060 BAZY DANYCH. Prof. dr hab. Marek Wisła

Transkrypt

1 060 BAZY DANYCH Prof. dr hab. Marek Wisła

2 Baza danych Potocznie mówimy, że baza danych to miejsce, gdzie przechowuje się informacje. Zbiór danych stanowi logicznie uporządkowaną kolekcję danych. wypłacanie pieniędzy z konta rezerwacja pokoju hotelowego katalogi książek lub czasopism zapisy na studia system finansowo-księgowy ewidencja studentów, pracowników sklepy internetowe zakupy przez Internet katalogi wyrobów i produktów książka telefoniczna

3 Baza danych Baza danych jest logicznie spójnym zbiorem powiązanych ze sobą danych posiadających określoną strukturę (aspekt składniowy), na których można wykonywać określone operacje (aspekt operacyjny), reprezentuje wybrany fragment świata rzeczywistego zwanego dziedziną przedmiotową, zmiany zachodzące w dziedzinie przedmiotowej odzwierciedlane są w bazie danych (aspekt semantyczny), jest projektowana, tworzona i utrzymywana z punktu widzenia przydatności dla określonych zastosowań, którymi zainteresowana jest określona grupa użytkowników (aspekt pragmatyczny). Każda baza danych posiada: źródło danych użytkowników zainteresowanych zawartością bazy związek z reprezentowaną rzeczywistością.

4 Systemem Zarządzania Bazą Danych Użytkownicy bazy danych pragną: przechowywać dużą liczbę danych szybko uzyskiwać różnorodne informacje tworzyć i uwzględniać powiązania między danymi kontrolować poprawność wprowadzanych danych udostępniać dane innym Zadania te realizuje zbiór programów komputerowych (podsystemów) nazywanych Systemem Zarządzania Bazą Danych (SZBD) (ang. Database Management System - DBMS) System Bazy Danych = Baza Danych + System Zarządzania Bazą Danych

5 Funkcje SZBD SZBD umożliwia: definiowanie bazy danych: określanie typów i struktury danych oraz wprowadzanie ograniczeń (warunków spójności) konstruowanie bazy danych: wypełnianie bazy danymi i zapamiętywanie danych na nośnikach obsługiwanych przez SZBD manipulowanie bazą danych: generowanie (optymalnych) zapytań do bazy, wyszukiwanie informacji, uaktualnianie danych obejmujące modyfikowanie, dołączanie i usuwanie danych; zestawienia i raporty, udostępnianie bazy danych jednocześnie wielu użytkownikom, zapewnienie spójności danych (transakcje), ochronę bazy danych: ograniczanie możliwości uzyskania nieautoryzowanego dostępu, zapewnienie możliwości tworzenia kopii bezpieczeństwa i odzyskiwania danych, konserwowanie bazy danych.

6 Systemy SZBD DB2 IBM - Windows, Linux (Express-C edycja bezpłatna) Firebird - open source; Windows, Linux, Mac OS Informix - UNIX Ingres - open source, Windows, Linux, UNIX Microsoft Access - Windows (Microsoft Office) Microsoft SQL Server - Windows (język Transact-SQL) Microsoft SQL Express Windows (wersja bezpłatna) OpenOffice.org Base - Linux, Windows, Mac OS (OpenOffice.org) Oracle - dostępny dla wielu systemów operacyjnych (język PL/SQL) MySQL - open source; Windows, Linux, Mac OS Paradox - Windows, Linux (WordPerfect Office) PostgreSQL - open source; Windows, Linux, Mac OS SQLite - public domain; Windows, UNIX Visual FoxPro - Windows

7 Relacyjny model danych Model danych wprowadzony przez Edgara F. Codda w 1970 r, opiera się na pojęciu matematycznej relacji, relacja jest skończonym zbiorem tzw. krotek zbudowanych z wartości atrybutów, przyjętych dla danej relacji, dla każdego atrybutu określony jest zbiór dopuszczalnych jego wartości, zwany dziedziną tego atrybutu, krotka jest odpowiednikiem rekordu, atrybuty odpowiadają polom rekordu.

8 Relacyjny model danych Obrazem relacji jest dwuwymiarowa tabela danych, w której wiersze odpowiadają krotkom (rekordom), a kolumny - atrybutom (polom) każda tabela przechowuje rekordy tego samego typu, każda relacja (tabela) w bazie danych ma jednoznaczną nazwę, każda kolumna w tabeli ma jednoznaczną nazwę w ramach jednej tabeli, wszystkie wartości w danej kolumnie muszą być tego samego typu i należą do dziedziny atrybutu odpowiadającego tej kolumnie, porządek kolumn w tabeli nie jest istotny, każdy wiersz w tabeli musi być różny, nie są dozwolone powtórzenia wierszy, porządek wierszy nie jest istotny, każde pole leżące na przecięciu kolumny i wiersza w tabeli musi zawierać wartość atomową, tzn. zbiór wartości nie jest dozwolony; może być też wartością pustą - NULL, reprezentującą wartość nieznaną lub nieistotną.

9 SQL strukturalny język zapytań SQL (Structured Query Language) strukturalny język zapytań używany do tworzenia, modyfikowania relacyjnych baz danych oraz do umieszczania, modyfikowania i wyszukiwania danych z tych baz (standard od 1986 r). SQL jest językiem deklaratywnym - decyzję o sposobie przechowywania i pobrania danych pozostawia się systemowi zarządzania bazą danych (SZBD). Podstawowe podzbiory SQL: SQL DDL (Data Definition Language) umożliwia tworzenie, modyfikowanie i usuwanie baz i tabel - struktur, w których przechowywane są dane, SQL DML (Data Manipulation Language) umożliwia operowanie na danych, ich umieszczanie w bazie, wyszukiwanie, modyfikowanie i usuwanie, SQL DCL (Data Control Language) pozwala na kontrolowanie dostępu użytkowników do obiektów bazy danych.

10 Tworzenie i usuwanie bazy danych CREATE DATABASE nazwa-bazy - tworzy bazę danych o podanej nazwie DROP DATABASE nazwa-bazy - usuwa bazę danych o podanej nazwie W dalszym ciągu wykorzystywana jest notacja: [element] oznacza opcjonalne (może, ale nie musi) wystąpienie elementu, {element} oznacza wielokrotne wystąpienie elementu lub jego brak, element1 element2 oznacza albo element1, albo element2.

11 Tworzenie i usuwanie tabel CREATE TABLE nazwa-tabeli (nazwa-kolumny typ-danych [NOT NULL] [UNIQUE] [CHECK (warunek)] {, nazwa-kolumny typ-danych NOT NULL] [UNIQUE] [CHECK (warunek)]} [, PRIMARY KEY (nazwa-kolumny {, nazwa-kolumny} )] [, FOREIGN KEY (nazwa-kolumny {, nazwa-kolumny} ) REFERENCES nazwa-tabeli (nazwa-kolumny {, nazwa-kolumny} )] ); - tworzy tabelę o podanej nazwie i określonych nazwach kolumn. ALTER TABLE nazwa-tabeli [ADD COLUMN ] [ALTER COLUMN ] [DROP COLUMN ]; - pozwala modyfikować strukturę tabeli o podanej nazwie DROP TABLE nazwa-tabeli - usuwa tabelę o podanej nazwie

12 Podstawowe typy danych SMALLINT dwubajtowa liczba całkowita INT czterobajtowa liczba całkowita FLOAT liczba rzeczywista DOUBLE liczba rzeczywista w podwójnej precyzji DECIMAL(m,n) liczba zapisywana na m pozycjach z n cyframi po kropce CHAR (n) ciąg znaków o stałej długości n VARCHAR (n) ciąg znaków o zmiennej długości, maksymalnie n TEXT ciąg znaków ASCII BLOB dane binarne DATE dane określające datę TIME dane określające czas DATETIME dane określające datę i czas Konkretne implementacje różnią się wykorzystywanymi typami danych.

13 Umieszczanie danych w bazie INSERT INTO nazwa-tabeli [(nazwa-kolumny {, nazwa-kolumny} )] VALUES (wartość {, wartość} ); - wstawia nowy wiersz w tabeli o podanej nazwie, złożony z podanych wartości umieszczonych w kolumnach o podanych nazwach lub wszystkich kolumnach. INSERT INTO nazwa-tabeli [(nazwa-kolumny {, nazwa-kolumny} )] zapytanie SELECT; - wstawia nowe wiersze w tabeli o podanej nazwie, złożone z wyników podanego zapytania SELECT

14 Wyszukiwanie informacji SELECT [ DISTINCT] * nazwa-kolumny {, nazwakolumny} FROM nazwa-tabeli {, nazwa-tabeli} [WHERE warunek] [GROUP BY nazwa-kolumny {, nazwa-kolumny}] [HAVING warunek] [ORDER BY nazwa-kolumny [ASC DESC ] {, nazwakolumny [ASC DESC ]}]; - wyszukuje i zwraca jako wyniki dane zapisane w kolumnach o nazwach podanych po SELECT, zawarte w tabelach o nazwach podanych po FROM, spełniające warunek podany po WHERE:

15 Wyszukiwanie informacji Wyniki mogą być grupowane wg kolumn, których nazwy podano po GROUP BY, zgodnie z warunkiem podanym po HAVING i uporządkowane rosnąco (ASC) lub malejąco (DESC ) wg kolumn, których nazwy podano po ORDER BY. DISTINCT powoduje usuwanie powtarzających się wierszy wyniku. * oznacza wystąpienie wszystkich kolumn z podanej tabeli.

16 Operacje na tabeli (relacji) Projekcja: SELECT nazwa-kolumny {, nazwa-kolumny} FROM nazwa-tabeli; Selekcja: SELECT * FROM nazwa-tabeli WHERE warunek; Złączenie: SELECT nazwa-kolumny {, nazwa-kolumny} FROM nazwa-tabeli1, nazwa-tabeli2 WHERE nazwa-tabeli1.nazwa-kolumny = nazwa-tabeli2.nazwakolumny Wynikiem operacji na tabeli (tabelach) jest zawsze tabela.

17 Przykład CREATE DATABASE studia GO USE studia CREATE TABLE Miasta ( Miasto VARCHAR(20) NOT NULL UNIQUE, Wojewodztwo VARCHAR(20) NOT NULL, PRIMARY KEY (Miasto)); CREATE TABLE Studenci ( NrIndeksu INT NOT NULL UNIQUE, Imie VARCHAR(15) NOT NULL, Nazwisko VARCHAR(20) NOT NULL, Miasto VARCHAR(20) NOT NULL, PRIMARY KEY (NrIndeksu), FOREIGN KEY (Miasto) REFERENCES Miasta (Miasto) );

18 Przykład CREATE TABLE Egzaminy ( NrIndeksu INT NOT NULL, Przedmiot VARCHAR(20) NOT NULL, Ocena DECIMAL(3,1) NOT NULL, PRIMARY KEY (NrIndeksu, Przedmiot), FOREIGN KEY (NrIndeksu) REFERENCES Studenci(NrIndeksu) ); INSERT INTO Miasta VALUES ('Konin', 'wielkopolskie'); INSERT INTO Studenci VALUES (103628, 'Adam', 'Kowalski', 'Konin'); INSERT INTO Egzaminy VALUES (103628, 'logika', 4.5); SELECT Studenci.NrIndeksu, Imie, Nazwisko, Przedmiot, Ocena FROM Studenci, Egzaminy WHERE Studenci.NrIndeksu = Egzaminy.NrIndeksu;

19 Wynik zapytania NrIndeksu Imie Nazwisko Przedmiot Ocena Adam Kowalski logika 4.5

20 MySQL MySQL (MySQL AB, obecnie Sun Microsystems) - system zarządzania relacyjnymi bazami danych realizowany przez serwer MySQL. MySQL jest dostępny na licencji GPL: jeżeli program jest rozpowszechniany na podstawie licencji GPL, to z serwera MySQL można korzystać na podstawie tej samej licencji, a więc bez żadnych opłat. W takim przypadku należy bezpłatnie udostępnić swój program i jego kod źródłowy. Jeżeli planujemy dołączyć serwer MySQL lub jakąś jego część do programu komercyjnego, to musimy kupić odpowiednią licencję komercyjną. Serwer MySQL dostępny jest dla wszystkich popularnych platform systemowych, w szczególności Windows, Linux i Mac OS. strona WWW: dokumentacja: przykładowy kurs MySQL:

21 SIECI KOMPUTEROWE

22 Sieci komputerowe Sieć komputerowa (computer network) to zespół systemów komputerowych (sprzętu i oprogramowania), tzw. węzłów sieci, połączonych ze sobą wspólnym medium komunikacyjnym umożliwiającym wymianę informacji i korzystających ze wspólnych zasobów (sprzęt, programy, dane). Celem budowy sieci jest zapewnienie każdemu użytkownikowi możliwości dostępu do wszystkich (wybranych) programów, danych i innych zasobów sieci, niezależnie od fizycznej lokalizacji danego zasobu i użytkownika; ogólnie mówiąc zapewnienie możliwości przesyłania, udostępniania i wymiany informacji. Drugim ważnym celem jest uzyskanie dużej niezawodności przez posiadanie alternatywnych zasobów mocy obliczeniowej.

23 Typy sieci komputerowych Sieci prywatne (PAN Personal Area Network) zazwyczaj o niewielkim zasięgu, używane w środowisku domowym lub biurowym do transferowania danych, najczęściej bezprzewodowe. Sieci lokalne (LAN Local Area Network) zajmują stosunkowo niewielki, ograniczony obszar (max. 1-3 km), np. biuro, zakład pracy, duża szybkość przesyłania informacji, korzysta z okablowania typu skrętka lub kabel koncentryczny. Sieci miejskie (MAN Metropolitan Area Network) pośrednie między LAN i WAN; sieć tego typu może tworzyć szereg sieci LAN na terenie danego miasta połączonych mostami i routerami, medium transmisji to najczęściej światłowód. Sieci rozległe (WAN Wide Area Network) zajmują dowolnie duży obszar, tworzą je lokalne sieci komputerowe lub sieci MAN połączone ze sobą na duże odległości np. za pomocą łącz telefonicznych, światłowodów lub łącz satelitarnych. Największą i najpopularniejszą siecią rozległą jest Internet.

24 Protokoły sieciowe Protokoły sieciowe to zbiory reguł określających sposób komunikacji (reguły transmisji, formaty komunikatów) między komputerami i innymi urządzeniami w sieci (np. IPX/SPX, TCP/IP). Określają one sposób, w jaki przesyłane są bloki danych zwane pakietami. Zasady przesyłania informacji, budowę sieci i połączeń ich z komputerami określają standardy. Od 1978 r standardem jest model ISO/OSI (International Standards Organization/ Open Systems Interconnection). W modelu ISO/OSI zaproponowano siedmiowarstwową budowę protokołu. Każda warstwa posiada obiekty (elementy aktywne) i usługi na rzecz warstwy wyższej.

25 Model ISO/OSI 1. Warstwa fizyczna (najniższa) - definicja nośnika fizycznego - określa techniczne parametry kanału przesyłania danych (rodzaj kabla np. skrętka, kabel koncentryczny, światłowód, parametry czasowe sygnałów, poziom napięcia, przepustowość kanału itp., podstawowy obiekt to bity), odpowiada za fizyczną transmisję bitów. 2. Warstwa łącza danych - odbieranie i wysyłanie danych - odpowiada za transmisję między komputerami połączonymi fizycznie; na tym poziomie tworzona jest i przesyłana ramka, czyli sekwencja bitów zawierających dane i elementy kontrolne (w celu wykrywania błędów); podstawowe obiekty to ramki, karty sieciowe i protokół Ethernet.

26 Model ISO/OSI 3. Warstwa sieciowa - sterowanie przepływem (routing) - odpowiada za wybór drogi w sieci na podstawie warunków sieciowych, priorytetu usługi i wielu innych czynników; tworzy podstawowy obiekt - pakiet (pakiet ma adres nadawcy i odbiorcy). Standardy to: IP (Internet Protocol), IPX (Internet Packet Exchange ). 4. Warstwa transportowa - sterowanie transmisją - po ustaleniu połączenia (dokładnego adresu) odpowiada za transmisję między dwoma użytkownikami. W przypadku awarii sieci, oprogramowanie warstwy transportowej szuka alternatywnych tras lub stara się zachować transmitowane dane do chwili ponownego ustanowienia połączenia w sieci. Dane trafiają do odpowiednich aplikacji w postaci komunikatów -segmentów. Standardy to: TCP (Transmission Control Protocol), SPX (Sequenced Packed Exchange).

27 Model ISO/OSI 5. Warstwa sesji - sterowanie sesjami między komputerami - oferuje usługi przy dialogu użytkownik-użytkownik; realizuje funkcje, które umożliwiają dwóm aplikacjom komunikowanie się poprzez sieć, zapewnienie bezpieczeństwa, rozpoznawanie nazw, hasła, logowanie się (realizuje procedury login i logout), administrowanie itp. Użytkownik porozumiewa się bezpośrednio właśnie z tą warstwą. 6. Warstwa prezentacji - interpretacja danych - interpretuje i formatuje dane do wyświetlenia i drukowania; przekazuje informacje użytkownikowi, dokonuje konwersji formatów, szyfrowania, kompresji oraz czuwa nad bezpieczeństwem w sieci; obsługuje kody sterujące, specjale znaki graficzne i zbiorów innych znaków (protokół HTTP jest przykładem protokołu warstwy prezentacji). Oprogramowanie warstwy prezentacji steruje także drukarkami, ploterami i innymi urządzeniami peryferyjnymi. System Windows realizuje wiele funkcji warstwy prezentacji.

28 Model ISO/OSI 7. Warstwa zastosowań - warstwa aplikacyjna, programy - jest to warstwa, gdzie mieści się sieciowy system operacyjny (realizowane są polecenia systemowe) i programy użytkowe realizujące takie zadania jak: współdzielenie plików, transfer plików (FTP, telnet), buforowanie zadań drukowania, obsługa poczty elektronicznej, zarządzanie bazami danych itp.

29 Model ISO/OSI Gateways

30 Budowa sieci Urządzenia komputerowe - serwery, stacje robocze. Systemy przewodów i złączy - skrętka miedziana, kabel koncentryczny, światłowód. Karty sieciowe - służą do przekształcania pakietów danych w sygnały, które są przesyłane w sieci, każda karta ma 48-bitowy unikalny adres fizyczny (MAC) i pracuje tylko w jednym standardzie np. Ethernet, łączy magistralę komputera z siecią. Zasoby sieci - drukarki, plotery, streamery, dyski, Urządzenia do połączeń międzysieciowych - rutery, mosty, bramy, koncentratory, przełączniki. Oprogramowanie międzysieciowe - sieciowe systemy operacyjne - rezydujące na serwerze.

31 Elementy sieci Host - w pełni funkcjonalny komputer podłączony do sieci, posiadający własny adres i uczestniczący w wymianie danych przez sieć (udostępnia usługi użytkownikom łączącym się ze swoich komputerów, umożliwia przesyłanie plików itp.) Koncentrator (hub) - urządzenie łączące wiele komputerów w sieci o topologii gwiazdy, podłączany jest do komputera głównego (najczęściej podłączonego do Internetu), działa w warstwie fizycznej, Przełącznik (switch) - urządzenie pracujące w warstwie łącza danych, jego zadaniem jest przekazywanie ramek.

32 Elementy sieci Most (bridge) działa w warstwie łącza danych, łączy dwie lub więcej lokalnych sieci LAN oraz umożliwia dostęp do zasobów jednej sieci przez stację roboczą drugiej, może łączyć odmienne typy nośników sieci, (światłowód i kabel koncentryczny), ale tylko wtedy, gdy obie strony używają tego samego protokołu. Ruter (router) - urządzenie sieciowe (komputer lub program), łączy dwie lub więcej sieci na poziomie warstwy sieciowej modelu OSI, przekazuje dane z jednej sieci do drugiej. Brama (gateway) - pracuje w warstwie sesji pozwalając na komunikowanie się sieci o całkowicie niekompatybilnych protokołach komunikacyjnych.

33 Typy sieci Klient-serwer - serwer udostępnia usługi systemowe, pliki i programy przechowywane są na serwerze, programy wykonywane są w całości lub częściowo na stacjach roboczych. Aplikacje składają się z dwóch części: back-end - uruchamiana na serwerze, obsługuje (po stronie serwera) żądania od komputera-klienta, front-end - działa u klienta, wysyła żądania (ze strony klienta), udostępnia wyniki (interfejs użytkownika). Terminal-host - aplikacja wykonywana jest na komputerze centralnym (hoście); komputer użytkownika służy jedynie jako terminal do komunikacji z hostem (Unix), Sieci peer-to-peer (P2P) - sieci partnerskie, pozwalają na udostępnienie innym użytkownikom zasobów własnego komputera roboczego oraz same korzystają z komputerów innych użytkowników; każdy komputer może pełnić rolę serwera (i udostępniać zasoby) lub stacji roboczej korzystającej z zasobów innych komputerów.

34 Sieci bezprzewodowe Bezprzewodowa sieć lokalna (WLAN - Wireless LAN) jest elastycznym systemem komunikacji zaimplementowanym jako uzupełnienie lub jako rozwiązanie alternatywne dla tradycyjnej sieci kablowej. Medium transmisji informacji są fale radiowe - częstotliwości od 1.8 do 6 GHz, zwykle 2.4 GHz, prędkość transmisji od 10 do 100 Mb/s. Integrację z siecią kablową realizuje się z pomocą punktu dostępowego (Access Point) jest to urządzenie nadawczo/odbiorcze, które łączy się z siecią kablową z użyciem standardowego okablowania.

35 Sieci bezprzewodowe Zalety: szybka i prosta instalacja (sieć można tworzyć w miejscach, gdzie nie ma możliwości ułożenia kabli, mobilność komputerów sieciowych (możliwość przeniesienia stanowisk pracy), mobilność całej sieci (zmiana lokalizacji np. firmy), łatwość integracji z istniejącą siecią przewodową. Wady: często ograniczony zasięg, podatność na zakłócenia zewnętrzne, możliwości włamań i podsłuchu (konieczność szyfrowania transmisji).

36 Technologie sieci bezprzewodowych WPAN (Wireless Personal Area Network) - Sieć o zasięgu kilku metrów służąca do wymiany informacji pomiędzy urządzeniami przenośnymi typu notebook, palmtop, telefon GSM (obecnie do tych celów wykorzystuje się technologię Blutooth). WLAN (Wireless Local Area Network) - Sieć lokalna oparta o technologię bezprzewodową, zlokalizowana w stosunkowo niewielkim obszarze i obejmująca niewielką liczbę komputerów, zwykle kilka, kilkanaście. WWAN (Wireless Wide Area Network) - Rozległa sieć komputerowa oparta o technologię bezprzewodową, która obejmuje dużą liczbę komputerów na dużej przestrzeni i o dużym zasięgu.

37 Internet Internet jest zespołem sieci połączonych logicznie w strukturze hierarchicznej w jednorodną sieć adresową, korzystającą z protokołu TCP/IP. Sieci połączone są za pomocą bram. Internet to rozległa i rozproszona ogólnoświatowa sieć komputerowa: rozległa ponieważ łączy ze sobą wiele odległych systemów komputerowych. rozproszona bo nie można w niej wyróżnić punktu centralnego, który nadzoruje pracę całej sieci. Każdy fragment sieci jest zdolny do samodzielnego działania.

38 Adresowanie IPv4 Adres (liczbowy) IP każdy komputer - host, tj. węzeł w sieci, ma przypisany (statycznie lub dynamicznie) unikalny w sieci 32 bitowy identyfikator, który stanowi numer internetowy (według IPv4). Zapisany jest on jako sekwencja czterech liczb 8 bitowych oddzielonych kropkami, zwanych oktetami, np Każdy oktet reprezentuje liczbę z zakresu Adres IP jest zatem 32-bitową liczbą całkowitą zawierającą informacje o tym, do jakiej sieci włączony jest dany komputer oraz jednoznaczny adres w tej sieci. Jest on nadawany przez właściciela z puli adresów, która jest przydzielana z kolei przez dostawcę usług internetowych (ISP - Internet Service Provider), który otrzymuje je z regionalnych rejestrów internetowych ustalanych przez zarząd przydzielania adresów Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN).

39 Adres domenowy Adresy IP są bardzo niewygodne dla użytkownika. Dlatego zamienia się je na adresy domenowe (symboliczne). Adres domenowy zapisywany jest w postaci ciągu nazw, tzw. domen, które rozdzielone są kropkami podobnie, jak w przypadku adresu IP. O ile adres IP składa się zawsze a czterech części, o tyle adres domenowy może ich mieć różną liczbę - od dwóch do siedmiu, np. inf.wsp.krakow.pl, microsoft.com. Odwrotnie niż adres IP, adres domenowy czyta się od tyłu. Ostatni jego fragment, tzw. domena najwyższego poziomu, jest z reguły dwuliterowym oznaczeniem kraju. Przykład: wmid.amu.edu.pl pl nazwa kraju (domena główna), edu globalna domena określająca rodzaj użytkownika, amu domena, do której należy komputer, wmid - nazwa komputera. Obsługą domen zajmuje się DNS (Domain Name Service) pozwalający na konwersję adresu symbolicznego (domenowego) na liczbowy IP.

40 Adres pocztowy Pełny adres pocztowy składa się z identyfikatora użytkownika oraz nazwy domenowej serwera przedzielonych identyfikator-użytkownika@nazwa-serwerapocztowego.domena, np. Nowak@main.amu.edu.pl Nowak - identyfikator użytkownika (konto - symbol oddzielający identyfikator użytkownika od adresu domenowego komputera (pojawił się w 1972 r) main - nazwa serwera pocztowego amu.edu.pl - domena main.amu.edu.pl to adres domenowy komputera, na którym ma konto Nowak.

41 URL URL (Uniform Resource Locator) oznacza ujednolicony format adresowania zasobów (informacji, danych, usług), stosowany w Internecie i w sieciach lokalnych. URL zawiera protokół dostępu (np. ftp, http, telnet), nazwę i adres serwera, port dostępu oraz adres dokumentu (ścieżkę dostępu na serwerze). URL określa zasób umieszczony w Internecie, który składa się z protokołu usługi i jednoznacznej lokalizacji tego zasobu w skali globalnej. Przykład: http - nazwa protokołu, olat.dzienne.fmcs.amu.edu.pl - nazwa i adres serwera; numer portu, na którym dostępne są zasoby /dmz/ - ścieżka dostępu do zasobów.

42 Protokoły rodziny TCP/IP DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) - protokół umożliwiający komputerom uzyskanie od serwera danych konfiguracyjnych, np. adresu IP hosta, adresu IP bramy sieciowej, adresu serwera DNS, maski sieci, w szczególności dynamiczne (automatyczne) przyznawanie tymczasowych adresów IP Telnet - protokół warstwy aplikacji do obsługi odległego terminala w architekturze klient-serwer, obsługuje tylko terminale alfanumeryczne, polecenia muszą być wprowadzane w trybie znakowym w wierszu poleceń. SSH (secure shell) - następca protokołu telnet, transfer wszelkich danych jest zaszyfrowany oraz możliwe jest identyfikacja użytkownika. FTP (File Transfer Protocol) - protokół warstwy aplikacji, typu klientserwer, umożliwia przesyłanie plików z i na serwer poprzez sieć TCP/IP.

43 Protokoły rodziny TCP/IP HTTP (Hypertext Transfer Protocol) - protokół warstwy aplikacji, jest odpowiedzialny za przesyłanie dokumentów hipertekstowych (stron WWW), w tym informacji z formularzy. HTTPS (Hypertext Transfer Protocol Secure) to szyfrowana za pomocą technologii SSL wersja protokołu HTTP. SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) - podstawowy protokół warstwy aplikacji, służy do wysyłania poczty elektronicznej, brak mechanizmu weryfikacji nadawcy.

44 Protokoły rodziny TCP/IP SMTP-AUTH - rozszerzenie protokołu SMTP o mechanizmy. uwierzytelniania. POP3 (Post Office Protocol) - protokół warstwy aplikacji pozwalający na odbiór poczty elektronicznej ze zdalnego serwera do lokalnego komputera poprzez połączenie TCP/IP, komunikacja może zostać zaszyfrowana z wykorzystaniem technologii SSL. IMAP (Internet Message Transfer Protocol) - protokół pozwalający na odbiór poczty elektronicznej ze zdalnego serwera, nowszy w stosunku do POP3, pozwala na zarządzanie folderami pocztowymi i wiadomościami.