Spis treści. Część I Informacje wstępne. Część II Instalacja i uruchomienie programu. Część III Obsługa menu. 1 Wprowadzenie 2 Co nowego?

Transkrypt

1 Spis treści I Spis treści Część I Informacje wstępne 1 1 Wprowadzenie Co nowego? System Aktualizacji... Oprogramowania SAO 5 4 Instrukcja w... wersji elektronicznej 5 Część II Instalacja i uruchomienie programu 5 1 Wymagania... sprzętowe 5 2 Instalowanie... programu 6 3 Uruchomienie... programu 8 Część III Obsługa menu 1 Plik Otwórz 2 Dane Emitory Warianty Emisja frakcji pyłu Instalacje Teren Siatki obliczeniowe Róża wiatrów Tło Jedoczesność Podokresy Obliczenia Projektowanie Wydruki Analiza Grafika Indeks 36

2 1 EK100w - Instrukcja użytkownika 1 Informacje wstępne 1.1 Wprowadzenie Program EK100W jest narzędziem służącym do wykonania pełnej analizy stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego spowodowanego emisją z zespołu emitorów punktowych, powierzchniowych i liniowych. Obliczenia są przeprowadzane w oparciu o model Pasquilla rekomendowany w Polsce jako model do obliczania wpływu emisji z obiektów przemysłowych na stan powietrza atmosferycznego opublikowany przez Ministerstwo Środowiska w Rozporządzeniu z dn r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu. Program EK100W jest działającą w systemie Microsoft Windows wersją rozwojową systemu EK100. Dzięki przeniesieniu programu EK100 do środowiska Windows możliwe jest wykorzystanie w nim wszystkich atutów tego systemu. Produkt korzysta z graficznego interfejsu użytkownika, wielozadaniowości oraz sposobów zarządzania pamięcią dostępnych w systemie Windows. Szczególnie należy zwrócić uwagę na zdecydowane ułatwienie w systemie EK100W komunikacji z użytkownikiem. Dodatkowo graficzny interfejs użytkownika pozwolił na zawarcie w systemie graficznych narzędzi do: prezentacji danych, wyników obliczeń oraz pełnej kontroli i przetwarzania wprowadzonych danych. EK100W wyposażono w graficzne wspomaganie tworzenia podokresów przy przygotowywaniu danych do obliczeń. Ponadto umożliwiono graficzne tworzenie zbiorów punktów obliczeniowych, obrysu terenu a także łatwą modyfikację danych dla błędnie wprowadzonych emitorów. Ważnym atutem EK100W jest wprowadzenie możliwości przerwania obliczeń oraz ich wznowienia w miejscu, w którym zostały przerwane, jest to szczególnie ważne przy wykonywaniu złożonych, czasochłonnych obliczeń. Innowacyjność EK100W ujawnia się także w warstwie merytorycznej. System pozwala dokonywać obliczeń dla nieograniczonej liczby różnego typu emitorów (punktowych, powierzchniowych i liniowych) oraz substancji. Opcją dostępną w EK100W jest wykonywanie obliczeń rozkładu stężeń zanieczyszczeń w oparciu o model poszerzony, uwzględniający oddziaływanie górnej inwersji temperatury powietrza, pochłanianie substancji przez podłoże, wymywanie substancji przez podłoże oraz przemiany substancji zanieczyszczających w atmosferze. Model poszerzony pozwala zwiększyć zasięg obliczeń. Do nowości należy także udoskonalona obsługa róży wiatrów (róże 12 i 16 sektorowe), w tym możliwość ich drukowania. Wprowadzenie możliwości zmiany parametrów czyni z EK100W poręczne narzędzie dla projektowania w ochronie powietrza. Możliwy jest również automatyczny transfer danych z banków zanieczyszczeń środowiska (WBZŚ, ZBZŚ) do programu EK100W.

3 Informacje wstępne Co nowego? Wersja 4.5 Można wybrać kilka instalacji do obliczeń i sprawdzać dla nich warunek na 10%.... "Pozwolenia nie wymaga wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z innych rodzajów instalacji niż wymienione wyżej, nieobjętych standardami emisyjnymi w przypadku, gdy żadna z substancji wprowadzanych do powietrza nie powoduje przekroczenia 10 % dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu albo 10 % wartości odniesienia."... W kryterium 10% (sprawdzenie, czy we wszystkich punktach siatki obliczeniowej wartość stężenia 1 godz. nie przekracza 10% wartości odniesienia) analizowane jest stężenie maksymalne 1 godz., a nie percentyl. Wczytanie ze zbioru tekstowego punktów opisujących teren. a. Zakładamy plik tekstowy ( rozszerzenie txt) z punktami opisującymi teren. Każdy wiersz pliku zawiera parę współrzędnych oddzielonych spacją. Wiersz musi być zakończony znakiem końca lini (Enter). b. W programie EK100W z menu wybieramy pozycję Dane/Teren W oknie Otwieranie w polu Nazwa pliku zastępujemy znak *, nazwą pod którą będzie pamiętany zbiór punktów wczytanych ze zbioru tekstowego. Tekst wyświetlany w polu Nazwa pliku powinien mieć postać: np. test.ter lub obiekt.ter... c. W oknie wprowadzania punktów obrysu terenu należy wybrać przycisk Wczytaj z pliku tekstowego i w oknie Otwieranie wskazać odpowiedni plik tekstowy. Po zaakceptowaniu wyboru w środkowej części okna pokażą sie wczytane punkty. d. Można ten zestaw uzupełnić o dodatkowe punkty. e. Użycie przycisku Wyjście spowoduje zapisanie wyświetlanego zestawu punktów do pliku z rozszerzeniem "ter" o nazwie wprowadzonej w pkt b. Wczytanie podkładów mapowych w postaci plików *.jpg lub *.bmp w Grafice. Aby uzyskać informację jak to zrobić mależy w programie Grafika wybrać Pomoc. W Pomoc dla programu Grafika wybrać Indeks/Znajdź i wpisać tekst obrazy rastrowe. Po wybraniu tematu obrazy rastrowe pokaże się okno z opisem jak wstawić obaraz w postaci pliku JPG lub BMP. Wprowadzanie wartości liczbowych z użyciem przecinka; Na wydrukach będą one również pokazywane z przecinkiem. W oknie edycji instalacji oraz na wydruku danych instalacji wyświetlana jest liczba emitorów wchodzących w skład instalacji. Wersja 4.4 Wspomaganie kopiowania emitorów W oknie kopiowania emitorów wprowadzono możliwość swobodnego wyboru emitora, z którego kopiowane są dane.

4 3 EK100w - Instrukcja użytkownika Wyświetlenie wysokości emitora wraz z wyniesieniem Informacja ta jest pokazywana w oknie, gdzie wyświetlane są wartości Smm i Xmm dla emitorów. Dostęp uzyskuje się przez wybór polecenia Zakres obliczeń i podwójne kliknięcie w wierszu pokazującym zakres obliczeń dla danej substancji. Kontrola ilości punktów przy zakładaniu zbiorów z punktami obliczeniowymi Maksymalna ilość punktów w pojedynczym zbiorze obliczeniowym (łącznie obrysy i siatki prostokątne) nie może być większa niż W przypadku przekroczenia tego limitu włączana jest automatyczna blokada, a na ekranie pojawia się komunikat ostrzegawczy. Nowe funkcje w Ek107 Nowe standardy emisyjne Uwzględnione są standardy emisyjne podane w Dz.U. Nr 260/2005 r., poz Obliczanie wskaźników emisji ze standardów emisyjnych Obok stosowania wskaźników ministerialnych wprowadzono możliwość obliczania wskaźników emisji ze standardów emisyjnych. Procedura taka może być wybrana dla następujących substancji: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, pył ogółem Na wydrukach wyników obliczeń emisji pojawia się informacja na temat rodzaju wskaźnika zastosowanego w obliczeniach. Ładunki roczne na emitorze drukowane są z uwzględnieniem standardów z lat innych niż rok przyjęty do wyliczenia emisji. Wybór standardów emisyjnych dokonany w oparciu o łączna nominalną moc cieplną źródeł Funkcja ta jest realizacją 7 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz.U. Nr 260/2005 r., poz. 2181) i dotyczy źródeł nowych o łącznej nominalnej mocy cieplnej nie mniejszej niż 50 MW. Redukcja dla substancji gazowych Po naciśnięciu przycisku Redukcja gazów otwiera się formatka umożliwiająca wprowadzenie wielkości redukcji dla każdej substancji.

5 Informacje wstępne 4 Wprowadzone redukcje są uwzględniane przy obliczeniach emisji poszczególnych substancji. Wersja 4.3 Możliwość tworzenia instalacji poprzez grupowanie wprowadzonych emitorów. Kolejne etapy tworzenia instalacji: 1. Z menu Dane wybieramy pozycję - Instalacje. 2. W oknie dialogowym "Dane instalacji" podajemy: numer instalacji (maks. 10 znaków) - wymagany, nazwa instalacji (maks. 29 znaków) - opcjonalnie, opis instalacji (maks. 249 znaków) - opcjonalnie. 3. Używając przycisków "Dodaj", "Usuń" zakładamy instalacje. 4. Przyciski "Następny", "Poprzedni" służą do przeglądania danych wprowadzonych instalacji. 5. W polu "Skład instalacji" wyświetlane są emitory wchodzące w skład bieżącej instalacji (numer i nazwa). W oknie dialogowym "Dane emitora" wykorzystując przycisk "Wybierz instalację" przypisujemy wybrany emitor do wcześniej założonej instalacji. W oknie "Wybierz instalację" mamy listę założonych instalacji. Pozycja na liście składa się z numeru instalacji, znaku ";" i nazwy instalacji. Oprócz instalacji na liście mamy pozycję "emitory spoza instalacji". Jest ona wykorzystywana przy wyborze instalacji do obliczeń i umożliwia wybór do obliczeń wszystkich emitorów, które nie należą do żadnej zdefiniowanej instalacji. Dodatkowo, pusta pozycja umożliwia zdjęcie przypisania emitora do instalacji. Aby wykonać obliczenia dla instalacji należy: 1. W menu "Obliczenia" wybrać pozycję "Wybór instalacji do obliczeń". 2. Wybrać instalację, dla której chcemy wykonać obliczenia; jeśli zostanie wybrana instalacja do obliczeń, pozycja w menu "Wybór instalacji do obliczeń" zostanie oznaczona znakiem "P". 3. Wybrać rodzaj obliczeń (maksymalne, średnioroczne, opad pyłu). 4. Wyniki obliczeń są zapisywany w podkatalogu katalogu wyników bieżącego obiektu. Nazwa podkatalogu składa się z: INST + numer instalacji (numer według kolejności zakładania instalacji). 5. Na liście substancji do wyboru znajdą się tylko te substancje, które są emitowane przez emitory wchodzące w skład wybranej instalacji do obliczeń. Uwaga: Dla instalacji nie działa opcja obliczeń "Emisja graniczna" i "Projektowanie", a graficzna prezentacja wyników obliczeń możliwa jest tylko w funkcji "Automatyczne przygotowanie prezentacji". Wydruki danych Chcąc wydrukować dane emitorów lub substancji dotyczące instalacji należy w pierwszej kolejności wybrać instalację, której wydruki mają dotyczyć. Do tego celu wykorzystujemy pozycję w menu Pliki>Wybór instalacji. Powrót do wydruków w dotychczasowej formie (bez ograniczenia do danych instalacji) jest możliwy po ponownym wejściu w menu Pliki->Wybór instalacji i wyborze pustej pozycji na liście instalacji.

6 EK100w - Instrukcja użytkownika 5 Analiza wyników Jeśli chcemy analizować wyniki obliczeń dla instalacji, należy w oknie "Wybierz zbiór wyników" zaznaczyć odpowiednią pozycję. W kolumnie "Opis" wyświetlana jest nazwa instalacji, której dotyczą obliczenia, a w następnej kolumnie podawana jest nazwa podkatalogu katalogu wyników, w którym przechowywany jest plik wynikowy dotyczący tej instalacji. Na liście w oknie "Wybierz zbiór wyników" są wyświetlane wszystkie pliki wynikowe dla bieżącego obiektu. Jeżeli w żadnym punkcie siatki obliczeniowej analizowana substancja nie powoduje przekroczenia 10% wartości odniesienia to na wydruku jest umieszczna informacja: "W żadnym punkcie substancja nie powoduje przekroczenia 10% wartości odniesienia". 1.3 System Aktualizacji Oprogramowania SAO Proponujemy duże ułatwienie w dostępie do najnowszych wersji naszego oprogramowania oraz do aktualnych instrukcji użytkownika. Chcesz korzystać z internetowego Systemu Aktualizacji Oprogramowania? Podaj nam swój telefonicznie ( , , ) lub prześlij go na adres: aktualizacje@atmoterm.pl. Otrzymasz od nas krótką instrukcję jak korzystać z SAO. 1.4 Instrukcja w wersji elektronicznej Do korzystania z instrukcji w wersji elektronicznej w formacie PDF (Adobe Portable Document Format) niezbędne jest posiadanie programu Acrobat Reader firmy Adobe. Program ten jest dostępny za darmo na stronie internetowej firmy Adobe. Zalety instrukcji w wersji elektronicznej w formacie PDF możliwość wydruku części lub całości instrukcji, wygodne przeglądanie dokumentu instrukcji, dynamiczny spis treści, aktywne teksty w treści instrukcji. Aby skorzytać z instrukcji w wersji elektronicznej 1 2 Włóż płytę instalacyjną CD do napędu CD-ROM. Z menu Start Uruchom wybierz zbiór D:\Dokumentacja\EK Instalacja i uruchomienie programu 2.1 Wymagania sprzętowe Program EK100W działa pod systemem WINDOWS 95/98/2000/ME/XP na mikrokomputerach klasy IBM PC. Wymagania sprzętowe: komputer klasy minimum PC 486DX2,

7 Instalacja i uruchomienie programu 6 co najmniej 16MB pamięci operacyjnej, dysk twardy z wolnym obszarem minimum 20 MB. 2.2 Instalowanie programu Uwaga: Przez rozpoczęciem instalacji koniecznie należy pozamykać wszystkie otwarte programy w systemie Windows. Aby zainstalować program EK100W: 1 Plytę instalacyjną CD umieść w napędzie CD-ROM. 2 Z menu Start/Uruchom uruchom program setup.exe znajdujący się na płycie CD. Następuje przygotowanie do instalacji, a następnie wyświetlenie okna komunikacyjnego: 3 Naciśnij przycisk Dalej. Następuje wyświetlenie informacji o programie. 4 Po zapoznaniu się z jej treścią naciśnij przycisk Dalej. Następuje wyświetlenie okna komunikacyjnego:

8 EK100w - Instrukcja użytkownika 7 5 Kreator instalacyjny domyślnie instaluje oprogramowanie w folderze C:\EK100W33\ Jeśli chcesz zmienić folder docelowy naciśnij przycisk Zmień, a następnie za pomocą rozwijalnej listy wskaż folder, w którym chcesz zainstalować program: Jeśli nie chcesz zmieniać folderu naciśnij przycisk Dalej. 6 Następuje instalacja programu EK100W. Program instalacyjny zakłada folder EK100W33 lub dokonuje instalacji we wskazanym folderze docelowym. Na ekranie wyświetlane są komunikaty o przebiegu instalacji:

9 Instalacja i uruchomienie programu 8 7 Po zakończeniu instalacji następuje wyświetlenie komunikatu o pomyślnym przebiegu instalacji: 8 Naciśnij przycisk Zakończ. Aby ustawienia konfiguracyjne zostały prawidłowo uwzględnione należy ponownie uruchomić system Windows. Program instalacyjny zakłada w menu startowym folder SOZAT zawierający skrót do EK100W. Ikonka programu EK100W umieszczana jest na pulpicie. 2.3 Uruchomienie programu Uruchomienie programu odbywa się poprzez wprowadzenie nazwy użytkownika. Nazwa ta będzie pojawiać się na wydrukach danych i wyników obliczeń:

10 9 EK100w - Instrukcja użytkownika Po wprowadzeniu nazwy użytkownika (maks. 38 znaków) naciśnij przycisk Otwórz. Program przechodzi do głównego menu lub (w trakcie pierwszego uruchomienia) do okna rejestracji. W trakcie pierwszego uruchomienia programu ukazuje się okno rejestracji: Program wymaga rejestracji u autora oprogramowania. W tym celu: 1 Podaj wyświetlony w pierwszym polu Numer seryjny poprzez: wysłanie wiadomości z numerem seryjnym na adres marketing@atmoterm.pl lub bezpośredni kontakt telefoniczny pod wskazanym numerem. 2 Przedstawiciel firmy w odpowiedzi podaje Kod aktywacyjny, który należy wpisać w odpowiednie pole. Uwaga: wszystkie litery należy pisać duże nigdzie nie występuje litera O, tylko cyfra zero (0). 3 Naciśnij przycisk Rejestracja.

11 Instalacja i uruchomienie programu 10 Następuje zarejestrowanie programu i wyświetlenie komunikatu o poprawnym zakończeniu rejestracji. Po zarejestrowaniu programu następuje jego uruchomienie. Uwaga: Zmiana konfiguracji komputera (np. dodanie lub wymontowanie urządzenia) powoduje konieczność ponownego skontaktowania się z autorem oprogramowania w celu otrzymania nowego kodu aktywacyjnego. Jest to właściwość zabezpieczenia programu przed nielegalnym skopiowaniem. Przenoszenie programu w ramach komputera na którym program jest zarejestrowany, jest dozwolona, nie jest natomiast dozwolone przenoszenie programu na inny komputer. 3 Obsługa menu W każdym menu: między poszczególnymi opcjami poruszamy się przy użyciu klawiszy sterujących (strzałki w lewo, prawo, góra, dół). wyboru opcji można dokonać klawiszem <Enter> lub przy użyciu kombinacji prawego klawisza <Alt> i litery podkreślonej np. <Alt D> - wybór opcji Dane. Wejście na główne menu następuje po naciśnięciu klawisza <Alt>. 3.1 Plik Plik: Otwórz... Okres O Zapisz jako... Zamknij

12 11 EK100w - Instrukcja użytkownika Otwórz 11 Ustalenie katalogów roboczych. Otwarcie (założenie) zbiorów danych. Okres Wybór okresu obliczeniowego: Zima i Lato lub Rok. Uaktywnienie polecenia Okres nastąpi po otwarciu zbiorów. Wybór okresu obliczeniowego uaktywnia pozostałe opcje z głównego menu. Zapisz jako Możliwość utworzenia kopii zbiorów danych (*.dbf) dla bieżącego obiektu. Uaktywnienie polecenia nastąpi po otwarciu zbiorów danych. Zamknij Zamknięcie zbiorów (jeśli zostały otwarte). Zamknięcie głównego okna i wyjście do systemu Otwórz Polecenie Plik Otwórz obsługiwane jest przez okno dialogowe pokazane poniżej. Wprowadzenie nowego obiektu: w polu Identyfikator należy wprowadzić czteroznakowy identyfikator obiektu, wypełnić pola : Temperatura otoczenia, Katalog danych, Katalog wyników (wpisując bezpośrednio lub korzystając z okienka ZMIANA KATALOGU), wybrać: różę wiatrów dla odpowiednich okresów obliczeniowych, korzystając z przycisków <Zima>, <Lato>, <Rok>. Jeśli takich róż użytkownik nie posiada można je utworzyć na podstawie KATALOGU DANYCH METEOROLOGICZNYCH wykorzystując polecenie Dane Róża wiatrów. model : podstawowy: klasyczny model dyfuzyjny Pasquilla, poszerzony: model Pasquilla uwzględniający mechanizmy uściślające model podstawowy: pochłanianie substancji przez podłoże, przemiany fizyko-chemiczne substancji w atmosferze

13 Obsługa menu 12 górna inwersja temperatury, wymywanie substancji przez opady. Model poszerzony wykorzystuje różę wiatrów uwzględniającą opady. Licz wyniesienie wg. Briggsa: stosuje formuły Briggsa do wyliczenia wyniesienia smugi. Aby wprowadzone informacje zostały zapamiętane, należy użyć przycisku <Zapisz obiekt> lub <Kontynuuj>. Użycie przycisku <Zapisz obiekt> powoduje zapisanie informacji o obiekcie w pomocniczym zbiorze bazaob.100 i pozostanie w dialogu. Zbiór bazaob.100 jest zakładany w tym samym katalogu gdzie znajduje się program EK100W. Użycie przycisku <Kontynuuj> powoduje zapisanie informacji o obiekcie w pomocniczym zbiorze bazaob.100, utworzenie zbiorów dla danego obiektu i powrót do głównego menu. Wybór wprowadzonego obiektu: z listy pola Identyfikator należy wybrać nazwę obiektu. Użycie przycisku <Kontynuuj> spowoduje otwarcie zbiorów dla wybranego obiektu i powrót do głównego menu. Użycie przycisku <Usuń obiekt> usuwa dany obiekt z listy dostępnych identyfikatorów, nie usuwa natomiast zbiorów tego obiektu z dysku. 3.2 Dane Dane: Emitory Ctrl+E 14 Warianty... Ctrl+W Emisja frakcji pyłu Ctrl+F Teren Ctrl+T Siatki obliczeniowe 17...Ctrl+S Róża wiatrów 19 O Tło Ctrl+O Emitory Edycja danych emitora Współrzędne emitora podawane są w metrach względem początku ustalonego układu współrzędnych. Dla emitora liniowego należy podać współrzędne początku i końca emitora (Xp,Yp, Xk,Yk). Dla emitora pow ierzchniowego będą to współrzędne środka kwadratu reprezentującego emitor.

14 13 EK100w - Instrukcja użytkownika Zamiast średnicy dla emitora powierzchniowego podaje się długość boku kwadratu o polu odpowiadającym polu emitora powierzchniowego. Dla emitora zadaszonego wypełnienie tego pola nie jest konieczne. Przycisk <Obliczanie emisji> uruchamia program EK107W, który umożliwia obliczenie wielkości emisji z procesów spalania paliw i przeniesienie otrzymanych wyników do programu EK100W oraz wyliczanie stężeń substancji i porównanie z normami określonymi w rozporządzeniu Ministerstwa Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz.U ). Uwaga: przycisk widoczny tylko w wersji programu z modułem EK107W. Przycisk <Emisja średnia roczna> otwiera dialog pozwalający ustalić sposób liczenia stężeń średniorocznych dla substancji bieżącego emitora. Emisja, temperatura i prędkość wylotu spalin przyjęte do obliczeń stężenia średniorocznego mogą być wyliczone z wartości podanych w wariantach bądź wprowadzone bezpośrednio w dialogu [Emisja do stężeń średnich rocznych]. Wartości emisji do stężeń średniorocznych można podać w Mg/rok lub w postaci emisji średniej z emitora w kg/h. Domyślnie do obliczeń brane są wartości wyliczone z wariantów (?). Jeśli do obliczeń mają być wzięte wartości wprowadzone bezpośrednio z klawiatury, należy to zaznaczyć w dialogu [Emisja do stężeń średniorocznych] ( ). Przycisk <Usuń> pozwala na usunięcie ze zbioru danych (po potwierdzeniu) aktualnie wyświetlanego emitora. Zostaną także usunięte informacje o wszystkich wariantach pracy tego emitora. Przycisk <Kopiuj emitor> pozwala na skopiowanie kompl etu informacji o wcześniej wprowadzonym emitorze. Kopiowanie danych należy wykonać w następujący sposób: nacisnąć przycisk <Nowy>, w polu Numer emitora wpisać numer nowego emitora, nacisnąć przycisk <Kopiuj emitor>, pojawia się okno kopiowania emitora

15 Obsługa menu 14 W polu z emitora nr wybrać emitor, którego dane chcemy skopiować, Skopiowane zostaną dane podstawowe (współrzędne, wysokość, średnica, typ) oraz w zależności od decyzji użytkownika: warianty pracy emitora, substancje wraz z emisjami dla wariantów i emisją średnioroczną, frakcje pyłów. Przycisk <Wybierz instalację> pozwala na przyporządkowanie emitora do wcześniej utworzonej instalacji lub do grupy emitorów nienależących do żadnej instalacji Warianty Przez wariant pracy emitora rozumiany jest sposób pracy źródła lub układu źródeł pracujących jednocześnie z określonym obciążeniem, w określonym czasie, przy określonych parametrach emitora. Edycja danych wariantu pracy emitora W odpowi ednich polach należy podać prędkość wylotu gazu, temperaturę gazu, czas trwania wariantu. Przycisk <Emisja> otwiera dialog umożliwiający wprowadzenie rodzajów substancji emitowanych w danym wariancie wraz z odpowiadającymi im wielkościami emisji. Przy wprowadzaniu emisji można skorzystać ze strzałek - co ułatwi edycję. Przycisk <Frakcje pyłu> otwiera dialog 15 [Dane o frakcjach w wariancie] umożliwiający wprowadzenie danych o frakcjach, jeśli w danym wariancie jest emitowany pył ogółem, ołów lub kadm.

16 15 EK100w - Instrukcja użytkownika Przycisk <Kopiuj wariant> pozwala na skopiowanie informacji o wcześniej wprowadzonym wariancie bieżącego emitora. Kopiowanie należy wykonać w następujący sposób: w polu Numer wybrać wariant, który chcemy skopiować, nacisnąć przycisk <Nowy>, w polu Numer wpisać numer nowego wariantu, nacisnąć przycisk <Kopiuj wariant> Emisja frakcji pyłu Wprowadzenie informacji o wielkości ładunku i podziale frakcyjnym pyłu ogółem, ołowiu lub kadmu emitowanych w danym wariancie Dane te zostaną wykorzystane przy obliczeniach opadu pyłu. W dialogu [Emisja frakcji pyłu: pył ogółem, ołów, kadm] lista w polu Emitor zawiera numery emitorów, które emitu ją pył ogółem, ołów lub kadm. Poniżej zamieszczono informację w ilu wariantach wybrany pył jest emitowany przez dany emitor oraz dla ilu wariantów podano już informacje o wielkości ładunku i podziale frakcyjnym. Przycisk <Dane o frakcjach> otwiera dialog umożliwiający wprowadzenie danych o wielkości ładunku i frakcjach. Ładunek w wariancie można podać w tonach lub w kg/h. Nie ma ograniczenia co do ilości frakcji. Wielkość ziaren do" ostatniej wprowadzanej frakcji można oznaczyć przy pomocy znaku < (np. od 100 do < oznacza frakcje powyżej 100 mm). Suma udziałów procentowych wszystkich frakcji musi być równa 100%. Jeśli dla aktualnie wybranego pyłu wcześniej zostały już wprowadzone frakcje na innym emitorze i dla bieżącego emitora podział frakcyjny jest taki sam, to można skopiować wcześniej wprowadzone frakcje wykorzystując przycisk <Przenieś frakcje z emitora nr...>.

17 Obsługa menu Instalacje Wprowadzenie informacji na temat instalacji Dialog [Dane instalacji] umożliwia utworzenie instalacji i wczytanie podstawowych informacji na jej temat. Przycisk <Dodaj> tworzy nową instalację. Przycisk <Usuń> kasuje bieżącą instalację. Do przechodzenia pomiędzy instalacjami służą przyciski <Następna> i <Poprzednia>. W polu skład instalacji podane są emitory, które zostały przyporządkowane do danej instalacji Teren Wprowadzenie wierzchołków obrysu wyróżnionego terenu/zakładu Dane zapisywane są na dysku w zbiorze z domyślnym rozszerzeniem.ter. W jednym zbiorze może się znajdować kilka obrysów. Istnieje możliwość wczytania punktów ze zbioru tekstowego. W tym celu należy: 1. Założyć plik tekstowy (rozszerzenie txt) z punktami opisującymi teren.każdy wiersz pliku zawiera parę współrzędnych oddzielonych spacją. Wiersz musi być zakończony znakiem końca linii. 2. W programie EK100W z menu wybrać pozycję Dane/Teren.W oknie Otwieranie w polu Nazwa pliku zastąpić znak *, nazwą pod którą będzie pamiętany zbiór punktów wczytanych ze zbioru tekstowego. Tekst wyświetlany w polu Nazwa pliku powinien mieć postać: np. test.ter lub obiekt.ter W oknie wprowadzania punktów obrysu terenu należy wybrać przycisk Wczytaj z pliku tekstowego i w oknie Otwieranie wskazać odpowiedni plik tekstowy. Po zaakceptowaniu wyboru w środkowej części okna pokażą sie wczytane punkty. 4. Można ten zestaw uzupełnić o dodatkowe punkty. 5. Użycie przycisku Wyjście spowoduje zapisanie wyświetlanego zestawu punktów do pliku z rozszerzeniem "ter" o nazwie wprowadzonej w pkt 2. Zbiory tu założone można później wykorzystać w: analizie do analizowania punktów wewnątrz lub na zewnątrz obszaru, projektowaniu, podczas tworzenia zbioru punktów z przekroczeniami można odrzucić punkty z wnętrza obrysu,

18 17 EK100w - Instrukcja użytkownika siatkach obliczeniowych, można automatycznie utworzyć zbiór punktów leżących na brzegu pewnego obszaru, grafice, jeśli chcemy aby na wykresie izolinii znajdował się zaznaczony obszar np. teren zakładu Siatki obliczeniowe Menu obsługi polecenia Dane Siatki obliczeniowe : Zbiory punktów obliczeniowych tworzone są dla grup lub pojedynczych substancji. Jeden zbiór może zawierać grupy punktów w postaci: siatki prostokątnej, siatki w postaci obrysu, pojedynczych punktów. Dla każdej grupy można podać inny współczynnik aerodynamicznej szorstkości terenu. Ze zbiorem punktów związany jest typ obszaru dla którego podaje się grupy punktów (obszar lub obszar specjalnie chroniony). Na ekranie zaznaczone są emitory emitujące wybrane substancje, a wokół każdego z emitorów narysowane jest koło o promieniu 10 * H (H - wysokość emitora + wyniesienie). Maksymalna ilość punktów w pojedynczym zbiorze obliczeniowym (łącznie obrysy i siatki prostokątne) nie może być większa niż W przypadku przekroczenia tego limitu włączana jest automatyczna blokada, a na ekranie pojawia się komunikat ostrzegawczy. Polecenia: Plik Nowy wybrać substancję lub grupę substancji, w polu edycyjnym wprowadzić nazwę nowego zbioru punktów, określić typ obszaru. Plik Przeglądanie Jeśli wybierzesz: jedną substancję udostępnione zostaną wszystkie zbiory punktów przypisane do tej substancji zbiór punktów z listy pola edycyjnego udostępniony będzie tylko ten zbiór punktów dla wszystkich substancji, do których jest on przypisany. Punkty Obrys

19 Obsługa menu 18 Do zbioru punktów zostanie dodana siatka w postaci obrysu terenu. Wierzchołki obrysu zaznacza się używając lewego przycisku myszy, prawy przycisk kasuje ostatni wierzchołek. Należy również podać współczynnik szorstkości, krok siatki i wysokość na jakiej będą umieszczone punkty. Punkty Prostokąt Do zbioru punktów zostanie dodana siatka prostokątna. Należy podać współrzędne rogów siatki (lewego dolnego i prawego górnego), współczynnik szorstkości podłoża i krok siatki. Punkty Zabudowa Do zbioru punktów dodane zostaną punkty zabudowy wyższej niż parterowa. Punkty Punkty Do zbioru punktów dodane zostaną pojedyncze punkty. Punkty Dodaj zb. pkt. Przypisanie do danej substancji zbioru punktów wybranego z listy wszystkich wcześniej założonych zbiorów. Punkty Usuń zb. pkt. Usunięcie wybranego zbioru z listy przypisanych do danej substancji zbiorów punktów. Polecenia Punkty Dodaj zb. pkt. i Punkty Usuń zb. pkt. są dostępne tylko wtedy gdy wcześniej wybrano Plik Przeglądanie jedna substancja. Punkty Punkty na brzegu Do zbioru punktów dodane zostaną pojedyncze punkty utworzone na bazie wcześniej założonego terenu (polecenie Siatki obliczeniowe Teren ). Na bokach obrysu terenu zostaną wyznaczone dodatkowe punkty, których ilość zależeć będzie od wielkości podanego kroku. Jeśli do zbioru punktów mają być dodane tylko wierzchołki wcześniej wprowadzonego terenu, to należy podać krok większy od najdłuższego boku terenu. Polecenie to daje możliwość późniejszego wykonania obliczeń dla punktów stanowiących obrys zadanego terenu. Detekcja Emitory Detekcja zaznaczonych na ekranie emitorów z możliwością korekty ich wysokości i współrzędnych. Detekcja Punkty obrysu terenu Detekcja wierzchołków obrysu terenu z możliwością wprowadzenia dodatkowych wierzchołków Skala Powiększenie Powiększenie wybranego obszaru. Wybór obszaru przy pomocy lewego przycisku myszy. Skala Pomniejszenie Pomniejszenie prezentowanego obszaru o 30%. Skala Podstawowa Wielkość prezentowanego obszaru zostaje ustalona na podstawie wysokości (10*H) i współrzędnych emitorów oraz wielkoś ci wczytanego terenu. Teren Wprowadzenie i zapisanie na dysku wierzchołków terenu. Zbiory tu utworzone mogą być wykorzystane przy analizie wyników obliczeń (np. wybór punktów

20 19 EK100w - Instrukcja użytkownika spoza terenu). Aktywne Teren Uaktywnienie/schowanie wybranego terenu na ekranie. Aktywne Emitory Uaktywnienie/schowanie emitorów na ekranie Róża wiatrów Róża wiatrów jest to statystyka występowania prędkości i kierunków wiatru oraz stanów równowagi atmosfery. Statystyki są zestawiane dla sezonu grzewczego, letniego i dla roku. Zaobserwowane przypadki przedstawiane są w postaci tabelarycznej. W pierwszej kolumnie podana jest prędkość wiatru, w drugiej numery stanów równowagi atmosfery. Liczby od 1 do 12 (lub 16) oznaczają główne kierunki wiatru w układzie jak na tarczy zegara. Każdy kierunek główny obejmuje wiatry z sektora róży wiatrów o kącie 360 /12 = 30. Za kierunek wiatru przyjęto skąd wiatr wieje". Liczba wierszy w róży wiatrów wynosi 36, tyle ile wyróżnia się podstawowych stanów atmosfery (stan równowagi i prędkość wiatru). Róże wiatrów wykorzystuje się do obliczania stężeń średnich, opadu pyłu i częstości przekraczania w czasie założonych poziomów stężeń. W przypadku wykonywania obliczeń stężeń i częstości z wykorzystaniem modelu poszerzonego, należy dysponować tzw. czterowymiarową różą wiatrów czyli różą uwzględniającą dodatkowo częstość występowania opadów deszczu oraz śniegu. Pozwala to na uwzględnienie w obliczeniach mechanizmu wymywania zanieczyszczeń atmosfery przez opady. Menu dla modelu podstawowego... Menu dla modelu poszerzonego Po otwarciu okna prezentacji róży wiatrów, w centralnej części ekranu znajduje się przewijalne okienko, przedstawiające różę w postaci tabeli. Modyfikacja wierszy tabeli jest możliwa po ustawieniu się na odpowiednim wierszu i naciśnięciu klawisza <Enter>. Zostanie wtedy otwarte okno z polami edycyjnymi. Po polach edycyjnych otwartego okna poruszamy się używając klawiszy <Tab> i <Enter>. Powrót do tabeli umożliwia klawisz <Esc> lub polecenie Okno Zmień z menu okna. Aktualizacja wprowadzonych zmian nastąpi po wyborze nowego wiersza tabeli do edycji.

21 Obsługa menu 20 Polecenia: Róża Nowa Otwarcie okna do wprowadzania danych o nieistniejącej róży wiatrów. Róża Istniejąca Wczytanie z dysku istniejącej róży wiatrów. Otwarcie okna do modyfikacji wczytanej róży. Róża Zapisz Zapisanie aktualnej róży pod tą samą nazwą. Róża Zapisz jako Zapisanie aktualnej róży pod nową nazwą. Nazwa róży wiatrów składa się z następujących elementów: pierwsze cztery znaki służą do wprowadzenia własnego identyfikatora róży (dostępne do edycji), dwa znaki określające ilość sektorów (12 lub 16), jeden znak określający okres obliczeniowy (R-rok, Z-zima(okres grzewczy), L-lato), jeden znak określający rodzaj róży (3-dla modelu podstawowego, 4-dla modelu poszerzonego), rozszerzenie ROZ. np. OPOL12R3.ROZ oznacza, że jest to róża o dwunastu sektorach, dla okresu rocznego i modelu podstawowego obliczeń tzn. nie uwzględniająca rozbicia róży ze względu na częstotliwości występowania opadów deszczu i śniegu. Róża Wydruk Natychmiastowy wydruk bieżącej róży na drukarkę. Róża Wykres Róża Graficzna prezentacja na ekranie bieżącej róży wiatrów z możliwością wydruku na drukarkę. W przypadku róży do modelu poszerzonego wykres dotyczy przypadków aktualnie prezentowanych na ekranie (np. bez opadu). Róża Wykres Róża (opady łącznie) Polecenie dostępne dla róż do modelu poszerzonego. Graficzna prezentacja na ekranie wszystkich czterech wymiarów" bieżącej róży wiatrów nasumowywanych w kolejności: z opadem śniegu, deszcz > 1 mm/dobę, deszcz < 1 mm/dobę, bez opadu, z możliwością wydruku na drukarkę. Róża Wykres Prędkości Graficzna prezentacja na ekranie przypadków w zależności od obserwowanej prędkości wiatru. Kolejność, patrząc od środka układu współrzędnych jest następująca: 1. 1m/s, 2. 2m/s, 3. 3m/s, 4. 4m/s+5m/s, 5. 6m/s+7m/s+8m/s, 6. 9m/s+10m/s+11m/s. W przypadku róży do modelu poszerzonego wykres dotyczy przypadków aktualnie prezentowanych na ekranie (np. bez opadu). Róża Zmiany procentowe Otwarcie dialogu umożliwiającego zmiany procentowe przypadków w sektorach dla zadanych przedziałów prędkości wiatru. Przycisk <Wprowadź> umieszcza na liście propozycje zmian. Przycisk <Usuń> kasuje z listy zaznaczony wiersz. Umieszczone na liście propozycje zmian zostaną dokonane po użyciu przycisku <Zmiany w sektorach>. Róża Doczytaj różę

22 21 EK100w - Instrukcja użytkownika Do bieżącej róży zostanie dosumowana wybrana róża. W przypadku róż dla modelu poszerzonego nasumowane zostaną odpowiednie wymiary". Doczytać można tylko różę w ramach tego samego modelu. Róża Przejdź: z opadami -> na sumaryczną Dotyczy tylko róż dla modelu poszerzonego. Odpowiednie zsumowanie wszystkich wymiarów" i uzyskanie róży bez rozbicia przypadków ze względu na opady. Przejście z róży dla modelu poszerzonego na różę dla modelu podstawowego Tło Dla każdej, wprowadzonej w wariantach pracy emitora, substancji można podać wartość tła. Podane tutaj wartości wykorzystywane są przy analizowaniu wyników obliczeń stężeń maksymalnych, średniorocznych i opadu pyłu. Program automatycznie przyjmuje tło 0.1*Da dla substancji niewymienionych w Dz.U. Nr 87/2002 r., poz. 796 (w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu). Analogicznie jako tło opadu pyłu domyślnie jest przyjmowana wartość 0.1*Dp. 3.3 Jedoczesność Tworzenie grup jednoczesności pracy emitorów Grupy jednoczesności pracy emitorów tworzy się dla określenia jakie zespoły emitorów mogą pracować równolegle. Jest to charakterystyka dotycząca wszystkich emitorów na danym obiekcie, niezależnie od emitowanych przez nie substancji. Stanowi ona podstawę do tworzenia podokresów w opcji ze wsparciem grafiki". W skład danej grupy jednoczesności wchodzą emitory (każdy z dowolną ilością swoich wariantów), o których wiadomo, że mogą pracować równolegle. Czas pracy danego wariantu pracy emitora w grupie jednoczesności zależy od decyzji użytkownika. Należy pamiętać, że emitory które nie mogą pracować równolegle powinny znaleźć się w osobnych grupach. Zakłada się, że w każdej grupie jednoczesności emitory zaczynają pracować w tym samym momencie i pracują do wyczerpania swoich czasów pracy w tej grupie. Podokresy (osobne dla osobnych grup) określone przez zróżnicowanie sposobu pracy emitorów mogą być przez użytkownika modyfikowane. Grupy jednoczesności pracy emitorów tworzone są w oknie dialogowym.

23 Obsługa menu 22 Opis pól i funkcji dostępnych na makiecie: okres obliczeniowy - określa okres dla którego tworzone są grupy jednoczesności numer grupy - informacja o numerze aktualnej grupy jednoczesności emitor-wariant - lista par (emitor, wariant) należących do aktualnej grupy jednoczesności czas[h] - informacja o czasie z jakim wybrany z listy emitor-wariant wariant wszedł do grupy jednoczesności sposób podawania czasu: w % - czas z jakim emitor dodawany jest do grupy jednoczesności pracy określony jest jako pewien procent łącznego (suma po wariantach) czasu pracy emitora w godz. - udział czasowy dodawanego do grupy jednoczesności emitora określony jest w godzinach pracy emitora. wariant - do grupy jednoczesności wchodzi cały (jego pozostała część) wariant wybranego emitora w % + wariant - do grupy jednoczesności wchodzi wybrany wariant emitora, udział czasowy określony jest jako procent czasu pracy tego wariantu w godz. + wariant - jak wyżej, przy czym udział czasowy należy podać w godzinach wybierz emitory wybór wariantu dodaj usuń nowa zamknij należy określić przedział emitorów (początkowy numer z lewej listy, końcowy z prawej), które zostaną dodane do aktualnej grupy jednoczesności. Jeśli wybrano tylko numer początkowy to za końcowy domyślnie przyjęty jest numer najwyższy, jeśli tylko końcowy to początkowym będzie numer najniższy z dopuszczalnych. - lista dostępnych wariantów dla wybranej grupy emitorów. Pole aktywne, gdy jako sposób podawania czasu wybrano opcję zawierającą wariant. - dodanie do grupy jednoczesności wybranego przedziału emitorów. Dodawanie odbywa się zgodnie z regułami określonymi przez sposób podawania czasu. - usunięcie z grupy jednoczesności emitorów wybranych z listy emitorwariant. - przejście do tworzenia nowej grupy jednoczesności. - wyjście z dialogu. Jeżeli nie wykorzystano pełnego czasu pracy któregokolwiek z emitorów to automatycznie zostanie utworzona dodatkowa grupa jednoczesności zawierająca te emitory. Podokresy Tworzenie podokresów pracy emitorów

24 23 EK100w - Instrukcja użytkownika Podokresem pracy emitorów nazywamy sposób pracy układu emitorów pracujących jednocześnie z określonymi parametrami wyrzutu substancji oraz wielkością emisji. Program EK100W wymaga utworzenia podokresów dla każdej substancji, dla której mają być obliczane stężenia maksymalne i częstości przekroczeń. Podokresy tworzone są dla wybranego okresu obliczeniowego, niezależnie dla poszczególnych substancji. Ilość podokresów jest praktycznie nieograniczona, ale mocno wpływa na czas trwania obliczeń. Program udostępnia kilka sposobów tworzenia podokresów. Wszystkie one dostępne są w oknie dialogowym otwieranym poleceniem Podokresy. Przycisk <Ze wsparciem grafiki> otwiera okno pozwalające na tworzenie podokresów z wykorzystaniem graficznej prezentacji grup jednoczesności. Menu okna otwieranego przyciskiem <Ze wsparciem grafiki> : Polecenia: Plik Kolejna substancja Przejście do tworzenia podokresów dla kolejnej substancji z grupy wcześniej wybranych. Plik Drukuj Wydruk ekranu na drukarkę. Plik Zamknij Powrót do dialogu [Podokresy]. Opcje Z emisją Wariant reprezentowany jest przez prostokąt, którego długość i wysokość przedstawia odpowiednio względną długość czasu pracy i wielkość emisji. Wariant należy do danej grupy jednoczesności jeśli prostokąt jest wypełniony.

25 Obsługa menu 24 Opcje Bez emisji Wariant jest reprezentowany przez kółko i odcinek, którego długość odpowiada względnej długości czasu pracy. Wariant należy do danej grupy jednoczesności jeśli kółko jest wypełnione. Kolejna Przejście do następnej grupy jednoczesności. Wcześniejsza Powrót do poprzedniej grupy jednoczesności. Podokresy Tworzenie podokresów z utworzonych grup jednoczesności. Skasowane Odzyskanie wariantów, którym wyzerowano czas pracy Każda grupa zawiera tylko te emitory, które emitują wybraną substancję (informacja o aktualnej substancji, okresie obliczeniowym i numerze grupy jednoczesności znajduje się w tytule okna). W oknie tym można używać prawego i lewego przycisku myszki. Naciśnięcie lewego przycisku na danym wariancie powoduje dołączenie go do danej grupy jednoczesności, a jeśli ten wariant jest już dołączony to otwiera się okienko umożliwiające zmianę czasu pracy wariantu w tej grupie jednoczesności. Naciśnięcie prawego przycisku na danym wariancie powoduje usunięcie go z danej grupy jednoczesności, jeśli do niej należał, a jeśli nie należał otwiera się okienko umożliwiające zmianę czasu pracy wariantu (np. wyzerowanie). Zmiany te dotyczą tylko grup jednoczesności dla wybranej substancji. Warianty, których czasy pracy zostały wyzerowane mogą zostać odzyskane dzięki poleceniu Skasowane. Rozważmy przykład: Emitor posiada dwa warianty pracy, w obu parametry wyrzutu gazów są zbliżone i emisja w pierwszym wariancie jest większa o 20% od emisji w drugim. Z pewną dokładnością można przyjąć do obliczeń jeden wariant pracy tego emitora: wariant pierwszy, przy czym jego czas pracy = czas wariantu 1 + czas wariantu 2. W tym celu należy powiększyć czas pracy pierwszego emitora o czas pracy drugiego, a ten drugi czas wyzerować. Osiągnięta w ten sposób redukcja wariantów może doprowadzić do zmniejszenia ilości podokresów i w efekcie do skrócenia czasu obliczeń. Należy pamiętać, że te modyfikacje nie powodują zmiany wprowadzonego w opcji podawania danych czasu pracy wariantu, nie będą też automatycznie przeniesione na inne substancje. Jeśli ostatecznie akceptujemy istniejące grupy jednoczesności pracy emitorów to możemy przejść do utworzenia z nich podokresów. Następuje to po wyborze z menu polecenia Podokresy. Na makiecie wyrysowane są teraz warianty pracy emitorów należące do pierwszej grupy jednoczesności wraz z pionowymi liniami określającymi sposób podzielenia tej grupy na podokresy. W oknie tym jak poprzednio istnieją dwa sposoby reprezentacji wariantów, zmieniły się jednak znaczenia prawego i lewego przycisku myszki: naciśnięcie lewego przycisku na pewnym wariancie powoduje jego oznaczenie (wypełnienie prostokąta lub kółka). Ponowne naciśnięcie lewego przycisku powoduje usunięcie oznaczenia. naciśnięcie prawego przycisku na pewnym wariancie powoduje taką zmianę czasów oznaczonych wariantów aby ich końce pokryły się z końcem tego wariantu. Operacja ta może prowadzić do redukcji liczby podokresów. Powyższe zmiany można anulować korzystając z polecenia Anuluj, jednak tylko tak długo jak jesteśmy na danej grupie jednoczesności. Do zapisania proponowanych podokresów służy polecenie Plik Zapisz podokresy. Po jego wybraniu następuje zapisanie podokresów (dla aktualnej substancji) określonych w poszczególnych grupach jednoczesności.

26 25 EK100w - Instrukcja użytkownika Przycisk <Edycja podokresów> otwiera dialog pozwalający na tworzenie i modyfikację podokresów. W tym dialogu użytkownik nie korzysta z grup jednoczesności pracy emitorów, lecz sam ustala skład każdego podokresu wprowadzając czas jego trwania i odpowiednie pary emitor-wariant. Pola dialogu: Numer podokresu Czas trwania Emitor-Wariant Numer emitora Numer wariantu - numer edytowanego podokresu. - czas trwania podokresu w godzinach - lista par (emitor, wariant) wchodzących w skład podokresu - lista zawierająca emitory emitujące wybrane substancje, z niej należy wybrać emitor, który ma zostać dodany do podokresu. - lista zawierająca warianty wybranego emitora, w których emitowana jest wybrana substancja, z niej należy wybrać wariant, który ma zostać dodany do podokresu. Przyciski: <Dopisz > <Usuń > <Nowy> <Kontrola czasu> - włączenie pary (Numer emitora, Numer wariantu) do podokresu. - usunięcie wybranego emitora z listy Emitor-Wariant. - przejście do tworzenia nowego podokresu. - porównanie czasu trwania podokresu i czasów pracy wchodzących w jego skład emitorów. <Kolejna substancja> - przejście do tworzenia podokresów dla następnej wybranej substancji. Przycisk <Jeden podokres> pozwala na tworzenie jednego podokresu dla wybranej substancji. W skład tego podokresu wejdą wszystkie emitory, które emitują daną substancję. Za czas trwania podokresu przyjmowany jest maksymalny z czasów pracy emitorów, przy czym czas pracy danego emitora jest sumą czasów pracy wszystkich wariantów emitujących daną substancję. Dla ustalonego emitora przyjmowana jest emisja maksymalna z emitora. Przycisk <Kopiowanie podokresów> pozwala na utworzenie podokresów dla wybranej substancji poprzez skopiowanie podokresów utworzonych wcześniej dla innej substancji. Wymaga się jednak aby obie substancje były emitowane przez te same emitory i w tych samych wariantach (sprawdzenie jest automatyczne). 3.5 Obliczenia Obliczenia: Zakres obliczeń Wybór instalacji do obliczeń Stężenia maksymalne...

27 Obsługa menu 26 Stężenia średnioroczne... Opad pyłu... Emisja graniczna O Projektowanie 27 O Zakres obliczeń ustalony może być: w oparciu o warianty - o oddziaływaniu danego emitora decyduje wariant o największym Smm, zakres obliczeń dla danej substancji określony jest przez sumę Smm wszystkich emitujących je emitorów. z podokresów zakres obliczeń dla danej substancji ustalony jest w oparciu o podokresy utworzone dla tej substancji, wybierany jest podokres najgorszy. Przycisk <Zakresy obliczeń> otwiera dialog, który w górnej części zawiera listę wszystkich substancji, dla których możemy wykonać obliczenia. Należy wybrać substancje i nacisnąć przycisk <Obliczenia>. Wyniki obliczeń umieszczone zostaną na liście w dolnej części dialogu. Zawiera ona nazwę substancji, nr CAS, wartość SSmm, wartość 0.1*D1 i zakres obliczeń. Z lewej strony pojawia się przycisk <Wydruk> umożliwiający wydrukowanie prezentowanej listy substancji na drukarkę lub do zbioru tekstowego. Podwójne kliknięcie" lewym przyciskiem myszy na podświetlanej substancji spowoduje wyświetlenie w górnej części dialogu listy emitorów emitujących wybraną substancję. Dla każdego emitora podana będzie wartość Smm, Xmm, stan atmosfery i prędkość wiatru dla których osiągnięto prezentowaną wartość Smm. Dodatkowo podawana jest efektywna wysokość emitora uwzględniająca obliczoną wartość wyniesienia. Przycisk <Powrót> przywróci listę substancji i pozwoli na kolejne obliczenia. Wyniki obliczeń stężeń maksymalnych, średniorocznych oraz opadu pyłu zapisywane są do zbiorów wyników, których identyfikatory należy podać w dialogu otwieranym po wyborze rodzaju obliczeń. W dialogu tym dostępne do edycji jest dwuznakowe pole w nazwie zbioru wyników. Nazwa zbioru wyników składa się z następujących elementów: jednoliterowy identyfikator rodzaju obliczeń (M - dla stężeń maksymalnych, R - dla stężeń średniorocznych, D - dla opadu pyłu), dwuznakowe pole określające numer zbioru wyników (przyjęto zasadę, że w przypadku obliczeń modelem podstawowym numery zbiorów wyników muszą się zawierać w przedziale od 1 do 50, a dla obliczeń modelem poszerzonym w przedziale od 51 do 99), identyfikator bieżącego obiektu, rozszerzenie.dbf. np. nazwa M51DEMO.DBF określa zbiór wyników dla obliczeń stężeń maksymalnych i częstości przekroczeń modelem poszerzonym. Istniejące zbiory wyników pokazane są na ekranie. Wybór i zaakceptowanie takiego zbioru wyników spowoduje pojawienie się dialogu z pytaniem czy bieżące wyniki mają być dopisywane do tego zbioru czy też zbiór ma zostać utworzony na nowo. Sytuacja taka najczęściej pojawia się w momencie restartu obliczeń. Po ustaleniu zbioru wyników otwierany jest dialog [Wybór zestawu substancji do obliczeń]. Należy tu dokonać wyboru substancji oraz, korzystając z przycisku <Punkty>, ustalić zbiory punktów dla których zostaną wykonane obliczenia. Domyślnie, każda substancja liczona jest na zbiorach punktów przypisanych do niej w poleceniu Dane Siatki obliczeniowe. Wybór instalacji do obliczeń pozwala na zdefiniowanie instalacji, dla której będą wykonywane obliczenia. Emitory spoza wybranej instalacji nie będą brane pod uwagę w obliczeniach. Zbiory wyników obliczeń wykonywanych dla specyficznych instalacji są zapisywane do osobnych podkatalogów oznaczanych 0001, 0002, itd. wg kolejności tworzenia instalacji. Przy wyborze do obliczeń grupy emitorów nienależących do żadnej instalacji wyniki zapisywane są w podkatalogu inst0000.

28 27 EK100w - Instrukcja użytkownika Stężenia maksymalne, percentyle i częstości przekroczeń Obliczenia te są możliwe tylko dla tych substancji, dla których wcześniej utworzono podokresy obliczeniowe na ustalony (Plik Okres) okres obliczeniowy. Jeśli chcemy wykonać analizę np. tylko dla zimy" to powinniśmy założyć podokresy dla tego okresu. Ponadto wymaga się aby dla odpowiednich okresów obliczeniowych określone były, zgodne z modelem obliczeniowym, róże wiatrów. Obliczenia można wykonać dla wszystkich podokresów (domyślnie) lub dla wybranych podokresów. Numery tych podokresów (od - do) należy podać w dialogu [Wybór zestawu substancji do obliczeń] po zaznaczeniu pola Wybrane podokresy ( x ). W przypadku wykonywania obliczeń modelem poszerzonym przed przejściem do obliczeń otwierany jest dialog [Model poszerzony, współczynniki do obliczeń, w którym należy określić współczynniki potrzebne w tym modelu (podstawa inwersji, zasięg obliczeń, pochłanianie przez podłoże, przemiany fizyko-chemiczne, wymywanie). Program podpowiada wartości tych współczynników dla SO2, CO i pyłu ogółem, dla innych substancji użytkownik musi wprowadzić odpowiednie dane, w przeciwnym razie w obliczeniach przyjęte zostaną zerowe wartości tych współczynników. Stężenia średnioroczne Do wykonania tych obliczeń wymagane jest określenie róży wiatrów dla roku. Podobnie jak w przypadku stężeń maksymalnych obliczenia modelem poszerzonym wymagają wprowadzenia odpowiednich współczynników. Opad pyłu Do wykonania tych obliczeń wymagane jest określenie róży wiatrów dla roku. Program EK100W nie daje możliwości wykonania obliczeń opadu pyłu modelem poszerzonym Projektowanie Polecenie to daje możliwość: określenia emisji granicznej dla zespołu emitorów z uwzględnieniem udziału poszczególnych emitorów w wielkości stężenia wynikowego i z uwzględnieniem preferencji projektanta. określenia takich warunków emisji substancji (parametry wyrzutu gazów, wymagany stopień redukcji), które zapewnić powinny utrzymanie stężeń w normie. Po wyborze polecenia: Projektowanie Stężenia maksymalne lub Projektowanie Opad pyłu pojawi się menu: Projektowanie odbywa się na kopii bazy danych utworzonej w tym samym katalogu co baza podstawowa (do identyfikatora obiektu dodany jest znak $). Użytkownik może zmieniać: parametry emitorów (wysokość, typ, współrzędne), parametry wyrzutu gazów (prędkość, temperatura), wartość emisji. Po wykonaniu projektowania należy dla wybranego wariantu końcowego wykonać obliczenia sprawdzające. Jest to konieczne, gdyż zmiana parametrów emitorów powoduje zmianę warunków

29 Obsługa menu 28 rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. W związku z tym może się zdarzyć, że maksymalne wyniki stężeń i opadu pyłu pojawią się w innych punktach obliczeniowych i mogą być wyższe od wartości normatywnych. Projektowanie dla stężeń maksymalnych Polecenia dostępne na menu: Plik Wyniki ustalenie zbioru wyników, utworzenie i otwarcie zbioru z przekroczeniami (nazwa zbioru z przekroczeniami powstaje przez z amianę litery M w nazwie zbioru wyników na literę X) Plik Substancje ustalenie substancji do projektowania (jedna spośród substancji występujących w zbiorze punktów z przekroczeniami) Plik Praca od początku umożliwia: utworzenie na nowo kopii zbiorów danych odtworzenie pierwotnej wartości wielkości emisji (podawanej w wariantach pracy emitorów) dla wszystkich zanieczyszczeń. Parametry wyrzutu gazów i fizyczne parametry emitorów pozostają niezmienione. Dodatkowo usuwane są wszystkie pliki zawierając e punkty z przekroczeniami tj. zbiory o nazwie postaci X??id. bazy.dbf odtworzenie pierwotnej wartości emisji (podawanej w wariantach pracy emitorów) tylko dla projektowanej substancji. Parametry wyrzutu gazów i fizyczne parametry emitorów pozostają niezmienione. UWAGA! Dotychczasowe zmiany tracone są bezpowrotnie. Ponadto pierwszą opcję należy koniecznie wykonać jeśli w bazie podstawowej( bez $) dokonano zmian mających wpływ na wartości

30 29 EK100w - Instrukcja użytkownika stężeń maksymalnych i częstości przekroczeń. W takiej sytuacji samo zaktualizowanie wartości emisji( opcja druga i trzecia ) może prowadzić do poważnych błędów wykonywanej analizy( np. pominięcia nowych punktów w których pojawiły się przekroczenia). Plik Komplet wyników prezentacja kompletu wyników (zbiór z przekroczeniami) dla wybranej substancji Plik Opcje pracy umożliwia ustawienie pewnych ogólnych założeń dotyczących sposobu projektowania np. czy zmiana emisji w podokresie ma być przeniesiona na pozostałe podokresy w których występuje projektowany wariant pracy emitora? Dokładne informacje znajdziesz w "Opcje pracy". Plik Zamknij zamknięcie bieżącego okna i powrót do poprzedniego menu, ale nadal pozostajemy w trybie projektowania tzn. otwarta i aktywna jest kopia bazy danych. W szczególności pozwala to wykonać nową pełną analizę dla danych po projektowaniu. Przelicz Aktualny punkt przeliczenie bieżącego punktu uwzględniające zmiany parametrów emitorów i wielkości emisji, jeśli takie zmiany zadano. Przelicz Wszystkie punkty przeliczenie bieżącej substancji na wszystkich punktach, w których były przekroczenia. Przelicz Automat przeliczenie bieżącego punktu przy zadanych krokach zmian aż do dobrania wartości spełniających normę dla stężeń lub do wyczerpania możliwości zmian Raporty Zmiany emisji wydruk parametrów emitorów, parametrów wyrzutu gazów i wielkości emisji, które uległy zmianie w trakcie projektowania. Raporty Zmiany na emitorach wydruk informacji o zmianach na wybranych emitorach. Opcja ta nie jest dostępna w projektowaniu emisji graniczne j. Zawartość ekranu po ustaleniu zbioru punktów z przekroczeniami i wybraniu substancji: nazwa zbioru punktów z przekroczeniami, kod i nazwa substancji, dopuszczalne wartości stężeń dla obszaru, współrzędne liczonego punktu, podokresy obliczeniowe, wartość stężenia i percentyla w liczonym punkcie, lista emitorów wraz z ich udziałem w stężeniu na liczonym punkcie, obok numeru emitora, w nawiasie podany jest numer wariantu odpowiadający bieżącemu podokresowi, emisja (aktualna, końcowa, krok) dla wybranego emitora, ramka "Parametry emitora" zawierająca parametry fizyczne i parametry wyrzutu gazów w aktualnym podokresie. Przekroczenia wielkości normatywnych sygnalizowane są czarną ramką wokół pola zawierającego tę wartość. Jak długo one występują program nie pozwala przejść do kolejnego punktu obliczeniowego, istnieje natomiast możliwość zmiany bieżącego podokresu. W tym celu należy wybrać odpowiedni podokres i zatwierdzić ten wybór naciskając <Enter>.

31 Obsługa menu 30 Obliczenia na danym punkcie kontynuowane są do momentu spełnienia warunku: (Y) Sm (99.8/99.7) <= D1 Można je wykonywać na dwa sposoby: zmieniamy wartości emisji lub parametry wybranych emitorów i z menu wybieramy przeliczenie aktualnego punktu (F2). Bieżący punkt liczony jest we wszystkich podokresach których dotyczą zmiany. Jeśli obliczenia zostaną przerwane to pozostajemy na liczonym punkcie ale poszczególne elementy makiety zostaną ukryte (brak możliwości wyświetlenia aktualnego stężenia i częstości). Obliczenia mogą zostać wznowione przez naciśniecie F2 podajemy wartość końcową oraz krok zmian emisji lub wysokości dla wybranej grupy emitorów, a następnie z menu wybieramy przeliczanie automatyczne (F3). Przeliczany będzie bieżący podokres tak długo aż percentyl 99.8/99.7 spadnie poniżej wartości normatywnej lub wyczerpie się możliwość zmian. Następnie punkt zostanie przeliczony we wszystkich podokresach których dotyczyły zmiany. Przerwane obliczenia można wznowić przez naciśniecie F2. Jeśli po przeliczeniu okaże się, że warunek (Y) jest spełniony to nastąpi automatyczne przejście do punktu, w którym nie są spełnione wartości dopuszczalne. W takiej sytuacji program zatrzyma się i będzie wymagał zmiany parametrów emitorów lub wartości emisji w celu dokonania obliczeń. UWAGA: Krok zmian powinien być zawsze dodatni. Kierunek zmian określony jest przez relację między wielkością aktualną i końcową. Jeśli wielkość końcowa jest większa to wielkość aktualna będzie powiększana z krokiem, w przeciwnym razie będzie pomniejszana. Projektowanie Opadu Pyłu Podobnie jak w przypadku Projektowania Stężeń Maksymalnych" na początku ustalamy zbiór punktów z przekroczeniami i pył do projektowania.

32 31 EK100w - Instrukcja użytkownika Po ustaleniu tych danych na ekranie powinny się znajdować: nazwa zbioru punktów z przekroczeniami, kod i nazwa pyłu, dopuszczalne wartości opadu, współrzędne liczonego punktu, wielkość opadu na liczonym punkcie, lista emitorów wraz z ich wkładem w opad na liczonym punkcie, lista wariantów emitora wybranego z listy emitorów oraz dla ustalonego wariantu emitora wybranego z listy: ramka Redukować ładunek", w której określamy czy, korzystając z przeliczania automatem, uwzględniać krok zadany na poszczególnych frakcjach, czy też krok dla ładunku sumarycznego; domyślnie ustawione są zmiany na ładunku sumarycznym. ładunek (aktualny, końcowy, krok), lista frakcji, ramka Parametry emitora" zawierająca parametry fizyczne i parametry wyrzutu gazów dla wybranego emitora. Obliczenia na danym punkcie kontynuowane są do momentu, gdy wartość opadu spadnie poniżej wartości normatywnej i mogą być wykonywane na dwa sposoby: zmieniamy wartość ładunku (sumarycznego lub na poszczególnych frakcjach) lub parametry wybranych emitorów i z menu wybieramy przeliczenie aktualnego punktu (F2 lub Przelicz Aktualny punkt). podajemy wartość końcową oraz krok zmiany ładunku (sumarycznego lub na poszczególnych frakcjach) lub parametry emitorów, a następnie z menu wybieramy przeliczenie automatyczne (F3 lub Przelicz Automat). Obliczenia będą kontynuowane tak długo, aż opad pyłu spadnie poniżej wartości normatywnej lub wyczerpie się możliwość zmian. Przerwane obliczenia możemy wznowić przez naciśnięcie F3 lub F2. Po uzyskaniu spełnienia warunku normatywnego na danym punkcie możemy przejść do punktu kolejnego naciskając F2. Jeśli są jeszcze punkty w których opad pyłu przekracza normę, to program zatrzyma się i będzie wymagał zmiany wartości ładunku lub parametrów emitorów. Po opuszczeniu makiety projektowania nadal pozostaje otwarta baza z $ (kopia bazy podstawowej), dlatego można wykonać nową pełną analizę dla obiektu o zmienionych danych. Jest to konieczne, jeśli w trakcie projektowania zmieniane były parametry wyrzutu gazów lub parametry fizyczne emitora. Wyniki nowych obliczeń mogą wejść do wtórnego" projektowania, jednak w tym wypadku nie jest tworzona kopia bazy z $. Jeśli chcemy powrócić do bazy podstawowej (tej bez $) musimy ją otworzyć korzystając z polecenia Plik Otwórz na głównym menu. Dostępne na menu projektowania polecenie Plik Komplet wyników należy wykorzystywać tylko po uprzednim przeliczeniu wszystkich punktów w zbiorze przekroczeń (polecenie Przelicz Wszystkie punkty), w przeciwnym razie na wydruku mogą znajdować się nieaktualne wyniki, gdyż po zmianie emisji lub innych parametrów nie przeliczono wszystkich punktów. 3.6 Wydruki Menu polecenia wydruki:

33 Obsługa menu 32 Każde z dostępnych na menu poleceń pozwala skierować wydruk na drukarkę, do zbioru lub na ekran. Polecenia: Parametry Substancji Wydruk substancji wraz z odpowiednimi wartościami normatywnymi (D1, Da dla obszaru i obszarów specjalnie chronionych). Parametry Instalacje Wydruk danych instalacji. Parametry Emitorów Wydruk parametrów fizycznych wprowadzonych emitorów. Parametry Frakcji wg emitorów Wydruk emitorami wprowadzonych frakcji pyłu (pył ogółem, ołów, kadm). Parametry Frakcji wg substancji Wydruk pyłami wprowadzonych na poszczególnych emitorach frakcji. Podokresy Wydruk podokresów utworzonych dla poszczególnych zanieczyszczeń. Emisja wg emitorów Wydruk parametrów wariantu (temperatur a spalania, prędkość wyrzutu gazów, czas w rozbiciu na okresy obliczeniowe), substancje wraz z emisją na wariant dla wybranych emitorów. Emisja wg substancji Wydruk wielkość emisji wybranych substancji wraz z czasem emisji. Emisja w podokresach Wydruk wielkości emisji wybranych substancji w utworzonych dla nich podokresach. Emisja ładunek na emitorze Wydruk wielkość emisji (w Mg) na poszczególnych emitorach. Dla pyłów w rozbiciu na pył zawieszony i pył ogółem. Emisja ładunek na substancję Wydruk sumarycznego ładunku poszczególnych substancji dla zespołu emitorów.

34 EK100w - Instrukcja użytkownika Analiza Wybór tego polecenia otwiera dialog umożliwiający wybór zbioru wyników do analizy. Po zaakceptowaniu wyboru pojawia się menu: Polecenia: Plik Otwórz zb. z wynikami Otwiera zbiory z wynikami Plik Otwórz zbiór z terenem Otwiera zbiór z terenem. Plik Zapisz jako Plik Opcje raportu Plik Drukuj Plik Zamknij Raporty Maksima Określenie punktów o maksymalnych wartościach stężeń, częstości przekroczeń lub opadu pyłu dla wybranych substancji.

35 Obsługa menu 34 Jeżeli maksymalna wartość stężenia 1-godzinnego dla danej substancji przekracza 10% wartości dopuszczalnej, wówczas pojawia się komunikat powiadamiający, że obliczenia stężeń średniorocznych są wymagane. Jeżeli obliczenia wykonywane były dla wybranej instalacji na raporcie podawane jest oznaczenie tej instalacji. Raporty Przekroczenia Określenie punktów, dla których wartości percentyla, częstości przekroczeń, stężenia średniorocznego lub opad pyłu przekraczają dopuszczalne normy. Raporty Przedział Określenie punktów, dla których wartości stężeń, częstości przekroczeń lub opad pyłu zawierają się w założonym przedziale wartości. Raporty Komplet Przegląd kompletu wyników obliczeń. Istnieje możliwość wydruku części prezentowanych na ekranie wyników. W tym celu należy przed użyciem przycisku <Wydruk> zaznaczyć fragment do wydruku. Do zaznaczenia wybranego fragmentu można użyć myszy lub strzałek i klawisza Spacji (po wcześniejszym naciśnięciu klawiszy Shift-F8). Jeżeli zbiór wyników zawiera dużą ilość pozycji i nie mieści się w buforze prezentacji wtedy obok przycisku <Wydruk> pojawią się przyciski << >> umożliwiające przeglądanie całości wydruku.