ROZWÓJ GIEŁDOWEGO RYNKU OBLIGACJI SKARBOWYCH NA PRZYKŁADZIE TRANSAKCJI INDYWIDUALNYCH

Transkrypt

1 Beata Klukowska ROZWÓJ GIEŁDOWEGO RYNKU OBLIGACJI SKARBOWYCH NA PRZYKŁADZIE TRANSAKCJI INDYWIDUALNYCH Obligacje skarbowe należą do podstawowych instrumentów rynku kapitałowego. Wszystkie zjawiska, które dokonują się w obrębie tego rynku, mają wpływ na cały system finansowy Polski. Z jednej strony emisja obligacji jest jednym ze sposobów zapewnienia rządowi bieżącej zdolności płatniczej, a z drugiej zaś stwarza korzystną lokatę oszczędnościową dla inwestorów finansowych. 1 Jednak polski rynek kapitałowy oprócz obligacji skarbowych oferuje inwestorom wiele różnych instrumentów finansowych. 1. Instrumenty finansowe notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie Inwestorzy na giełdzie mogą inwestować w instrumenty finansowe, zróżnicowane pod względem ryzyka. Instrumenty te przedstawione są na schemacie 1. Akcje to papiery wartościowe, które potwierdzają, że ich posiadacz jest właścicielem części majątku spółki akcyjnej. 2 Z tego faktu wynikają dla akcjonariusza określone prawa: 3 prawo do dywidendy, prawo uczestnictwa w spółce, prawo poboru akcji nowych emisji, prawo do udziału i głosu na walnym zgromadzeniu, prawo do udziału w masie likwidacyjnej, prawo do zarządzania spółką. 1 H. Wasilewska, T. Korczak, Obligacje skarbowe jako instrument rynku kapitałowego, Bank i Kredyt 1998, nr 4, s J. Ziębiec, System obrotu giełdowego. Przewodnik dla inwestorów, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Warszawa 2004, s K. Jajuga, Podstawy inwestowania na rynku papierów wartościowych, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Warszawa 2002, s. 22, J. Socha, Rynek papierów wartościowych w Polsce, Olympus, Warszawa 2003, s. 107.

2 146 Beata Klukowska Akcje są notowane na giełdzie w systemie notowań ciągłych lub w systemie notowań jednolitych, w zależności od wielkości spółki, wartości jej akcji i płynności. Schemat 1 Instrumenty finansowe notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie Instrumenty finansowe Akcje Obligacje Prawa poboru Prawa do akcji Prawa pierwszeństwa z obligacji Certyfikaty inwestycyjne Kontrakty terminowe Warranty opcyjne Jednostki indeksowe Opcje Źródło: opracowanie własne na podstawie: J. Ziębiec, System obrotu giełdowego. Przewodnik dla inwestorów, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Warszawa 2004, s Kolejnym instrumentem jest prawo poboru, czyli papier wartościowy, który oznacza prawo dotychczasowego akcjonariusza spółki do zakupu akcji nowej emisji po ustalonej cenie emisyjnej. 4 Ci akcjonariusze mogą jednak zrezygnować z prawa objęcia nowych akcji i sprzedają prawo poboru na giełdzie. Prawa do akcji (PDA) są to papiery wartościowe, z którego wynikają uprawnienia do otrzymania akcji nowej emisji spółki publicznej, które powstają z chwilą dokonania przydziału tych akcji i wygasają z chwilą zarejestrowania akcji w depozycie papierów wartościowych albo z dniem uprawomocnienia się postanowienia sądu rejestrowego odmawiającego wpisu o podwyższeniu kapitału zakładowego do rejestru przedsiębiorców. 5 4 Ibidem, s Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, Dz. U Nr 118, poz. 754, art. 4.

3 Rozwój giełdowego rynku obligacji skarbowych 147 Prawa pierwszeństwa z obligacji to papiery wartościowe, które dają ich posiadaczowi pierwszeństwo w nabyciu akcji spółki, która wyemituje obligacje, po określonej z góry cenie. 6 Następnym instrumentem są certyfikaty inwestycyjne, czyli papiery wartościowe emitowane przez zamknięte lub mieszane fundusze inwestycyjne. Są one potwierdzeniem uczestnictwa w funduszu. Certyfikaty inwestycyjne są na okaziciela, niepodzielne, reprezentują równe prawa majątkowe w danym funduszu. Umarzane są one tylko w przypadkach przewidzianych w Ustawie o funduszach inwestycyjnych. 7 Kontrakt terminowy to umowa między dwiema stronami, z których jedna zobowiązuje się do kupna, a druga do sprzedaży, w określonym terminie w przyszłości i po ustalonej w umowie cenie, określonej ilości instrumentu bazowego. Po zawarciu transakcji codziennie następuje aktualizacja zobowiązań. Inwestorzy mają do dyspozycji kontrakty na indeksy WIG20, TechWIG, MIGWIG, kontrakty na akcje spółek wchodzących w skład WIG20 oraz na kursy USD i EURO. 8 Innym instrumentem są warranty opcyjne. Są to papiery wartościowe, których wystawca zobowiązuje się do pokrycia różnicy między z góry ustaloną ceną wykonania a kursem giełdowym instrumentu bazowego. Emitentami warrantów na akcje innych spółek znajdujących się w obrocie publicznym są banki i inne instytucje finansowe. W przypadku tych warrantów notowanych na GPW nie wyklucza się dostawy instrumentu bazowego. 9 Jednostki indeksowe to papiery wartościowe, których cena odzwierciedla zmiany wartości danego indeksu. Umożliwia on inwestorowi inwestycję równoważną nabyciu całego portfela danego indeksu bez konieczności zakupu poszczególnych akcji wchodzących w skład tego indeksu. Na giełdzie notowane są jednostki indeksowe MiniWIG20, które odzwierciedlają zmiany indeksu WIG J. Ziębiec, System..., op. cit., s J. Socha, Rynek..., op. cit., s J. Ziębiec, System..,.op. cit., s J. Socha, Rynek..., op. cit., s J. Ziębiec, System..., op. cit., s.9.

4 148 Beata Klukowska Opcje to papiery wartościowe, które dają posiadaczowi prawo do uzyskania od emitenta pewnej wartości pieniężnej w ustalonym terminie po cenie ustalonej z góry. 11 Obligacje to papiery wartościowe emitowane w serii, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. 12 Inwestor, który je nabywa staje się wierzycielem emitenta i pobiera z tego tytułu odsetki obliczane od wartości nominalnej obligacji. Ze względu na podmiot emitujący, można wyróżnić następujące rodzaje obligacje: obligacje skarbowe (emitowane przez Skarb Państwa), obligacje przedsiębiorstw (emitowane przez przedsiębiorstwa), lub komercyjne, obligacje komunalne (emitowane przez gminy). 2. Charakterystyka obligacji skarbowych Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. Sprzedawana jest na rynku pierwotnym z dyskontem, według wartości nominalnej lub powyżej jej i wykupywana po upływie określonego terminu, nie krótszego niż jeden rok (365 dni). 13 Termin wykupu obligacji skarbowych przekracza zatem 1 rok. Obligacje skarbowe mają postać papierów wartościowych na okaziciela i przechowywane są w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych S.A. Sprzedawane są na przetargach, które organizuje Narodowy Bank Polski na podstawie umowy zawartej z Ministrem Finansów, w którym biorą udział dealerzy rynku skarbowych papierów wartościowych. Obligacje oferowane są również w sieci sprzedaży detalicznej. Obligacje skarbowe skierowane są do wszystkich podmiotów w kraju i za granicą K. Jajuga, Podstawy..., op. cit., s Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach, Dz. U Nr 83, poz. 420, art Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych, Dz. U Nr 155, poz. 1014, art J. Mojak, Prawo papierów wartościowych. Zarys wykładu, LexisNexis, Warszawa 2004, s. 102.

5 Rozwój giełdowego rynku obligacji skarbowych 149 Podstawą prawną emisji poszczególnych rodzajów obligacji skarbowych są rozporządzenia Ministra Finansów oraz Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych. Aktywność państwa w sferze zadłużenia wyraża się w zaciąganiu i obsłudze pożyczek oraz emisji skarbowych papierów wartościowych. W związku z tym, że Skarb Państwa przejął zobowiązania z tytułu zadłużenia zagranicznego, trzeba rozróżnić dwa rodzaje emisji skarbowych papierów wartościowych: 15 emisję klasyczną, emisję formalną. Celem emisji klasycznej jest pozyskanieśrodków pieniężnych na sfinansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, w tym głównie niedoboru budżetu państwa, spłat zobowiązań krótko- i długoterminowych oraz pokrycie ujemnego salda finansowania zagranicznego. Obligacje skarbowe wyemitowane w tym celu nazywane są aktywnymi. Obligacje te kierowane są na rynek finansowy i dlatego można je również nazywać rynkowymi. Natomiast emisja formalna dokonywana jest w celu przejęcia przez państwo zobowiązań już istniejących. Obligacje skarbowe tego rodzaju nazywane są pasywnymi. 16 Strukturę przedmiotową skarbowych papierów wartościowych emitowanych przez Ministerstwo Finansów przedstawia schemat 2. Obligacje skarbowe można podzielić ze względu na oprocentowanie na: obligacje o stały oprocentowaniu, obligacje o zmiennym oprocentowaniu, obligacje indeksowane, obligacje zerokuponowe. Obligacje o stałym oprocentowaniu to takie, w których oprocentowanie jest stałe i znane. Pozwala to na określenie płatności z tytułu posiadania obligacji w momencie zakupu. 15 S. Owsiak, Finanse publiczne. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa 2002, s G. Gołębiowski, Dług publiczny, w: System finansowy w Polsce, pod red. B. Pietrzaka, Z. Polańskiego, B. Woźniak, PWN, Warszawa 2003, s. 723.

6 150 Beata Klukowska Schemat 2 Skarbowe papiery wartościowe (SPW) emitowane przez Ministerstwo Finansów SPW Krajowe Zagraniczne obligacje Brady ego, obligacje zagraniczne Bony skarbowe Stałoprocentowe roczne, 2 letnie, do 5 lat, 5 letnie, 10 letnie, 20 letnie, 60% wewnętrznej pożyczki państwowej, 2-letnie zerokuponowe skonwertowane Rynkowe Obligacje skarbowe Zmiennoprocentowe roczne, 3 letnie, 7 letnie, do 10 lat, zamienne na akcje, nominowane w USD, typu private platement Oszczędnościowe obligacje 2-letnie, obligacje 4-letnie, obligacje 10-letnie Indeksowane 12-letnie Nierynkowe restrukturyzacyjne, na zwiększenie funduszy własnych BGŻ, nominowane w USD, konwersyjne, na wdrożenie umowy z Klubem Londyńskim Źródło: opracowanie własne na podstawie: dane Ministerstwa Finansów ze strony K. Marchewka-Bartkowiak, Zarządzanie długiem publicznym w krajach Unii Europejskiej i w Polsce, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 2003, s Obligacje o zmiennym oprocentowaniu to takie, w których oprocentowanie zmienia się w terminach płacenia odsetek. Jest ono zależne od stopy referencyjnej, która jest jedną ze stóp występujących na

7 Rozwój giełdowego rynku obligacji skarbowych 151 rynku. W terminie płacenia odsetek znana jest wartość tej stopy, co pozwala na określenie odsetek za przypadający następny okres odsetkowy. Obligacje indeksowane to takie, w których oprocentowanie za dany okres zależy od wartości pewnego indeksu, którym jest stopa inflacji w okresie poprzedzającym okres odsetkowy lub stopa inflacji w okresie odsetkowym. Obligacje zerokuponowe to takie, które obligatariusz nabywa po cenie niższej niż cena nominalna, a w dniu terminu wykupu otrzymuje kwotę równą wartości nominalnej. Mówi się, że ten rodzaj obligacji sprzedawany jest z dyskontem Zasady wprowadzania obligacji do obrotu giełdowego Generalną zasadą jest, że zanim papiery wartościowe zostaną publicznie zaoferowane inwestorom, powinny one być dopuszczone do obrotu giełdowego. Warunkiem koniecznym jest to, aby stały się przedmiotem publicznego obrotu, zdeponowanie w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych oraz to, aby ich zbywalność nie była ograniczona Wprowadzenie obligacji do publicznego obrotu W pierwszej kolejności emitenci składają dokumenty wraz z wniosek do Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG) o wydanie decyzji o dopuszczeniu papierów do publicznego obrotu, co związane jest z ujawnieniem informacji na temat emitenta papieru wartościowego. Celowi temu służy prospekt emisyjny i memorandum informacyjne. Wymogi co do treści tych dokumentów zostały określone rozporządzeniem Rady Ministrów. 18 Procedura ta jednak nie odnosi się do obligacji skarbowych. Obligacje skarbowe znajdują się w publicznym obrocie z mocy prawa. 19 KPWiG jest jedynie informowana o emisji obligacji skarbowych. Minister Finansów emituje również prospekt emisyjny, ale 17 K. Jajuga, Podstawy..., op. cit., s E. Gruszczyńska-Brożbar, Giełdowa alokacja kapitałów pieniężnych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2002, s Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie..., op. cit., art. 62.

8 152 Beata Klukowska nie podlega on analizie merytorycznej przez KPWiG. Stanowi on jedynie dokument informujący o emitencie, oprocentowaniu i innych warunkach, którymi zainteresowani są nabywcy Wprowadzenie obligacji do obrotu giełdowego Zarząd Giełdy na pisemny wniosek Ministra Finansów dokonuje wprowadzenia obligacji skarbowych do obrotu giełdowego. Wniosek ten powinien zawierać: 20 wskazanie podstawy prawnej emisji, kod obligacji nadany przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A., proponowany termin wprowadzenia obligacji skarbowych do obrotu giełdowego. Do wniosku załączona powinna być kopia listu emisyjnego oraz uchwała KDPW o przyjęciu obligacji do depozytu. Do obrotu giełdowego wprowadza się wszystkie obligacje skarbowe danej serii. Giełda podaje do publicznej wiadomości informację o liczbie obligacji skarbowych znajdujących się w obrocie giełdowym Cechy charakterystyczne obligacji giełdowych W latach na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie notowane były następujące rodzaje obligacji skarbowych: dwuletnie, trzyletnie, pięcioletnie, dziesięcioletnie, dwudziestoletnie. Cechy charakterystyczne obligacji skarbowych notowanych na giełdzie przedstawia tabela 1. Każda emisja obligacji posiada swój symbol, określający rodzaj obligacji, miesiąc i rok wykupu, np. TZ0907. Oznacza, że jest to 20 Szczegółowe zasady obrotu giełdowego na rynku podstawowym, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Warszawa 2004, s Ibidem, s

9 Rozwój giełdowego rynku obligacji skarbowych 153 obligacja trzyletnia o zmiennym oprocentowaniu o terminie wykupu we wrześniu W przypadku obligacji dwuletnich zerokuponowych odsetki nie przysługują ich posiadaczowi przed okresem wykupu. Po upływie tego terminu posiadacz obligacji otrzymuje kwotę równą ich wartości nominalnej. Oprocentowanie tych obligacji wynika z dyskonta, czyli sprzedaży po cenie niższej od wartości nominalnej. Niewątpliwą zaletą tych papierów jest fakt, że oprocentowanie to nabywca dostaje w momencie zakupu obligacji. Cechy charakterystyczne giełdowych obligacji skarbowych Tabela 1 L.p Rodzaj Wartość Sposób Częstotliwość Rodzaj obligacji Symbol. oprocentowania nominalna oprocentowania wypłat odsetek 1. Dwuletnie OK zerokuponowe 1000 zł dyskonto przy wykupie 2. Trzyletnie TZ zmienne 100 zł stopa zależy od średniej rentowności 13- co kwartał tygodniowych bonów skarbowych 3. Pięcioletnie OS, SP, stałe PS 1000 zł stała stopa co roku stopa zmienna zależy od średniej 4. Dziesięcioletnie DS, DZ stałe, zmienne 1000 zł rentowności 52- co roku tygodniowych bonów skarbowych 5. Dwudziestoletnie WS stałe 1000 zł stała stopa co roku Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Roczników Giełdowych , Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Emisja obligacji trzyletnich odbywa się co trzy miesiące. W pierwszym dniu sprzedaży obligacje sprzedawane są po cenie emisyjnej. W kolejnych dniach cena emisyjna obligacji powiększana jest o wartość naliczonych odsetek. Są to obligacje o zmiennym oprocentowaniu aktualizowane co kwartał w zależności od cen uzyskanych na przetargach na 13-tygodniowe bony skarbowe. Również emisja obligacji pięcioletnich odbywa się co trzy miesiące. Cena obligacji, po której można ją nabyć zmienia się w całym okresie sprzedaży. W pierwszym dniu sprzedaży obligacje sprzedawane są po cenie emisyjnej, a w następnych po dziennej cenie sprzedaży, równej aktualnie obowiązującej cenie emisyjnej, powiększonej o wartość

10 154 Beata Klukowska narosłych odsetek. Obligacje pięcioletnie są obligacjami o stałym oprocentowaniu. Obligacje każdej emisji mają pięć rocznych okresów odsetkowych. Odsetki są wypłacane po zakończeniu każdego okresu odsetkowego. Oprocentowanie tych obligacji jest niezmienne przez cały czas trwania obligacji aż do wykupu. Stałe oprocentowanie sprawia, że kupujący obligacje w momencie zakupu ma dokładną orientację ile zyska. Oprocentowanie obligacji dziesięcioletnich oparte jest na rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych, powiększonej o 1 pkt procentowy. Wysokość oprocentowania zmienia się raz na rok i podawana jest dla rocznych okresów odsetkowych. 22 Oprocentowanie obligacji dwudziestoletnich jest stałe. Odsetki wypłacane są raz w roku po zakończeniu okresu odsetkowego. Nabywając te rodzaje obligacji skarbowych możliwe jest wycofania się z inwestycji w dowolnym momencie bez utraty oprocentowania. Kupujący obligacje na giełdzie ma możliwość nabyć obligacje, które nie są już w sprzedaży przez Skarb Państwa. Może również wybrać taki rodzaj obligacji, który przyniesie większe korzyści finansowe niż inwestycja w obligacje oferowane na rynku pierwotnym. 23 Obligacje skarbowe są notowane w systemie notowań ciągłych. Kurs obligacji podawany jest w punktach procentowych z dokładnością do 0,1 punktu procentowego w przypadku, gdy wartość nominalna obligacji jest mniejsza niż 100 zł, a do 0,01 punktu procentowego, gdy wartość nominalna jest równa bądź wyższa niż 100 zł. Dopuszczalne wahania kursów dla obligacji wynoszą +/-3 punkty procentowe od kursu zamknięcia na sesji w dniu wczorajszym z możliwością rozszerzenia do +/-6 punktów procentowych Rynek obligacji giełdowych Dnia 17 listopada 2000 roku wprowadzono nowy system giełdowy WARSET. Nowa organizacja systemu obrotu na warszawskiej giełdzie otworzyła nowe możliwości dla kupujących i sprzedających obligacje. Jednostką transakcyjną stał się jeden papier wartościowy. Dotyczyło to wszystkich rodzajów obligacji, które stały się bardziej dostępne dla 22 Informacje ze strony internetowej 23 Ibidem. 24 J. Ziębiec, System..., op. cit., s. 21.

11 Rozwój giełdowego rynku obligacji skarbowych 155 nabywców. Nowe rodzaje zleceń i dodatkowe warunki ich wykonania umożliwiły realizowanie inwestycji w sposób bardziej optymalny. 25 Od roku 2000 można zauważyć stopniowy wzrost liczby serii obligacji skarbowych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. W roku 2000 było ich 58, a w 2003 już 68 serii. Wykres 1 przedstawia kształtowanie się ilości serii obligacji skarbowych na GPW według oprocentowania i terminu do wykupu. Wykres 1 Liczba serii obligacji skarbowych notowanych na GPW w latach według oprocentowania i terminu do wykupu 40 liczba serii lata obligacje o stałym oprocentowaniu obligacje o zmiennym oprocentowaniu obligacje krótkoterminowe obligacje średnioterminowe obligacje długoterminowe Źródło: opracowanie własne na podstawie Roczników Giełdowych Z wykresu 1 wykresu wynika, że wzrasta liczba obligacji Skarbu Państwa o stałym oprocentowaniu, tymczasem liczba obligacji o zmiennym oprocentowaniu pozostaje prawie bez zmian. Wyraźnie widać tendencję wzrostową obligacji średnioterminowych (5-letnich) i długoterminowych (10-letnich i 20-letnich). Liczba obligacji 25 Informacje ze strony internetowej

12 156 Beata Klukowska krótkoterminowych (2-letnich i 3-letnich) w latach wzrastała, a później ustabilizowała się. W okresie między 2000 a 2003 rokiem nastąpił znaczny wzrost wartości obrotów obligacji skarbowych. W 2000 roku wynosiła ona 4373,16 mln zł, a w 2003 roku 7828,7 mln zł. W roku 2000 wartość 3865, 52 mln zł (88,39%) przypadała na obligacje o zmiennej stopie procentowej. W 2001 roku obligacje zmiennoprocentowe stanowiły 78,32% wartości obrotów wszystkich obligacji skarbowych. W roku 2002 ta tendencja się zmieniła. Wartość obrotów obligacji o stałej stopie procentowej wynosiła 2130,42 mln zł, a o zmiennej 1850,33 mln zł. W 2003 roku można zauważyć, że obligacje o stałej stopie procentowej cieszyły się większą popularnością wśród inwestorów niż o zmiennej. Wartość obrotów obligacji stałoprocentowych stanowiła 70,43% wartości obrotów wszystkich obligacji skarbowych i wynosiła 5513,53 mln zł, co przedstawia wykres 2. Wykres 2 Wartość obrotów obligacji skarbowych notowanych na GPW w latach ze względu na oprocentowanie wartość obrotów w mln zł obligacje o stałej stopie procentowej obligacje o zmiennej stopie procentowej lata Źródło: opracowanie własne na podstawie Roczników Giełdowych Biorąc pod uwagę termin do wykupu coraz większą popularnością cieszyły się obligacje średnioterminowe i długoterminowe.

13 Rozwój giełdowego rynku obligacji skarbowych 157 Wartość obrotów tych obligacji co roku wzrastała. Jednak w dalszym ciągu obligacje krótkoterminowe dominowały. Przedstawia to wykres 3. Źródło: opracowanie własne na podstawie Roczników Giełdowych Wykres 3 Wartość obrotów obligacji skarbowych notowanych na GPW w latach ze względu na termin wykupu wartość obrotów w mln zł obligacje krótkoterminowe obligacje średnioterminowe obligacje długoterminowe lata Średnia ilość obligacji skarbowych notowanych na giełdzie była najwyższa w roku 2001 i wynosiła Dominowały w tym okresie obligacje o zmiennym oprocentowaniu i krótkoterminowe. W 2002 roku nastąpił znaczny spadek o serii obligacji notowanych na GPW. Nieznacznie więcej było obligacji o zmiennej stopie procentowej. W 2003 roku średni wolumen obligacji wynosił 84977, z tego stanowiły obligacje zmiennoprocentowe. Prezentuje to wykres 4.

14 158 Beata Klukowska Wykres 4 Średni wolumen obligacji skarbowych notowanych na GPW w latach średni wolumen obligacje o stałym oprocentowaniu obligacje o zmiennym oprocentowaniu lata Źródło: opracowanie własne na podstawie Roczników Giełdowych Najwięcej transakcji obligacjami skarbowymi zostało przeprowadzonych w 2001 roku. Było ich 762. Dotyczyło to obligacji głównie o zmiennej stopie procentowej i krótkoterminowych. W 2002 roku średnia liczba transakcji zdecydowanie zmalała do 434. Inwestorzy byli zainteresowani obligacjami również zmiennoprocentowymi i krótkoterminowymi. Nieznacznie wzrosła liczba transakcji obligacjami średnioterminowymi. W 2003 roku liczba transakcji wzrosła do 582. Głównie było to spowodowane wzrostem zainteresowania inwestorów obligacjami o stałej stopie procentowej, które nieznacznie przewyższyły transakcje obligacjami zmiennoprocentowymi. Zostało to przedstawione na wykresie 5. W dalszym ciągu dominowały obligacje krótkoterminowe, chociaż ilość transakcji obligacjami średnioterminowymi i długoterminowymi zaczęła rosnąć.

15 Rozwój giełdowego rynku obligacji skarbowych 159 Wykres 5 Średnia liczba transakcji obligacjami skarbowymi notowanymi na GPW w latach średnia liczba transakcji lata obligacje o stałym oprocentowaniu obligacje o zmiennym oprocentowaniu Źródło: opracowanie własne na podstawie Roczników Giełdowych Podsumowując, w roku 2000 obligacje skarbowe notowane na giełdzie cieszyły się umiarkowanym zainteresowaniem wśród inwestorów. Więcej osób skoncentrowało swoją uwagę na rynku nieregulowanym, co było uwarunkowane niższymi kosztami zawierania transakcji w porównaniu z GPW. Kwestia wysokości opłat na rzecz KDPW, GPW i biur maklerskich nabrała dodatkowego wymiaru wraz z wprowadzeniem systemu WARSET. Na rynku giełdowym swoją dominującą pozycję potwierdziły obligacje o oprocentowaniu zmiennym, na których koncentrowało się 88,39% obrotów ogółem, z czego 74% przypadało na obligacje 3-letnie. Wartość obrotów obligacji skarbowych o stałym oprocentowaniu stanowiła 11,61%. Struktura transakcji obligacji skarbowych na rynku giełdowym potwierdziła obserwowaną także w poprzednich okresach tendencję do ograniczania roli tego rynku do obsługi osób fizycznych, posiadających w swoich portfelach z reguły tylko obligacje 3-letnie o zmiennym oprocentowaniu, sprzedawane jedynie w sieci detalicznej. W roku 2001 nastąpił znaczny wzrost transakcji obligacjami skarbowymi na giełdzie. Przyczyną były zaproponowane przez rząd nowe rozwiązania podatkowe. Rada Polityki Pieniężnej obniżyła

16 160 Beata Klukowska sześciokrotnie stopę redyskontową z 20,5% do 14%, aby ustabilizować inflację na poziomie 3,6%. To spowodowało, że inwestorzy bardziej interesowali się obligacjami krótkoterminowymi i o zmiennej stopie procentowej. W roku 2002 można było zaobserwować dalszy spadek inflacji do poziomu 0,8% oraz stopy redyskontowej do 7,5%. To spowodowało obniżenie rentowności bonów i obligacji skarbowych. W 2003 roku inflacja wzrosła do poziomu 1,7%. Jako, że poziom inflacji był nieprzewidywalny, inwestorzy zaczęli interesować się obligacjami o stałej stopie procentowej.

17 Rozwój giełdowego rynku obligacji skarbowych 161 Summary The aim of this article was to present the market of the government bonds in the Warsaw Stock Exchange. The maturity of the government bonds quoted in the stock exchange is 2 years, 3 years, 5 years, 10 years and 20 years. The number of the government bonds quoted in the stock exchange has increased since the year Taking into consideration average number of government bond transactions and average volume of government bonds we can notice that short-term bonds with variable interest rate predominated in 2000 and In 2002 investors bought more bonds with fixed interest rate than with variable. Since the year 2003 investors have been more interested in short-term bonds with fixed interest rate. This was caused by droping in interest rate and rate of inflation or change in preferences of investors. Bibliografia Gołębiowski, G., [2003]., Dług publiczny, w: System finansowy w Polsce, pod red. B. Pietrzaka, Z. Polańskiego, B. Woźniak, PWN, Warszawa. Gruszczyńska-Brożbar, E., [2002], Giełdowa alokacja kapitałów pieniężnych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań. Jajuga, K., [2002], Podstawy inwestowania na rynku papierów wartościowych, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Warszawa. Marchewka-Bartkowiak, K., [2003], Zarządzanie długiem publicznym w krajach Unii Europejskiej i w Polsce, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa. Mojak, J., [2004], Prawo papierów wartościowych. Zarys wykładu, LexisNexis, Warszawa. Owsiak, S., [2002], Finanse publiczne. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa. Roczniki Giełdowe , Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie. Socha, J., [2003], Rynek papierów wartościowych w Polsce, Olympus, Warszawa. Szczegółowe zasady obrotu giełdowego na rynku podstawowym, [2004], Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Warszawa.

18 162 Beata Klukowska Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych, Dz. U Nr 155, poz Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach, Dz. U Nr 83 poz Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, Dz. U Nr 118 poz Wasilewska, H., Korczak, T., [1998], Obligacje skarbowe jako instrument rynku kapitałowego, Bank i Kredyt, nr 4. Ziębiec, J., [2004], System obrotu giełdowego. Przewodnik dla inwestorów, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, Warszawa.