Doktryna prawno-etyczna imama Malika Ibn Anasa ( cz. I ). Uzasadnienie przepisów prawa islamu i ich klasyfikacja

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Doktryna prawno-etyczna imama Malika Ibn Anasa ( cz. I ). Uzasadnienie przepisów prawa islamu i ich klasyfikacja"

Transkrypt

1 Doktryna prawno-etyczna imama Malika Ibn Anasa ( cz. I ). Uzasadnienie przepisów prawa islamu i ich klasyfikacja Copyright Antologia Islamska Najstarszą z książek muzułmańskich, zachowanych do dnia dzisiejszego, jest Al-Muwatta 1 imama Malika Ibn Anasa 2 (zm. 179/795). Zamierzam skoncentrować się na treści tej książki, a zwłaszcza na tym, czego można dowiedzieć się z niej o teoretycznych problemach przepisów 3 prawa islamu. Przede wszystkim, jak przepisy uzasadniono i zgodnie z jakimi zasadami sklasyfikowano. Zacznę od pytania, na pierwszy rzut oka, niezwiązanego z postawionymi wyżej problemami. Co skłoniło Malika do napisania tej książki? W literaturze muzułmańskiej zachowały się dwie relacje mówiące o powstaniu Al-Muwatty. W jednej znajdujemy wspomnienia samego Malika, który opowiedział, że Al-Muwatta była dziełem jego życia, gdyż ostateczna wersja ujrzała światło dzienne dopiero po 40 latach od rozpoczęcia prac. Tę czterdziestkę można odebrać symbolicznie. W ten sposób mówiono, że coś trwało bardzo długo. Bardziej frapująca jest relacja druga. Dowiadujemy się z niej o spotkaniu jurysty z Medyny (fakih) z kalifem abbasydzkim Al- Mansurem (panował: 136/ /775). Przypuszczalnie wydarzyło się to w 148 r. licząc od h. Władca zabiegał, aby Malik przygotował zbiór przepisów. Być może, wzorem cesarzy bizantyjskich, chciał stworzyć kodeks i nadać mu moc oficjalną. Kalif pouczył Malika o kryterium, zgodnie z którym miał dokonać wstępnej, a może ostatecznej, selekcji przepisów. Ujawnił przed nim swój plan. Pragnął otrzymać zestaw przepisów powszechnie akceptowanych (al-mudżma alajhi) i jednocześnie na tyle wyważonych, aby można było je wprowadzić bez oporów na terenie całego kalifatu. Sugerował Malikowi wyłączenie z książki przepisów akceptowanych przez osoby uważane za autorytety w trzech regionach ówczesnego kalifatu: Medynie, Mekce i Iraku: Napisz nam wiedzę religijną jaką posiadasz. Pracując nad dziełem, odrzucaj surowe przepisy Abd Allaha Ibn Umara (szada id), łagodne przepisy Abd Allaha Ibn Abbasa (ruchas) oraz rzadkie przepisy Abd Allaha Ibn Masuda (szawaz). Niechaj będą to przepisy wyważone, co do których uczeni i Towarzysze byli zgodni. Wszystko to po to, aby muzułmanie czytali twą księgę i zastosowano (jumal) twą wiedzę w życiu. Roześlemy ją po miastach, zobowiążemy do 1 Opieram się na jednej z wielu relacji tego dzieła, przekazanej przez Jahja Ibn Jahja al-lajsiego z Andaluzji. Dalej: Malik Ibn Anas, Al-Muwatta, Bejrut Przegląd piśmiennictwa wczesnej szkoły malikickiej w: Jonathan E. Brockopp, Rereading the History of Early Maliki Jurisprudence, Journal of American Oriental Society, 1998, April June, no. 2, vol. 118, s Badacze muzułmańscy twierdzą, że bezpośrednim autorem tej książki był sam Ibn Anas, część zaś środowiska orientalistów europejskich pragnie wykazać, że Al-Muwatta to dzieło o epokę późniejsze od czasów jego autora. Więcej: Shaykh Mustafa al-a dhami, On Calder's Organically Grown Text with Emphasis on Muwatta of Malik. Zasoby internetu: ( ). 2 Od imienia tego imama jedna z czterech ortodoksyjnych szkół sunnickiego prawa muzułmańskiego, nosi nazwę szkoły malikickiej. Zainteresowanych szczegółowszymi informacjami o życiu Malika Ibn Anasa odsyłam do: Muhammad Abu Zahra, Malik. Hajatuhu, asruhu, ara uhu, fikhuhu, b.r. i m.w. 3 Wyrazem przepis tłumaczę wyraz arabski hukm. W zależności od kontekstu wyraz hukm można przełożyć na polski, jako norma, werdykt, wyrok, itp. 1

2 trzymania się jej postanowień, aby nie sądzono inaczej, jak tylko na jej podstawie 4. Ujednolicenie przepisów islamu, w tamtych czasach, uważano za sprawę niezwykle doniosłą. Władza centralna w nieznacznym zakresie wpływała na funkcjonowanie przepisów w regionach imperium. Teoretycznie było to możliwe w wypadku sądownictwa. Posyłano specjalne listy z wytycznymi dla sędziów (kuza), w których określano procedury, jakich należy się trzymać podczas sprawowania obowiązków sędziowskich. Procedury miały gwarantować należyty przebieg procesu oraz sprawiedliwe ferowanie wyroków, lecz w istocie rzeczy nie gwarantowały uniknięcia różnic i konfliktów werdyktów w jednakowych sprawach 5. Oprócz tego, kręgi władzy nieprzychylnie odnosiły się do różnorodności przepisów funkcjonujących w społecznościach muzułmańskich w oddalonych od centrum regionach (hukm albuldan). Często zdarzało się, że jedna społeczność akceptowała i przestrzegała przepisy, które kolidowały z przepisami praktykowanymi przez inną społeczność lokalną. Faktycznie, w gestii ludzi, czy to jednostek (jurystów lub sędziów), czy to zbiorowości (społeczności miast lub regionów), pozostawało określanie, który przepis obowiązuje, a który nie. Każdy uważał, że postępuje w zgodzie z przepisami, które nie stoją w sprzeczności z islamem 6. Prawdopodobnie, w czasach Al-Mansura, kalifat zmierzał do jakiś ostatecznych roztrzygnięć na tym polu, pragnął zmienić ten stan rzeczy. Różnorodność miała być zlikwidowana, albo, przynajmniej, poważnie ograniczona. Na moment zostawmy tę relację, aby spróbować odpowiedzieć, kiedy narodził się pomysł ujednolicenia przepisów? Wiele się mówi, że stał za tym ktoś z inteligentnych doradców kalifa. Podejrzenia padają na sekretarza nadwornego Ibn al- Mukaffę (zm. 139/756). Człowiek ten, w jednej ze swoich książek, analizował funkcjonowanie prawa islamu w kalifacie. Przedstawił szereg wniosków i postulatów, które skierował bezpośrednio do kalifa 7. Jednym z postulatów, było podjęcie się prac zmierzających do zgromadzenia przepisów obowiązujących na terenie państwa. Nie myślał poprzestać wyłącznie na tym. Wszystkie przepisy czekało sprawiedliwe zweryfikowanie. Przetrwać miały dobre (hasan) i znane (maruf). Najwyższym weryfikatorem, co oczywiste, mógł być wyłącznie kalif. Do jego kompetencji należało wskazanie, które przepisy, albo werdykty, pozostaną żywe (al-amal alajhi), a które staną się martwe (lajsa al-amal alayhi): 4 Ibn Kutajba, Al-Imama wa as-siyasa, Bejrut , II, s Faktycznym autorem tego dzieła mógł być Ibn al-kutijja (zm. 367/977) z Andaluzji. Zob. hasło: Ibn al-qutayba, [w:] EI 2. Część badaczy sugeruje, że wcześniejszą od dzieła Malika, jest książka Zajda Ibn Alego (zm. 122/740) zatytułowana Madżmu al-fikh. Zob. Yasin Dutton, The Origins of Islamic Law: The Qur an, the Muwatta and the Madinan Amal, Londyn 2002, s W tamtych czasach wręcz symbolicznym był konflikt przepisów i werdyktów pochodzących od Ibn Abi Lajli i Abu Hanify. Obaj żyli w tym samym mieście, Kufie. Zob. Abu Yusuf, Ichtilaf Abi Hanifa wa Ibn Abi Lajla, Kair 1358/ W pracach z zakresu prawa muzułmańskiego podkreśla się, że szkoła malikicka akceptowała lokalne zwyczaje (urf). Joseph Schacht zaczerpnął przykład akceptacji przez islam lokalnych zwyczajów handlowych z książki imama Malika (Joseph Schacht, The Origins of Islamic Jurisprudence, Oxford 1975, s. 64.). Autor Al-Muwatty nie użył wyrazów urf lub adat, tylko amal. Dlatego warto by gdzie indziej zastanowić się, jak w opini Malika mają się do siebie amal i urf. Zob. Malik Ibn Anas, op. cit., s Janusz Danecki, Podstawowe wiadomości o islamie, Warszawa 1997, I, s

3 Tylko Przywódca wierzących może w wypadku dwóch najważniejszych regionów, Basry i Kufy, a także innych - rozważyć konflikt pomiędzy werdyktami w sprawach: przestępstw kryminalnych, małżeństw i własności 8. Ibn al-mukaffa forsował pogląd, który nie zyskał sobie później szerokiej akceptacji. Kalif nie został najwyższym autorytetem w kwestii obowiązywania przepisów (hudżdża). Taki autorytet należał się komuś innemu. Obdarzono nim jurystów i uczonych w islamie 9. Wróćmy teraz do rozmowy kalifa Al-Mansura i jurysty z Medyny. Malik nie godził się na ujednolicenie przepisów na terenie całego kalifatu. Nie bał się ujawnić swej opini przed władcą. Wyjaśnił, że lepiej będzie, jeśli zachowa się dotychczasowy stan rzeczy: lokalne przepisy na każdym z obszarów świata islamu. Władca wysłuchał głosu człowieka uczonego, ale czy zrezygnował z czasem ze swoich planów, tego nie jesteśmy w stanie stwierdzić. W każdym bądź razie, Malik nie został zwolniony z obowiązku napisania książki, ale Al-Mansur nie angażował się już osobiście w przebieg prac, kto inny został do tego wyznaczony. Był to jego syn, przyszły kalif Al- Mahdi (zm. 169/785). Powstaje jednak pytanie, czy czasem nie należy inaczej zinterpretować te wydarzenie. Może dzieło Malika było już gotowe przed spotkaniem z kalifem? Przecież Malik, w innej relacji, podał, że prace nad książką trwały długi czas. Może władca zapoznał się z poglądami Malika i jego książką, zanim doszło do spotkania, i doszedł do wniosku, że wymusi przeredagowanie dzieła pod jego dyktando, zgodnie z jego sugestiami? Odpowiedź na te pytania, w sposób pośredni, może dać nam treść Al- Muwatty. Spójrzmy, jak Malik potraktował zalecenia Al-Mansura. Uważna analiza książki prowadzi nas do konkluzji, że uwzględniono przy jej tworzeniu najwyraźniej jedną z sugestii kalifa; aby książka była zbiorem przepisów (dżami). Imam z Medyny odnotował w niej przepisy, co do których panowała zgoda (al-mudżma alajhi), choć nie przemilczał różnic w kwesti obowiązujących przepisów i werdyktów (ichtilaf). Nie zawahał się wspominać o ich istnieniu. Odejście od przytaczania wyłącznie przepisów, wokół których panuje zgoda, oznaczało przemycenie na karty książki przepisów z kategorii: szadid, ruchsa i szaz. Przepisy każdej z tych kategorii, miały swych zwolenników wśród Towarzyszy proroka Muḥammada: Abd Allaha Ibn Masuda 10, Abd Allaha Ibn Abbasa, Abd Allaha Ibn Umara 11. Malik postąpił wbrew kalifowi, który w powyższej relacji wyraźnie zażądał przemilczenia trzech kategorii przepisów. Choć rzeczą ważną jest poznanie, jakie źródła przepisów akceptował autor Al- Muwatty, bynajmniej interesujące byłoby zwrócenie uwagi na to, co sprawiało, że 8 Ibn al-mukaffa, Al-Adab as-saghir wa al-adab al-kabir wa Risalat as-sahaba, Bejrut 1960, s Zob. też: Paul L. Heck, Law in Abbasid Political Thought from Ibn al-muqaffa (d. 139/756) to Qudāma b. Ja far (d. 337/948), w: Abbasid Studies. Occasional Papers of the School of Abbasid Studies Cambridge 6 10 July 2002, ed. by James E. Montgomery, Leuven 2004, s Kwestią dyskusyjną w środowiskach orientalistów pozostaje to, jak faktycznie przebiegały relacje między władzami a uczonymi w czasach Umajjadów i pierwszych Abbasydów. Nie mamy pewności, że inkwizycja (mihna) zapoczątkowana przez Al-Mamuna, wymierzona została wyłącznie przeciwko uczonym - rywalom władzy centralnej kalifa. Zob.: Janusz Danecki, Polityczne funkcje islamu, Warszawa 1991, s ; Ira. M. Lapidus, State and Religion in Islamic Societies, Past and Present, May 1996, no. 151, s. 11; John A. Nawas, A Reexamination of Three Current Explanations for al-mamun s Introduction of the Mihna, International Journal of Middle East Studies, 1994, November, vol. 26, no. 4, s Abu Musa al-aszari nazywał go habr, co oznacza mędrzec. Malik Ibn Anas, op. cit., s Przykładem surowego przepisu (taszdid) Abd Allaha Ibn Umara, jest kwestia przechodzenia przed osobą, która wykonuje modlitwę. Abd Allah Ibn Abbas całą sprawę traktował łagodniej (ruchsa) od Abd Allaha Ibn Umara. Zob. Malik Ibn Anas, op. cit., s

4 jedne przepisy w opinii Imama miały rację bytu i funkcjonowały, a inne nie, albowiem to jest kwintesencją jego doktryny prawno-etycznej 12. Otóż funkcjonowanie przepisów było uzasadniane czterema drogami. Trzy z tych uzasadnień, odsyłały, generalnie mówiąc, do autorytetu zbiorowości (idżma). Trójpodział uzasadnień był tożsamy z trzema typami zbiorowości. Jedno z uzasadnień, to powszechna akceptacja przepisu przez pokolenia ludności zamieszkującej Medynę (al-amr al-mudżtama alajhi indana) 13. Znaczy ono tyle, że nie istniało zdanie odrębne, w jakiejś kwestii, pośród muzułmanów medyneńskich, od momentu zaistnienia przepisu w czasach proroka, aż do czasów imama Malika. Druga odwoływała się do węższego autorytetu, niż autorytet pokoleń ludności zamieszkującej Medynę, bowiem do autorytetu Towarzyszy proroka Muhammada. Tylko to, co praktykowała większość tej grupy muzułmanów (amal), mogło stać się przepisem, a nawet nabrać waloru tradycji, przestrzeganej przez ludzi. To, od czego praktykowania Towarzysze odeszli, stawało się po prostu martwą tradycją (lajsa al-amal alajhi) 14. Jeszcze inną formą autoryzacji przepisów były wypowiedzi Malika, w których pojawiał się termin sunna. Na przykład, taki zwrot: wa zalik al-mazi min assunna, oznaczał że chodziło o aktualną tradycję praktykowaną przez ludzi 15. Jasne jest teraz, że Malik dokonał selekcji materiału normatywnego, zanim umieścił go w swym dziele. Głównymi narzędziami selekcji, były wspomniane wcześniej trzy metody uzasadniania funkcjonowania przepisów. Oprócz nich, była jeszcze jedna, którą Imam zastosował na materiale już wprowadzonym do książki. Poszukiwał przepisów i werdyktów, które można by uznać za dobre (istihsan), a ponadto dążył do wskazania przepisów, w jego mniemaniu, uznanych za lepsze, które sam stosowałby w życiu. Sygnalizował to na dwa sposoby, albo wyrazem, ahsan, albo, niemalże równoznacznym z poprzednim, ahabb 16. Skąd u Malika ten rodzaj selekcji? Mieszkający w Egipcie Al-Lajs Ibn Sa ad (zm. 175/791) wspominał, że dopiero Malik nauczył go wybierać spośród wielu relacji o funkcjonujących przepisach te, które mają większą 12 Malik nie pozostawił wyraźnego wyliczenia takich źródeł. Choć juryści malikiccy wymieniali takowe, były to zestawienia źródeł, do których najczęściej odwoływano się w szkole malikickiej w czasach późniejszych. Zob. Ibn Chaldun, Al-Mukaddima, Bejrut , s Prawdopodobnie wariantem, albo zamiennikiem tej formuły, jest: amr an-nas indana. 14 Muhammad al-chuzribek, Tarich at-taszri al-islami, Bejrut , s Uczniowie imama z Medyny mawiali, że: Malik uważał, że praktyka (amal) ma większy autorytet (akwa) od suchej informacji (hadis). Przykładem tej drugiej reguły, jest kwestia, od którego momentu pokrewieństwo mleczne (raza) staje się faktem, z czym należy wiązać określone normy zachowania. Malik uważał, że przepis popierany przez Aiszę przestano praktykować (lajsa al-amal alajhi), funkcjonował przepis pozostałych Towarzyszy. Zob. Malik Ibn Anas, op. cit., s Terminologia imama Malika pozostaje do pewnego stopnia zagadką. Otóż kogo Malik zaliczał do kategorii ludzi? Czy byli to uczeni, mieszkańcy Medyny, a może ktoś zupełnie inny? Na czym polegała relacja między amal a idżma? Czy to pojęcia tożsame? W końcu, czy amal to naśladowanie postępowania proroka (sunna)? Dyskusja na tymi kwestiami w: Ahmad Muhammad Nur Sajf, Amal ahl al- Madina bajn mustalah Malik wa ara al-usulijjin, Dubaj , s. 93 i nast. 16 W drugim wyrazie oznajmującym o selekcji, odczytujemy więcej osobistego zaangażowania w sprawę. Dyskusję o tym, jakie zachowanie jest uznane za dobre (hasan), a jakie uznane za milsze (ahabb), toczył ze swoimi uczniami Towarzysz proroka, Zayd Ibn Sabit. Podał przy okazji rację wyboru. Malik Ibn Anas, op. cit., s

5 wartość dla jurysty. Malik w liście do Al-Lajsa 17 wskazał koraniczną sentencję, w której odnalazł uzasadnienie dla metody wyboru tego, co lepsze (ahsan): Ci, którzy wsłuchują się w głosy, i postępują za najlepszym [z nich] (ahsanahu) 18. Wiadomo więc, że Malik posługiwał się tą metodą, lecz nie oznacza to, że był pierwszym, który do niej doszedł. Przed nim mógł po nią sięgnąć Rabi Ibn Abd ar- Rahman (zm. 136/753-4) dla ustalenia, które przepisy mają prawo funkcjonować, a które nie. Al-Hakim an-nisaburi zachował w swym dziele dyskusję osób, w których Malik widział autorytety, na temat tego, co uzasadnia istnienie przepisów islamu: -Moje podejście jest inne od twojego. powiedział Rabi. -Dlaczego? zapytał Ibn Szihab az-zuhri. -Mój głos [w sprawie przepisów], to osobista opinia. odparł Rabi. Każdy może ją zaakceptować, uznać za dobrą (astahsan) i praktykować, jednocześnie każdy może ją odrzucić. Natomiast uzasadnienie twoich przepisów jest inne. To wiedza religijna (ilm) 19. Bardzo dobrym przykładem użycia tej selekcji, jest kwestia rytualnego oczyszczenia obuwia przy ablucji rytualnej (al-mash ala al-chuffajn). Kwestią nieroztrzygniętą było to, jak takie oczyszczenie ma wyglądać. Malik wymienia dwa rozbieżne przepisy zachowania w tej sytuacji. Głos w sprawie zabrało dwóch historyków, którzy zanim zajęli się normatywnym aspektem misji proroka, zebrali bogaty materiał historyczny o życiu Muhammada. Jedna pochodzi od Urwy Ibn az- Zubajra (zm. 94/712), a druga od Muhammada Ibn Szihaba az-zuhriego (zm. 124/742) 20. Urwa był za tym, aby oczyszczać wierzchnią części obuwia 21, a Az-Zuhri uważał, że to za mało i nakazał jeszcze oczyszczać spód obuwia. Oba przepisy były stosowane przez społeczność Medyny, a niewykluczone, że przez całą społeczność muzułmańską (al-amal fi al-mash ala al-chuffajn). Malik wyraźnie preferował jeden z tych przepisów: Głos w tej kwestii, usłyszany przeze mnie od Ibn Szihaba, jest mi najmilszy [spośród innych głosów] 22. Inną ilustracją tej selekcji, może być osobista opinia Malika o formie rekompensaty za zabicie dzikiego zwierzęcia na terenie Mekki (dżaza) przez pielgrzyma 17 Analiza korespondencji: Raif Georges Khouri, Al-Layth Ibn Saʿd (94/ /791), grand maitre et mecene de l'egypte, vu a travers quelques documents islamiques anciens, Journal of Near Eastern Studies, 1981, July, vol. 40, no. 3, s. 194 i nast. 18 Zob. Koran 39, 18. Później będzie powtarzać się sentencję: Opinia uważana przez wiernych za dobrą (hasan), uważana jest przez Boga za dobrą. Niektórzy przypisywali ją nawet prorokowi Muhammadowi. 19 Al-Hakim an-nisaburi, Marifat ulum al-hadis, Bejrut b.r.w., s Statystycznie rzecz biorąc, Malik usłyszał więcej relacji od Az-Zuhriego, niż od Urwy. Az-Zuhri cieszył się wielkim autorytem, a jego głos autor Al-Muwatty prawie zawsze popierał. Co się ma relacji o przepisach, pochodzącej od Urwy Ibn az-zubajra, to posiadał ją z drugiej ręki, od syna Urwy, Hiszama. Urwa relacjonował przede wszystkim wiadomości o wypadkach z życia proroka, które zachowały dla potomnych osoby z rodziny pierwszego kalifa Abu Bakra as-siddika. Zob. Dżalal ad-din as-sujuti, Isaf almabṭa fi ridżal al-muwatta, Bejrut , s Taki przepis funkcjonował także w Kufie (Irak). 22 Zob. Malik Ibn Anas, op. cit., s Co się ma oczyszczenia obuwia, to żyjący w IV w. od h./x w. jurysta malikicki Ibn Abi Zajd al-kayrawani wymienił wyłącznie przepis, który preferował imam Malik. Zob. Ibn Abi Zajd al-qayrawani, Ar-Risala, Algier 1983, s. 50. Al-Buchari (zm. 256/869) choć odnotował przepis traktującą o konieczności oczyszczenia obuwia, milczy na temat tego, w jaki sposób należy takie oczyszczenie wykonać. Zob. Al-Buchari, Al-Dżami, hadisy nr (wg numeracji Muhammada Fu ada Abd al-bakiego). 5

6 będącego w stanie sakralizacji (muhrim). Malik wskazał istnienie dwóch form rekompensaty; jedna jest dobra, chociaż druga jest od tej pierwszej lepsza. Satysfakcjonowała go bardziej ta (ahsan), która zobowiązuje do wyceny zabitego zwierzęcia (takwim) i wydaniu pieniędzy na cele charytatywne. Prawdopodobnie zrezygnował z pierwszej formy rekompensaty dlatego, że odzwierciedlenie (misl) w formie rzeczowej jest fikcją. Między zwierzęciem dzikim a udomowionym, nie ma pełnego podobieństwa. Wniosek był taki, że należy zastąpić rekompensatę w formie rzeczowej rekompensatą pieniężną, a obliczeniem jej wartości (takwim), ma się podjąć dwóch arbitrów (hakam); jest ona wtedy sprawiedliwsza (adal). Uważał, że potraktowany tak samo (misl), winien być także ten, kto nie będąc w stanie sakralizacji (halal), zabił żywe stworzenie na terenie Mekki 23. Za każdym wyborem uczonego stały jakieś istotne przesłanki, i zapewne były one łatwe do zidentyfikowania przez jego bliskich uczniów. Upływ czasu sprawił, że mało kto mógł autorytatywnie wymienić pobudki, którymi kierował się Malik, gdy dokonywał selekcji przepisów zamieszczonych na kartach własnego dzieła. Nielicznym uczonym wydawało się, że na podstawie wnikliwej lektury wypowiedzi Imama, odkryli podstawy takiej selekcji. Jednym z nich był Ibn Ruszd (zm. 595/1198). Jako arystotelik doszukiwał się w doktrynie Malika dwóch zasad: słuszności (maslaha) 24 i sprawiedliwości (adl) 25. Dostrzegł także, że istihsan ma inny sens, bowiem Malik używał tego terminu na dwóch poziomach. Po pierwsze, istihsan odnosił się do generalnej metody pracy nad zgromadzonym materiałem normatywnym oraz był metodą szczegółową, gdy chodziło o rozważenie kwestii prawno-etycznych (far) wspomnianych w dziele: Uczeni nie mieli wyrobionego zdania, co do znaczenia, jakie nadał Malik «istihsanowi». Jedni uważali, że Malik używał «istihsanu» tak, jak hanafici, dla których oznaczał: wyrażenie opinii (kawl) nie popartej żadną wskazówką (dalil). W rzeczywistości, przez «istihsan» Malik rozumiał połączenie (dżam) sprzecznych wskazówek (adilla) 26. Analizy malikickiego istihsanu podjął się też Szah Wali Allah ad-dahlawi (zm. 1176/1763). Sądził on, że Malik trzymał się czterech zasad podczas procesu wyboru normy (istihsan). W pierwszej kolejności, gdy zorientował się, że norma jest akceptowana jednolitym głosem ogółu muzułmanów (idżma), to dostosowywał się do zdania ogółu. Jeśli nie istniało jednolite zdanie, wybierał przepis, który był uzasadniony adekwatną analogią (kijas). Jeśli takiej analogii nie było, to poparcie dla wybranego przepisu wydobywał (tachridż), albo z Koranu, albo z sunny. Gdy poprzednie reguły zawodziły, szukał jakiejkolwek wskazówki (dalil), która mogła go przybliżyć do ostatecznego wyboru jednego z przepisów 27. Malik nie zawsze posługiwał się selekcją. Zdarzało się, że zapytany o sposób zachowania, nie był w stanie odesłać do przepisu, który preferował, nie miał żadnego 23 Malik Ibn Anas, op. cit., s oraz s Słowo to tłumaczy się też jako pożytek. Przyjąłem tutaj słuszność, gdyż wydaje się mi ono bliższe arystotelejskim poglądom Ibn Ruszda na stosowanie prawa. 25 Ibn Ruszd, Bidajat al-mudżtahid wa nihajat al-muktasid, Bejrut , II, s Tamże, II, s Malik czasami godził ze sobą dwie rozbieżne normy zachowania. Jedną z nich traktował jako lepszą. Wtedy druga norma nie mogła już z nią kolidować. Chciał udowodnić, że obie normy zachowania odnosiły się do zupełnie innej klasy adresatów. Malik Ibn Anas, op. cit., s Szah Wali Allah ad-dahlawi, Al-Insaf fi masa il al-ichtilaf, Bejrut , s

7 pojęcia o obowiązującym przepisie. Mawiał wtedy, że nic nie usłyszał od uczonych poprzedników (lam asma). Czasem problem mógł go przerosnąć, wtedy nie potrafił określić w sposób roztrzygający, który przepis zasługuje na to, żeby być najlepszy (la ahsin) 28. Niedługo po śmierci imama Malika, istihsan poddany został ciężkiej krytyce. Asz- Szafi (zm. 204/820), polemizujący w pierwszej kolejności ze szkołą hanaficką 29, postanowił ograniczyć dowolność stosowania istihsanu 30. Stwierdził, że uzasadnienie dla istihsanu może być tylko jedno. Jest nim analogia (kijas). Inne uzasadnienia są niedopuszczalne, zwłaszcza te czysto racjonalne (akl) 31. Taki był początek sporu, między nurtami islamu, o rolę rozumu w uzasadnianiu działań moralnych 32. Musiało upłynąć prawie pół tysiąclecia, żeby istihsan odzyskał utraconą pozycję pośród teoretycznych narzędzi, którymi posługiwali się uczeni juryści. Przyczynił się do tego uczony malikicki z zachodniej części świata islamu, Asz-Szatibi (zm. 790/1388) oraz inni uczeni idący jego śladami 33. Malik podchodził do przepisów prawa islamu pragmatycznie. Przepisy funkcjonowały w oparciu o kilka zasad. Przede wszystkim, racja bytu przepisu wznosiła się na świadomej akceptacji ze strony jakiejś społeczności (idżma). Przepis akceptowany był przepisem żywym (amal). Dotychczasowe badania potwierdzają, że Imam wyróżnił społeczność muzułmanów zamieszkujących Medynę (ahl al-madina). Wśród tej społeczności, szczególną estymą dażył generacje uczonych w religii (ahl al-ilm), a wybitnym autorytetem cieszył się jego nauczyciel Ibn Szihab az-zuhri. Autor Al-Muwatty musiał poradzić sobie z bardziej skomplikowanymi problemami. Gdy otrzymał informację o istnieniu conajmniej dwóch przepisów w tej samej sprawie, dokonywał wyboru jednego z nich, w oparciu o opisaną wyżej metodę istihsanu. Wybór oznaczał, że część przepisów była lepsza (ahsan). Nigdy nie zdarzyło się, żeby pozostałą część otwarcie uznał za złą. Co ciekawe, muzułmańska terminologia prawnicza nie stoi w miejscu. Jakiś czas po Maliku, metoda istihsanu zyskała nową nazwę: tardżih. Imam z Medyny dostrzegał przepisy nakładające na człowieka różne ograniczenia oraz wymagające wzmożonego wysiłku dla ich wykonania. Takie przepisy zaliczał do kategorii nazwanej umownie szadid. Ich przeciwieństwem były przepisy łagodne (ruchsa). Czy wybierał surowość, czy łagodność? A może jego głos był wyważony? Aby odpowiedzieć, trzeba by dokonać zliczenia wszystkich wyborów dokonanych przez Malika. Co łączy współczesnych praktykujących muzułmanów z Malikiem? Otóż to, że codziennie stają przed podobnym wyborem. 28 Malik Ibn Anas, op. cit., s. 149, s. 211, s Abu Hanifa w podobny sposób, co Malik, stosował istihsan, dokonując wyboru między przepisami. Zob. Majid Khadduri, War and Peace in the Law of Islam, Baltimore 1955, s Muhammad Abu Zahra, Malik..., s Zob. Wael B. Hallaq, Considerations on the Functions and Character of Sunni Legal Theory, Journal of American Oriental Society, 1984, October December, vol. 104, no. 3 4, s Poklasyczni hanafici stosowali istihsan w dwu głównych typach przypadków: 1. kiedy zastosowanie ścisłego kijasu prowadziłoby do zniesienia już istniejącego bądź dobroczynnego, bądź conajmniej nieszkodliwego zwyczaju. 2. kiedy zastosowanie ścisłego kijasu prowadziłoby do niepotrzebnie surowego rezultatu. Zob. S. G. Vesey Fitzgerald, Istota szariatu i jego źródła, [w:] Studia et Documenta, Warszawa 1960, s Spór ten nosi nazwę: al-husn wa al-kubh aklijan. 33 Emile Tyan, Methodologie et sources du droit en Islam (Istiḥsān, Istiṣlāḥ, Siyāsa šar iyya), Studia Islamica, no. 10, 1959, s. 91 i nast.. 7

8 Następny odcinek Doktryna prawno-etyczna imama Malika. Konflikt przepisów prawa islamu (ichtilaf) 8

Doktryna prawno-etyczna imama Malika Ibn Anasa ( cz. II ). Konflikt przepisów prawa islamu

Doktryna prawno-etyczna imama Malika Ibn Anasa ( cz. II ). Konflikt przepisów prawa islamu Doktryna prawno-etyczna imama Malika Ibn Anasa ( cz. II ). Konflikt przepisów prawa islamu Copyright Antologia Islamska W II i III w., licząc od h., ważnym problemem prawniczm w łonie islamu było znalezienie

Bardziej szczegółowo

ROZKŁAD MATERIAŁU. PLAN WYNIKOWY Religia muzułmańska. gr. II. Cele szczegółowe (operacyjne)

ROZKŁAD MATERIAŁU. PLAN WYNIKOWY Religia muzułmańska. gr. II. Cele szczegółowe (operacyjne) ROZKŁAD MATERIAŁU PLAN WYNIKOWY Religia muzułmańska gr. II Lp. Dział programow y Temat. Treści programowe 1. Qur an 1. Qur an jako Święta Księga Allaha, Czym jest Qur an dla muzułman ów? Co jest zawarte

Bardziej szczegółowo

1. Arabia przed Mahometem

1. Arabia przed Mahometem Świat islamu 1. Arabia przed Mahometem 2. Pojawienie się islamu Członkowie licznych plemion arabskich byli politeistami; ważną rolę odgrywała pielgrzymka do Mekki (tutaj tzw. Czarny Kamień w świątyni Al-Kaaba)

Bardziej szczegółowo

PLAN WYNIKOWY. Rozkład materiału Religia muzułmańska. gr. I. Cele szczegółowe (operacyjne)

PLAN WYNIKOWY. Rozkład materiału Religia muzułmańska. gr. I. Cele szczegółowe (operacyjne) PLAN WYNIKOWY Rozkład materiału Religia muzułmańska gr. I Lp. Dział programow y Temat. Treści programowe 1. Qur an 1. Qur an jako Święta Księga Allaha, Czym jest Qur an dla muzułman ów? Co jest zawarte

Bardziej szczegółowo

ROZKŁAD MATERIAŁU. PLAN WYNIKOWY Religia muzułmańska. gr. III (I-III gimnazjum) Cele szczegółowe (operacyjne)

ROZKŁAD MATERIAŁU. PLAN WYNIKOWY Religia muzułmańska. gr. III (I-III gimnazjum) Cele szczegółowe (operacyjne) ROZKŁAD MATERIAŁU PLAN WYNIKOWY Religia muzułmańska gr. III (I-III gimnazjum) Lp. Dział programowy Temat. Treści programowe Cele szczegółowe (operacyjne) Poziom wymagań p pp Środki dydaktyczne/metody uwagi

Bardziej szczegółowo

ISLAM. Allah. Mahomet

ISLAM. Allah. Mahomet ISLAM Obecnie Islam ma ponad 1,5 miliarda wyznawców i jest to druga największa religia na świecie. Islam narodził się na Bliskim Wschodzie, a stamtąd rozprzestrzenił się do wielu krajów Azji i Afryki.

Bardziej szczegółowo

Zdania odrębne w praktyce sądów najwyższych państw członkowskich

Zdania odrębne w praktyce sądów najwyższych państw członkowskich DYREKCJA GENERALNA DS. POLITYK WEWNĘTRZNYCH DEPARTAMENT TEMATYCZNY C: PRAWA OBYWATELSKIE I SPRAWY KONSTYTUCYJNE KWESTIE PRAWNE Zdania odrębne w praktyce sądów najwyższych państw członkowskich STRESZCZENIE

Bardziej szczegółowo

dla najmłodszych. 8. polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com

dla najmłodszych. 8. polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com dla najmłodszych 8 polska wersja: naukapoprzezzabawewordpresscom Prawdomównosc Mówienie prawdy to bardzo dobry zwyczaj Jeśli zawsze mówimy prawdę, chronimy się przed wieloma kłopotami Oto opowieść o kimś,

Bardziej szczegółowo

dla najmłodszych. 8. polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com

dla najmłodszych. 8. polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com dla najmłodszych 8 polska wersja: naukapoprzezzabawewordpresscom Prawdomównosc `` Mówienie prawdy to bardzo dobry zwyczaj Jeśli zawsze mówimy prawdę, chronimy się przed wieloma kłopotami Oto opowieść o

Bardziej szczegółowo

Dyrektor szkoły, a naciski zewnętrzne

Dyrektor szkoły, a naciski zewnętrzne 2.2.2. Dyrektor szkoły, a naciski zewnętrzne Niezwykle trudno mówić jest o wpływie dyrektora szkoły na funkcjonowanie i rozwój placówki bez zwrócenia uwagi na czynniki zewnętrzne. Uzależnienie od szefa

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA SYLABUS

OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA SYLABUS 1 OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA SYLABUS Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim: Prawo islamu 2 Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim: Islamic Law Jednostka prowadząca przedmiot: Katedra

Bardziej szczegółowo

dla najmłodszych polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com

dla najmłodszych polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com dla najmłodszych.1. polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com Rodzice i dzieci w islamie ` ` ` dla najmłodszych.2. polska wersja: naukapoprzezzabawe.wordpress.com ` dla najmłodszych.3.

Bardziej szczegółowo

6 godz. (edukacja polonistyczna, edukacja matematyczna, plastyczna) 2 godz. (prezentacja projektu i jego ocena)

6 godz. (edukacja polonistyczna, edukacja matematyczna, plastyczna) 2 godz. (prezentacja projektu i jego ocena) SCENARIUSZ PROJEKTU EDUKACYJNEGO NR 1/II Tytuł: Klasa: Kształtowane kompetencje: Efekty kształcenia: Szkoła dawniej i dziś druga - społeczne, - językowe, - matematyczne. Uczeń: - podaje temat projektu

Bardziej szczegółowo

1) W jaki sposób rady samorządów uczniowskich szkół w mojej gminie dokumentują swoją działalność?

1) W jaki sposób rady samorządów uczniowskich szkół w mojej gminie dokumentują swoją działalność? Braki w informowaniu przez rady samorządów uczniowskich o swoich działaniach oraz unikanie przez nie odpowiedzi na prośby o udostępnienie informacji na ich temat. AGKMPRS Spis treści 1. Wybór i opis problemu

Bardziej szczegółowo

r. rok szkolny 2012/2013

r. rok szkolny 2012/2013 04.04.2013r. rok szkolny 2012/2013 Do sprawdzianu po szkole podstawowej przystąpiło 71 uczniów. Wszyscy uczniowie pisali sprawdzian w wersji standardowej. Struktura arkusza sprawdzającego umiejętności

Bardziej szczegółowo

Wykład 4 Logika dla prawników. Dyskusja oraz rodzaje argumentów

Wykład 4 Logika dla prawników. Dyskusja oraz rodzaje argumentów Wykład 4 Logika dla prawników Dyskusja oraz rodzaje argumentów 1 * Wykład opracowany w oparciu o podręczniki: T. Hołówka, Kultura logiczna w przykładach, Warszawa 2006. K. Szymanek, K. A. Wieczorek, A.

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA DLA MŁODYCH. Osiąganie celów. moduł 3 PODRĘCZNIK PROWADZĄCEGO. praca, życie, umiejętności. Akademia dla Młodych

AKADEMIA DLA MŁODYCH. Osiąganie celów. moduł 3 PODRĘCZNIK PROWADZĄCEGO. praca, życie, umiejętności. Akademia dla Młodych Osiąganie moduł 3 Temat 3, Poziom 1 PODRĘCZNIK PROWADZĄCEGO Akademia dla Młodych Moduł 3 Temat 3 Poziom 1 Zarządzanie czasem Przewodnik prowadzącego Cele szkolenia Efektywność osobista pozwala Uczestnikom

Bardziej szczegółowo

Jesper Juul. Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem

Jesper Juul. Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem Jesper Juul Zamiast wychowania O sile relacji z dzieckiem Dzieci od najmłodszych lat należy wciągać w proces zastanawiania się nad różnymi decyzjami i zadawania sobie pytań w rodzaju: Czego chcę? Na co

Bardziej szczegółowo

Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową.

Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową. Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową. STANDARDY OSIĄGNIĘĆ: Rozwój osobowy i intelektualny uczniów wynikający z ich uczestnictwa w zajęciach etyki podążając za przyjętymi

Bardziej szczegółowo

Dorośli, chcemy wam powiedzieć, że

Dorośli, chcemy wam powiedzieć, że Dorośli, chcemy wam powiedzieć, że Pod takim hasłem upłynęły obchody Ogólnopolskiego Dnia Praw Dziecka w Szkole Podstawowej nr 88 im. Poznańskich Koziołków w Poznaniu. Pomimo tego, że najważniejsze wydarzenia

Bardziej szczegółowo

Ankieta. Instrukcja i Pytania Ankiety dla młodzieży.

Ankieta. Instrukcja i Pytania Ankiety dla młodzieży. Ankieta Instrukcja i Pytania Ankiety dla młodzieży www.fundamentywiary.pl Pytania ankiety i instrukcje Informacje wstępne Wybierz datę przeprowadzenia ankiety w czasie typowego spotkania grupy młodzieżowej.

Bardziej szczegółowo

30-dniowe #FajneWyzwanie Naucz się prowadzić Dziennik!

30-dniowe #FajneWyzwanie Naucz się prowadzić Dziennik! 30-dniowe #FajneWyzwanie Naucz się prowadzić Dziennik! Witaj w trzydziestodniowym wyzwaniu: Naucz się prowadzić dziennik! Wydrukuj sobie cały arkusz, skrupulatnie każdego dnia uzupełniaj go i wykonuj zadania

Bardziej szczegółowo

KLASY I-III &3. 4. Ocenianie bieżące ucznia dokonywane jest za pomocą cyfr 1-6.: Dopuszcza się komentarz słowny lub pisemny typu:

KLASY I-III &3. 4. Ocenianie bieżące ucznia dokonywane jest za pomocą cyfr 1-6.: Dopuszcza się komentarz słowny lub pisemny typu: KLASY I-III &3 1. W klasach I III śródroczna i roczna ocena klasyfikacyjna jest oceną opisową. 2. Śródroczna i roczna opisowa ocena klasyfikacyjna z zajęć edukacyjnych, o której mowa w art. 44i ust. 1

Bardziej szczegółowo

Instrukcja wypełniania arkusza analizy zdarzenia krytycznego

Instrukcja wypełniania arkusza analizy zdarzenia krytycznego Instrukcja wypełniania arkusza analizy zdarzenia krytycznego Zastanów się, czy w czasie trwania praktyki w przedszkolu zdarzyło się coś, co wydało ci się ciekawe, ważne, znaczące dla ciebie, dla któregoś

Bardziej szczegółowo

Mahomet. Syracydes.pl

Mahomet. Syracydes.pl Islam Mahomet (ur. 570 zm. 632 r.) W 595 r. małżeństwo z Chadidżą. Około 610 r. - wizje anioła Gabriela. Ucieczka z Mekki do Medyny 15 lipca 622 r. tradycyjna data narodzin islamu. Podział po śmierci Mahometa:

Bardziej szczegółowo

Oddolne projekty uczniów

Oddolne projekty uczniów Samorząd uczniowski jako doświadczenie aktywności obywatelskiej Oddolne projekty uczniów Olga Napiontek, Joanna Pietrasik projekt Szkolenie jest częścią projektu Samorząd uczniowski jako doświadczenie

Bardziej szczegółowo

Wiedza. Znać i rozumieć ulubione metody uczenia się, swoje słabe i mocne strony, znać swoje. Umiejętności

Wiedza. Znać i rozumieć ulubione metody uczenia się, swoje słabe i mocne strony, znać swoje. Umiejętności ZDOLNOŚĆ UCZENIA SIĘ Zdolność rozpoczęcia procesu uczenia się oraz wytrwania w nim, organizacja tego procesu, zarządzanie czasem, skuteczna organizacja informacji - indywidualnie lub w grupie. Ta kompetencja

Bardziej szczegółowo

6. TWORZYMY OPOWIEŚĆ DO RZUTÓW KOSTKĄ CZYLI O UKŁADANIU OPOWIADAŃ

6. TWORZYMY OPOWIEŚĆ DO RZUTÓW KOSTKĄ CZYLI O UKŁADANIU OPOWIADAŃ 6. TWORZYMY OPOWIEŚĆ DO RZUTÓW KOSTKĄ CZYLI O UKŁADANIU OPOWIADAŃ 27 Małgorzata Sieńczewska 6. TWORZYMY OPOWIEŚĆ DO RZUTÓW KOSTKĄ CZYLI O UKŁADANIU OPOWIADAŃ Cele ogólne w szkole podstawowej: zdobycie

Bardziej szczegółowo

WERYFIKACJA ZAWARTEJ UGODY ORAZ POSTĘPOWANIE PO ZAKOŃCZENIU MEDIACJI

WERYFIKACJA ZAWARTEJ UGODY ORAZ POSTĘPOWANIE PO ZAKOŃCZENIU MEDIACJI dr Marta Janina Skrodzka WERYFIKACJA ZAWARTEJ UGODY ORAZ POSTĘPOWANIE PO ZAKOŃCZENIU MEDIACJI Wprowadzenie Najbardziej pożądanym rezultatem prowadzenia postępowania mediacyjnego jest zawarcie przez strony

Bardziej szczegółowo

Sunnickie szkoły prawa muzułmanskiego

Sunnickie szkoły prawa muzułmanskiego Małgorzata Samojedny Sunnickie szkoły prawa muzułmanskiego Jeden prawnik może bardziej przeciwstawić się szatanowi niż tysiąc niewykształconych ludzi ich modlitwami 1 Słowa kluczowe: islam, sunnici, szkoły

Bardziej szczegółowo

Innowacja w praktyce szkolnej

Innowacja w praktyce szkolnej Innowacja w praktyce szkolnej Jakie są podstawowe założenia innowacji? Czy nauczyciel może sam zdecydować, co jest innowacją, czy też musi sięgać do określonych wymagań prawnych? Zgodnie z definicją innowacja

Bardziej szczegółowo

NAUCZANIA RELIGII MUZUŁMAŃSKIEJ

NAUCZANIA RELIGII MUZUŁMAŃSKIEJ MUZUŁMAŃSKI ZWIĄZEK RELIGIJNY W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ PODSTAWA PROGRAMOWA NAUCZANIA RELIGII MUZUŁMAŃSKIEJ Białystok, sierpień 2009 r. Opracował zespół w składzie: mgr Rozalia Bogdanowicz przewodnicząca,

Bardziej szczegółowo

AMERYKAŃSKIE WIZY DLA POLAKÓW

AMERYKAŃSKIE WIZY DLA POLAKÓW AMERYKAŃSKIE WIZY DLA POLAKÓW Warszawa, luty 2004 r. W sondażu OBOP z 5-8 lutego 2004 r. okazało się, że: 80%. badanych uznało sprawę amerykańskich wiz dla Polaków za sprawę ważną dla Polski, zaś 39% -

Bardziej szczegółowo

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r. III CZP 128/13

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r. III CZP 128/13 Id: 20382 [S]posób doręczenia określony w art. 1160 k.p.c., należy stosować także do wyroków sądów polubownych. ( ) [B]rak dostatecznych podstaw, aby przez pisemne zawiadomienie, o którym mowa w art. 1160

Bardziej szczegółowo

Lekcja szkoły sobotniej Kazanie Spotkania biblijne w kościele, w domu, podczas wyjazdów

Lekcja szkoły sobotniej Kazanie Spotkania biblijne w kościele, w domu, podczas wyjazdów Lekcja szkoły sobotniej Kazanie Spotkania biblijne w kościele, w domu, podczas wyjazdów sprawia, że otwieramy się na działanie Ducha Świętego prowadzi do zmian jest często początkiem i nauką duchowego

Bardziej szczegółowo

ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM?

ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM? 3 ASERTYWNOŚĆ W RODZINIE JAK ODMAWIAĆ RODZICOM? Czy potrzeby Twoich rodziców są ważniejsze niż Twoje? Czy kłócisz się z mężem o wizyty u mamy i taty? A może masz wrażenie, że Twoi rodzice nie zauważyli,

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć edukacyjnych nr 4.3 Temat zajęć: Analiza własnych predyspozycji zawodowych

Scenariusz zajęć edukacyjnych nr 4.3 Temat zajęć: Analiza własnych predyspozycji zawodowych Strona1 Wioletta Kilar Scenariusz zajęć edukacyjnych nr 4.3 Temat zajęć: Analiza własnych predyspozycji zawodowych 1. Cele lekcji: Uczeń: wymienia przykłady kompetencji miękkich i twardych, rozpoznaje

Bardziej szczegółowo

Islam, inaczej zwany mahometanizm, jest jedną z największych religii monoteistycznych na świecie. Pod względem liczebności zajmuje ona drugie

Islam, inaczej zwany mahometanizm, jest jedną z największych religii monoteistycznych na świecie. Pod względem liczebności zajmuje ona drugie Islam, inaczej zwany mahometanizm, jest jedną z największych religii monoteistycznych na świecie. Pod względem liczebności zajmuje ona drugie miejsce, zaraz po chrześcijaństwie. Nazwa islam pochodzi od

Bardziej szczegółowo

tekstu w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu. Uczniowie otrzymają dwa polecenia do wyboru:

tekstu w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu. Uczniowie otrzymają dwa polecenia do wyboru: II część egzaminu maturalnego z języka polskiego (poziom podstawowy) obejmuje pisanie własnego tekstu w związku z tekstem literackim zamieszczonym w arkuszu. Uczniowie otrzymają dwa polecenia do wyboru:

Bardziej szczegółowo

Centrum Rozwoju Talentów i Dobre Lekcje. zapraszają uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych na FERIE Z TALENTAMI

Centrum Rozwoju Talentów i Dobre Lekcje. zapraszają uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych na FERIE Z TALENTAMI Centrum Rozwoju Talentów i Dobre Lekcje zapraszają uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych na FERIE Z TALENTAMI otwarte warsztaty i prelekcje 16-20 stycznia 2017 Chcesz poznać swoje talenty i

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKATzBADAŃ. 35. rocznica powstania NSZZ Solidarność NR 114/2015 ISSN

KOMUNIKATzBADAŃ. 35. rocznica powstania NSZZ Solidarność NR 114/2015 ISSN KOMUNIKATzBADAŃ NR 114/2015 ISSN 2353-5822 35. rocznica powstania NSZZ Solidarność Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej Budżet partycypacyjny czego potrzebuje nasza okolica?

Scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej Budżet partycypacyjny czego potrzebuje nasza okolica? Scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów szkoły ponadgimnazjalnej Budżet partycypacyjny czego potrzebuje nasza okolica? Autor: Krzysztof Romaniuk 1. Temat: Budżet partycypacyjny czego potrzebuje nasza

Bardziej szczegółowo

GODZINA WYCHOWAWCZA W GIMNAZJUM- KONSPEKT. Temat zajęć: W poszukiwaniu wartościowych dróg życia.

GODZINA WYCHOWAWCZA W GIMNAZJUM- KONSPEKT. Temat zajęć: W poszukiwaniu wartościowych dróg życia. GODZINA WYCHOWAWCZA W GIMNAZJUM- KONSPEKT Temat zajęć: W poszukiwaniu wartościowych dróg życia. Cele ogólne : 1. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych i medialnych. 2. Motywowanie do działania. 3. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ D UNIEWAŻNIENIE DZIAŁ 2 PRZEPISY PRAWA MATERIALNEGO. Przepisy prawa materialnego

CZĘŚĆ D UNIEWAŻNIENIE DZIAŁ 2 PRZEPISY PRAWA MATERIALNEGO. Przepisy prawa materialnego WYTYCZNE DOTYCZĄCE ROZPATRYWANIA SPRAW ZWIĄZANYCH ZE WSPÓLNOTOWYMI ZNAKAMI TOWAROWYMI PRZEZ URZĄD HARMONIZACJI RYNKU WEWNĘTRZNEGO (ZNAKI TOWAROWE I WZORY) CZĘŚĆ D UNIEWAŻNIENIE DZIAŁ 2 PRZEPISY PRAWA MATERIALNEGO

Bardziej szczegółowo

IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA

IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA PROJEKT ETYKI KANTA W POSZUKIWANIU OBIEKTYWNYCH PODSTAW ETYKI Wobec krytyki Huma Immanuel Kant stara się znaleść jakąś obiektywną podstawę dla etyki, czyli wykazać, że

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 28 października 2005 r., II CK 174/05. Czynność prawna podjęta w celu przestępczym jest nieważna (art. 58 1

Wyrok z dnia 28 października 2005 r., II CK 174/05. Czynność prawna podjęta w celu przestępczym jest nieważna (art. 58 1 Wyrok z dnia 28 października 2005 r., II CK 174/05 k.c.). Czynność prawna podjęta w celu przestępczym jest nieważna (art. 58 1 Sędzia SN Józef Frąckowiak (przewodniczący, sprawozdawca) Sędzia SN Mirosław

Bardziej szczegółowo

Wykładnia prawa islamu według hanbalickiej szkoły prawa

Wykładnia prawa islamu według hanbalickiej szkoły prawa Małgorzata Samojedny (Uniwersytet Wrocławski) Wykładnia prawa islamu według hanbalickiej szkoły prawa Abstract Hanbali s interpretation of Islamic law The Islamic world, much like Christianity, is not

Bardziej szczegółowo

Przemiana nauczycieli: W jaki sposób wspierać nauczycieli w pracy nad zmianą praktyki? dr John M. Fischer Uniwersytet Stanowy Bowling Green Ohio, USA

Przemiana nauczycieli: W jaki sposób wspierać nauczycieli w pracy nad zmianą praktyki? dr John M. Fischer Uniwersytet Stanowy Bowling Green Ohio, USA Przemiana nauczycieli: W jaki sposób wspierać nauczycieli w pracy nad zmianą praktyki? dr John M. Fischer Uniwersytet Stanowy Bowling Green Ohio, USA Jak wspieramy samodzielną refleksję i rozwój u nauczycieli?

Bardziej szczegółowo

Muzułmanie w Polsce konflikt czy pokojowe współistnienie? dr Piotr Krzyżanowski

Muzułmanie w Polsce konflikt czy pokojowe współistnienie? dr Piotr Krzyżanowski Muzułmanie w Polsce konflikt czy pokojowe współistnienie? dr Piotr Krzyżanowski Mniejszość muzułmańska w Polsce Mniejszość muzułmańska w Polsce składa się z dwóch grup. Pierwsza z nich, mniej liczna, to

Bardziej szczegółowo

WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW

WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW ĆWICZENIA IV WPŁYW RELIGII I KULTURY NA ROZWÓJ WSPÓŁCZESNYCH PAŃSTW POJĘCIE RELIGII I KULTURY RELIGIA to zespół wierzeń dotyczących ludzkości i człowieka, związanych z nim zagadnień oraz form organizacji

Bardziej szczegółowo

Wyrok z dnia 14 maja 1999 r. I PKN 47/99

Wyrok z dnia 14 maja 1999 r. I PKN 47/99 Wyrok z dnia 14 maja 1999 r. I PKN 47/99 Wskazanie faktów i rzeczowych okoliczności dotyczących osoby pracownika bądź jego zachowania w procesie świadczenia pracy lub zdarzeń - także niezależnych od niego

Bardziej szczegółowo

O czym, dlaczego i dla kogo napisaliśmy Jak na dłoni. Genetyka Zwycięstwa

O czym, dlaczego i dla kogo napisaliśmy Jak na dłoni. Genetyka Zwycięstwa O czym, dlaczego i dla kogo napisaliśmy Jak na dłoni. Genetyka Zwycięstwa Dawno dawno temu wstępujący na tron osiemnastoletni król Jigme Singye Wnagchuck, najmłodszy monarcha świata, ogłosił: Szczęście

Bardziej szczegółowo

Finansuj misjonarza w programie misja_pl. 1 Tymoteusza 5,18

Finansuj misjonarza w programie misja_pl. 1 Tymoteusza 5,18 Finansuj misjonarza w programie misja_pl 1 Tymoteusza 5,18 Kim jest Misjonarz? JEST NIM POJEDYNCZY CHRZEŚCIJANIN LUB MAŁŻEŃSTWO WIERZĄCYCH LUDZI, KTÓRZY ZA APROBATĄ SWOJEGO MACIERZYSTEGO ZBORU ZOSTALI

Bardziej szczegółowo

Czy opinia podatkowa przygotowana przez doradcę wypełnia znamiona definicji pojęcia utworu na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych?

Czy opinia podatkowa przygotowana przez doradcę wypełnia znamiona definicji pojęcia utworu na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych? Czy opinia podatkowa przygotowana przez doradcę wypełnia znamiona definicji pojęcia utworu na gruncie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych? Polski ustawodawca wprowadził możliwość stosowania

Bardziej szczegółowo

MĄDROŚCI NIEPRZEMIJAJĄCE

MĄDROŚCI NIEPRZEMIJAJĄCE Krystyna Alagor MĄDROŚCI NIEPRZEMIJAJĄCE (wydanie drugie, poprawione i połączone) Copyright by Wydawnictwo Autorskie ALAGOR Krystyna Krawczyk 2007 Skład i łamanie: Rafał Celej Wydawnictwo: W.A. ALAGOR

Bardziej szczegółowo

Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską.

Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską. Poradnik opracowany przez Julitę Dąbrowską. Pobrany ze strony www.kalitero.pl. Masz pytania skontaktuj się ze mną. Dokument stanowi dzieło w rozumieniu polskich i przepisów prawa. u Zastanawiasz się JAK

Bardziej szczegółowo

Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces!

Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces! Janusz A. Marszalec Jak zostać przedsiębiorcą Zbuduj własną firmę i odnieś sukces! Obecnym i przyszłym przedsiębiorcom, którzy codziennie walczą o lepszy byt dla siebie i rodziny, i o lepszy świat. W książce

Bardziej szczegółowo

Test mocny stron. 1. Lubię myśleć o tym, jak można coś zmienić, ulepszyć. Ani pasuje, ani nie pasuje

Test mocny stron. 1. Lubię myśleć o tym, jak można coś zmienić, ulepszyć. Ani pasuje, ani nie pasuje Test mocny stron Poniżej znajduje się lista 55 stwierdzeń. Prosimy, abyś na skali pod każdym z nich określił, jak bardzo ono do Ciebie. Są to określenia, które wiele osób uznaje za korzystne i atrakcyjne.

Bardziej szczegółowo

Spersonalizowany Plan Biznesowy

Spersonalizowany Plan Biznesowy Spersonalizowany Plan Biznesowy Zarabiaj pieniądze poprzez proste dzielenie się tym unikalnym pomysłem. DUPLIKOWANIE TWOJEGO BIZNESU EN101 W En101, usiłowaliśmy wyjąć zgadywanie z marketingu. Poniżej,

Bardziej szczegółowo

Inny Obcy Potwór. Kulturowo-społeczne aspekty odmienności przez wieki

Inny Obcy Potwór. Kulturowo-społeczne aspekty odmienności przez wieki Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych zaprasza do udziału w Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Inny Obcy Potwór. Kulturowo-społeczne aspekty odmienności przez wieki Bydgoszcz, 10-11 wrzesień

Bardziej szczegółowo

KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ REGULAMIN DOTYCZĄCY KONFLIKTÓW INTERESÓW

KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ REGULAMIN DOTYCZĄCY KONFLIKTÓW INTERESÓW KODEKS ETYKI ZAWODOWEJ REGULAMIN DOTYCZĄCY KONFLIKTÓW INTERESÓW REGULAMIN DOTYCZĄCY KONFLIKTÓW INTERESÓW Pracownicy firmy Magna są zobowiązani działać w jej najlepszym interesie. Interesy osobiste pracownika

Bardziej szczegółowo

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sygn. akt II UK 335/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 25 lipca 2012 r. SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Bogusław Cudowski SSN Małgorzata

Bardziej szczegółowo

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk Etyka Tożsamość i definicja Ks. dr Artur Aleksiejuk 1. ETYKA A FILOZOFIA PYTANIA PROBLEMOWE: Czy etyka musi być dyscypliną filozoficzną? Czy etyka może być wolna od filozoficznych założeń? Czy i jak dalece

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA. PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA.  PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI www.akademiadlamlodych.pl PODRĘCZNIK WPROWADZENIE Akademia dla Młodych to nowa inicjatywa mająca na celu wspieranie ludzi młodych w rozwijaniu umiejętności niezbędnych w ich miejscu

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Piotr Prusinowski

POSTANOWIENIE. SSN Piotr Prusinowski Sygn. akt I UK 42/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 lutego 2019 r. SSN Piotr Prusinowski w sprawie z odwołania A. S.-H. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. o zasiłek

Bardziej szczegółowo

Zasady życia społecznego. Katolicka Nauka Społeczna

Zasady życia społecznego. Katolicka Nauka Społeczna Zasady życia społecznego Katolicka Nauka Społeczna 1. Wolność w sferze ekonomicznej Wolny rynek jest niezbędnym narzędziem w ekonomii jednak nie wszystkie dobra mogą podlegać jego regulacjom nie wszystkie

Bardziej szczegółowo

Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana?

Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana? Bóg a prawda... ustanawiana czy odkrywana? W skali od 1 do 10 (gdzie 10 jest najwyższą wartością) określ, w jakim stopniu jesteś zaniepokojony faktem, że większość młodzieży należącej do Kościoła hołduje

Bardziej szczegółowo

ŻYWIOŁ POWIETRZA - ĆWICZENIA

ŻYWIOŁ POWIETRZA - ĆWICZENIA Strona1 ŻYWIOŁ POWIETRZA - ĆWICZENIA Cz. III Aby uzyskać namacalny efekt oddziaływania energii Żywiołu Powietrza w Twoim życiu - jednocześnie korzystaj i z przygotowanych tu ćwiczeń i z opisu procesów

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY

SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY POSZUKIWANIE P R A W D Y POCZĄTKIEM MĄDROŚCI SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY DŁUGOFALOWY PROGRAM WYCHOWAWCZY SZKOŁY PODSTAWOWEJ nr 73 IM. GENERAŁA WŁADYSŁAWA ANDERSA we WROCŁAWIU OPRACOWANIE I NOWELIZACJA:

Bardziej szczegółowo

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski

POSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski Sygn. akt II UK 83/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 czerwca 2013 r. SSN Zbigniew Korzeniowski w sprawie z wniosku K. R. przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa

Bardziej szczegółowo

ARGUMENTY KOSMOLOGICZNE. Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych

ARGUMENTY KOSMOLOGICZNE. Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych ARGUMENTY KOSMOLOGICZNE Sformułowane na gruncie nauk przyrodniczych O CO CHODZI W TYM ARGUMENCIE Argument ten ma pokazać, że istnieje zewnętrzna przyczyna wszechświata o naturze wyższej niż wszystko, co

Bardziej szczegółowo

"Dwójeczka 14" Numer 15 04/17 PROJEKTU

Dwójeczka 14  Numer 15 04/17 PROJEKTU Zespół Szkół nr2 Publiczne Gimnazjum im Marszałka Józefa Piłsudskiego Leśna15 07-320, Małkinia Górna Numer 15 04/17 WWWJUNIORMEDIAPL ORGANIZATOR PROJEKTU PARTNER " 14" Polska The Times Numer 15 04/2017

Bardziej szczegółowo

Kary i nagrody w wychowaniu dziecka

Kary i nagrody w wychowaniu dziecka Kary i nagrody w wychowaniu dziecka W dzisiejszych czasach, w których wszystko jest tak względne, trudne i skomplikowane, co może być oparciem dla dzieci? Pozostali jedynie rodzice. W żadnej innej epoce

Bardziej szczegółowo

ETAPY PROCESU BADAWCZEGO. wg Babińskiego

ETAPY PROCESU BADAWCZEGO. wg Babińskiego ETAPY PROCESU BADAWCZEGO wg Babińskiego NA ZACHĘTĘ Ludowe porzekadło mówi: CIEKAKAWOŚĆ TO PIERWSZY STOPIEŃ DO PIEKŁA. ale BEZ CIEKAWOŚCI I CHĘCI POZNANIA NIE MA Nauki Badań Rozwoju I jeszcze kilku ciekawych

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA WYBORU KANDYDATA NA PATRONA SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 27 W TORUNIU

PROCEDURA WYBORU KANDYDATA NA PATRONA SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 27 W TORUNIU PROCEDURA WYBORU KANDYDATA NA PATRONA SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 27 W TORUNIU I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO PRAWNE 1. Niniejsza procedura została opracowana przez Dyrektora Szkoły Nr 27 w Toruniu i podlega zaopiniowaniu

Bardziej szczegółowo

Część 11. Rozwiązywanie problemów.

Część 11. Rozwiązywanie problemów. Część 11. Rozwiązywanie problemów. 3 Rozwiązywanie problemów. Czy jest jakiś problem, który trudno Ci rozwiązać? Jeżeli tak, napisz jaki to problem i czego próbowałeś, żeby go rozwiązać 4 Najlepsze metody

Bardziej szczegółowo

ZAPIS STENOGRAFICZNY. Posiedzenie Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej (21.) w dniu 12 kwietnia 2016 r. IX kadencja

ZAPIS STENOGRAFICZNY. Posiedzenie Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej (21.) w dniu 12 kwietnia 2016 r. IX kadencja ZAPIS STENOGRAFICZNY Posiedzenie Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej (21.) w dniu 12 kwietnia 2016 r. IX kadencja Porządek obrad: 1. Opinia komisji o petycji dotyczącej podjęcia inicjatywy

Bardziej szczegółowo

Rok Nowa grupa śledcza wznawia przesłuchania profesorów Unii.

Rok Nowa grupa śledcza wznawia przesłuchania profesorów Unii. Rok 2017. Nowa grupa śledcza wznawia przesłuchania profesorów Unii. Czego dowiemy się o podejrzanych? Jak potoczy się śledztwo? Czy przyznają się do winy? 1/5 Pierwszym oskarżonym będzie Profesor Tomasz

Bardziej szczegółowo

Kodeks Etyki. BIURA POMORSKIEJ RADY Federacji Stowarzyszeń Naukowo Technicznych NOT w Gdańsku

Kodeks Etyki. BIURA POMORSKIEJ RADY Federacji Stowarzyszeń Naukowo Technicznych NOT w Gdańsku Kodeks Etyki BIURA POMORSKIEJ RADY Federacji Stowarzyszeń Naukowo Technicznych NOT w Gdańsku Wprowadzenie Nasz Kodeks Etyki zawiera wypracowane przy udziale Pracowników i Klientów, podstawowe reguły etycznego

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć z wykorzystaniem metody projektu

Scenariusz zajęć z wykorzystaniem metody projektu NOWE TECHNOLOGIE NA USŁUGACH EDUKACJI Scenariusz zajęć z wykorzystaniem metody projektu PUBLICZNA SZKOŁA PODSTAWOWA Z ODDZIAŁAMI SPORTOWYMI W DOBRZENIU WIELKIM NAUCZYCIEL PROWADZĄCY ZAJĘCIA Elżbieta Rychlik

Bardziej szczegółowo

Kodeks Etyczny. Compass Group

Kodeks Etyczny. Compass Group Kodeks Etyczny Compass Group Spis treści Wstęp 4 1. Relacje z naszymi pracownikami 5 2. Relacje z klientami i konsumentami 6 3. Relacje z inwestorami 7 4. Relacje z dostawcami i podwykonawcami 8 5. Relacje

Bardziej szczegółowo

Bartosz Rakoczy * w obszarze specjalnym o charakterze ekologicznym], Rzeszów 2013 (review)

Bartosz Rakoczy * w obszarze specjalnym o charakterze ekologicznym], Rzeszów 2013 (review) Bartosz Rakoczy * Recenzja monografii autorstwa Prof. Jerzego Stelmasiaka pt. Interes indywidualny a interes publiczny w ochronie środowiska w obszarze specjalnym o charakterze ekologicznym, Rzeszów 2013

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia wstępne. Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr

Zagadnienia wstępne. Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr Zagadnienia wstępne POJĘCIE I CECHY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO PUBLICZNEGO Prawo międzynarodowe publiczne

Bardziej szczegółowo

Wymagania na oceny gimnazjum

Wymagania na oceny gimnazjum Wymagania na oceny gimnazjum Zanim zaczniemy oceniać ucznia, należy zapoznać go z kryteriami oceniania. Na początku roku szkolnego nauczyciel informuje uczniów o wymaganiach i kryteriach oceniania. Uczeń

Bardziej szczegółowo

ODKRYWCZE STUDIUM BIBLIJNE

ODKRYWCZE STUDIUM BIBLIJNE ODKRYWCZE STUDIUM BIBLIJNE EWANGELI JANA 6:44-45 Nikt nie może przyjść do mnie, jeżeli go nie pociągnie Ojciec, który mnie posłał, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym. Napisano bowiem u proroków: I będą

Bardziej szczegółowo

Hugo Grotius ( ) Franciszek Suarez ( ) Samuel Pufendorf ( )

Hugo Grotius ( ) Franciszek Suarez ( ) Samuel Pufendorf ( ) Hugo Grotius (1583-1645) Franciszek Suarez (1548-1617) Samuel Pufendorf (1632-1694) Tomistyczna koncepcja prawa jako rozumnego urządzenia świata (Hugo Grotius) Woluntarystyczna wizja prawa, którego źródłem

Bardziej szczegółowo

Grzech psuje. Wszyscy odstąpili od Boga, wszyscy popełnili zło. Nie ma takiego, co dobrze czyni, nie ma ani jednego. (List do Rzymian 3, 12)

Grzech psuje. Wszyscy odstąpili od Boga, wszyscy popełnili zło. Nie ma takiego, co dobrze czyni, nie ma ani jednego. (List do Rzymian 3, 12) Spotkanie 2 Grzech psuje moją przyjaźń z Bogiem Wszyscy odstąpili od Boga, wszyscy popełnili zło. Nie ma takiego, co dobrze czyni, nie ma ani jednego. (List do Rzymian 3, 12) Dobra Nowina głosi, że Bóg

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ETYKI DLA KLAS IV- VIII. SZKOŁY PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI Nr 162 W KRAKOWIE W ROKU SZKOLNYM

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ETYKI DLA KLAS IV- VIII. SZKOŁY PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI Nr 162 W KRAKOWIE W ROKU SZKOLNYM WYMAGANIA EDUKACYJNE Z ETYKI DLA KLAS IV- VIII SZKOŁY PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI Nr 162 W KRAKOWIE W ROKU SZKOLNYM 2018-2019 Opracowała: Renata Pulikowska 1 Na ocenę celującą uczeń: Wymienia

Bardziej szczegółowo

Rodzic w szkole jak budować pozytywne relacje? Marek Lecko

Rodzic w szkole jak budować pozytywne relacje? Marek Lecko Rodzic w szkole jak budować pozytywne relacje? Marek Lecko Jeśli wiesz co robisz, możesz robić to, co chcesz M. Fendelkrais RODZIC W SZKOLE Charakterystyka postaci Strategie komunikacyjne rodziców Typologia

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 4 S t r o n a

Spis treści. 4 S t r o n a Spis treści POZNAJ POSTĘPOWANIE SĄDOWE... 7 Sąd powszechny, sąd polubowny - co wybrać?... 8 Sąd polubowny... 8 Sąd powszechny... 9 Jaki wybór?... 9 Właściwy tryb postępowania A raczej, czy zawsze będzie

Bardziej szczegółowo

Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II

Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II Rozwój ku pełni człowieczeństwa w nauczaniu Papieża Jana Pawła II Wojciech Kosek Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka, Bielsko-Biała, 10. kwietnia 2014 r. Konferencja Personalistyczna koncepcja wychowania

Bardziej szczegółowo

3.2 TWORZENIE WŁASNEGO WEBQUESTU KROK 4. Opracowanie kryteriów oceny i podsumowania

3.2 TWORZENIE WŁASNEGO WEBQUESTU KROK 4. Opracowanie kryteriów oceny i podsumowania 3.2 TWORZENIE WŁASNEGO WEBQUESTU KROK 4 Opracowanie kryteriów i podsumowania Jeśli poważnie i krytycznie podszedłeś do swojej pracy, większą część WebQuestu masz już przygotowaną. Kolej na Kryteria ocen

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE: MAPA DZIENNYCH PRIORYTETÓW

ĆWICZENIE: MAPA DZIENNYCH PRIORYTETÓW ELASTYCZNE ZARZĄDZANIE CZASEM ĆWICZENIE: MAPA DZIENNYCH PRIORYTETÓW www.izakrejcapawski.pl Doba jest dla Ciebie za krótka? Ciągle brakuje Ci czasu? Gonisz zaległości? Nazywam się Iza Krejca-Pawski i swoim

Bardziej szczegółowo

Systemowe podejście - relacje

Systemowe podejście - relacje CLEAR LEADERSHIP Europejskie doświadczenia SKiTZ MATRIK transfer i kaskadowanie wiedzy Projekt współfinansowany w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+. Miejsce szkolenia: Gouda i Kopenhaga Data szkolenia:

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenia na Ramadan cz. 1

Ćwiczenia na Ramadan cz. 1 Ćwiczenia na Ramadan cz. 1 Bismillahi ar-rahmani ar-rahim Na podstawie opracowania z www. smartak. com oraz www.ummmaimoonahrecords.blogspot.com. Polska wersja przygotowana przez: www.naukapoprzezzabawe.wordpress.com

Bardziej szczegółowo

2/18/2016 ELEMENTY SOCJOLOGII CO TO JEST SOCJOLOGIA? GORĄCA SOCJOLOGIA A SOCJOLOGIA NAUKOWA

2/18/2016 ELEMENTY SOCJOLOGII CO TO JEST SOCJOLOGIA? GORĄCA SOCJOLOGIA A SOCJOLOGIA NAUKOWA ELEMENTY SOCJOLOGII dr Agnieszka Kacprzak CO TO JEST SOCJOLOGIA? socjologia (societas i logos nauka o społeczeństwie) Społeczeństwo jest to pewna liczba ludzi, którzy w określonych czasach i pod pewnymi

Bardziej szczegółowo

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA

SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Przedmiot: etyka Klasy: II/III Rok szkolny: 2015/2016 Szkoła: Szkoła Podstawowa im. Batalionów AK Gustaw i Harnaś w Warszawie ul. Cyrklowa 1 Nauczyciel prowadzący: mgr Piotr

Bardziej szczegółowo

Komantarzbiblijny.pl. Komentarze. 1 list apostoła Piotra

Komantarzbiblijny.pl. Komentarze. 1 list apostoła Piotra Komantarzbiblijny.pl Komentarze 1 list apostoła Piotra Październik 2015 1 Spis treści 1 Pt. 3:21... 3 2 Komentarz Biblijny do 1 Pt. 3:21 "Odpowiednik tego teraz i was wybawia, mianowicie chrzest (nie usunięcie

Bardziej szczegółowo