abc inwestowania Raport na temat sytuacji w Grecji nr GADOMSKI lekarstwem fcl ORŁOWSKI czysty realizm O długach i kryzysie

Transkrypt

1 ORŁOWSKI O długach i kryzysie GADOMSKI lekarstwem fcl ŁĘtocha czysty realizm nr abc inwestowania Tylko u nas: Raport na temat sytuacji w Grecji Magazyn o oszczędzaniu i inwestowaniu zdobywca grand prix szpalt roku 2010 BPH TFI Emerytura na obcasach inwestuj z pasją Numizmaty lub starodruki konkurs Czytaj uważnie nasz magazyn, możesz wygrać wakacyjne nagrody!

2

3 funduj magazyn O OSZCZĘDZANIU I INWESTOWANIU abc inwestowania wywiad numeru FOTo: east news zdobywca Grand prix szpalt roku 2010 MAGAZYN FUNDUJ ABC INWESTOWANIA WYDAWCA: Direct Publishing Group SA, ul. Genewska 37, Warszawa, tel./fax (022) biuro@dp-group.com.pl Prezes zarządu: Michał Sztand Dyrektor projektu: Agnieszka Ziółkowska-Szulczyk Redaktor naczelny: Andrzej Opala Redaktor prowadząca: Aleksandra Wasążnik Dyrektor artystyczny: Tomasz Rosłon Autorzy tekstów: Dariusz Duma, Witold Gadomski, Grzegorz Łętocha, Tomasz Publicewicz, Wojciech Walczuk, Michał Zawadzki Fotoedycja: Anna Woźniakowska Korekta: Ewa Koperska Reklama: Anna Mocior (a.mocior@dp-group.com.pl) nr długi zawsze trzeba spłacać BPH Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA Warszawa, ul. Bonifraterska 17 info@bphtfi.pl, Konsultacja merytoryczna BPH TFI SA Wojciech Bablok, Marzena Bartnikiewicz Marcin Bednarek Okładka: Katarzyna Świderska w numerze 5 Edytorial spis treści Od redakcji 6 Rozmowa biznesowa Prof. Witold Orłowski: długi zawsze trzeba spłacać 10 Sonda Jak pozostać zieloną wyspą? 12 Felieton gospodarczy fcl na trudne czasy 15 Raport Polskie pensje BPH TFI dla każdego total Profit 19 Inwestowanie PPE wciąż zbyt mało popularne 20 Flesz kryzys grecki 21 Raport czy pomagać Grecji? 22 Ekspert odpowiada Ostrożnie z optymizmem 25 Inwestowanie Narzędzia internetowe 26 Ekspert odpowiada Oszczędności Polaków znowu rosną 28 Inwestowanie emerytura na obcasach 30 Psychologia Opowieść o trzech szklankach 32 Inwestycje rating dla BPH Stabilnego Wzrostu Opłacalne pasje 36 Za kulisami Jeden procent po raz siódmy letni karnawał muzyki i filmu 38 Konkurs 3

4 FUNDUSZE INWESTYCYJNE Indywidualne Konto Emerytalne Dlaczego nic nie robię? Przecież wiem, że na emeryturze będę mieć tyle, ile odłożę. Masz rację. Czas ucieka - nie ma na co czekać. Powiększ swoją emeryturę o trzeci filar systemu emerytalnego. Dzięki IKE BPH TFI zyskasz komfort bezpiecznej i wygodnej emerytury, na którą pracujesz całe swoje życie. Inwestujemy w relacje info: Zasady oszczędzania na Indywidualnym Koncie Emerytalnym reguluje Umowa o prowadzenie Indywidualnego Konta Emerytalnego zawierana pomiędzy Oszczędzającym a BPH FIO Parasolowym. Zaoszczędzony podatek od zysków kapitałowych związany jest z oszczędzaniem w ramach IKE pod warunkiem posiadania IKE w okresie zgodnym z Ustawą o IKE z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 1116, poz z późn. zm.). Materiał opracowany przez BPH TFI SA z siedzibą w Warszawie ma charakter wyłącznie promocyjny i nie stanowi wystarczającej podstawy do podjęcia decyzji inwestycyjnej. Indywidualna stopa zwrotu Uczestnika nie jest tożsama z wynikami inwestycyjnymi danego Subfunduszu i jest uzależniona od dnia zbycia i odkupienia jednostek uczestnictwa przez Fundusz oraz od poziomu pobranych opłat manipulacyjnych oraz zapłaconego podatku bezpośrednio obciążającego dochód z inwestycji w fundusz, w szczególności podatku od dochodów kapitałowych. W zależności od odpowiednich obowiązków podatkowych Uczestnik może być również zobowiązany do zapłacenia podatku bezpośrednio obciążającego dochód z inwestycji wfundusz. Ze względu na skład portfela wartość aktywów netto danego subfunduszu cechuje się dużą zmiennością należy liczyć się z możliwością utraty części wpłaconego kapitału. W Prospekcie informacyjnym zamieszczone są informacje o czynnikach ryzyka powodujących, że Fundusz nie gwarantuje realizacji celu inwestycyjnego oraz osiągnięcia określonego wyniku. BPH TFI rekomenduje zapoznanie się z informacjami wymaganymi przez prawo w zakresie Funduszu, w tym z opisem czynników ryzyka oraz wskazaniem opłat manipulacyjnych, opisanych w Prospekcie, Tabeli Opłat, dostępnych w BPH TFI; u Dystrybutorów; na Fundusz może lokować powyżej 35% wartości aktywów każdego z subfunduszy w papiery wartościowe wyemitowane przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, a także w papiery wartościowe emitowane, przez Państwo Członkowskie lub jedno z państw należących do OECD innych niż Rzeczypospolita Polska. Fundusz może lokować powyżej 35% wartości aktywów wskazanych w prospekcie subfundszy w papiery wartościowe poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, a także w papiery wartościowe poręczone lub gwarantowane przez Państwo Członkowskie lub jedno z państw należących do OECD innych niż Rzeczypospolita Polska.

5 od redakcji Drodzy Czytelnicy! Pod koniec 2009 pisaliśmy na łamach magazynu Funduj, że wciąż nie wiadomo, czy kryzys się skończył, czy może czeka nas tzw. Druga fala. Wyniki finansowe pokazały, że w Polsce nic strasznego nie miało miejsca. Jeszcze. A globalnie? Z dziennikarskiego obowiązku donosimy, że nadal nic nie wiadomo. Poza tym, że strefa euro przypłaciła zawałem grecki luz i że rodzi się pytanie: kto będzie następny? Na Europę padł blady strach. Chciałoby się dodać: blady w niebieskie greckie paski. Nikt nie umie powiedzieć, co stanie się jutro, bo podobnie jak w gospodarce USA panuje spory bałagan i zamęt. Gdy włoski rząd obwieścił, że będzie potrzebował aż 24 miliardów euro na załatanie dziury budżetowej, media określiły to jako szokującą informację i ostrzegały przed rozruchami. Jeszcze inaczej ratuje się rząd Hiszpanii, który zdecydował o wprowadzeniu dodatkowego podatku dla najlepiej zarabiających... Zasadnicze pytanie, jakie sobie postawiliśmy w bieżącym numerze magazynu Funduj, brzmi: kiedy bankrutuje państwo? Co powoduje, że kraj staje na krawędzi finansowego istnienia? Wyjaśnienia znajdziemy w obszernym wywiadzie z prof. Witoldem Orłowskim. Poza rozważaniami na temat sytuacji w Grecji, interesowało nas również, dlaczego ominęła ona Polskę. Na str. 10 analitycy dużych banków podpowiadają Ministerstwu Finansów, co zrobić, by omijała nas nadal. Znakomity publicysta ekonomiczny Witold Gadomski przypomina czarne scenariusze i proroctwa odnoszące się do światowego rynku finansowego, by w swoim felietonie natychmiast wrócić do Polski i wskazać realne korzyści wynikające dla nas z Elastycznej Linii Kredytowej (FCL Flexible Credit Line). Wszelki hurraoptymizm ekonomistów z zielonej wyspy na oceanie kryzysu, jak poetycko określano w mediach sytuację ekonomiczną Polski, studzi Grzegorz Łętocha, przypominając o potrzebie rozwagi, rozsądku i chłodnego podejścia do najlepszych nawet wyników finansowych kraju. Pokazuje pułapki, jakie wciąż na nas czyhają, analizuje kilka możliwych scenariuszy, z których jeden niezadowolenie mieszkańców Grecji z powodu zaciskania pasa już się realizuje. Dariusz Duma, nie znając tekstu dr. Łętochy, podobnie namawia do zmiany sposobu myślenia, do zimnej świadomości ryzyka, zdolności dostrzegania potencjalnego problemu czy słabych punktów, a nie ciepłego nic się nie stało i jakoś to będzie. Oryginalnie definiuje zjawisko terroru zadowolenia. Szczerze zachęcamy do lektury Opowieści o trzech szklankach. Szczególnie o tej trzeciej. Więcej optymizmu znajdziemy w analizie Tomasza Publicewicza. Swój tekst zaczyna on bowiem słowami: Okazuje się, że kryzys finansowy miał krótkotrwały wpływ na oszczędności gospodarstw domowych. ( ) Łączna suma oszczędności Polaków wyniosła 31 grudnia 2009 aż 796,2 mld zł. Tradycyjnie już polecamy kupowanie pięknych przedmiotów. Tym razem mówimy jednak o inwestowaniu w pieniądze. Stare pieniądze, czyli numizmaty. Autor pisze też o starodrukach. Warto je mieć, podobnie jak naprawdę warto przeczytać artykuł. Analizując możliwości oszczędzania na Indywidualnych Kontach Emerytalnych, zwracamy się do kobiet. Czas już, by nasze panie nie tylko zajmowały się budżetami domowymi, ale też zaczęły myśleć o swojej przyszłości... Na zakończenie miło nam donieść, że prof. Marek Belka został nowym szefem Narodowego Banku Polskiego. Sejm powierzył mu to stanowisko 11 czerwca. Przypomnijmy, że w poprzednim numerze Funduj. ABC inwestowania drukowaliśmy wywiad z prof. Belką zatytułowany Czeka nas test prawdy. Teraz taki test czeka Marka Belkę. Redakcja Podobno udało nam się ominąć kryzys, który puka do drzwi kolejnych krajów strefy euro. W przyszłość spoglądamy zatem z nadzieją, ale nie namawiamy do zbytniego optymizmu, a raczej do spokojnego wyciągania wniosków. Po chwilowym załamaniu nadszedł czas na inwestycyjne łowy, a pomogą w tym nowoczesne produkty finansowe BPH TFI. 5

6 rozmowa biznesowa Długi zawsze trzeba spłacać Rozmowa z prof. Witoldem Orłowskim, byłym doradcą ekonomicznym Prezydenta RP, głównym doradcą ekonomicznym w PricewaterhouseCoopers. Kiedy dochodzi do bankructwa państwa jako podmiotu ekonomicznego? Aby zrozumieć, jak może dojść do bankructwa państwa, wystarczy przypomnieć sobie, na czym właściwie polega bankructwo. Mówiąc najkrócej na tym, że w kasie brakuje pieniędzy na regulowanie bieżących zobowiązań, a nikt już nie chce tych pieniędzy pożyczyć. Jeśli dłużnikiem jest firma, następuje bankructwo firmy. Jeśli rząd, który zaciągnął zbyt duże długi i teraz nie ma z czego ich spłacić, oznacza to bankructwo państwa. Kiedy bankrutuje rząd, to bankrutuje cały kraj. Oczywiście sytuacja państwa jest nieco inna niż firmy. Państwo, które używa własnej waluty, ma prawo drukowania pieniędzy, więc jest w stanie spłacić każde zadłużenie, uruchamiając maszyny drukarskie. Masowa emisja pustego pieniądza spowodowałaby jednak wybuch hiperinflacji, która doprowadziłaby kraj do Innymi słowy, to obywatele płacą cenę za nieodpowiedzialność rządu. A metodą, by tego uniknąć, jest tylko mądrzej oddany głos w czasie wyborów. Bankructwo kraju to oczywiście nie koniec świata, a państwo nie znika z mapy. Ale jest to straszliwy cios, zadany jego gospodarce. ruiny. Formalnie bankructwa nie będzie, ale stanie się to kosztem ogromnego kryzysu gospodarczego i utraty na wiele lat zaufania do krajowego pieniądza. Inna z kolei jest sytuacja Grecji. Ponieważ kraj ten używa euro, których sam nie emituje (robi to Europejski Bank Centralny we Frankfurcie), musi również w euro spłacić swoje długi. Jak się zrobiło katastrofalne błędy i wpadło w pułapkę zadłużenia, nie da się dodrukować pustych pieniędzy, trzeba zaciskać pasa i prosić inne kraje o pomoc. Czy Polska kiedykolwiek była zagrożona czymś takim, co wydarzyło się wcześniej w Islandii i co dzisiaj obserwujemy na Peloponezie? Nie tylko byliśmy zagrożeni, ale niestety nam się to przytrafiło. W latach Polska przestała spłacać odsetki od większości zadłużenia, które zaciągnął za granicą komunistyczny rząd. Zaowocowało to straszliwym kryzysem gospodarczym, wynikającym z gwałtownego obniżenia importu. Ówczesne władze kłamliwie oskarżały wówczas o kłopoty gospodarcze strajki, wywołane przez Solidarność, ukrywając jak się dało przed społeczeństwem fakt, że komunistyczny rząd po prostu zbankrutował. Kłopoty ciągnęły się przez całą dekadę, aż do podpisania na początku lat 90. odpowiednich umów z wierzycielami, którzy w ramach wsparcia dla demokratycznych reform darowali nam połowę zobowiązań. Niedawno właśnie spłaciliśmy ostatnie długi zaciągnięte przez Gierka. Natomiast od początku lat 90., na szczęście, bankructwo nigdy nam nie groziło. Polska ma spory dług zagraniczny, ale mamy również rosnące dochody dewizowe z eksportu i duże rezerwy walutowe. Mamy również spory dług publiczny zarówno wobec inwestorów krajowych, jak i zagranicznych ale on również, choć dziś zbyt wysoki, pozostaje w takiej relacji do PKB, że nie zagraża to jeszcze wiarygodności finansowej kraju. Dzięki temu nikt dziś nie boi się, że nie będziemy w stanie spłacić długów. Ale z długiem zawsze trzeba uważać, aby nie pójść za daleko, bo konsekwencje mogą być bardzo ciężkie. A my dziś posuwamy się pod tym względem w złą stronę, bo nasze zobowiązania nadmiernie szybko rosną. Czy państwo może się jakoś zabezpieczyć przed nieprzewidzianymi zawirowaniami rynkowymi? A jego przeciętni obywatele? Co grozi Grecji? Oczywiście ewentualne bankructwo kraju wygląda całkiem inaczej niż bankructwo źle zarządzanej firmy, której majątek idzie na licytację. Według prawa międzynarodowego, państwa są suwerenne i w dzisiejszych czasach nikt nie ma prawa przysłać komornika i zająć budynków rządowych, ambasad, szkół, szpitali i baz wojskowych, domagając się spłaty długu. Można oczywiście próbować to i owo uszczknąć (podobno władze PRL poważnie FOTo: forum 6

7 bankructwo polega na tym, że w kasie brakuje pieniędzy na regulowanie bieżących zobowiązań, a nikt już nie chce tych pieniędzy pożyczyć obawiały się, że po zawieszeniu obsługi zadłużenia zagranicznego wierzyciele mogą zajmować lądujące na amerykańskich lotniskach samoloty państwowego LOT-u). Ale generalnie rzecz biorąc, z żadnego państwa siłą długów ściągnąć się dziś nie da. Pozostają więc środki nacisku pośredniego: finansowy ostracyzm, odcięcie od jakichkolwiek nowych źródeł kredytu, żądanie, aby za cały import kraj płacił z góry gotówką. Konsekwencje gospodarcze takich poczynań są dla kraju-bankruta niezwykle bolesne. Prowadzą one zazwyczaj do załamania importu, ciężkiego kryzysu gospodarczego i drastycznego spadku poziomu życia. Zazwyczaj też zmuszają bankruta do próby wynegocjowania z wierzycielami choćby częściowej, rozłożonej na raty spłaty zadłużenia, by na nowo zostać wpuszczonym na międzynarodowe rynki finansowe. Innymi słowy, to obywatele płacą cenę za nieodpowiedzialność rządu. A metodą, by tego uniknąć, jest tylko mądrzej oddany głos w czasie wyborów. Bankructwo kraju to oczywiście nie koniec świata, a państwo nie znika z mapy. Ale jest to straszliwy cios, zadany jego gospodarce. Finansowy parias oczywiście nadal żyje, ale płaci za to wieloma latami ciężkiego kryzysu. Więc choć Grecy jak mogą protestują przeciwko planom oszczędnościowym rządu, zrobiliby lepiej, pomagając mu w opanowaniu sytuacji i uniknięciu najgorszego. Czym dla gospodarki europejskiej i przyszłości waluty euro jest sytuacja rządu w Atenach? Kto jest następny w kolejce? Mówi się głośno o Portugalii i Hiszpanii. Dlaczego wymienia się te dwa kraje? Co wyniknie z sytuacji Grecji, tego do końca nikt nie wie. Część ekonomistów mówi, że jeśli Grecja zbankrutuje, natychmiast spadnie wiarygodność wszystkich rządów europejskich. W konsekwencji wzrosną gwałtownie stopy procentowe, pogarszając sytuację tych, którzy są najmocniej zadłużeni Hiszpanii i Portugalii, a w następnej kolejności Włoch. To z kolei może spowodować spiralę kryzysu i kolejne bankructwa, nawet takich krajów, które w normalnych warunkach nie musiałyby się tego obawiać. Fala takiego kryzysu dotarłaby oczywiście również do Polski my także musielibyśmy płacić znacznie wyższe stopy procentowe. A w takiej sytuacji nie byłoby innego wyjścia, jak tylko dokonać dramatycznych cięć wydatków publicznych, by natychmiast zbilansować budżet. Z kolei euro prawdopodobnie musiałoby w takiej sytuacji silnie ucierpieć spadłaby jego wartość wobec innych walut, zapewne wzrosłaby inflacja. Są jednak i tacy ekonomiści, którzy mówią: nie dajmy się zastraszyć. Grecji nie należy pomagać, należy pozwolić na jej bankructwo. Potem można pomóc temu krajowi radzić sobie ze skutkami, osłaniając przed pełnymi konsekwencjami krachu jego obywateli. Jeśli się tak nie postąpi, wyśle się klarowny sygnał do wszystkich nieodpowiedzialnych dłużników: zadłużajcie się do woli, inne kraje Unii i tak będą musiały wam pomóc. W ekonomii mówi się, że taki niewłaściwy sygnał prowadzi do tzw. pokusy nadużycia. W konsekwencji zamiast jednego zbankrutowanego kraju, Grecji, za kilka lat bankrutów byłoby znacznie więcej. Prawdę mówiąc, nikt nie potrafi dziś powiedzieć, która grupa ekonomistów ma rację. 7

8 rozmowa biznesowa Jak, Pana zdaniem, zareaguje na ostatnie wypadki światowa gospodarka, wielkie giełdy? Giełdy są odbiciem realnej gospodarki, choć czasem jakby odbiciem w krzywym zwierciadle reakcje giełdy są nieproporcjonalnie silne w stosunku do tego, co dzieje się w gospodarce. Giełdy lubią więc wzrost gospodarczy i stabilność, wtedy dają szybką poprawę indeksów. I odwrotnie, na kryzysy reagują gwałtownymi spadkami. Zatem chyba jest jasne, jakie będą dla giełd konsekwencje zawirowań wokół Grecji. Dlaczego Polska stała się przysłowiową zieloną wyspą na kryzysowej mapie Europy? Czy uratował nas brak wspólnej waluty? Na niezwykle dobre wyniki Polski złożyło się wiele czynników naraz: nie najgorsza polityka gospodarcza, dobre przygotowanie firm, stosunkowo niewysokie zadłużenie gospodarstw domowych, spory rynek wewnętrzny, napływ funduszy unijnych, konserwatyzm naszych banków, które nie zaangażowały się w ryzykowne operacje finansowe. Ale pomogło również to, że nasza waluta osłabiła się nie na tyle mocno, by spowodować masową niezdolność ludzi do spłat kredytów hipotecznych, ale na tyle silnie, by wesprzeć eksporterów. Więc w pewnym sensie pomógł nam również brak wspólnej waluty, ale dopiero w sytuacji, kiedy okazało się, że złotemu nie grozi załamanie. Charakterystyczne, że nieco ponad rok temu, kiedy złoty słabł w oczach i zbliżał się do poziomu 5 zł za euro, większość Polaków deklarowała: tak, chcielibyśmy natychmiast mieć w portfelach euro! Czy najgorsze już za nami? Zobaczymy. Jeden kryzys przeszedł, następny wywołany sprawą Grecji już jest za pasem. Myślę, że przed nami jeszcze wiele lat niepokojów w światowej gospodarce. W jaki sposób poznać, ze gospodarka wychodzi lub już wyszła z kryzysu? Kto pierwszy odczuje poprawę sytuacji materialnej przedsiębiorcy czy pracownicy? Na pytanie, po czym poznać, że kryzys się skończył, przychodzi mi do głowy bardzo prosta odpowiedź. Po prostu po tym, że wszyscy uwierzą, że się skończył. Kryzys nie jest zjawiskiem o charakterze statystycznym, ale raczej psychologicznym. Kryzys to przede wszystkim masowe załamanie się nastrojów i wszechogarniająca fala pesymizmu. Innymi słowy, kryzys nie tkwi we wskaźnikach statystycznych, ale w naszych głowach. To oczywiście przekłada się łatwo na działania ludzi i firm. Konsumenci, obawiając się utraty pracy lub części zarobków, ograniczają swoje zakupy, firmy ograniczają inwestycje, banki ograniczają kredyty, popyt rynkowy spada, produkcja spada. Jest to oczywiście rodzaj samospełniającej się prognozy: skoro spada produkcja, wychodzi na to, że ludzie całkiem słusznie bali się o swoje miejsca pracy, FOTo: east news 8

9 a firmy słusznie zrezygnowały z zakupu nowych maszyn. Oczywiście nie oznacza to, że kryzys jest tylko ułudą i wystarczy, że wszyscy umówimy się, że go nie ma, aby zniknął. Głęboki pesymizm, który ogarnia producentów i konsumentów, ma z reguły swoje realne przyczyny. Wyobraźmy więc sobie, że znajdujemy się na samym dnie kryzysu. Popyt rynkowy jest bardzo niski, inwestycje stanęły w miejscu, panuje wysokie bezrobocie. Nastroje firm i konsumentów są fatalne. W tym jednak momencie pojawiają się pierwsze symptomy poprawy, a popyt zaczyna się nieśmiało zwiększać. Jako pierwsi niewielkie ożywienie zauważą ci, którzy znajdują się najbliżej rynku. Sprzedawca w sklepie, właściciel hurtowni, pracownik odpowiedzialny za sprzedaż. Na całym świecie uważnie patrzy się na tzw. indeksy PMI wyniki ankiet prowadzonych systematycznie wśród dyrektorów handlowych firm, dotyczących zwłaszcza nowych zamówień i poziomu zapasów. To, że indeks wzrasta, nie gwarantuje oczywiście, że kłopoty są już z głowy, ale może być wczesnym sygnałem poprawy. Kiedy firmom zaczynają powoli spadać zapasy, z czasem zwiększają one produkcję. Jej wzrost odnotowują zarówno badania ankietowe, jak oficjalnie publikowane dane statystyczne. Jeśli następuje on po wcześniejszych sygnałach możliwego wzrostu (np. jakiś czas po wzroście wartości indeksu PMI), mamy już podstawy sądzić, że Kryzys nie jest zjawiskiem o charakterze statystycznym, ale raczej psychologicznym. Kryzys to przede wszystkim masowe załamanie się nastrojów i wszechogarniająca fala pesymizmu. sytuacja zaczyna poprawiać się na dobre. Zdecydowana większość konsumentów i firm nadal jednak nie jest wcale tego pewna, więc rosnącym wskaźnikom produkcji towarzyszą nadal kiepskie nastroje i powszechne odczucie, że kryzys jeszcze się utrzymuje. Jeśli jednak wzrost sprzedaży trwa nadal rosną zyski, a firmy z czasem zaczynają mieć kłopoty z nadążeniem z produkcją. Zaczyna się więc bardzo ostrożne zatrudnianie na nowo pracowników, bezrobocie najpierw stabilizuje się, a potem zaczyna powoli spadać. Jednocześnie niektóre firmy zmuszone są rozejrzeć się za nowymi maszynami, bo z pomocą starych nie daje się już więcej produkować. Rozpoczyna się proces wzrostu inwestycji. Kiedy już bezrobocie zaczyna spadać, a inwestycje rosnąć, jest pewne, że kryzys minął. Poprawiają się nastroje, powoli zaczynają rosnąć pensje i wszyscy w końcu uznają, że znów nadeszły dobre czasy. Dopiero wtedy zaczynają też szybciej rosnąć pensje. Czy kolejne ewentualne kryzysy da się przewidzieć? Czy to jest w ogóle możliwe? No cóż, uczciwie trzeba powiedzieć, że chyba nie. Kiedy przychodzi kryzys, analizujemy jego mechanizmy i staramy się wyciągnąć wnioski, by nie powtórzyć w przyszłości tych samych błędów, co poprzednio. Jeśli więc jesteśmy dostatecznie mądrzy, możemy doprowadzić do tego, że nie powtórzy się już kryzys identyczny z takim, który zdarzył się w przeszłości. Przez analogię z medycyną możemy stwierdzić, że jeśli dobrze zbadamy wirusa grypy, będziemy zapewne mogli opracować szczepionkę, która nas przeciw niemu uodporni. Ale w gospodarce stale pojawiają się nowe zjawiska, nowe mechanizmy, nowe zagrożenia. I dlatego następny kryzys z reguły jest nieco inny od poprzedniego tak jak nowe mutacje wirusa grypy są inne od poprzednich. Dlatego pewnie nigdy nie będzie uniwersalnej szczepionki przeciw każdej grypie. I nie będzie gwarancji, że nie wybuchną nowe kryzysy. Z tym po prostu trzeba się nauczyć żyć. Czy kryzys tworzy okazje inwestycyjne? Jak uchronić się przed fałszywymi okazjami? Kryzys finansowy oznacza silny wzrost ryzyka, więc na pewno nie jest dobrym okresem do inwestowania. Ale z drugiej strony, coś z naszymi oszczędnościami musimy przecież robić nawet jeśli nie liczymy na wysokie zyski, chcemy choć zabezpieczyć je przed stratami. Na każdą okazję są odpowiednie instrumenty finansowe. Kiedy gwałtownie wzrasta ryzyko gospodarcze, lepiej trzymać się instrumentów bezpiecznych, takich jak np. obligacje wiarygodnych rządów. Z kolei gdy gospodarka wydobywa się z dołka, szybko zaczynają rosnąć ceny surowców, potem ceny akcji. Kto chce i umie inwestować, może zarabiać nawet na samym dnie kryzysu, chociaż wtedy jest to oczywiście trudniejsze i wymaga zaakceptowania dużego ryzyka. Główny problem z inwestowaniem polega na tym, że zawsze wiąże się ono z ryzykiem czasem większym, czasem mniejszym. Nikt nikomu nie zabrania podejmowania ryzyka, zwłaszcza że zazwyczaj z wysokim ryzykiem wiąże się większy dochód. Rząd grecki płaci dziś od swoich papierów skarbowych odsetki prawie dwa razy wyższe niż rząd polski. Ale ta różnica to właśnie premia za wyższe ryzyko, bo prawdopodobieństwo, że Grecy nie wykupią swoich obligacji jest wielokrotnie wyższe, niż w przypadku naszego kraju. Kto chce zaryzykować, może to zrobić. Jeśli Grecja nie zbankrutuje, otrzyma znacznie wyższy dochód niż z naszych obligacji. Ale kto chce swoje oszczędności ulokować bezpieczniej, powinien wybrać polskie papiery skarbowe. W pewnym sensie można więc powiedzieć, że kryzys tworzy również okazję do ryzykownych inwestycji, a więc do wysokich dochodów. Ważne jest jednak to, że inwestor musi dobrze wiedzieć, na jakie ryzyko się waży. Bezpieczne inwestycje dają mniejszy dochód, ryzykowne większy. Jeśli więc zgłasza się ktoś do nas i mówi: to znakomita okazja, znacznie wyższy dochód niż z innych instrumentów finansowych, a jednocześnie niskie ryzyko prawdopodobnie albo nie mówi nam prawdy, albo sam nie wie, jakie ryzyko wiąże się z inwestycją. Czy, Pana zdaniem, lokaty w bankach, funduszach są mimo kryzysu dobrą ochroną naszych oszczędności? Sądzę, że naszemu krajowi i naszym bankom nie grozi dziś aż tak wielkie ryzyko. Więc bezpieczne są lokaty bankowe, bezpieczne są inwestycje w obligacje skarbowe. Ale już z akcjami firm nie jest to aż tak jasne. Może tendencje wzrostowe na giełdach będą kontynuowane, a może nastąpi jakieś kolejne załamanie, wywołane np. bankructwami kilku krajów. Nie jestem czarnowidzem, ale uważam, że trzeba uważnie przyglądać się rynkowi, ponieważ musimy się liczyć z tym, że niespokojne czasy będą trwać jeszcze kilka lat. 9

10 sonda ekonomistów jak pozostać zieloną wyspą? Na mapie objętej kryzysem Europy Polska, jako jedyny kraj, prezentowana była kolorem zielonym. Dlatego ochrzczono ją zieloną wyspą. Zapytaliśmy analityków, co podpowiedzieliby Ministerstwu Finansów, by nią pozostała. FOTo: archiwum Marta Petka-Zagajewska Biuro Analiz Ekonomicznych Raiffeisen Bank Polska SA O tym, że Polska stała się jedyną zieloną wyspą, zadecydowało wiele czynników i nieco szczęścia. Były wśród nich między innymi zmiany podatkowe, dobra kondycja gospodarki w momencie rozpoczęcia się światowego kryzysu, czy posiadanie własnej waluty, które poprzez jej deprecjację stworzyło wentyl bezpieczeństwa dla eksportu. Pozostanie w gronie najsilniejszych gospodarek wymagać będzie większych wysiłków i strukturalnych reform. Kluczem jest zapewnienie konkurencyjności gospodarki. Przedsiębiorcy od lat wskazują w tej kwestii na obniżanie pozapłacowych kosztów pracy, stabilny i prosty system podatkowy, elastyczność rynku pracy, ograniczanie biurokracji, dalszy rozwój infrastruktury. Poprawa sytuacji w tych obszarach musi iść jednak w parze z drugim istotnym filarem stabilnego rozwoju uzdrowieniem finansów publicznych. Umożliwia to obniżenie obciążeń podatkowych i zwiększenie efektywności pozyskiwanych przez budżet środków, oraz przede wszystkim, FOTo: archiwum skuteczne wsparcie dla gospodarki w okresie dekoniunktury. To jednak wyzwanie nie tylko dla Ministerstwa Finansów, ale dla całej elity politycznej. Maja Goettig Główny ekonomista, Biuro Analiz Ekonomicznych Bank BPH SA Grupa GE Capital Warto położyć nacisk na kwestie budżetowe. Sytuacja w finansach publicznych wpływa na ocenę wiarygodności Polski przez inwestorów, co przekłada się na koszt pozyskania finansowania oraz zdolność przyciągania inwestycji zagranicznych. Postrzeganie Polski jako kraju zadłużonego może utrudnić utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. Wśród działań konsolidujących finanse publiczne potrzebne jest m.in. zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn, wydłużenie wieku emerytalnego oraz dalsze ograniczenie możliwości przechodzenia na wcześniejsze emerytury. Zwiększanie udziału pracujących wspiera budżet, bo więcej osób pracuje i odprowadza podatki, a mniej pobiera świadczenia. Dzięki wzrostowi liczby aktywnych zawodowo również tempo FOTo: archiwum wzrostu gospodarczego w Polsce może być wyższe. Konieczne jest też ograniczenie przywilejów emerytalnych rolników, co odciąży budżet, ale też spowoduje przechodzenie osób z rolnictwa do bardziej rentownych sektorów z korzyścią dla wzrostu gospodarczego. Polsce potrzebne jest również uproszczone i skutecznie działające prawo oraz odchudzona i sprawniej działająca administracja. Obecnie prowadzenie firmy w Polsce nie jest łatwe, co dobrze pokazuje raport Banku Światowego Doing Business 2010, w którym zajęliśmy 72. miejsce wśród 183 krajów. W Europie gorsze pozycje od nas zajmują jedynie Czechy (74), Włochy (78) i Grecja (109). Liderem rankingu łatwości prowadzenia biznesu od kilku lat jest Singapur, drugie miejsce zajmuje Nowa Zelandia. W Nowej Zelandii wystarczy jedna procedura i jeden dzień, by założyć firmę, w Polsce potrzeba sześciu procedur, które w sumie trwają 32 dni. Marek Rogalski Analityk, Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska SA Przede wszystkim reformy bez nich stracimy naszą szansę stania się jednym z liderów FOTo: archiwum tej części Europy, a za kilka lat inwestorzy finansowi boleśnie nas rozliczą. Zdaję sobie jednak sprawę, iż nie będzie to łatwe, zwłaszcza jeżeli chodzi o zmiany w systemie emerytalno-rentownym (choć to w dużej mierze leży w gestii resortu pracy). Po drugie umiejętna polityka względem zagranicznych inwestorów, tak aby utrzymać dobry wizerunek naszego kraju na zewnątrz. Maciej Reluga Główny ekonomista, Bank Zachodni WBK SA Ponieważ dotychczas w czasie kryzysu aktywność gospodarcza w Polsce była całkiem niezła na tle innych krajów regionu i całej UE, to bardziej niż na pobudzaniu koniunktury gospodarczej rząd powinien się skupić na poprawie stanu naszych finansów publicznych. To mogłoby zwiększyć wiarygodność polskiej gospodarki i ograniczyć zmniejszenie napływu kapitału do Polski, które może nam grozić w związku z nasilaniem się wśród uczestników światowego rynku finansowego obaw o problemy fiskalne w Europie i USA. 10

11 niepublicznych stała się bowiem demografia dotąd siła napędowa rynku. W 2010 liczba młodych ludzi w wieku lata zmalała z 3,6 mln do 3,3 mln. Zdaniem GUS, w roku 2015 będzie ich zaledwie 2,8 mln. Jak oszacowali jakiś czas temu dziennikarze zajmujący się problematyką szkolnictwa wyższego, tylko z tego powodu bankructwo może grozić blisko 200 szkołom spośród ok. 300 placówek prywatnych. Uczelnie ratują się na razie dość skutecznie zabiegami marketingowymi, mającymi przyciągnąć chętnych. Jedna ze szkół posunęła się nawet do dawania w leasing notebooków wszystkim nowo przyjętym studentom. Inne redukowały wysokość czesnego lub rezygnowały z opłaty wpisowej. Dominik Antonowicz, socjolog badający środowisko akademickie i ekspert Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, poproszony przez dziennikarzy magazynu studenckiego?dlaczego o ocenę takich działań, skwitował je jednym zdaniem: Kupowanie dyplomów na raty i dewaluowanie wartości wykształcenia. Tylko nieliczne szkoły wyższe zdecydowały się na podniesienie poziomu zajęć. Dezerterzy z uniwerków Przez lata pobór do wojska gwarantował uczelniom odpowiednią liczbę kandydatów na studia. Dziś, gdy powołanie do armii już maturzystom nie grozi, część szkół niepublicznych może zbankrutować. Michał Zawadzki redaktor W roku akademickim 1990/1991 mieliśmy zaledwie 394 tys. słuchaczy szkół wyższych. 18 lat później już ok. 2 mln. Masowo otwierane prywatne uczelnie przyjmowały wszystkich chętnych. Kształcenie dezerterów stało się dla wielu szkół prywatnych podstawowym źródłem zarobku. Obecnie, z braku studentów-klientów, małym uczelniom grozi likwidacja. Gdzie oni są? Odpowiedź na pytanie o studentów nie jest zbyt optymistyczna. Przede wszystkim coraz mniej jest dzieci i młodzieży, a więc studentów in spe. Pierwszym wrogiem uczelni corbis Wojsko już niestraszne O ile jednak niż demograficzny zaledwie osłabił niektóre szkoły, to likwidacja poboru do wojska może stać się gwoździem do ich trumny. Zgodnie z zestawieniami publikowanymi przez MNiSW, w roku akademickim 2008/2009 (a więc przed nowelą likwidującą obowiązkową służbę wojskową) naukę na uczelniach niepublicznych rozpoczęło osób. Rok później, gdy groźba wzięcia w kamasze zniknęła, było ich już o ponad 33 tys. mniej! W studenckich ławach nie pojawili się wówczas przede wszystkim mężczyźni. Potwierdzenie znajduje się w opublikowanej przez prof. Janusza Czapińskiego Diagnozie społecznej Według tego opracowania, naukę na polskich uczelniach podjęło w ubiegłym roku ok. 70 proc. młodych kobiet i zaledwie ok. 50 proc. mężczyzn. Zdaniem naukowców ta dysproporcja będzie się powiększać. A to, w połączeniu z niżem demograficznym, zapowiada finansowe tarapaty. Ile szkół padnie? Tego nie da się oszacować, ponieważ rektorzy niechętnie mówią o potencjalnie grożącej ich szkołom plajcie. Więcej będziemy wiedzieć jesienią, gdy zakończy się rekrutacja. Pewne jest, że w ciągu kilku najbliższych lat, gdy ostatnie roczniki opuszczą mury Alma Mater, zniknie część uczelni. Te, które ocaleją z pogromu dokonanego ręką rynku, za cenę istnienia będą musiały przebić konkurencję jakością swojej oferty edukacyjnej, nie zaś gadżetami i zaświadczeniami rozdawanymi studentom. krezusi bez dyplomów Bez dyplomu także można osiągnąć sukces. Bill Gates (twórca Microsoftu) 53 mld USD Lawrence Ellison (twórca Oracle) 28 mld USD Ingvar Kamprad (twórca IKEA) 23 mld USD Paul Allen (współtwórca Microsoftu) 13,5 mld USD Richard Branson (twórca Virgin Group) 4 mld USD 11

12 felieton gospodarczy FCL na trudne czasy Rośnie obawa związana z osłabieniem euro donoszą korespondenci The Financial Times z kilku stolic Europy i Ameryki. Z Lizbony Peter Wise informuje: Akcje spółek portugalskich spadły o 4 proc. w związku z obawą, że ograniczenie deficytu zahamuje wzrost gospodarki. Autor zauważa, że Portugalia jest następnym po Grecji krajem, który może mieć problemy ze spłatą swego zadłużenia. Witold Gadomski GazetA wyborcza Fernando Teixeira dos Santos minister finansów Portugalii, którego słowa przytoczone są w tekście liczy się z możliwością wybuchu społecznych protestów. MFW ostrzega bogate kraje tytułuje swój artykuł Alan Beattie, specjalista ds. międzynarodowych FT. Skończył się czas, gdy MFW namawiał kraje do rozluźnienia swych finansów publicznych w celu walki z recesją. Teraz namawia do oszczędności i obawia się, że dług publiczny bogatych krajów może doprowadzić do katastrofy. Według depeszy agencji Bloomberga Geithner uważa, że antykryzysowe posunięcia w Europie nie będą miały wpływu na USA. Z depeszy wynika, że sekretarz skarbu USA Timothy F. Geithner wyraża po prostu nadzieję, że europejski kryzys finansowy nie przeniesie się na drugą stronę oceanu. Od nadziei do obawy, że Ameryka zostanie jednak zainfekowana kryzysem, tylko mały krok. Droga do uzdrowienia gospodarek Europy Wschodniej niepewna pisze The Wall Street Journal. Tekst omawia prognozy Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju dla gospodarek Europy Środkowo- -Wschodniej. Serwis Moneynews przytacza wypowiedź gubernatora Banku Anglii Mervyna Kinga: Stany Zjednoczone stoją przed takimi samymi problemami fiskalnymi, co Grecja. Zacytowałem doniesienia najpoważniejszych mediów ekonomicznych tylko z soboty, 15 maja. Wszystkie wyrażają obawy, że światowy kryzys finansowy nie jest zakończony, mimo kolejnych akcji ratunkowych. Akcje te łagodzą problemy w jednych obszarach, ale wywołują je w innych. Rządy wydały ogromne sumy na ratowanie banków, teraz same potrzebują ratunku. Mała Grecja (a nawet zagrożone Portugalia i Hiszpania) może liczyć na pomoc wielkich gospodarek, ale co będzie, gdy w krytycznej sytuacji znajdą się kolejne? 12

13 kredytów i przez długi czas sprzeciwiał się skoordynowanej akcji ratunkowej dla Grecji z udziałem MFW) nadszarpnęły pozycję banku i wpłynęły na osłabienie euro. Każde zamieszanie na rynkach walutowych ma wpływ na złotego i sytuację polskiej gospodarki. Aż do początku kwietnia złoty umacniał się i w ciągu roku zyskał w stosunku do euro 15 proc. Ale pod koniec kwietnia i na początku maja w kulminacyjnym momencie kryzysu greckiego stracił w ciągu kilku dni 7 proc. do euro i ponad 10 proc. do dolara. Polska gospodarka wciąż jest chwalona przez międzynarodowe instytucje za stabilność i najlepsze w Europie perspektywy wzrostu, ale każde zamieszanie na międzynarodowych rynkach finansowych odbija się niekorzystnie na stabilności naszej waluty i rentowności polskich obligacji. Polska jest postrzegana jako rynek wschodzący i wrzucana do jednego koszyka z krajami o podobnym (lub niższym) poziomie rozwoju z Europy, Afryki i Bliskiego Wschodu. Inwestorzy międzynarodowi koszyk ten nazywają EEMEA (Eastern Europe, Middle East, Africa). Jest szansa, że za parę lat przejdziemy do koszyka krajów rozwiniętych Unii Europejskiej (są tam Czechy, Słowenia i Słowacja), lecz na razie jesteśmy postrzegani jako kraj mniej stabilny, co w okresie zawirowań działa jak samosprawdzająca się prognoza. Złoty odczuwa skutki kolejnych fal międzynarodowego kryzysu bardziej niż czeska korona i bardziej niż na to zasługuje. Polska rynek wschodzący Nikt nie potrafi ocenić, jak wielkie jest ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się kryzysu. Jeszcze niedawno przeważały głosy optymistyczne (patrz ostatni Raport o Stabilności MFW). Optymizm usypiał europejskich polityków, którzy z opóźnieniem zareagowali na kryzys grecki. Ale w końcu kwietnia okazało się, że kryzys ten jest realny i bardzo niebezpieczny dla całej Europy i dla europejskiej waluty. Podejmowane przez Europejski Bank Centralny akcje ratunkowe (EBC przyjmował greckie obligacje pod zastaw udzielanych nikt nie potrafi ocenić, jak wielkie jest ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się kryzysu corbis Elastyczna dla najlepszych Aby zabezpieczyć kraje w miarę stabilne przed tego typu przykrymi skutkami, w ubiegłym roku MFW wydzielił specjalną linię kredytową mogły z niej korzystać kraje o zdrowych fundamentach, niemające problemów z obsługą długu publicznego. Kraje z problemami mogą korzystać z kredytów Stand-By Arrangement (SBA), których wysokość jest zależna od wnoszonych do MFW wkładów. Elastyczna Linia Kredytowa (Flexible Credit Line, czyli FCL) była czymś w rodzaju nagrody dla krajów stabilnych, należących do rynków wschodzących. Polska była jednym z trzech krajów, które skorzystały z FCL 20,58 mld USD było przez rok do naszej dyspozycji. Oprócz Polski z linii skorzystały Meksyk i Kolumbia. Warunki przyznania FCL były lepsze niż oferowanej wcześniej linii Short-Term Liquidity Facility (SLF). Kredyt może być brany w dowolnym momencie, w zależności od decyzji danego kraju. Okres jego spłaty może wynieść od trzech do pięciu lat (kredyt z linii SLF trzeba było spłacać w ciągu 9 miesięcy). Opłata za dostępność linii to pkt. bazowych od linii kredytowej, czyli około 150 mln zł. Według informacji NBP całkowity koszt FCL to ok. 182 mln zł, które przez rok obciążyły wynik banku. Można to potraktować jako koszt ubezpieczenia przed destabilizacją polskiej gospodarki na skutek 13

14 felieton gospodarczy nieprzewidzianych wypadków związanych z kryzysem światowym. Oprocentowanie kredytu (gdybyśmy go wzięli) wyniosłoby 2,7 3,6 proc. rocznie plus marża wielkości 50 pkt. bazowych. Ryzyko aprecjacji 29 marca zarząd Narodowego Banku Polskiego, kierowany jeszcze przez tragicznie zmarłego w katastrofie smoleńskiej prezesa Sławomira Skrzypka, wydał oświadczenie, że bank nie jest zainteresowany przedłużeniem na kolejny rok Elastycznej Linii Kredytowej z MFW, której ważność wygasa 5 maja. Swoje stanowisko zarząd motywował następująco:...sytuacja polskiej gospodarki i systemu finansowego jest obecnie na tyle dobra, że Polska może przejść z grona państw, którym MFW udziela wsparcia, do grona tych, które za pośrednictwem MFW pomagają innym krajom w przezwyciężaniu skutków globalnego kryzysu. NBP zaoferował zasilenie Międzynarodowego Funduszu Walutowego pożyczką, choć nie określił, o jaką sumę może chodzić. Miałem okazję rozmawiać w początkach kwietnia z prezesem Skrzypkiem, który stwierdził, że odmowa przedłużenia wynika z obiektywnej oceny sytuacji. a) Polska ma wystarczające rezerwy walutowe, by poradzić sobie z problemami, jakie mogą wyniknąć z nieoczekiwanych zjawisk na rynkach międzynarodowych. Środki dostępne w ramach FCL to zaledwie ¼ zagranicznych aktywów NBP. b) Przyznanie Polsce FCL nie wpłynęło na wcześniejsze trendy na rynku walutowym oraz na ocenę ryzyka inwestowania w polskie papiery dłużne. Czechy, uważane za najbardziej stabilny kraj w regionie, mniej płacą za kredyty, które ich rząd zaciąga na rynkach. Wprawdzie różnica między rentownością polskich i czeskich obligacji maleje, ale trend ten zaczął się wcześniej niż Polska wystąpiła do MFW o linię kredytową. Linia ta okazała się nieistotna dla oceny ryzyka inwestowania w Polsce. c) Towarzystwo Meksyku i Kolumbii (które obok Polski skorzystały z FCL) nie jest wcale dla nas korzystne. Kraje te postrzegane są przez inwestorów jako zagłębia narkotykowe i Polska od takiego towarzystwa powinna trzymać się z daleka. d) Prawdziwym problemem polskiej gospodarki jest nadmierne umocnienie się złotego, a nie jego osłabienie. Aprecjacja może podkopać wzrost PKB, który w roku 2009 zawdzięczaliśmy głównie eksportowi netto. e) Koszt FCL jest może niewielki, ale nieuzasadniony. Skoro nie ma niebezpieczeństwa gwałtownego osłabienia złotego i destabilizacji polskich finansów, nie ma potrzeby płacić choćby złotówki za FCL. corbis Wiceprezes NBP Witold Koziński w wywiadzie dla Gazety Wyborczej tę ostatnią myśl ujął obrazowo, mówiąc: Jak się buduje dom nad brzegiem rzeki z materiałów ogniotrwałych, to radziłbym ubezpieczyć się od powodzi, a nie od pożaru. Złoty jest raczej skazany na umacnianie się, a nie osłabianie. Pożar czy powódź? Stanowisko Zarządu NBP w sprawie FCL było możliwe do obrony jeszcze przed miesiącem. Ale wydarzenia z przełomu kwietnia i maja na rynkach finansowych pokazały, że globalny kryzys finansowy nie został opanowany i należy brać pod uwagę scenariusze dramatyczne, wcześniej uważane za nieprawdopodobne: rozpad lub głęboką przebudowę strefy euro, wyjście z niej kilku krajów, a także rozszerzenie się kryzysu zadłużenia na kolejne państwa, nie wykluczając największych gospodarek. Nawet jeżeli Europa i świat ostatecznie unikną głębokiego kryzysu, samo prawdopodobieństwo, że on nastąpi, będzie wpływać negatywnie na gospodarki wschodzące, w tym na Polskę. Nagłe, kilkuprocentowe osłabienie kursu złotego jest dla wielu przedsiębiorców przykrą niespodzianką, lecz nie katastrofą, choć zwykle towarzyszą mu spadki na giełdzie. Ale osłabienie o kilkadziesiąt procent, połączone z nagłym wzrostem rentowności obligacji, może wywołać gorsze implikacje. W porównaniu z takim scenariuszem koszt utrzymania FCL jest niewielki. Czy scenariusz sytuacji, w której niezbędne będzie sięgnięcie po linię kredytową MFW jest bardzo prawdopodobny? Nie sposób na to pytanie odpowiedzieć. Intuicja podpowiada, że nie. Bardziej prawdopodobna jest sytuacja stabilizacji, a następnie wzmocnienia złotego. Ale zawsze ubezpieczamy się przed ryzykiem, którego prawdopodobieństwo jest niewielkie przed pożarem, wypadkiem, kradzieżą. Ubezpieczamy się, kalkulując koszt składki z kosztem ryzyka. W wypadku FCL koszt ubezpieczenia jest wyjątkowo niewielki. Dlatego warto go ponieść, nawet jeśli w kolejnym roku linia okaże się niepotrzebna. Czy dostęp do FCL wpłynie na nadmierne umocnienie złotego? Sami analitycy NBP przyznają, że aprecjacja zaczęła się w marcu 2009, zanim Polska wystąpiła do MFW o linię kredytową. Przyznanie linii nie przyspieszyło aprecjacji. Ale nawet jeśli dostęp do FCL ma wpływ na aprecjację, jest ona niebezpieczeństwem nieznacznym w porównaniu z ryzykiem destabilizacji finansów. 14

15 wynagrodzenia raport Polskie pensje 2009 źródło: ogólnopolskie badanie wynagrodzeń przeprowadzone przez sedlak & sedlak w 2009 Rok 2009 nie był najlepszy dla naszych portfeli, ale bywało już gorzej. Kryzys tylko spowolnił wzrost wynagrodzeń. W 2009 przeciętna pensja w sektorze przedsiębiorstw wynosiła 3325 zł brutto, czyli o 4,4 proc. (140 zł) więcej niż przed rokiem. Realny wzrost po uwzględnieniu inflacji (3,5 proc.) wyniósł niecały 1 proc. Górą farmaceuci Według GUS w 2009 przeciętny pracownik firmy produkującej lub sprzedającej lekarstwa zarabiał 5,2 tys. zł miesięcznie o 527 zł (prawie 11 proc.) więcej niż w O 7,1 proc. wzrosły pensje energetyków. O 5,5 proc. pracowników firm odzieżowych, ale nadal jest to grupa najgorzej zarabiająca przeciętna pensja w 2009 wyniosła w tej branży zaledwie 1723 zł. O 5,4 proc. wzrosły pensje w firmach motoryzacyjnych. Górnicy to grupa, która w ostatnich latach miała największe podwyżki pensji. Tym razem, ze wzrostem o 4,5 proc., znalazła się poza czołówką, ale to oczywiście złudzenie, mediana wynagrodzenia całkowitego w wybranych branżach technologie informatyczne (IT) telekomunikacja ubezpieczenia bankowość energetyka i ciepłownictwo przemysł ciężki media, wydawnictwa, reklama, PR budownictwo przemysł lekki show business usługi logistyka, transport, spedycja i komunikacja rolnictwo ochrona środowiska handel sektor publiczny służba zdrowia nauka, szkonictwo kultura i sztuka bo górnicy nadal są jednak na drugim miejscu w rankingu najlepiej zarabiających grup zawodowych. Przeciętny górnik zarabiał w 2009 średnio 5,7 tys. zł miesięcznie. Przewodzą na tej liście reprezentanci szerokiej grupy informacja i komunikacja, skupiającej m.in. firmy informatyczne, telekomunikacyjne i wydawców prasy. Płace w branżach Do najlepiej opłacanych branż należały technologie informatyczne (5000 zł), telekomunikacja (4600 zł), ubezpieczenia (4500 zł), bankowość (4200 zł) oraz energetyka i ciepłownictwo (4000 zł). Najsłabiej wynagradzani byli pracownicy nauki i szkolnictwa (2600 zł) oraz kultury i sztuki (2466 zł) Płace według szczebla drabiny zawodowej Pracownicy szeregowi zarabiali średnio 2300 zł. Ich wynagrodzenie wahało się od 1700 do 3200 zł. Mediana (określenie wartości najczęściej występującej, używanej w statystyce) wynagrodzeń specjalistów wynosiła 3500 zł. Kierownicy zespołów do 10 osób zarabiali 4950 zł, a kierujący zespołami powyżej 11 pracowników 5500 zł. Płace dyrektorów kształtowały się na poziomie zł, wynagrodzenie członków zarządu wyniosło zł. 25 proc. najlepiej wynagradzanych członków zarządów zarabiało w 2009 powyżej zł. Doświadczenie zawodowe Osoby z rocznym stażem pracy otrzymywały średnio 2200 zł. Pracownicy ze stażem od 11 do 15 lat zarabiali 4300 zł. Wpływ na wysokość wynagrodzenia miało wykształcenie. Osoby po studiach wyższych zarabiały 4000 zł o 66,7 proc. więcej od osób z wykształceniem podstawowym lub zawodowym (2400 zł). Mediana płac pracowników z wykształceniem średnim wyniosła 2600 zł, a z tytułem licencjata 2750 zł. Gdzie w Polsce płacą najlepiej Najwyższe płace w 2009 otrzymywali mieszkańcy województwa mazowieckiego. Zarobki (4720 zł) były tam o 85 proc. wyższe niż w ostatnim na liście województwie podkarpackim (2550 zł). Na drugim miejscu pod względem wysokości płac, z medianą wynoszącą 3500 zł, znalazły się województwa pomorskie, dolnośląskie i wielkopolskie. Spośród osób mieszkających w największych polskich miastach najwyższe dochody osiągali warszawiacy (mediana 5200 zł). Drugi był Gdańsk (3951 zł), a trzecią lokatę, z różnicą w wysokości zaledwie 1 zł, zajął Poznań (3950 zł). Na końcu listy uplasowały się Kielce i Lublin z płacami w wysokości 2880 i 2800 zł. czy wiesz, że: 10 proc. najlepiej opłacanych pracowników otrzymywało ponad 9000 zł. Płace 10 proc. najgorzej zarabiających wynosiły poniżej 1620 zł. Mediana płac kobiet wyniosła 3000 zł o 23,1 proc. mniej od zarobków mężczyzn (3900 zł). 15

16 dla każdego BPH TFI Total Profit Marzeniem każdego inwestora jest spokój i nadzieja, że niezależnie od koniunktury na rynkach finansowych istnieje szansa na atrakcyjne zyski. By spełnić te pragnienia, przygotowano fundusz BPH SFIO Total Profit, który dąży do uzyskania korzystnych wyników w każdej od sytuacji. Także podczas spadków na giełdach. Sytuacja na rynkach wciąż się zmienia, a to wpływa na zyski klientów. Jak bardzo rynki potrafią być zmienne, obrazuje drukowany poniżej wykres indeksu MSCI World, pokazujący wahania koniunktury na globalnych rynkach akcji. W efekcie ważne jest, aby wybrać fundusz, który stara się wykorzystywać wszystkie nadarzające się okazje, szczególnie zmiany trendów na rynkach finansowych. ABSOLUTNA STOPA ZWROTU ABSOLUTE RETURN Rozwiązaniem, będącym odpowiedzią na ową zmienność na rynkach finansowych, jest nowy BPH SFIO Total Profit. Poprzez wykorzystanie najlepszych pomysłów inwestycyjnych i szybkie zmiany w portfelu inwestycyjnym realizuje on unikalną na polskim rynku strategię absolutnego zwrotu. Jest ona nazywana również strategią absolutnego zysku. Polega na dążeniu do uzyskiwania dodatnich stóp zwrotu w każdych warunkach rynkowych. Prowadząc inwestycje w ramach wielu klas aktywów, w szczególności na rynkach akcji, jak również obligacji, walutowym, pieniężnym i towarowym, Zarządzający Funduszem mają większe szanse zarabiać niezależnie od koniunktury rynkowej. Brak określonego benchmarku pozwala na realizowanie optymalnej polityki inwestycyjnej, efektem czego jest większa elastyczność w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych i możliwości wykorzystywania szans, jakie pojawiają się na światowych rynkach. Oznacza to tym samym większą trudność zarządzania i jednocześnie możliwość wykorzystywania wielu okazji do osiągania zysków. Zyski te zależą więc w pełni od umiejętności zarządzającego, a nie od ograniczeń wynikających z zachowania się portfela wzorcowego. DROGA DO CELU Dzięki tym zaletom fundusz oferuje szanse na wyższe zyski niż w funduszach obligacji, przy mniejszym ryzyku niż w funduszach akcji. W efekcie BPH SFIO Total Profit dąży do osiągania zysku dla klientów powyżej 8 proc. każdego roku. Jak zrealizować taki cel? wykres indeksu msci world od do corbis MSCI World 16

17 sukcesy BPH TFI Fundusze inwestycyjne BPH TFI wielokrotnie zyskiwały uznanie niezależnych ekspertów. W rankingu towarzystw funduszy inwestycyjnych za 2009 BPH TFI zajęło wysokie, drugie miejsce w rankingu Gazety Giełdy Parkiet. Fundusze obligacji BPH TFI także uznano za jedne z najlepszych w Polsce w swojej kategorii. Przykładowo, BPH Obligacji 2 zajął drugie miejsce wśród funduszy kategorii papierów dłużnych za 2009 w rankingu Pulsu Biznesu oraz drugie miejsce wśród funduszy kategorii papierów dłużnych za 2009 w rankingu Gazety Giełdy Parkiet. Zarządzający BPH TFI wykorzystują swoje wieloletnie doświadczenie i wiedzę, a fundusz jest zarządzany aktywnie, głównie poprzez identyfikację okazji inwestycyjnych. Konstruując portfel inwestycyjny, Zarządzający nie kierują się benchmarkiem ani portfelem modelowym, który wymaga utrzymywania określonego poziomu zaangażowania na rynku akcji, czy też na innych rynkach. Wybierają tylko takie aktywa, które wyróżniają się wysokim prawdopodobieństwem osiągnięcia zysku i odpowiednim poziomem ryzyka. Poziom ryzyka funduszu podlega z kolei ścisłej kontroli, tak aby przy wyższej oczekiwanej stopie zwrotu niż w przypadku funduszy dłużnych wahania wartości jednostek uczestnictwa były mniejsze niż w funduszach akcyjnych. zarządzający BPH SFIO Total Profit Witold Chuść Wicedyrektor Departamentu Zarządzania Aktywami Michał Hołda Kierownik Zespołu Analiz Ilościowych koszty, opłaty, prowizje Opłata manipulacyjna za nabycie: 2,5 proc.* Opłata stała za zarządzanie funduszem: 2,5 proc. Opłata za umorzenie jednostek: 0 proc. * Opłata manipulacyjna może być negocjowana przy wpłatach powyżej WAN zł. sytuacja na rynkach jest niepewna, a inwestorzy nie wiedzą w co inwestować 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% -10,00% -20,00% -30,00% -40,00% CZY INWESTOWAĆ WŁAŚNIE TERAZ? Niepewność co do trwałości globalnego ożywienia gospodarczego oraz wspomniana zmienność na rynkach finansowych i oczekiwania inwestorów, aby zarabiać niezależnie od sytuacji rynkowej, wymagają nowoczesnego i innowacyjnego podejścia do zarządzania aktywami. Specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty może inwestować w szersze spektrum aktywów. W wachlarzu możliwości inwestycyjnych znajdują się: l Rynek obligacji obligacje i kontrakty terminowe na obligacje do 100 proc. Wartości Aktywów Netto (WAN). l Rynek akcji akcje, kontrakty terminowe na akcje/indeksy giełdowe, docelowo również opcje na indeksy giełdowe oraz krótka sprzedaż do 70 proc. WAN. l Rynek walutowy transakcje walutowe, docelowo również opcje walutowe. l Rynek surowców kontrakty terminowe na surowce, jednostki funduszy inwestujących na rynku surowcowym (ETF). Zarządzający może być bardziej elastyczny i zarabiać na spadkach, stosować szersze limity inwestycyjne. Fundusz wyceniany jest codziennie, także wpłaty i wypłaty są realizowane z dzienną częstotliwością. Wysokość pierwszej wpłaty limitowana jest ustawą o funduszach i w przypadku BPH SFIO Total Profit to równowartość euro dla osób fizycznych oraz zł dla osób prawnych. BPH TFI dostrzega także zalety dywersyfikacji, gdyż BPH SFIO Total Profit to dobry element budowy portfela, umożliwiający jego różnicowanie. A to z kolei umożliwia zmniejszanie ryzyka inwestycji, a także zwiększanie stabilności inwestycji i szansy na zysk Stopa zwrotu indeksu WIG20 24,9% Stopa zwrotu benchmarku Subfunduszu BPH Obligacji 2 29,4% Stopa zwrotu subfunduszu BPH Obligacji 2 49,6% Doświadczenie zarządzających funduszami inwestycyjnymi BPH TFI pozwala określić, na czym dotąd najlepiej zarabialiśmy i chcemy zarabiać. Oto wnioski. Obligacje inflacyjne W lutym 2009 różnica między rentownością obligacji inflacyjnych a kuponowych wyceniała średnią inflację w Polsce w ciągu najbliższych 7 lat na poziomie niższym niż 1,2 proc.! Obligacje względem swapów W listopadzie 2009 różnica między 10-letnimi obligacjami a 10-letnimi swapami pozwoliła skonstruować 10-letnią obligację o bardzo wysokim kuponie WIBOR +1,5 proc.! Arbitraż na rynku akcji Na godzinę przed wygaśnięciem marcowej serii kontraktów terminowych na WIG20 różnica między rynkiem kasowym a terminowym wynosiła nawet ponad 20 pkt., co oznacza 1 proc. zysku bez ryzyka w godzinę! Pszenica a złoto W ciągu ostatnich 40 lat za buszel pszenicy trzeba było przeważnie płacić między 0,5 a 1,3 uncji złota. Dzisiaj pszenica kosztuje zaledwie 0,4 uncji złota tak tanio nie było jeszcze nigdy w historii! Total Profit dla odważnych Fundusz BPH SFIO Total Profit przeznaczony jest dla wszystkich ceniących źródło: analizy online Zapraszamy do placówek Banku BPH na terenie całego kraju Więcej informacji znajdziesz również na lub pod numerem telefonu

18 dla każdego BPH TFI Modelowy portfel i n w e s t y c y j n y zrównoważony BPH Obligacji 2 40PROC. BPH SFIO Total Profit 60PROC. innowacyjne rozwiązania, poszukujących atrakcyjnej dywersyfikacji portfela inwestycyjnego i posiadających spore nadwyżki finansowe. Aby zostać inwestorem trzeba bowiem wpłacić minimum zł. Total Profit to także fundusz dla osób wymagających, ceniących sobie spokój i szukających szansy na zysk niezależnie od warunków panujących na rynku. To produkt skierowany do inwestorów oczekujących ponadprzeciętnych stóp zwrotu i świadomych podwyższonego ryzyka inwestycyjnego, a także poszukujących inwestycji o średnim i długim horyzoncie czasowym. Dlaczego warto zainwestować w BPH SFIO Total Profit l Inwestorzy nie mogą być pewni trwałości globalnego ożywienia gospodarczego, więc poszukują niestandardowych, innowacyjnych i pewnych rozwiązań. l Klienci nie chcą, aby ich zyski w pełni zależały od koniunktury na giełdach. l Każdy chce mieć szansę zarabiania, nie tylko wtedy, gdy jest hossa, ale nawet wówczas, gdy giełdy spadają. l Atutem jest możliwość dodatkowego zainwestowania lub wycofania kapitału każdego dnia. l Fundusz dąży do osiągania zysku dla swoich klientów powyżej 8 proc. każdego roku. l Zarządzający funduszem wykorzystują szanse i okazje płynące z inwestycji na całym świecie, na wielu rynkach, w różnych branżach, w różnych klasach aktywów. l Fundusz reprezentuje średni poziom ryzyka. l Charakteryzuje go wysoka płynność inwestycji można inwestować i wycofać się z inwestycji w każdej chwili. l Funduszem zarządzają jedni z najlepszych na rynku ekspertów. Zastrzeżenia prawne Prezentowany wynik BPH Obligacji 2 stanowi historyczną zmianę wartości jednostek uczestnictwa Subfunduszu w okresie od do W materiale prezentowana jest także stopa zwrotu indeksu WIG20 oraz benchmarku BPH Obligacji 2, którym jest Bloomberg/EFAS Bond Index Poland Govt 3-10 Yrs w okresie od do Materiał został opracowany przez BPH Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA z siedzibą w Warszawie (BPH TFI) zgodnie ze stanem na dzień i ma charakter wyłącznie promocyjny i nie stanowi wystarczającej podstawy do podjęcia decyzji inwestycyjnej. Materiał został sporządzony zgodnie z najlepszą wiedzą i starannością autorów. Dane wykorzystane przy tworzeniu opracowania pochodzą ze źródeł uważanych przez autorów za wiarygodne i dokładne, lecz nie istnieje gwarancja, iż są one kompletne i odzwierciedlają stan faktyczny. BPH Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty Total Profit przy dokonywaniu lokat stosuje zasady i ograniczenia inwestycyjne określone dla funduszu inwestycyjnego zamkniętego. BPH Subfundusz Obligacji 2 jest subfunduszem wydzielonym w ramach BPH Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Parasolowego. Indywidualna stopa zwrotu Uczestnika nie jest tożsama z wynikami inwestycyjnymi Funduszu i jest uzależniona od dnia zbycia i odkupienia jednostek uczestnictwa przez Fundusz oraz od poziomu pobranych opłat manipulacyjnych oraz zapłaconego podatku bezpośrednio obciążającego dochód z inwestycji w Fundusz, w szczególności podatku od dochodów kapitałowych. Ze względu na skład portfela wartość aktywów netto Funduszu cechuje się dużą zmiennością, w związku z czym należy liczyć się z możliwością utraty przynajmniej części wpłaconego kapitału. Fundusz nie gwarantuje realizacji założonego celu inwestycyjnego, ani osiągnięcia określonych wyników w przyszłości. Materiały dotyczące Funduszu mają charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowią wystarczającej podstawy do podjęcia decyzji inwestycyjnej. BPH TFI SA rekomenduje zapoznanie się z informacjami wymaganymi przez prawo w zakresie Funduszy, w tym z opisem czynników ryzyka oraz wskazaniem opłat manipulacyjnych opisanych w prospektach informacyjnych Funduszy oraz Tabeli Opłat, dostępnych w siedzibie Towarzystwa, u Dystrybutorów oraz na www. bphtfi.pl. BPH FIO Parasolowy może lokować powyżej 35 proc. wartości aktywów każdego z subfunduszy w papiery wartościowe wyemitowane przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, a także w papiery wartościowe emitowane przez Państwo Członkowskie lub jedno z państw należących do OECD innych niż Rzeczpospolita Polska. BPH FIO Parasolowy może lokować powyżej 35 proc. wartości aktywów następujących subfunduszy: BPH Subfundusz Obligacji Europy Wschodzącej, BPH Subfundusz Obligacji 1, BPH Subfundusz Obligacji 2, BPH Subfundusz Skarbowy, BPH Subfundusz Stabilnego Wzrostu, BPH Subfundusz Aktywnego Zarządzania, BPH Subfundusz Aktywnego Zarządzania Globalny, BPH Subfundusz Ochrony Kapitału 1, BPH Subfundusz Ochrony Kapitału 2 w papiery wartościowe poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, a także w papiery wartościowe poręczone lub gwarantowane przez Państwo Członkowskie lub jedno z państw należących do OECD innych niż Rzeczpospolita Polska. Materiał został przygotowany na podstawie informacji publicznie dostępnych i źródeł uznanych przez BPH TFI za wiarygodne, ale BPH TFI nie gwarantuje i nie może zapewnić o ich dokładności, kompletności i wiarygodności. Opracowanie niniejsze nie ma charakteru rekomendacji dotyczącej instrumentów finansowych w rozumieniu zapisów Rozporządzenia Ministra Finansów z 19 października 2005 roku w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, ich emitentów lub wystawców. Wszystkie prezentowane opinie są opiniami własnymi BPH TFI. Pomimo dołożenia należytej staranności przy sporządzaniu niniejszego dokumentu, BPH TFI nie może zapewnić, że prezentowane opinie okażą się trafne, a sytuacja na rynku nie ulegnie zmianie, w szczególności w stosunku do określonych instrumentów finansowych. Opinie BPH TFI mogą się zmieniać bez obowiązku każdorazowego informowania o tym fakcie. BPH TFI, jego pracownicy, członkowie władz ani podmioty dominujące i stowarzyszone z BPH TFI nie ponoszą jakiejkolwiek odpowiedzialności za działania lub zaniechania podjęte na podstawie niniejszego komentarza ani za szkody poniesione w wyniku tych decyzji inwestycyjnych. 18

19 emerytura inwestowanie corbis PPE wciąż zbyt mało popularne Pracownicze Programy Emerytalne są dzisiaj w ponad tysiącu polskich firm. Należy do nich ok. 340 tys. pracowników. Niestety, to wciąż porażka ekonomistów i polityków, którzy w 1999 powołali je do życia jako element reformy. Porażką jest fakt, że potencjalnie mogłoby w nich uczestniczyć ponad 14,5 mln pracowników, którzy przystąpili do OFE. Jest też akcent optymistyczny aktywa PPE wzrosły w zeszłym roku o 1,39 mld zł i wynoszą już blisko 5 mld zł. Oznacza to ponad 38-proc. wzrost. Mimo iż w 2008 część firm programy zlikwidowała (patrz wykres), liczba uczestników PPE wzrosła o ok. 10 tys. osób. NAJTAŃSZE I EFEKTYWNE Pracownicy i pracodawcy wciąż nie zdają sobie sprawy, że PPE to najtańsza i najbardziej efektywna forma dobrowolnego oszczędzania na przyszłość. A to już oznaka niskiej świadomości emerytalnej. Badania świadomości emerytalnej przeprowadzone w Europie udowodniły, że zaledwie proc. badanych Polaków zdawało sobie sprawę, iż należy odkładać dodatkowe pieniądze, by godnie żyć na emeryturze. Na Zachodzie ta świadomość wynosi proc. i rośnie wraz z zamożnością społeczeństwa, a powiedzenie, że bogatemu opłaca się oszczędzać, idealnie Dynamika wzrostu PPE * *rok powstania PPE 3 programy pasuje do PPE twierdzi Tomasz Najfeld, szef departamentu PPE w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego. Słaby wynik PPE jest również spowodowany niewiedzą, iż są one opłacalne. PPE to jedne z najkorzystniejszych produktów finansowych, gdy chodzi o koszty. Opłaty, jakie ponosi się na rzecz ZUS-u, OFE i IKE, są bowiem dużo wyższe. Pracodawca, negocjując warunki PPE dla dużej grupy pracowników i mając dostęp do oferty wielu podmiotów działających na rynku finansowym, może zapewnić bardzo konkurencyjne warunki oszczędzania mówi Grzegorz Łętocha z BPH TFI. Istnieją także duże różnice, jeśli chodzi o koszty prowadzenia konta dla uczestnika programu. Pracodawca może uzyskać nawet trzykrotnie niższy koszt w skali roku. JAK OŻYWIĆ III FILAR I PPE? Po pierwsze, to pracodawcy powinni uzmysławiać pracownikom, że to, co otrzymają jako emeryturę z ZUS-u i II filaru, na pewno nie pozwoli im na godne życie. Ponadto potrzebne są jako zachęta dla pracodawców ulgi podatkowe. W Irlandii, gdzie je zastosowano, uczestniczy w programach emerytalnych aż 50 proc. obywateli. Istnieje szansa, że nasi posłowie też pomyślą o PPE. Na odkurzenie czeka pomysł Lesława Gajka, wiceszefa Komisji Nadzoru Finansowego, by z ulgi podatkowej można było skorzystać wówczas, gdy składkę emerytalną odprowadza i pracodawca, i pracownik. (K.Sz.) wg telewizyjnej debaty Kit czy hit? w TVN CNBC Biznes

20 flesz kryzys grecki w skrócie Grecja oskarża stami swojego premiera Giorgiosa Papandreu, Grecja oskarżyła amerykań- U skie banki o przyczynienie się do kryzysu i rozważa wszczęcie postępowania przeciwko nim. W wywiadzie dla CNN Papandreu nie wymienił jednak z nazwy żadnej konkretnej instytucji. Jednak według sondażu dla gazety Proto Thema większość Greków oskarża o wywołanie kryzysu własnych polityków, a ponad 96 proc. ankietowanych stwierdziło, że osoby i instytucje odpowiedzialne za wywołanie greckiego kryzysu powinny zostać ukarane. Strajki i protesty Niespokojnie jest w Grecji od stycznia, gdy ruszyła fala 24-godzinnych strajków. W maju protesty nasiliły się. Wiec pierwszomajowy w Atenach zamienił się w wystąpienie przeciwko rządowym działaniom wobec państwowego funduszu emerytalnego. Prokuratura zbada, czy fundusz emerytalny pracowników państwowych kupił po zawyżonej cenie obligacje skarbu państwa. Skandal spowodował dymisję ministra zatrudnienia i opieki społecznej Sawasa Cituridisa oraz mianowanego przez rząd szefa jednego z funduszy. Wybuchł strajk powszechny, Grecy wyszli na ulice. Spalono jeden z banków, w starciach z policją i wojskiem zginęły trzy osoby. Dwie Unie? Podczas debaty nad wzmocnieniem strefy euro i stworzeniem instrumentów pomocowych dla Grecji Polska ostrzegła przed dokonującym się podziałem na dwie grupy w UE strefę euro i kraje spoza niej. Chodzi m.in. o instrument skoordynowanej pomocy dla Grecji, polegający na pożyczkach dwustronnych. Szef Komisji Europejskiej José Barroso powiedział, że warunki i zarządzenie instrumentem zostałyby ustalone przez strefę euro i jej instytucje. KE sprecyzowała, że nie będzie wymagana zgoda wszystkich 27 krajów, ale tylko 16 ze strefy euro. Strona polska uważa, że takie fundamentalne decyzje powinno się podejmować w gronie 27 krajów, a nie na kolacji ministrów finansów 16 krajów należących do euro. Balcerowicz o nauczce z greckiego kryzysu Były prezes NBP Leszek Balcerowicz uważa, że Polska zamiast bać się greckiego kryzysu, powinna wprowadzić reformy ograniczające deficyt budżetowy. Przypomniał, że przyczyną kryzysu w Grecji było funkcjonujące od lat zwiększanie wydatków bez pokrycia. To powodowało kumulowanie się długu publicznego, aż został przekroczony punkt, w którym rynki finansowe zaczęły nerwowo reagować. Według profesora, najważniejszy wniosek dla Polski, jaki płynie z greckiej lekcji, to taki, aby nie tolerować dłużej sytuacji, w której Rostowski o Grecji To, że jesteśmy szóstą gospodarką Europy, nałożyło na nas moralny obowiązek pomocy Grecji. Pomagamy także dlatego, iż katastrofą dla Polski byłby rozpad strefy euro mówi minister finansów Jacek Rostowski. Już w lutym mówiliśmy, że Grecja powinna szybko zwrócić się do MFW. Ponieważ zabrakło w Atenach woli współpracy, kłopoty na Peloponezie stały się kłopotami całej Unii. My na szczęście przewidzieliśmy, że może wystąpić kryzys w finansach publicznych. Dlatego obcięliśmy wydatki i nie poszliśmy w kierunku, który proponowało PiS, czyli zwiększania deficytu. Kluczowa dla naprawy sytuacji jest decyzja Europejskiego Banku Centralnego, by kupować obligacje skarbu zagrożonych państw strefy euro. Istotna jest również uchwała Rezerwy Federalnej o udostępnieniu dolarowego swap EBC, który będzie działał tak, jak bank centralny. W rezerwie jest 500 mld euro ze strefy euro i 250 mld z MFW. east news mamy deficyt wynoszący 7 proc. PKB i zwiększający się dług publiczny. Jego zdaniem, sytuacja Polski jest znacznie lepsza niż Grecji, bo tam deficyt wynosi kilkanaście proc. PKB, a dług publiczny grubo przekroczył 100 proc. Zdaniem prof. Balcerowicza finanse publiczne uzdrowi wydłużanie wieku emerytalnego i zwiększenie zatrudnienia, nawet kosztem obniżania płac. archiwum Zdaniem ekspertów EBOiR Kryzys w Grecji może zahamować kruche ożywienie gospodarcze we wschodniej i południowej Europie. Zagraża też załamaniem całej strefy euro, więc dotyczy całego regionu twierdzą ekonomiści Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Strefa euro jest najważniejszym rynkiem eksportowym dla większości krajów regionu, a redukowanie deficytów budżetowych spowolni rozwój gospodarczy UE. Zdaniem ekspertów banku tempo wzrostu w najbliższych kilku latach będzie mniejsze niż przed kryzysem i nie będą w nim już odgrywały wiodącej roli zagraniczne inwestycje i wydatki konsumpcyjne. Tymczasem największy grecki bank, National Bank of Greece, planuje ekspansję na tureckim rynku. W 2009 zarobił tam 425 mln euro, a w kraju tylko 398 mln euro. czy wiesz, że: Temat greckiego kryzysu finansowego opanował w maju polskie media? W pierwszych jedenastu dniach maja w polskiej prasie i Internecie ukazywało się dziennie średnio 48 artykułów na temat greckich problemów. W kwietniu na temat Hellady publikowanych było tylko ok. 17 artykułów dziennie. 20