝelatynę wybuchową, a 13 lat później proch bezdymny. Zajmował się teŝ syntetykami, telekomunikacją i systemami alarmowymi. Łącznie zdobył aŝ 355 najrozmaitszych patentów. Inwestował z rozmachem, jakiego wcześniej świat nie znał. Zbudował 90 fabryk w 20 krajach na pięciu kontynentach. A więc prawdziwe dziecko szczęścia? To tylko część prawdy. Przedwcześnie dojrzały, nad wyraz inteligentny, jednocześnie introwertyczny, zamknięty w sobie i pogrąŝony w marzeniach nastolatek" - tak opisywał młodego Nobla jeden z jego biografów. Wielu z nich podkreśla melancholijną naturę wynalazcy dynamitu i to, Ŝe nigdy w Ŝyciu nie zaznał uczucia szczęścia. Alfred Nobel - godne poŝałowania połowiczne Ŝycie, powinien zostać uduszony przez litościwego lekarza, zaraz jak tylko wydał z siebie pierwszy krzyk po urodzeniu" - napisał o sobie samym. Nobel nie załoŝył rodziny, nie zbudował domu, w którym osiadłby na stałe. Jestem najzamoŝniejszym włóczęgą w Europie - mawiał. - Mój dom jest tam, gdzie pracuję, a pracuję wszędzie" - dodawał. Nobel miał rezydencje w sześciu krajach. Szczególnie lubił ParyŜ, w którym spędził blisko 20 lat, i Bofors w Szwecji, gdzie mieszkał na stare lata. Nagroda z miłości Podczas jednego z pobytów w ParyŜu dał do francuskiej i austriackiej prasy ogłoszenie następującej treści: ZamoŜny starszy pan poszukuje pani do korespondencji i prowadzenia gospodarstwa". Odpowiedziała na nie pewna młoda osoba o imieniu Bertha i wkrótce została jego osobistą sekretarką. Nobel najprawdopodobniej darzył ją uczuciem, jednak serce Berthy naleŝało do austriackiego barona von Suttnera i jego teŝ zdecydowała się poślubić. Po latach, juŝ jako wdowa, odwiedzała Nobla w ParyŜu. Baronowa von Suttner była gorącą orędowniczką budowania pokoju na świecie. Korzystając z finansowego wsparcia Nobla, zorganizowała dwa kongresy pokojowe w ParyŜu i w Bernie. To najprawdopodobniej pod jej wpływem Nobel postanowił, by po śmierci odsetki od jego fortuny wypłacano rokrocznie w formie nagród naukowcom, pisarzom i politykom. W 1895 r. sporządził stosowny zapis w testamencie. Rok później, 10 grudnia, umarł w San Remo we Włoszech. Ostatnie dni spędził równie samotnie, jak całe Ŝycie.

4 4 Testament Nobla Ja, niŝej podpisany, Alfred Bernhard Nobel, po dojrzałym namyśle postanawiam i deklaruję moją ostatnią wolę testament dotyczący mojego majątku, który pozostawię po śmierci. KaŜdemu z moich siostrzeńców, Hjalmarowi i Ludvigowi Nobel, synom mojego brata Roberta Nobla, zapisuję sumę dwustu tysięcy koron. Mojemu siostrzeńcowi Emanuelowi Nobel - sumę trzystu tysięcy koron; a mojej siostrzenicy Minie Nobel - sto tysięcy koron. KaŜdej z córek mojego brata - Roberta Nobla, Ingeborg i Tyrze, sumę stu tysięcy koron. Panna Olga Boettger, obecnie zamieszkująca z panią Brand w ParyŜu przy 10 Rue St Florentin, otrzymuje sto tysięcy franków. Pani Sofie Kapy von Kapivar, której adres jest znany Anglo-Oesterreichishe Bank w Wiedniu, tą drogą jest upowaŝniona do renty w wysokości 6000 florenów austriackich, która będzie wypłacona przez wspomniany bank. W tym celu zdeponowałem w tym banku Fl w węgierskich Obligacjach Państwowych. Pan Alarik Liedbeck, zamieszkały w Sztokholmie przy 26 Sturegatan, otrzyma sto tysięcy koron. Panna Elise Antun, zamieszkała w ParyŜu przy 32 Rue de Lubeck, jest upowaŝniona do renty w wysokości dwóch tysiący pięciuset franków. Dodatkowe czterdzieści osiem tysięcy franków znajduje się obecnie pod moją opieką i zostanie zwrócone. Pan Alfred Hammond z Waterford w Teksasie otrzyma dziesięć tysięcy dolarów. Panny Emy i Marie Winkelmann, zamieszkałe w Berlinie przy Potsdamerstrasse 51, otrzymują po pięćdziesiąt tysięcy marek. Pani Gaucher, 2 bis Alei du Viaduc, Nimes, Francja otrzyma sto tysięcy franków. Mój słuŝący Auguste Oswald i jego Ŝona Alphonse Tournand, zatrudnieni w moim laboratorium w San Remo, otrzymają rentę w wysokości tysiąca franków kaŝde. Mój poprzedni słuŝący, Joseph Girardot, 5 Place St. Laurent, Chalonssur Saone, jest upowaŝniony do renty w wysokości pięciuset franków; mój poprzedni ogrodnik, Jean Lecof, Receveur Curaliste, Mesnil, Aubry, leje Ecouen, S. & O., Francja, będzie otrzymywać rentę w wysokości trzystu franków. Pan Georges Fehrenbach, 2, Rue Compiegne, ParyŜ jest upowaŝniony do emerytury w wysokości pięciu tysięcy franków rocznie, począwszy od 1 stycznia 1896 do 1 stycznia 1899, kiedy to rzeczona emerytura przestanie być wypłacana. Będąca pod moją pieczą suma dwudziestu tysięcy koron dla kaŝdego, jest własnością dzieci mojego brata: Hjalmara, Ludviga, Ingeborg i Tyry, i będzie im wypłacona. Całość mojego pozostałego, nadającego się do spienięŝenia majątku ma być rozdysponowana w sposób następujący: kapitał zainwestowany w bezpieczne papiery wartościowe przez wykonawców testamentu ma stanowić fundusz, od którego odsetki będą rozdzielane dorocznie w formie nagród miedzy tych, którzy w poprzednim roku wyświadczyli ludzkości największe dobrodziejstwa.

5 5 Wspomniane odsetki mają być podzielone na pięć róŝnych części i przyznawane następująco: pierwsza część - osobie, która dokona najwaŝniejszego odkrycia lub wynalazku w fizyce; druga - osobie, która dokona najwaŝniejszego odkrycia lub ulepszenia w chemii; trzecia - osobie, która dokona najwaŝniejszego odkrycia w dziedzinie fizjologii lub medycyny; czwarta osobie, która w dziedzinie literatury napisze najwybitniejsze dzieło o tendencjach idealistycznych i piąta część osobie, która będzie najlepiej działać na rzecz braterstwa narodów, likwidacji lub ograniczenia stałych armii i zwoływania oraz popierania kongresów pokojowych. Nagrody w dziedzinie fizyki i chemii mają być wypłacane przez Szwedzką Akademię Nauk; w dziedzinie prac medycznych i fizjologicznych - przez Instytut Karoliński w Sztokholmie; w dziedzinie literatury - przez Akademię w Sztokholmie, zaś dla rzeczników pokoju - przez komitet składający się z pięciu osób, wybierany przez norweski Storting (parlament). Jest moim wyraźnym Ŝyczeniem, by przy przyznawaniu nagród nie brano pod uwagę narodowości kandydatów, ale by nagroda trafiała do rąk ludzi najbardziej wartościowych, bez względu na to, czy są oni Skandynawami, czy nie. Wykonawcami mojego testamentu mianuję pana Rogera Sohlmana rezydującego w Bofors, Värmland i pana Rudolfa Lilliequista, zamieszkałego w Sztokholmie przy 31 Malmskillnadsgattan i w Bengtsfors w pobliŝu Uddevalli. Jako rekompensatę za ich utrapienia i poświęconą sprawie uwagę przyznaję panu Rogerowi Sohlmanowi, który przypuszczalnie będzie musiał poświęcić najwięcej czasu tej sprawie, sto tysięcy koron. Na mój obecny majątek składają się po części posiadłości w ParyŜu i San Remo, a po części papiery wartościowe zdeponowane: w The Union Bank of Scotland Ltd. w Glasgow i w Londnie, w Le Credit Lyonnais, w Comptoir National d'escompte, i u Alphen Messine i Sp. w ParyŜu; u maklera giełdowego M. V. Petera w Banque Transatlantique równieŝ w ParyŜu; w Direction der Disconto Gesellshaft i Joseph Goldshmidt & Cie w Berlinie; w Rosyjskim Banku Centralnym i u pana Emanuela Nobla w Petersburgu; w Skandinavska Kredit Aktibolaget w Goeteborgu i Sztokholmi, oraz w mojej skrytce bankowej przy Avanue Malakoff 59 w ParyŜu. Ponadto naleŝą do niego naleŝności, patenty i honoraria za patenty, czyli tzw. tantiema, znajdą pełną informację w moich papierach i księgach. Niniejszy testament jest jedynym waŝnym testamentem i tym samym odwołuje wszystkie moje wcześniejsze dyspozycje, o ile takie będą istniały po mojej śmierci. Na zakończenie, moim wyraźnym Ŝyczeniem jest to, aby po mojej śmierci moje Ŝyły zostały otwarte, a kiedy to zostanie wykonane i kompetentni doktorzy stwierdzą wyraźne oznaki zgonu, moje ciało ma być spalone w tak zwanym krematorium. ParyŜ, 27 listopada 1895 Zaświadczamy, Ŝe Alfred Bernard Nobel, będąc przy zdrowych zmysłach i z własnej woli, zadeklarował swoją ostatnią wolę i Testament, co w jego obecności i wobec samych siebie poświadczamy, podpisując naszymi nazwiskami: Sigurd Ehrenborg były porucznik, Boulevard Haussmann 84, ParyŜ R. W. Strehlenart -InŜynier Passage Caroline 4, Thos Nordenfelt Konstruktor, Rue Auber 8, ParyŜ Leonard Hwass - InŜynier, Passage Caroline 4

6 6 O nagrodach Nobla słów kilka Po śmierci Nobla, która nastąpiła 10 grudnia 1896 r. ogłoszenie w San Remo, testamentu w styczniu 1897 r. stało się sensacją dnia, szeroko komentowaną w ówczesnej prasie, a w relacjach nie zabrakło posądzeń ekscentrycznego milionera o starczą niepoczytalność, chorobę umysłową oraz brak uczuć rodzinnych i patriotyzmu. A było o czym pisać i o co się procesować z egzekutorami testamentu, którymi zostali bratanek Alfreda - Emanuel i Rangar Sohlman, który został pierwszym dyrektorem generalnym Fundacji Noblowskiej. Majątek przekazany funduszowi po spienięŝeniu wszystkich aktywów w 1899 roku wyniósł około dziewięciu milionów dolarów (około 100 milionów według obecnej wartości). Upłynęło kilka lat, podczas których pominięta w dziedziczeniu rodzina próbowała podwaŝyć ostatnią wolę wynalazcy dynamitu, zanim rozdano pierwsze nagrody. 29 czerwca 1900 roku król Szwecji - Oscar II, działając w radzie tronowej, oficjalnie zatwierdził statut Nagród Nobla i przepisy, regulujące działanie instytucji, które miały je przyznawać, w tym statut i regulamin Fundacji Noblowskiej (Nobelstiftels; Nobel Fundations) powołanej do administrowania pozostawionym przez Nobla majątkiem. Pierwsza uroczystość wręczenia tej nagrody miała miejsce w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie w 1901 r., Pokojową Nagrodę Nobla otrzymali wtedy Jean Henri Dunant, załoŝyciel Czerwonego KrzyŜa i Frédéric Passy. Poczynając od 1902 r., nagrody są formalnie przyznawane przez króla Szwecji. Zasady KaŜdy z laureatów otrzymuje złoty medal i dyplom honorowy. Nagroda Nobla ma takŝe wymiar finansowy. Laureat otrzymuje znaczną sumę pieniędzy, obecnie 10 milionów koron szwedzkich, aby mógł kontynuować swoje badania lub prace bez konieczności zabiegania o fundusze. Corocznie, od 1901 r., są przyznawane Nagrody Nobla w następujących dziedzinach: fizyki - przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, za najwaŝniejsze odkrycie lub wynalazek w dziedzinie fizyki",

7 7 chemii - przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, za najwaŝniejsze odkrycie lub postęp w dziedzinie chemii" fizjologii lub medycyny - przez Instytut Karolinska, za najwaŝniejsze odkrycie w dziedzinie fizjologii lub medycyny", literatury- przez Akademię Szwedzką, za wybitną pracę na rzecz idealistycznych tendencji", Pokojowa Nagroda Nobla- przez Norweski Komitet Noblowski, za najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i promocję stowarzyszeń pokojowych". Od 1968 r. Bank Szwecji przyznaje w dziedzinie ekonomii nagrodę imienia Alfreda Nobla: Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii. Wtedy teŝ zadecydowano, Ŝe nie będzie się zwiększać ilości dziedzin, w których są przyznawane te nagrody. W porównaniu do innych nagród nominacje do Nagrody Nobla, a następnie proces wyboru jest długi i rygorystyczny. Z tego powodu nagroda ta stała się najbardziej prestiŝową na świecie. Propozycje dotyczące nominacji składa 3000 wybranych osobistości. Ostateczny termin zgłaszania nominacji upływa 31 stycznia. Automatycznie dyskwalifikowane są nominacje własnej osoby oraz nominacje osób zmarłych. W odróŝnieniu od innych nagród nominacje do Nagrody Nobla nie są ujawniane publicznie przez 50 lat. Po upłynięciu terminu ostatecznego Komitet zbiera i selekcjonuje ok. 200 kandydatów. Lista jest wysyłana do wybranych ekspertów z dziedzin nominowanych, po czym zostaje jedynie 15 osób. Następnie Komitet przesyła swoje rekomendacje, w zaleŝności od rodzaju nagrody, do Akademii lub odpowiedniej instytucji, której członkowie głosują nad wyborem zwycięzcy. Proces wyboru róŝni się nieznacznie w zaleŝności od dyscypliny. Przykładowo, Nagroda Nobla w dziedzinie literatury jest rzadko przyznawana grupie osób, w odróŝnieniu od Nagrody Nobla w innych dziedzinach- nagroda ta moŝe być przyznana nie więcej niŝ trzem osobom w danej dziedzinie, nawet jeŝeli pracują zespołowo. Ogłoszenie listy laureatów odbywa się tradycyjnie w odstępach kilkudniowych w pierwszej połowie października. Są one nieodwołalne - nawet jak w przypadku nagrody z fizyki w 1918 roku, która została przyznana Charlesowi Barkla'owi za odkrycie" nieistniejącego promieniowania. Przedstawiciele obu akademii, Instytutu Karolińskiego i Norweskiego Komitetu Noblowskiego wchodzą w skład Rady Dyrektorów Fundacji Noblowskiej, która nadzoruje wykonanie testamentu fundatora nagród. W Radzie jest teŝ dyrektor wykonawczy Fundacji, który zarządza jej majątkiem ulokowanym w róŝnego rodzaju papierach wartościowych - aktualnie jego wartość wynosi około 3 miliardów koron szwedzkich.

8 8 O medalach: Wzorce medali za osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, medycyny i literatury zostały stworzone przez szwedzkiego rzeźbiarza rysownika Eryka Lindberga. Przednia strona medali za fizykę, chemię, medycynę i literaturę jest taka sama i zawiera portret Alfreda Nobla wraz z datą jego urodzin i śmierci NAT- MDCCCXXXIIIXCVI (łac.). Złoty medal w dziedzinie fizyki i chemii Medal przyznawany przez Szwedzką Akademię Nauk przedstawia naturę pod postacią wynurzającą się z chmur bogini Izis. Przykrywający boginię welon jest podtrzymywany przez Geniusza Nauki. Medal zawiera napis: Inventas vitam juvat excoluisse per artes", co moŝna przetłumaczyć jako: Wynalazki ubogacają Ŝycie coraz piękniejsze dzięki sztuce". Napis jest cytatem z Eneidy Wergiliusza. PoniŜej postaci wygrawerowanej jest nazwisko laureata i tekst REG. ACAD. SCIENT.SUEC.", czyli Szwedzka Akademia Nauk. Złoty medal w dziedzinie literatury Medal przyznawany przez Akademię Szwedzką przedstawia młodego męŝczyznę siedzącego pod laurowym drzewem i zapisującego pieśń śpiewaną przez Muzę. Medal zawiera napis: Inventas vitam juvat excoluisse per artes", co moŝna przetłumaczyć jako: Wynalazki ubogacają Ŝycie coraz piękniejsze dzięki sztuce". Napis jest cytatem z Eneidy Wergiliusza. PoniŜej postaci wygrawerowane jest nazwisko laureata i tekst "ACAD.SUEC." czyli Szwedzka Akademia.

9 9 Złoty medal w dziedzinie fizjologii i medycyny Medal przyznawany przez Instytut Karoliński prezentuje postać Geniusza Medycyny trzymającą otwartą ksiąŝkę i nabierającą wodę ze skalnego źródła potrzebną dla spragnionej dziewczyny. Napis na medalu głosi: Inventas vitam juvat excoluisse per artes" co moŝna przetłumaczyć jako Wynalazki ubogacają Ŝycie coraz piękniejsze dzięki sztuce". Napis jest cytatem z Eneidy Wergiliusza. PoniŜej postaci wygrawerowanych jest nazwisko laureata i tekst REG. UNIVERSITAS MED. CHIR. CAROL.", czyli Instytut Karolinska. Medal za osiągnięcia w utrwalaniu pokoju jest dziełem norweskiego rzeźbiarza Gustava Vigelanada. Czoło medalu przyznawanego przez norweski Komitet Nobla przedstawia postać Alfreda Nobla. Napisy są podobne jak na innych medalach. Odwrotna strona medalu przedstawia grupę trzech męŝczyzn w przyjacielskim uścisku. Umieszczony tu napis głosi: Pro pace et fraternitate gentium", który moŝna przetłumaczyć jako Za pokój i braterstwo ludzi". Na krawędzi medalu umieszczono napis Prix Nobel de la Paix, rok przyznania nagrody i nazwisko laureata.

10 10 Medal związany z nagrodą w dziedzinie ekonomii zaprojektował Szwed Gunvor Svensson-Lundqvist. Na medalu uwidoczniono wizerunek Gwiazdy Północnej, pochodzący z 1815 roku emblemat Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Na krawędzi medalu umieszczono napis Kungliga Vetenskaps Akademien" oznaczający: Królewska Szwedzka Akademia Nauk". WzdłuŜ górnej krawędzi przedniej części medalu umieszczono napis: Sveriges Riksbank till Alfred Nobels Minne 1968" czyli: Bank Szwecji, ku pamięci Alfreda Nobla, 1968". Na dole przedniej części medalu umieszczono wizerunek skrzyŝowanych rogów obfitości. Nazwisko laureata wygrawerowane jest na krawędzi medalu. Przed rokiem 1980 medale za fizykę, chemię, medycynę i literaturę waŝyły w przybliŝeniu 200g i miały średnicę 66 mm. Wykonane były z 23-karatowego złota. Aktualnie medale te wykonane są ze złota 18-karatowego i pokryte są złotem 24-karatowym. Medale zachowują niezmieniony wygląd od 1902 roku. Na medalach za fizykę, chemię, medycynę i literaturę nazwisko laureata grawerowane jest na odwrotnej stronie medalu. W przypadku medali za pokój i ekonomię nazwisko laureata pojawia się na krawędzi odznaczenia.

11 11 Laureaci związani z Polską Nagrody Nobla przyznane obywatelom Polski: Marie Curie Pierre Curie Henri Becquerel ( ) ( ) ( ) 1903 Maria Skłodowska-Curie w dziedzinie fizyki (łącznie z Henri Becquerelem i Piotrem Curie) 1924 Władysław Stanisław Reymont w dziedzinie literatury Władysław Stanisław Reymont ( )

12 Czesław Miłosz w dziedzinie literatury Czeslaw Miłosz ( ) 1983 Lech Wałęsa Pokojowa Nagroda Nobla Lech Wałęsa (ur ) 1996 Wisława Szymborska w dziedzinie literatury Wisława Szymborska (ur )

13 13 Nagrody Nobla przyznane osobom, które nie miały polskiego obywatelstwa w momencie przyznania im nagrody, ale same uwaŝały się za Polaków: 1905 Henryk Sienkiewicz - w dziedzinie literatury Henryk Sienkiewicz ( ) (poddany Cara Rosji - Państwo Polskie wówczas nie istniało), urodzony na Podlasiu, spędził większość Ŝycia na ziemiach polskich. Pisał po polsku, i za twórczość po polsku otrzymał Nagrodę Nobla Maria Skłodowska-Curie - w dziedzinie chemii (formalnie obywatelka Francji) Marie Curie ( ) Józef Rotblat ( ) Pugwash Conferences on Science and World Affairs 1995 Józef Rotblat Pokojowa Nagroda Nobla (łącznie z ruchem Pugwash) (formalnie obywatel Wielkiej Brytanii) brytyjski fizyk i radiobiolog. Urodził się w 1908 r. w Warszawie. Mówił po polsku i podkreślał, Ŝe jest Polakiem z brytyjskim paszportem (od 1946). Protestował, gdy mówiono o nim Joseph.

14 Leonid Hurwicz w dziedzinie ekonomii (obecnie obywatel USA) - urodzony w Moskwie, gdzie jego rodzice spędzili I wojnę światową, wychowany w Warszawie. Absolwent prawa na Uniwersytecie Warszawskim. Leonid Hurwicz (ur ) Osoby w inny sposób związane z Polską: PoniŜszą listę naleŝy traktować jedynie jako ciekawostkę. Umieszczenie kogoś na tej liście nie oznacza automatycznie, Ŝe jest lub był Polakiem ani Ŝe miał polskich przodków, a jedynie, Ŝe miał chociaŝby nieformalny związek z Polską. Przy kaŝdym nazwisku wspomniano naturę związku noblisty z Polską lub z Polakami. Dokładnych informacji na ten temat oraz na temat narodowości i przynaleŝności państwowej poszczególnych laureatów naleŝy szukać w poszczególnych biogramach Henri Bergson w dziedzinie literatury (francuski śyd, wielki filozof egzystencjalny, którego ojciec właściwie nazywał się Berekson i był wybitnym muzykiem, uczniem samego Chopina) Henri Bergson ( )

15 Irène Joliot-Curie w dziedzinie chemii (córka Marii Skłodowskiej-Curie, mówiła trochę po polsku, ale spędziła całe Ŝycie we Francji i uwaŝała się za Francuzkę) Irène Joliot-Curie ( ) 1950 Tadeusz Reichstein w dziedzinie fizyki (obywatel Szwajcarii, urodzony we Włocławku) Tadeus Reichstein ( ) 1977 Andrew V. Schally w dziedzinie medycyny Andrew V. Schally (ur. 1926) (właśc. Andrzej Wiktor Schally, amerykański endokrynolog urodzony w polskiej rodzinie w Wilnie. Wśród swoich korzeni oprócz Polski wymieniał teŝ Austro-Węgry, Francję i Szwecję. W młodości umiał mówić po polsku, ale później sam twierdził, Ŝe utracił tę umiejętność (jak równieŝ znajomość wielu innych języków dzieciństwa). WyróŜniony doktoratem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego)

16 Isaac Bashevis Singer w dziedzinie literatury (obywatel USA urodzony w Leoncinie pod Warszawą, pisał w jidysz po angielsku, część jego twórczości jest związana ze wspomnieniami z dzieciństwa w Polsce) Isaac Bashevis Singer ( ) 1978 Menachem Begin Pokojowa Nagroda Nobla (urodzony w Brześciu Litewskim, na terenach, które wkrótce znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej. Był Ŝołnierzem w armii gen. Andersa, którą opuścił w Palestynie) Menachem Begin ( ) 1981 Roald Hoffmann w dziedzinie chemii (amerykański chemik urodzony w Złoczowie, który wówczas naleŝał do Polski -obecnie Ukraina Zachodnia. Po wyzwoleniu terenów wschodnich przez Armię Czerwoną krótko mieszkał w Przemyślu i Krakowie, zanim wraz z matką wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.) Roald Hoffmann (ur. 1937)

17 Harold Kroto w dziedzinie chemii (obywatel Wielkiej Brytanii, rodzina pochodziła z Krotoszyna) Sir Harold Kroto (ur. 1939) 1999 Günter Grass w dziedzinie literatury Günter Grass (ur. 1927) (obywatel Niemiec, sam mówił o sobie, Ŝe jest Kaszubem urodzonym w Gdańsku. Jego matka była z pochodzenia Kaszubką. Pisze i mówi tylko po niemiecku. Znaczna część jego twórczości jest związana z rodzinnym Gdańskiem) 2004 Frank Wilczek w dziedzinie fizyki (obywatel USA, amerykański fizyk urodzony w Nowym Jorku, wnuk polskich emigrantów) Frank Wilczek (ur. 1951)