Stefan Jakucewicz. Najczęściej spotykane przyczyny reklamacji papieru do drukowania arkuszowego offsetowego

Transkrypt

1 Stefan Jakucewicz Najczęściej spotykane przyczyny reklamacji papieru do drukowania arkuszowego offsetowego brak stabilności wymiarowej ścinanie papieru niepasowanie barw (kolorów) dublowanie brak płaskiego leżenia pylenie zrywanie powierzchni uszkodzenie obciągów uszkodzenie form drukowych problemy ze schnięciem farby (odciąganie farby) ścieranie farby z druków różnice formatu brak arkuszy w paczce (ryzie) lub palecie inne wady jakościowe papieru (np. różny odcień białości, plamy, duże cętki, wybłyszczenia, nierównomierna powierzchnia lub nierównomierna gładkość itp.) Brak stabilności wymiarowej, zwanej w papiernictwie statecznością wymiarową, określany jako duża wartość deformacji liniowej pod wpływem zmian wilgotności powietrza i/lub bezpośredniego nawilżania (np. w drukowaniu offsetowym), jako wada fabryczna tj. papieru występuje rzadko. Papiery przeznaczone do drukowania offsetowego mają, przez dobór składu masy włóknistej i dodatków oraz przez stosowaną technologię, zminimalizowane odkształcenie liniowe. Wielkość odkształcenia liniowego papieru zależy od wielu czynników natury technologicznej, ale znaczący wpływ na nią ma także wielkość wilgotności względnej papieru. Najbardziej stabilna strefa klimatyczna dla papieru offsetowego arkuszowego to przedział 45 60% wilgotności względnej papieru przy temperaturze C. W tym przedziale papier offsetowy ma najmniejsze odkształcenia liniowe. Powyższe warunki zapewniają wymaganą od papieru offsetowego wilgotność bezwzględną równą lub większą niż 5%. Jest to wymóg technologiczny związany z prawidłowym przebiegiem procesu drukowania. Z powyższego wynika, że papier przed drukowaniem musi być klimatyzowany. Przez

2 klimatyzację papieru należy zrozumieć proces w wyniku, którego następuje zrównanie temperatury i wilgotności względnej papieru w stosie z temperaturą i wilgotnością względną powietrza w hali maszyn drukujących. Mimo iż w przedziale 45 60% wilgotności względnej, przy temperaturze C papier jest najbardziej stabilny, to odkształcenia liniowe przy tym zakresie temperatur zależą od różnic wilgotności względnej stosu papieru i wilgotności względnej powietrza w hali maszyn drukujących. Takie wady druków jak: ścinanie papieru, niepasowanie barw, dublowanie i brak płaskiego leżenia są zależne od odkształcenia liniowego papieru, a odkształcenie liniowe zależy od jego wilgotności względnej czyli od prawidłowo przeprowadzonego procesu klimatyzacji papieru przed drukowaniem. Ścinanie (zmarszczki) papieru czyli nieregularne zgniecenia papieru w postaci wężyków występujących na odbitce. Przyczyną tego zjawiska jest niewłaściwa klimatyzacja papieru lub jej brak. Najczęściej ścinanie występuje przy różnicy wilgotności względnej powietrza w hali maszyn drukujących i papieru wynoszącej ponad 10%. Strefa w której nie występuje ścinanie jest zależna od składu włóknistego papieru, stosowanych dodatków i technologii. W związku z powyższym różnica wilgotności względnej przy której następuje ścinanie może być mniejsze od 10% (co zdarza się bardzo rzadko) i znacznie większa od 10%. Niepasowanie barw (kolorów) czyli niewłaściwe usytuowanie względem siebie poszczególnych barw drukowanego rysunku. Najczęściej spotykaną przyczyną tej wady jest błąd drukarza polegający na drukowaniu arkusza o złym kierunku ułożenia włókien. W technice offsetowej kierunek maszynowy papieru musi być równoległy do osi cylindra maszyny drukującej. W przeciwnym wypadku podczas drukowania wskutek nawilżenia występują duże deformacje liniowe, które uniemożliwiają pasowanie rysunku. W przypadku zastosowania arkusza o prawidłowym kierunku ułożenia włókien przyczyną niepasowania barw może być niewłaściwe klimatyzowanie papieru, a dokładniej mówiąc, jest przy zrównaniu temperatury stosu papieru i hali maszyn zbyt duża różnica wilgotności względnej stosu i powietrza hali maszyn, co powoduje brak pasowania barw. Wielkość tej różnicy decyduje o możliwości wydrukowania danego rysunku z wymaganą dokładnością. W przypadku braku wymagań co do pasowania, ale pod warunkiem braku ścinania papieru wielkość ta wynosi ±10%, dla pasowania normalnego przy niezbyt skomplikowanym rysunku i jednym przejściu przez maszynę dwu- lub czterokolorową różnica wynosi ±8%, przy drukowaniu niezbyt skomplikowanych rysunków (pasowanie normalne), dla dwóch lub więcej przejść przez maszynę jednokolorową wartość ta wynosi ±6%, dla wysokich (dużych) wymagań co do pasowania przy jednym przejściu przez maszynę dwu- lub czterokolorową wartość ta wynosi również ±6%, zaś dla wysokich wymagań co do pasowania przy dwóch lub więcej przejść przez maszynę jednokolorową wartość ta wynosi ±4%. Duże

3 (wysokie) wymagania pasowania przyjęto na poziomie ±0,10 mm [4]. Dane dotyczą temperatury 20 ±2 O C. Jak z powyższego widać sprawa niepasowania barw to przede wszystkim sprawa odpowiedniego przygotowania papieru do drukowania. Dublowanie czyli podwójny ślad wydrukowanego rysunku. Istnieje wiele przyczyn tego zjawiska związanych z regulacją maszyny offsetowej, właściwościami farby, rodzajem obciągu itp. Jedną z przyczyn jest także zbyt duża deformacja liniowa papieru. Nie zawsze po usunięciu innych przyczyn i prawidłowym przygotowaniu papieru do drukowania (min. przez odpowiednią klimatyzację) można usunąć zjawisko dublowania. W takim przypadku należy papier uznać za wadliwy. (Niektórzy autorzy rozróżniają zjawisko dublowania od zdwajania ze względu na przyczyny i miejsce powstawania - efekt wizualny jest bardzo podobny). Brak płaskiego leżenia czyli tendencja do zwijania się papieru spowodowana jest wyzwoleniem naprężeń wewnętrznych papieru przez dużą wilgotność papieru, która powoduje zwijanie się arkusza uniemożliwiając drukowanie. Bardzo często w takim przypadku powstają również zmarszczki czyli występuje ścinanie papieru. Wadę tą można zwykle usunąć przez odpowiednie klimatyzowanie papieru. Jednakże zdarza się nierzadko, że jest to wada fabryczna papieru szczególnie przy papierach niepowlekanych, zaklejanych powierzchniowo. W trakcie produkcji dokonano źle odprężenia papieru i po prawidłowym sklimatyzowaniu przed drukowaniem ujawniają się duże naprężenia wewnętrzne uniemożliwiające proces drukowania. Pylenie papieru tym razem jest to typowa wada produkcyjna papieru. Skłonność do pylenia wyraża się łatwością odrywania się od powierzchni papieru drobnych cząstek wypełniacza, włókien i ich fragmentów pod wpływem tarcia, wstrząsania i zginania. Skłonność do pylenia jest przeważnie związana z zawartością krótkowłóknistych surowców roślinnych, małym stopniem zaklejenia, oraz znaczną zawartością wypełniacza. Obecnie stosowana przy produkcji papierów offsetowych o obojętnym lub alkalicznym odczynie zaklejanie powierzchniowe, w znacznym stopniu redukuje skłonność papierów do pylenia. Drukarz ma stosunkowo niewielki wpływ na zwiększanie skłonności papieru do pylenia. Są to w zasadzie dwa dość rzadko występujące przypadki. Pierwszy to błędy przy cięciu i krojeniu polegające na używaniu tępego lub uszkodzonego narzędzia tnącego lub cięciu zbyt wysokiego stosu. Drugi przypadek to przesuszanie papieru np. składowanie obok kaloryferów lub innych źródeł ciepła. Przy przesuszaniu papieru offsetowego poniżej 4-5% wilgotności bezwzględnej szczególnie przy drukowaniu wielobarwnym lub wielokolorowym zwiększa się ilość pyłu.

4 Zrywanie powierzchni jest to zjawisko bardziej dokuczliwe przy drukowaniu offsetowym powlekanych papierów, powlekanych kartonów wielowarstwowych i czasami papieru niepowlekanego. Wyróżnia się trzy przypadki nasilenia zrywania powierzchni: wyszczypywanie powłoki (piling), zrywanie powierzchni (picking) i dla kartonu wielowarstwowego rozwarstwianie kartonu (delamination). Przypadki te różnią się między sobą powierzchnią i głębokością wyrywanego materiału. Wyszczypywanie powłoki jest typowym błędem drukowania offsetowego. Z powłoki zostaje wyrwana drobna powierzchnia bez naruszenia powłoki włóknistej, zarówno wyszczypywanie powłoki jak i zrywanie powierzchni oraz delaminacja zachodzą najczęściej w pierwszym zespole maszyny drukującej. Powyższe błędy występują także przy drukowaniu na maszynie jednokolorowej. Pierwszy zespół maszyny offsetowej wielokolorowej jest zespołem krytycznym. W pierwszym zespole stosowana farba ma najwyższy tack, gdyż taka jest zasada drukowania wielobarwnego, że tack maleje z kolejnością zespołów. Inaczej mówiąc farba na pierwszym zespole może być za mocna i powoduje zrywanie powierzchni. Po obniżeniu tacku przez dodatek pasty skracającej powinno być wszystko w porządku. Powyższy zabieg dotyczy także maszyn jednokolorowych. Należy pamiętać, że zwilżanie powierzchni osłabia jej spoistość. Zaradzić można zrywaniu powierzchni przez zmniejszenie intensywności nawilżania. O ile po zmniejszeniu tacku farby i intensywności nawilżania w dalszym ciągu będzie następowało wyszczypywanie powierzchni, zrywanie powłoki czy też delaminacja to należy dany papier powlekany czy też powlekany karton wielowarstwowy uznać za wadliwy z punktu widzenia producenta. Uszkodzenie obciągów spowodowane bywa bardzo rzadko w trakcie drukowania, a jego przyczyną jest zwykle papier. Uszkodzenie obciągów jest najczęściej spowodowane przez dwie wady papieru. Pierwsza, najczęściej występująca, to arkusze papieru o gramaturze około 250g/m 2 ze sklejeniem na zakładkę. Jest to błąd urządzeń sortujących, w tym przypadku następuje tzw. wybicie obciągów tj. płaszczyznowe wgniecenie obciągu odpowiadające strefie sklejenia. Drugi przypadek to twarde ciała obce: opiłki metalu lub piasek wbijają się one w obciąg i niszczą jego powierzchnię. Uszkodzenie form drukowych spowodowane przez papier występuje rzadko. Wadami papieru, które mogą uszkodzić formę są: pył szczególnie z wypełniaczy lub powłoki albo zerwane fragmenty powleczenia, które mogą działać jak materiał ścierny. Na formy drukowe szczególnie presensybilizowane pozytywowe, w których przeniesienie farby następuje z warstwy kopiowej negatywnie, oddziałuje środowisko alkaliczne szczególnie o ph powyżej 8. Przy obecnie produkowanych papierach o odczynie alkalicznym istnieje możliwość zmiany ph płynu nawilżającego z lekko kwaśnego w kierunku zasadowego.

5 Zwykle nie jest to jednak wada papieru, a niedopatrzenia drukarza polegające na braku kontroli ph płynu nawilżającego lub też rutynowym zobojętnianiu płynu nawilżającego, tak jak to było w przypadku drukowania papierów kwaśnych, przez dodatek roztworu NaOH zamiast kwasu cytrynowego niezbędnego do przywrócenia lekko kwaśnego środowiska. Ze zmianą ph płynu nawilżającego w kierunku alkalicznym zwykle występuje tonowanie spowodowane odkwaszeniem formy drukowej. Problemy ze schnięciem farby (odciąganie farby w stosie) objawiają się najczęściej w postaci niezamierzonego zabrudzenia farbą odwrotnej strony odbitki w postaci nieostrego odwróconego rysunku. Przyczyną może być min. zbyt wolne schnięcie farby spowodowane wysoką wilgotnością względną powietrza w hali maszyn drukujących. Według badań angielskich wzrost wilgotności względnej z 65% do 75% przy temperaturze 20 C powoduje dla papierów offsetowych o odczynie zasadowym zwiększenie czasu utrwalania typowej farby offsetowej (utrwalanej przez utlenianie i polimeryzację) dwukrotnie, zaś dla papierów o odczynie lekko kwaśnym np. ph=5,5 czas schnięcia jest wydłużony trzykrotnie. To co napisano powyżej dotyczy tzw. błędów drukarza, zdarza się choć dość rzadko, że przyczyną złego schnięcia farby jest źle skomponowana i położona powłoka. Ma to czasami miejsce przy papierach powlekanych matowych. Zresztą sam proces drukowania offsetowego papierów matowych nie jest najłatwiejszy i wymaga stosowania specjalnych farb do drukowania papierów powlekanych matowych. Farby te zapewniają odporność uzyskanych druków na ścieranie. Czas schnięcia papierów offsetowych o odczynie kwaśnym zależy także od ph wyciągu wodnego papieru. Na papierach o ph wyciągu wodnego wynoszącego 4-5 farba offsetowa schnie wolniej niż na papierze o ph wyciągu wodnego powyżej 5. Ścieralność farby z druku wada ta najczęściej spowodowana jest błędami drukarza, złe ph płynu nawilżającego, dodatek pokostów o niskiej lepkości zbyt duży dodatek bieli przy farbach rozbielanych itp. Wadą papieru odpowiedzialną za ścieranie może być zbyt mała chłonność tak papierów niepowlekanych jak i powlekanych. Czasami ściera się farba z papierów o matowej powierzchni gdy ma ona drastycznie ograniczoną zdolność przyjmowania farby przez powierzchnię. Różnice formatu w całej palecie czy pacce lub co któryś arkusz, spowodowane są błędem cięcia na arkusze lub na wstęgi przy rozkroju tambora. Jest to wada dyskwalifikująca papier. Brak arkuszy w paczce (ryzie) lub palecie, typowy błąd spowodowany wadliwą pracą liczarki przy przekrawaniu wstęgi papieru na arkusze. Jest to więc błąd papierni. Inne wady jakościowe papieru pod tym pojęciem kryją się różne inne wady papieru, które nie zostały przedstawione powyżej. W tym miejscu zostaną

6 przedstawione tylko częściej występujące wady jakościowe. Większość tych wad dotyczy wadliwego wykończenia powierzchni papieru. Ostatnio najbardziej dokuczliwą wadą papieru, zarówno niepowlekanego jak powlekanego, to w ramach tej samej paczki czy palety arkusze papieru różniące się odcieniem białości. Jest to dokuczliwa wada przy drukowaniu książek, zwłaszcza wielobarwnych, gdzie sąsiadujące stronice po rozłożeniu książki mają różną białość, a co za tym idzie barwę ilustracji. Przy dużych różnicach widoczne są różnice barwy na grubości książki. Często w takim przypadku wymagane jest barwienie brzegów książki lub też zostaje odrzucony nakład książki. O ile drukarz zauważy i zareklamuje w porę papier, to można mówić o winie papierni. Jeśli wydrukuje książkę i ją oprawi, a dopiero potem będzie reklamował, to wina jest obopólna. Plamy i duże cętki obniżają jakość druku, a przy drukach wysokiej jakości mogą prowadzić do ich dyskwalifikacji jakościowej. Wybłyszczenia, nierówności powierzchni (smugi, rysy) oraz nierównomierna gładkość obniżają jakość druku. Czy będą czynnikiem dyskwalifikującym decydować będzie nasilenie danej wady. Podobnie oddziaływuje duża dwustronność, nierównomierność grubości czy też miejscowe wgniecenie na powierzchni arkusza. Także w tym przypadku o wpływie wad na jakość decyduje ich nasilenie.