OCENA SKUTECZNOŚCI I TRWAŁOŚCI WYPRACOWANYCH

Transkrypt

1 OCENA SKUTECZNOŚCI I TRWAŁOŚCI WYPRACOWANYCH REZULTATÓW W RAMACH PROJEKTÓW PODDZIAŁANIA 1.3.3, PODDZIAŁANIA ORAZ PODDZIAŁANIA PRIORYTETU I PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI Z UWZGLĘDNIENIEM ANALIZY PORÓWNAWCZEJ SKUTECZNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI PROJEKTÓW REALIZOWANYCH W PARTNERSTWIE I NIEPARTNERSKICH RAPORT KOŃCOWY OPRACOWAŁ: ZESPÓŁ KONSULTANTÓW ITTI BADANIE WSPÓŁFINANSOWANE ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO POZNAŃ, MARZEC 2014 ITTI Sp. z o.o. ul. Rubież Poznań tel fax

2 Strona 2

3 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich SPIS TREŚCI 1. Streszczenie Summary Słownik pojęć i skrótów Wprowadzenie Metodologia badania Przedmiot, cel i zakres badania Opis metod badawczych i sposobu ich realizacji Metody gromadzenia danych Metody analizy danych Wyniki badania Poddziałanie Opis Ochotniczych Hufców Pracy Realizowane projekty Wyniki badań Analiza SWOT Poddziałanie Opis Ministerstwa Sprawiedliwości, zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich Realizowane projekty Wyniki badań Analiza SWOT Poddziałanie Opis PFRON Realizowane projekty Wyniki badań Analiza SWOT Analiza porównawcza Podsumowanie Odpowiedzi na pytania badawcze Analiza SWOT Wnioski i rekomendacje Strona 3

4 9. Spis rysunków i tabel Spis rysunków Spis tabel Strona 4

5 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich 1. STRESZCZENIE Niniejszy raport przedstawia wyniki badania ewaluacyjnego przeprowadzonego na zlecenie Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich przez ITTI Sp. z o.o., którego głównym celem było przeprowadzenie oceny skuteczności i trwałości powstałych w ramach projektów rezultatów/produktów i ich wykorzystanie/użyteczność po zakończeniu realizacji projektów w ramach Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich. Badanie zostało zrealizowane w okresie roku roku i objęło swoim zakresem teren całej Polski. Wzięli w nim udział przedstawiciele beneficjentów systemowych Poddziałań objętych badaniem oraz odbiorcy wsparcia z grup docelowych projektów realizowanych w ramach Działania 1.3: w Poddziałaniu projekty systemowe realizowane przez Ochotnicze Hufce Pracy (OHP): młodzież w wieku lat ze szczególnymi trudnościami w dostosowaniu się do warunków życia i pracy, kwalifikująca się do objęcia wsparciem przez OHP; kadra OHP; w Poddziałaniu projekty systemowe realizowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości (MS): osoby przebywające w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz kluczowi pracownicy zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich; w Poddziałaniu projekty systemowe realizowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON); osoby niepełnosprawne z rzadko występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi, a także rodziny i najbliższe otoczenie tej grupy społecznej, podmioty pełniące funkcję partnerów. Zrealizowanie celu badania i udzielenie odpowiedzi na pytania badawcze wymagało zastosowania odpowiedniego zestawu metod i technik badawczych o charakterze ilościowym i jakościowym. W przeprowadzonym badaniu zastosowano następujące metody: analiza dokumentów zastanych (desk research), studium przypadku (25 projektów realizowanych w ramach Poddziałań objętych badaniem), analizy SWOT (pozwalają podsumować przeprowadzone badania oraz wyniki analiz), indywidualne wywiady pogłębione (IDI z przedstawicielami instytucji realizujących działania projektowe), zogniskowane wywiady pogłębione (FGI z przedstawicielami kadry zarządzającej beneficjenta systemowego oraz z członkami zespołów bezpośrednio zaangażowanych w realizację projektów), telefoniczne wywiady pogłębione (ITI z uczestnikami projektów, otoczeniem osób niepełnosprawnych oraz partnerami), panel ekspertów (ze specjalistami z obszaru objętego badaniem), a także badanie ankietowe z wykorzystaniem techniki CAWI i CATI. Strona 5

6 Jak wykazały badania (desk research, badania ilościowe i jakościowe), jedną z najważniejszych barier, utrudniającą uczestnikom projektów podjęcie zatrudnienia, jest ogólna sytuacja na rynku pracy, ich niski poziom wykształcenia, brak pewności siebie, niewystarczające kwalifikacje zawodowe w odniesieniu do wymagań współczesnego rynku pracy oraz trudna sytuacja rodzinna. Inne ważne bariery to: problemy w utrzymaniu pracy, brak odpowiedniego doświadczenia, negatywny wpływ otaczającego środowiska, brak umiejętności poruszania się na rynku pracy i czynniki osobowościowe. Projekty realizowane w ramach badanych Poddziałań projektowane są z uwzględnieniem tych specyficznych barier i pomagają je przezwyciężać. Projekty realizowane w ramach Działania 1.3 Priorytetu I PO KL są zróżnicowane oraz komplementarne względem siebie, zapewniają kompleksowe wsparcie uczestnikom. Do najskuteczniejszych form wsparcia należy zaliczyć wsparcie z zakresu aktywizacji zawodowej, pomagające określić ścieżkę zawodową uczestnika, szkolenia, warsztaty i kursy zawodowe kończące się certyfikatami/zaświadczeniami, które dają możliwość uzyskania umiejętności i kwalifikacji zawodowych, staże i praktyki umożliwiające zdobycie umiejętności praktycznych. Bardzo skutecznymi formami wsparcia są również te, które skoncentrowane są na indywidualnych potrzebach beneficjentów, głównie pomoc psychologiczna. Jakość wszystkich oferowanych w ramach realizowanych projektów form wsparcia została pozytywnie oceniona przez respondentów. Badanie sytuacji zawodowej uczestników po zakończeniu udziału w projekcie (badanie CATI) wykazało, że w projektach realizowanych przez OHP 52% badanych uczestników znalazło pracę lub zmieniło na lepszą, 29% respondentów natomiast pozostaje bez pracy. W projektach realizowanych przez PFRON wartości te wynoszą odpowiednio 44% i 38%, a w projektach realizowanych przez MS odpowiednio 19% i 19%. Należy pamiętać, że wielu spośród uczestników, którym udzielono wsparcia, nie szukało zatrudnienia w krótkim horyzoncie czasowym, ponieważ kontynuuje naukę, przebywa w placówkach zamkniętych, itp. W przypadku osób niepełnosprawnych zauważono dużą trudność w utrzymaniu pracy. W badaniach jakościowych respondenci wyrażali opinie, że ich sytuacja na rynku pracy poprawiła się po udziale w projekcie. Badania wykazały, że projekty będące przedmiotem ewaluacji przynoszą bardzo dobre efekty społeczne i zmniejszają zagrożenie wykluczeniem społecznym uczestników projektów, mając wpływ na podniesienie ich samooceny i na ich lepsze funkcjonowanie w środowisku rodzinnym, zarówno w grupie, jak i w indywidualnych kontaktach z innymi ludźmi, poprzez wpajanie im pozytywnych postaw i umiejętności (np. obowiązkowości, umiejętności rozwiązywania problemów),poszerzanie wiedzy i zainteresowań. Młodzież zapytana w wywiadach pogłębionych o pozytywne zmiany, jakie nastąpiły w jej życiu w wyniku udziału w projekcie, rzadko mówiła o aspekcie społecznym, co łatwo można wytłumaczyć tym, że młodym ludziom trudno jest właściwie zobaczyć pewne procesy zmian w samych sobie, a tym bardziej właściwie zidentyfikować ich przyczyny. Strona 6

7 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich W ramach Poddziałania projekty realizowane są w formule partnerstwa, która dobrze funkcjonuje w przypadku wspierania grupy docelowej, tj. osób niepełnosprawnych (tym bardziej, że w Polsce nie ma instytucji, która miałaby możliwości organizacyjne wspierania na terenie całego kraju osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami, a PFRON zajmuje się nimi głównie od strony administracyjnej). Formuła ta daje elastyczność w realizacji projektu, umożliwiając wprowadzanie modyfikacji w planowanych działaniach dotyczących zakresu, formy wsparcia, liczby wspartych osób itp., głównie poprzez brak konieczności zlecania działań podmiotom zewnętrznym w ramach zamówień publicznych. Respondenci realizujący projekty w ramach Poddziałań i nie widzą zasadności wprowadzenia do nich formuły partnerstwa. W opinii ewaluatora nie ma znaczących różnic w zakresie stosunku uzyskanych efektów do nakładów pomiędzy projektami partnerskimi i niepartnerskimi. Zdaniem respondentów projekty realizowane w ramach Poddziałań 1.3.3, i mają wpływ na realizację polityk publicznych, głównie na politykę związaną z rynkiem pracy, wpływając na aktywizację zawodową uczestników projektów. Jednostki realizujące projekty często podejmują współpracę w tym zakresie z lokalnymi urzędami pracy, urzędami miasta czy gminy oraz z pracodawcami. Realizacja szkoleń i kursów zawodowych wspiera politykę edukacyjno-oświatową. Działania te są formą bardzo elastyczną, uwzględniającą aktualne potrzeby lokalnych rynków pracy. Inne polityki wspierane przez działania projektowe to np. polityka zrównoważonego rozwoju i polityka równości szans i niedyskryminacji. Zgodnie z wynikami badań działania prowadzone w ramach projektów realizowanych w ramach Poddziałań 1.3.3, i są zasadne i uwzględniają specyficzne problemy i potrzeby grup objętych wsparciem. Są one oceniane pozytywnie zarówno przez kadrę zarządzającą, zespoły projektowe, jak i przez samych odbiorców wsparcia i przyczyniają się do realizacji celów Działania 1.3 Priorytetu I PO KL. Strona 7

8 2. SUMMARY The present evaluation report presents the results of the research conducted by ITTI Sp. z o. o. for the Human Resources Management Center (Pol. CRZL, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich). The main purpose of the research was to analyze the effectiveness and adequacy of the results/products produced within the projects and their use/usefulness after the end of the projects executed under the Sub-measure 1.3.3, Sub-measure and Sub-measure of the Human Capital Operational Programme (Pol. PO KL, Program Operacyjny Kapitał Ludzki), including the analysis of the effectiveness of the projects executed in partnership and without partnership. The research was executed in the period from to and covered the area of the entire Polish territory. Among the respondents in the study were the representatives of Sub-measures system beneficiaries and the recipients of the support from the target groups of the projects under the Measure 1.3: Sub-measure system projects realized by the Voluntary Labor Corps (Pol. OHP, Ochotnicze Hufce Pracy): the young people years old, who have particular difficulties in adjusting to life and work conditions, eligible to receive support from the OHP, as well as the OHP staff, Sub-measure system projects realized by the Ministry of Justice (Pol. MS, Ministerstwo Sprawiedliwości): people staying at correction centers and youth detention centers, as well as key employees of these entities. Sub-measure system projects realized by the State Fund for Rehabilitation of People with Disabilities (Pol. PFRON, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych): disabled people with rare disabilities and certain coupled disabilities, as well as family and immediate surroundings of this social group and entities in the role of project partners. In order to achieve the research objective and to be able to provide the answers referring to the research subject matters, an adequate set of qualitative and quantitative research methods and techniques was used, and these were: desk research, case study (25 projects executed under the Sub-measures included in the research), SWOT analysis (allowing to sum up the results of the research), individual in-depth interviews (IDI) and focus group interviews (FGI) with the representatives of the managing staff and of the teams involved in Sub-measures projects, individual telephone interviews (ITI) with the participants of the projects, the immediate surroundings of the people with disabilities and partners), panel of experts (with the experts in the area covered by the research), as well as surveys, with the use of the following techniques: CAWI and CATI. According to the research led (desk research, quantitative and qualitative research), one of the most important barriers that hamper finding employment by projects' participants is the Strona 8

9 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich situation on the labor market, their low level of education, the lack of self-confidence, insufficient qualifications with regard to the requirements of the contemporary labor market and the family situation. Other important barriers are problems with keeping the work, the lack of a proper experience, negative influence of surrounding environment, the lack of ability to move around labor market and personality factors. The projects executed under the Sub-measures covered by the evaluation take into account the aforementioned barriers and help target groups in overcoming them. The projects executed under the Measure 1.3 within the Priority I of the PO KL are differentiated and complementary and they ensure complex support to the beneficiaries. One of the most effective forms of support is the support in the area of professional activation, useful to define the professional career path, vocational trainings, workshops and courses ended with the certificates, helping acquire professional skills the qualifications, apprenticeships and traineeships allowing to acquire practical skills. Other very effective forms of support are the ones focused on individual needs of beneficiaries, mostly the psychological counseling. The research respondents positively judged the quality of all forms of support offered within the projects. The analysis of professional situation of projects beneficiaries after the end of the project (CATI method) showed that in the projects executed by the OHP 52% of respondents found employment or changed it for a better one and 29% of respondents remain without employment. In the projects executed by the PFRON these percentages are 44% and 38% respectively and in the projects executed by the MS 19% and 19% respectively. It has to be remembered that many of the beneficiaries of support were not looking for a job in the short term, as they are still at school, they live in closed correction centers etc. In case of people with disabilities a big difficulty in keeping the job was noticed. In the qualitative research the respondents claimed that their situation at the labor market has improved after the participation in a project. The research has shown that the projects under evaluation have very good social effects and that they reduce the risk of social exclusion for the projects participants, as they increase their self-esteem and stimulate their better functioning in the family, both in group and in individual contacts with other people, by teaching them positive attitudes and skills (e.g. conscientiousness, ability to solve problems) and by increasing their knowledge and interests. The young people asked within in-depth interviews about the positive changes that have occurred in their lives as a result of participation in the project, rarely spoke about the social aspect, which can be easily explained by the fact that it is difficult for young people to see properly some change processes in themselves, and even more to properly identify their causes. The projects under Sub-measure are executed in partnership formula that works well for the target group, i.e. the persons with disabilities (especially that in Poland there is no institution that would have the organizational capacity to support all over the country Strona 9

10 people with different kinds of disabilities, as PFRON mainly provides only administrative support). The partnership formula gives you the flexibility in the implementation of the project, allowing for the modifications in the planned activities as regards the scope, forms of support, the number of supported persons, etc., mainly because the external services do not have to be commissioned in accordance to the public procurement law. The respondents implementing projects under Sub-measures and do not think the partnership formula should be introduced to their projects. In the opinion of the evaluator there are no significant differences in the cost-effect ratio between project executed in partnership and without partnership. According to the respondents the projects under the Sub-measures 1.3.3, and have an impact on the implementation of public policies, especially policies related to the labor market, enhancing the professional activation of projects participants. The entities implementing projects often take co-operate in this area with local labor offices, local authorities and employers. The implementation of training and vocational courses supports the policy of education and teaching. These activities are a very flexible form of support, which takes into account the current needs of local labor markets. Other policies supported by the project activities include sustainable development policy and policy of equal opportunities and non-discrimination. According to the research results the activities led within the projects executed under the Sub-measures 1.3.3, and are well founded and they take into account the specific problems and needs of the target groups. The projects are judged positively by the managing staff and projects teams, as well as by the beneficiaries of support and they contribute to the realization of objectives of the Measure 1.3 within the Priority I of PO KL. Strona 10

11 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich 3. SŁOWNIK POJĘĆ I SKRÓTÓW Baza PEFS Podsystem monitorowania Europejskiego Funduszu Społecznego; system przeznaczony do monitorowania efektów realizacji projektów dofinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego poprzez zbieranie danych od osób oraz instytucji bezpośrednio objętych wsparciem w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki CATI (ang. Computer-Assisted Telephone Interviewing) wspomagany komputerowo wywiad telefoniczny CAWI (ang. Computer-Assisted Web Interviewing) wspomagany komputerowo wywiad przy pomocy strony www CRZL Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Desk research metoda realizacji badań polegająca na wykorzystaniu dostępnych danych wtórnych takich jak publikacje, raporty, biuletyny, bazy danych, katalogi, informacje dostępne na stronach WWW itp. EFS Europejski Fundusz Społeczny; jeden z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, którego celem jest zwiększanie dobrobytu we wszystkich regionach Unii, wspieranie zatrudnienia w państwach członkowskich oraz promocja spójności gospodarczej i społecznej FGI (ang. Focus group interview) zogniskowany wywiad grupowy IDI (ang. Individual In-Depth Interview) indywidualny wywiad pogłębiony ITI (ang. Individual Telephone Interview) indywidualny wywiad telefoniczny KG OHP Komenda Główna Ochotniczych Hufców Pracy MS Ministerstwo Sprawiedliwości NGO (ang. Non-Governmental Organization) organizacja pozarządowa NSRO Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu unijnego na lata OHP Ochotnicze Hufce Pracy OSZ Ośrodki Szkolenia Zawodowego jedna z jednostek w strukturze Ochotniczych Hufców Pracy zajmująca się szkoleniami zawodowymi ON osoba niepełnosprawna PO KL Program Operacyjny Kapitał Ludzki SdN Schronisko dla nieletnich SIWZ Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia ZP Zakład poprawczy Strona 11

12 4. WPROWADZENIE Niniejszy dokument stanowi raport końcowy z badania ewaluacyjnego pt. Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich. Badanie ewaluacyjne przeprowadzone zostało przez firmę ITTI Sp. z o. o. na zlecenie Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, w terminie od listopada 2013 roku do marca 2014 roku. Podstawą do przeprowadzenia badań materiałów zastanych była baza PEFS oraz wnioski o dofinansowanie i wnioski o płatność projektów poddanych analizie. Raport końcowy zawiera opis zastosowanej metodyki, analizę dokumentacji, wyniki przeprowadzonych badań, odpowiedzi na pytania badawcze oraz wnioski i rekomendacje dotyczące celów i pytań badawczych, w odniesieniu do każdego z Poddziałań: 1.3.3, i PO KL. W ramach prac wykorzystano szereg metod badawczych o charakterze jakościowym i ilościowym. W celu zagwarantowania wielostronnego, obiektywnego podejścia do zagadnień, badania zostały przeprowadzone z respondentami z wielu grup związanych z realizacją projektów Poddziałań: 1.3.3, oraz PO KL. Metody badawcze dostosowano do grup docelowych, w celu zapewnienia jak największej wartości informacyjnej badania. Strona 12

13 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich 5. METODOLOGIA BADANIA 5.1. Przedmiot, cel i zakres badania Przedmiotem niniejszej ewaluacji było wykonanie badania pt. Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektu Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich. Działanie 1.3 skupia się na aktywizacji zawodowej i integracji społecznej osób znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy. Głównym celem badania było dokonanie oceny skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów realizowanych w Działaniu 1.3 (Poddziałania 1.3.3, 1.3.5, 1.3.6), z uwzględnieniem analizy porównawczej projektów realizowanych w partnerstwie i projektów niepartnerskich. Badaniu poddane były projekty realizowane na terenie całego kraju w okresie od momentu uruchomienia Programu do końca 2012 roku. Zakres podmiotowy badania obejmował przedstawicieli beneficjentów systemowych oraz odbiorców wsparcia w ramach Poddziałań 1.3.3, 1.3.5, POKL, tj.: młodzież w wieku lat ze szczególnymi trudnościami w dostosowaniu się do warunków życia i pracy, kwalifikującą się do objęcia wsparciem przez Ochotnicze Hufce Pracy, kadrę OHP, osoby przebywające w zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich oraz pracowników tych placówek, młodzież zagrożoną wykluczeniem społecznym, w tym młodzież zagrożoną konfliktem z prawem i młodzież, która weszła w konflikt z prawem, osoby niepełnosprawne z rzadko występującymi niepełnosprawnościami i niektórymi niepełnosprawnościami sprzężonymi, a także rodziny i najbliższe otoczenie tej grupy społecznej, osoby reprezentujące podmioty pełniące funkcję partnerów w projektach realizowanych w ramach Poddziałania Opis metod badawczych i sposobu ich realizacji W ramach badania ewaluacyjnego wykorzystane zostały metody i techniki badawcze, dzięki którym kompleksowo udało się odpowiedzieć na problemy badawcze sformułowane na potrzeby niniejszego badania. Prace w ramach projektu prowadzone były od listopada 2013 Strona 13

14 roku do lutego 2014 roku. W trakcie realizacji ewaluacji wykorzystano kryteria: skuteczności, trafności i efektywności. Na etapie pozyskiwania informacji posłużono się metodami gromadzenia danych, wyniki natomiast zostały poddane analizie, przy zastosowaniu różnych narzędzi analitycznych Metody gromadzenia danych Metody gromadzenia danych polegają na terenowym zbieraniu materiałów do późniejszej analizy. Na potrzeby ewaluacji Poddziałania 1.3.3, oraz wykorzystano następujące techniki badawcze: 1) Badanie CAWI skierowane do pracowników instytucji integracji społecznej i zawodowej Badania metodą CAWI przeprowadzone zostały wśród przedstawicieli instytucji zajmujących się integracją społeczną i zawodową w ramach Działania 1.3 PO KL (Poddziałań 1.3.3, oraz 1.3.6). Podczas badania przeprowadzano łącznie 136 wywiadów, w tym: 110 z kadrą instytucji zajmujących się wdrażaniem projektów z Poddziałania 1.3.3, 15 z kadrą instytucji zajmujących się wdrażaniem projektów z Poddziałania 1.3.5, 11 z kadrą instytucji zajmujących się wdrażaniem projektów z Poddziałania Zaproszenie do udziału w badaniu zostało wysłane do wszystkich instytucji zajmujących się realizacją projektów z poszczególnych Poddziałań. Do podmiotów zaangażowanych w Poddziałanie oraz Poddziałanie prośba o udział w badaniu została powtórzona telefonicznie. Liczba wywiadów przypadających na poszczególne Poddziałania była proporcjonalna do liczby instytucji zaangażowanych w ich realizację. 2) Badanie CATI z osobami objętymi wsparciem Badania ankietowe z wykorzystaniem techniki CATI przeprowadzone zostały wśród osób objętych wsparciem w ramach Działania 1.3 PO KL (Poddziałań 1.3.3, oraz 1.3.6). Wykonanych zostało 217 wywiadów telefonicznych, w tym: 97 z uczestnikami projektów Poddziałania (kadra 35, młodzież 62), 21 z uczestnikami projektów Poddziałania 1.3.5, 99 z uczestnikami projektów z Poddziałania (kadra 36, osoby niepełnosprawne 63). Wielkości grup zostały dobrane proporcjonalnie do liczby uczestników projektów, za minimalną liczebność próby dla jednej grupy przyjęto 20 osób. 3) Badanie IDI z przedstawicielami instytucji zajmujących się wdrażaniem projektów Strona 14

15 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Wywiady pogłębione IDI zostały przeprowadzone z przedstawicielami instytucji realizujących działania projektowe. Przeprowadzonych zostało łącznie 9 wywiadów IDI, w tym: 3 z przedstawicielami instytucji zajmujących się realizacją projektów z Poddziałania 1.3.3, 3 z przedstawicielami instytucji zajmujących się realizacją projektów z Poddziałania 1.3.5, 3 z przedstawicielami instytucji zajmujących się realizacją projektów z Poddziałania ) Badanie ITI z uczestnikami projektów, otoczeniem osób niepełnosprawnych oraz partnerami Pogłębione wywiady telefoniczne przeprowadzone zostały z następującymi grupami respondentów. Łącznie wykonano 25 rozmów, w tym: 5 z uczestnikami projektów z Poddziałania 1.3.3, 5 z uczestnikami projektów z Poddziałania 1.3.5, 5 z uczestnikami projektów z Poddziałania 1.3.6, 5 z osobami z otoczenia osób niepełnosprawnych, 5 z osobami reprezentującymi partnerów projektów Poddziałania PO KL. 5) Badania FGI z przedstawicielami kadry zarządzającej beneficjenta systemowego oraz z członkami zespołów bezpośrednio zaangażowanych w realizację projektów W ramach niniejszej ewaluacji przeprowadzono trzy zogniskowane wywiady grupowe. Zostały one zorganizowane odpowiednio: w Ministerstwie Sprawiedliwości, w Komendzie Głównej OHP oraz w głównej siedzibie PFRON. Na spotkania zaproszono przedstawicieli kadry zarządzającej oraz zespołów projektowych dla każdego z Poddziałań. 6) Panel ekspertów W ramach badania zorganizowany został panel ekspertów, w którym wzięli udział specjaliści z różnych obszarów, istotnych w kontekście niniejszej ewaluacji, w szczególności: wykluczenia i integracji społecznej, zagadnień rynku pracy, problemów młodzieży z trudnościami przystosowawczymi i wychowawczymi, problemów osób niepełnosprawnych. Strona 15

16 Panel ekspertów odbył się w Poznaniu, wzięło w nim udział łącznie 8 ekspertów, z których każdy prezentował którąś z powyżej wymienionych dziedzin. Panel ekspertów został zrealizowany na końcowym etapie badania Metody analizy danych Metody analizy danych skupiają się na analizie i weryfikacji informacji zastanych oraz zgromadzonych podczas badań terenowych. W ramach niniejszej egalizacji wykorzystano 4 techniki analityczne: 1) Analiza danych zastanych (desk research) Analiza danych zastanych została wykonana na podstawie zgromadzonych przez Ewaluatora oraz przekazanych przez CRZL materiałów. Badanie zostało przeprowadzone metodą gabinetową, która opierała się na analizie materiałów zastanych. W głównej mierze polegała na wyszukaniu, zebraniu oraz analizie istniejących już materiałów z obszaru badań. Ewaluator opierał się na ekspertyzach i przygotowanych na zlecenie CRZL opracowaniach z lat ubiegłych, dokumentach strategicznych (np. dokumentacja programowa POKL), bazy danych statystycznych dotyczące projektów (np. baza PEFS) oraz materiałach publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny. 2) Wykonanie studium przypadku W ramach badania przygotowano szczegółowe opisy przypadków, oparte przede wszystkim na analizie zastanej dokumentacji (wnioski o dofinansowanie projektów, wnioski o płatność, baza PEFS udostępnione Wykonawcy przez Zamawiającego). Studium przypadku w szczególności obejmowało zagadnienia związane z: organizacją projektów, ich celami, podejmowanymi działaniami, czy liczbą uczestników. Ewaluator podczas analizy skupił się również na sprawach związanych z budżetem projektów oraz ewentualnymi problemami wynikającymi w trakcie ich realizacji. W ramach niniejszej ewaluacji dokonano analizy 25 projektów, w tym: 11 projektów w ramach Poddziałania 1.3.3, 3 projektów w ramach Poddziałania 1.3.5, 11 projektów w ramach Poddziałania ) Analiza SWOT Analiza SWOT pozwoliła podsumować przeprowadzone badania oraz wyniki analiz. Dzięki zebranym i przeanalizowanym całościowo materiałom udało się stworzyć nowe wnioski i poddać krytycznej ocenie uzyskane wcześniej dane. Analizę SWOT wykonano oddzielenie dla każdego z Poddziałań oraz jedną ogólną dla wszystkich badanych projektów. Strona 16

17 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich 4) Analiza porównawcza Wykorzystana technika analityczna miała na celu dokonanie porównania skuteczności i efektywności projektów realizowanych w formule partnerskiej i niepartnerskiej. Dokonano wieloaspektowej analizy w oparciu o dane ilościowe, jakościowe oraz informacje zastane. Analiza w szczególności objęła: problematykę zarządzania projektami, prowadzone formy wsparcia, procedury związane z realizacją projektu oraz zagadnienia finansowe. Strona 17

18 6. WYNIKI BADANIA 6.1. Poddziałanie Opis Ochotniczych Hufców Pracy Ochotnicze Hufce Pracy (OHP) to państwowa jednostka budżetowa nadzorowana przez ministra właściwego do spraw pracy. OHP wykonują zadania Państwa w zakresie zatrudnienia oraz przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu młodzieży, a także zadania w zakresie jej kształcenia i wychowania. Do głównych zadań tej jednostki należy: aktywizacja społeczna, zawodowa i ekonomiczna młodzieży, podwyższanie kwalifikacji zawodowych lub przekwalifikowania, wspieranie wszelakich inicjatyw, które działają przeciw bezrobociu, organizowanie zatrudnienia oraz organizowanie międzynarodowej współpracy młodzieży. Podopiecznymi OHP jest młodzież w wieku lat, którą można podzielić na 3 grupy: A. młodzież zaniedbana o zmniejszonych szansach życiowych, pochodząca ze środowisk niedostosowanych społecznie, w dużej części patologicznych, czasem kryminogennych, mająca trudności w nauce (placówki opiekuńczo-wychowawcze), B. absolwenci szkół ponadgimnazjalnych (bądź uczniowie ostatnich klas tych szkół) oraz absolwenci wyższych uczelni młodzież wykształcona i posiadająca pewne kwalifikacje zawodowe, ale zagrożona bezrobociem (jednostki realizujące zadania na rzecz rynku pracy), C. uczniowie szkół ponadgimnazjalnych i studenci, którzy w czasie wolnym od nauki chcą pracować za pośrednictwem OHP, zdobyć doświadczenie zawodowe i przy okazji poprawić własną sytuację materialną (jednostki realizujące zadania na rzecz rynku pracy). Realizacja działań odbywa się poprzez Komendę Główną OHP oraz podległych jej bezpośrednio 16 Wojewódzkich Komend OHP i 9 Centrów Kształcenia i Wychowania OHP. Potencjał organizacyjny instytucji tworzy ogólnopolska sieć wyspecjalizowanych jednostek: opiekuńczo-wychowawczych, których jest 219 (w tym: Centra Kształcenia i Wychowania, Ośrodki Szkolenia i Wychowania, Hufce Pracy oraz Środowiskowe Hufce Pracy). W tych jednostkach skupionych jest obecnie ponad 33,5 tys. młodych osób, realizujących zadania na rzecz rynku pracy, tworzące sieć blisko 620 podmiotów, a wśród nich: Centra Edukacji i Pracy Młodzieży, Młodzieżowe Biura Pracy i ich filie, Młodzieżowe Centra Kariery, Punkty Pośrednictwa Pracy, Kluby Pracy, Mobilne Centra Informacji Zawodowej, Strona 18

19 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich szkoleniowych (78), w tym Ośrodki Szkolenia Zawodowego (ponadregionalne) oraz Rejonowe Ośrodki Szkolenia Zawodowego Młodzieży i Ośrodki Szkolenia Zawodowego EFS. Wymienione jednostki można określić jako otwarte, choć w różnym stopniu. To znaczy, że działają one na rzecz miejscowej społeczności, przy współpracy i współdziałaniu z lokalnymi władzami samorządowymi, pracodawcami, stowarzyszeniami i fundacjami działającymi na określonym terenie. Młodzież może zostać przyjęta do placówki OHP tylko dobrowolnie, chociaż jest ona kierowana do niej przez kuratorów, poradnie pedagogiczno-psychologiczne, ośrodki pomocy społecznej, pogotowia opiekuńcze, sądy dla nieletnich, policję i domy dziecka. W przypadku bardzo trudnej sytuacji rodzinnej i materialnej jest możliwość przebywania w placówce i otrzymywania wyżywienia bez konieczności ponoszenia kosztów. OHP uzupełniają wykształcenie ogólne podopiecznych w zakresie szkoły podstawowej lub gimnazjum, ale jednocześnie dokształcają w wykonywaniu określonej pracy lub zdobywaniu kwalifikacji zawodowych na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej. Szkolenie ogólne odbywa się w szkołach publicznych. Natomiast przygotowanie do zawodu jest prowadzone przez pracodawcę z zewnątrz lub zdobywane poprzez udział w specjalistycznych warsztatach. Aby przygotować się do zawodu potrzebne są 3 lata. Po tym czasie uczestnik dostaje świadectwo ukończenia szkoły, natomiast po pozytywnym zdaniu egzaminu z przygotowania zawodowego tytuł zawodowy lub zaświadczenie o odbytym przyuczeniu do zawodu. Do struktury OHP od 2011 roku należą także Ośrodki Szkolenia Zawodowego. W tych placówkach odbywają się kursy i szkolenia przeznaczone dla pracowników, pracodawców, osób bezrobotnych kierowanych przez Powiatowe Urzędy Pracy oraz dla innych osób chcących nauczyć się zawodu lub określonych umiejętności potrzebnych na rynku pracy. OHP organizuje przedsięwzięcia edukacyjne, kulturalno-oświatowe, rekreacyjno-sportowe i turystyczne, a także oferuje stałe wsparcie ze strony psychologa oraz innych specjalistów w celu wychowania młodzieży. Do najważniejszych obszarów działalności należy: profilaktyka uzależnień, negatywnych zachowań, zdrowotna, edukacyjna oraz aktywizacja w różnych dziedzinach życia społecznego. Aby zapewnić jak najlepszą pomoc organizowane są usługi w formach: pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, informacji zawodowej, warsztatów aktywnego poszukiwania pracy, szkoleń oraz programów rynku pracy. Zadania te realizowane są przez doradztwo, pośrednictwo pracy oraz szkolenia zawodowe, które odbywają się w Centrach Edukacji i Pracy Młodzieży (49), Młodzieżowych Biurach Pracy (49), ich filiach (58), Klubach Pracy (105), Punktach Pośrednictwa Pracy (120), Ośrodkach Szkolenia Zawodowego EFS (36), Mobilnych Centrach Informacji Zawodowej (49) oraz Młodzieżowych Centrach Kariery (157). OHP osiąga bardzo dobre wyniki. Do Młodzieżowych Biur Pracy w 2012 roku zapisało się Strona 19

20 178 tys. młodzieży poszukującej pracy, pozyskano 175 tys. miejsc pracy, skierowano do pracy ponad 180 tys. osób, z czego 117 tys. podjęło zatrudnienie. Organizowane są giełdy i targi pracy, które pomagają w pośrednictwie. W 2012 roku OHP przewodniczyło 204 targom pracy oraz giełdom pracy na terenie całego kraju Realizowane projekty Informacje ogólne o projektach, realizowanych w ramach Poddziałania W ramach Poddziałania PO KL w perspektywie finansowej realizowanych było 16 projektów, dla 11 z nich przeprowadzono studium przypadku: projekt: Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy ; projekt: Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój ; projekt: Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój II edycja ; projekt: Nasza przyszłość ; projekt: Nasza przyszłość 2 ; projekt : Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój III edycja ; projekt: Młodzieżowa Akademia Umiejętności ; projekt: Nowoczesne kompetencje kadry Ochotniczych Hufców Pracy ; projekt: Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój IV edycja ; projekt: Nasza przyszłość 3 ; projekt: Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej Ochotniczych Hufców Pracy. Oprócz objętych badaniem, KG OHP jest beneficjentem innych projektów w ramach Poddziałania 1.3.3: projekt: OHP jako realizator usług rynku pracy ; projekt: Identyfikacja potrzeb i oczekiwań młodzieży na rynku pracy ; projekt: Młodzieżowa Akademia Umiejętności 2 ; projekt: Nowe perspektywy ; projekt: Nowe perspektywy 2. Strona 20

21 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Spośród poddanych analizie projektów, realizowanych w ramach Poddziałania 1.3.3, 8 skierowanych było bezpośrednio do młodzieży ( Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój 4 edycje; Nasza przyszłość 3 edycje; Młodzieżowa Akademia Umiejętności ) natomiast 3 dotyczyły wsparcia kadry OHP ( Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy ; Nowoczesne kompetencje kadry OHP ; Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczowychowawczej OHP ). Realizacja wszystkich projektów obejmowała obszar całego kraju. Ich wdrażanie umożliwiło stworzenie sieci wojewódzkich koordynatorów, którzy pełnią funkcję łączników pomiędzy Komendą Główną OHP, a pojedynczymi placówkami. Poniżej, w postaci wykresu Gantta (Tab. 1) przedstawiony został rozkład realizacji projektów z Poddziałania w czasie. Strona 21

22 Tab. 1 Harmonogram realizacji projektów w ramach Poddziałania wykres Gantta Tytuł projektu Realizacja projektu od do I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój II edycja Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój III edycja Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój IV edycja Nasza przyszłość Nasza przyszłość Nasza przyszłość Młodzieżowa Akademia Umiejętności Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy Nowoczesne kompetencje kadry OHP Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej OHP [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie] Strona 22

23 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Do tej pory zrealizowano cztery edycje projektu z cyklu Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój, każdy z nich trwał po trzy kwartały. Pierwsza edycja rozpoczęła się w roku 2009, natomiast czwarta zakończyła się w ostatnim kwartale roku W ramach przedsięwzięć realizowane były usługi doradztwa zawodowego na rzecz młodzieży oraz prowadzone kursy i szkolenia, zgodne z wybranym przez doradcę i uczestnika kierunkiem dalszego kształcenia. W szczególności były to: szkolenia zawodowe, kursy językowe, kursy na prawo jazdy, szkolenia miękkie, np. szkolenia z przedsiębiorczości, warsztaty psychologiczne. Celem projektów była aktywizacja zawodowa oraz integracja społeczna młodzieży narażonej na wykluczenie społeczne. Cykl projektów Nasza przyszłość, w bieżącej perspektywie finansowej składał się z trzech edycji, pierwsza rozpoczęła się w maju 2009 roku, ostatnia skończyła się w ostatnim kwartale roku Wsparcie udzielane w ramach przedsięwzięć było skierowane przede wszystkim do młodzieży pochodzącej ze środowisk patologicznych i kryminogennych oraz rodzin dysfunkcyjnych, wobec której sąd rodzinny orzekł nadzór kuratorski. Celem prowadzonych działań było przede wszystkim wyrównanie szans edukacyjnych i szans na rynku pracy oraz niwelowanie zaburzeń rozwojowych młodzieży. W ramach projektów młodzież w wieku od 15 do 18 lat uczestniczyła w indywidualnych konsultacjach z doradcą zawodowym oraz w kursach i warsztatach podwyższających kompetencje zawodowe i społeczne. Projekt Młodzieżowa Akademia Umiejętności rozpoczął się w maju 2010 roku i trwał 5 miesięcy. Skierowany był do osób objętych wsparciem przez OHP młodzieży o zmniejszonych szansach życiowych, pochodzącej ze środowisk marginalnych, z rodzin dysfunkcyjnych, niedostosowanej społecznie, wymagającej i poszukującej opieki oraz możliwości kształcenia i zdobycia przygotowania zawodowego. Obejmował indywidualne oraz grupowe doradztwo zawodowe, szkolenia (np. języki obce) oraz kursy i praktyki zawodowe. We wszystkich wymienionych powyżej projektach doradztwo i poradnictwo zawodowe było przeprowadzone przed skierowaniem uczestnika na poszczególne szkolenia i miało na celu zidentyfikowanie indywidualnych predyspozycji i zainteresowań tak, by wybór dalszej ścieżki kształcenia i kariery był optymalnie dopasowany do osoby. W ramach projektu Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy przeprowadzono szkolenia specjalistyczne i językowe dla pracowników OHP oraz zorganizowano trzy zagraniczne wizyty studyjne. Szkolenia były prowadzone w trzech modułach edukacyjnych. Beneficjentami projektu Nowoczesne kompetencje kadry OHP byli pracownicy Ochotniczych Hufców Pracy. Przedsięwzięcie składało się z serii szkoleń specjalistycznych, kursów językowych oraz trzech zagranicznych wizyt studyjnych. Projekt Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej OHP dotyczył wyłącznie pracowników opiekuńczo-wychowawczych placówek. W ramach projektu kadra Strona 23

24 OHP brała udział w studiach podyplomowych, w placówkach przeprowadzano szkolenia i warsztaty oraz zorganizowano trzy zagraniczne wizyty studyjne. Strona 24

25 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Projekt Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój II edycja Termin realizacji Tab. 2 Podstawowe informacje na temat projektów realizowanych w ramach Poddziałania Uczestnicy Cel główny Rekrutacja Działania i wsparcie (plan/realizacja) wzmacnianie efektywności w oparciu o dokumentację Wsparcie kadry: funkcjonowania OHP jako na temat kwalifikacji 1. szkolenia specjalistyczne 750/753 pracowników instytucji rynku pracy poprzez pracowników OHP oraz 2. wizyty studyjne: 3 OHP doskonalenie zawodowe kadry indywidualnych ankiet 3. szkolenia językowe dla kadry kierowniczej OHP zgłoszeniowych i merytorycznej OHP aktywizacja społecznozawodowa młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym aktywizacja społecznozawodowa młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym 3 000/2 916, beneficjenci podzieleni na 3 kategorie: A młodzież w wieku lat 705 osób. B młodzież w wieku lat osób C młodzież, która ma ukończone 16 lat i co najmniej rok edukacji w ramach OHP 705 osób 2500/2378 (nieaktywna zawodowo oraz bezrobotna młodzież, zagrożona wykluczeniem społecznym w wieku lata), beneficjenci podzieleni na 2 kategorie: A młodzież w wieku lat osób B młodzież w wieku lat osób zgłoszenia indywidualne kandydatów weryfikowane przez komisje rekrutacyjne, rekrutacja podejmowana we współpracy z placówkami i instytucjami lokalnymi (szkoły, placówki opiekuńcze, policja, itp.) zgłoszenia indywidualne kandydatów weryfikowane przez komisje rekrutacyjne, rekrutacja podejmowana we współpracy z placówkami i instytucjami lokalnymi (szkoły, placówki opiekuńcze, policja, itp.) I. Wsparcie młodzieży: 1. doradztwo i poradnictwo: zajęcia z prawnikiem, zajęcia i konsultacje z doradcą zawodowym 2. szkolenia zawodowe: kursy zawodowe 3. szkolenia miękkie: treningi i warsztaty psychologiczne, szkolenie z przedsiębiorczości 4. inne: zajęcia z lekarzem, wyrównywanie różnic w nauce, kursy językowe, kurs prawa jazdy, kurs komputerowy II. Pozostałe działania: 1. promocja projektu 2. zarządzanie projektem 3. adaptacja i wyposażenie sal dydaktycznych 4. zaangażowanie personelu zewnętrznego I. Wsparcie młodzieży: 1 doradztwo i poradnictwo: doradztwo zawodowe (2500 osób) 2. szkolenia zawodowe: kursy zawodowe (1184 osoby) 3. szkolenia miękkie: szkolenie z przedsiębiorczości (625 osób), zajęcia z psychologiem (2500 osób) 4. inne: zajęcia wyrównawcze (500 osób), kursy komputerowe (2406 osób), kursy językowe (2394 osoby), kurs prawa jazdy (622 osoby) II. Pozostałe działania: 1. promocja projektu 2. zarządzanie projektem 3. adaptacja i wyposażenie sal dydaktycznych 4. zaangażowanie personelu zewnętrznego Strona 25

26 Nasza przyszłość Nasza przyszłość 2 Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój III edycja ograniczanie wśród uczestników projektu tendencji do zachowań aspołecznych w celu zwiększenia ich integracji społecznozawodowej niwelowanie zaniedbań edukacyjnych, ułatwienie dostępu do usług rynku pracy oraz wzrost kompetencji społecznych w ciągu 5 miesięcy 540 osób w wieku lat wychowujących się w rodzinach dysfunkcjonalnych poprzez udzielenie kompleksowego wsparcia edukacyjnowychowawczego aktywizacja społeczno-zawodowa oraz kompensacja deficytów społeczno-wychowawczych 2500 młodych osób w wieku 15-24, zagrożonych wykluczeniem społecznym, która zakłada dostarczenie uczestnikom odpowiednich kwalifikacji zawodowych oraz wiedzy na temat zakładania działalności gospodarczej, umożliwienie podwyższenia umiejętności językowych oraz umiejętności w zakresie obsługi komputera jak 495/386 osób w wieku lat, wobec których sąd rodzinny orzekł nadzór kuratora 540/488 osób w wieku lat, wobec których sąd rodzinny orzekł nadzór kuratora 25/25 pracowników OHP2500/2434(nieaktyw na zawodowo oraz bezrobotna młodzież, zagrożona wykluczeniem społecznym w wieku lata), beneficjenci podzieleni na 2 kategorie: A - młodzież wieku lat (1250 osób) B - młodzież w wieku lata(1250 osób) Strona 26 indywidualne zgłoszenia do OHP, rekrutacji dokonują kuratorzy, pedagodzy szkół, pedagodzy jednostek OHP oraz wychowawcy i opiekunowie grup kwalifikacja na podstawie formularzy zgłoszeniowych, dokumentacji szkolnej oraz opinii kuratorów ankiety zgłoszeniowe indywidualne, weryfikowane przez komisje w placówkach OHP, rozmowy kwalifikacyjne I. Wsparcie młodzieży: 1. doradztwo i poradnictwo: zajęcia z zakresu aktywizacji zawodowej, kurs przedsiębiorczości 2. szkolenia miękkie: warsztaty motywacyjnoaktywizujące 3. inne: obóz terapeutyczny, indywidualne konsultacje psychologiczno-pedagogiczne, kursy komputerowe II. Pozostałe działania: 1. promocja projektu 2. zarządzanie projektem I. Wsparcie młodzieży: 1. doradztwo i poradnictwo: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej, indywidualne badanie predyspozycji i zainteresowań 2. szkolenia miękkie: warsztaty motywacyjnoaktywizujące, warsztaty rozwoju osobistego, zajęcia i obozy socjoterapeutyczne 3. inne: zajęcia wyrównawcze, kurs komputerowy, indywidualne wsparcie psychologiczne, kurs pierwszej pomocy II. Pozostałe działania: 1. promocja projektu 2. zarządzanie projektem I. Wsparcie młodzieży: 1. doradztwo i poradnictwo: zajęcia indywidualne oraz grupowe z doradcą zawodowym, psychologiem oraz prawnikiem 2. szkolenia zawodowe: praktyki i kursy zawodowe 3. szkolenia miękkie: kurs przedsiębiorczości, kurs komputerowy 4. inne: kurs językowy, kurs prawa jazdy, zajęcia wyrównawcze II. Wsparcie kadry: 1. wizyty studyjne: przeprowadzenie wizyty studyjnej w Belgii

27 Młodzieżowa Akademia Umiejętności Nowoczesne kompetencje kadry OHP Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój IV edycja również udzielenie im kompleksowego wsparcia wychowawczo-dydaktycznego. podniesienie umiejętności i kwalifikacji zawodowych osób w wieku lat, ułatwienie dostępu do usług rynku pracy nabycie nowych kompetencji i umiejętności przez kadrę OHP ( zarówno wśród zatrudnionych kobiet jak i mężczyzn ) poprzez kompleksowe doskonalenie kwalifikacji, a co za tym idzie wzmocnienie efektywności funkcjonowania OHP jako instytucji rynku pracy aktywizacja społecznozawodowa młodzieży w wieku lata zagrożonej wykluczeniem społecznym 450/441 osób w wieku lat 810/829 pracowników OHP 2 750/2 679(nieaktywna zawodowo oraz bezrobotna młodzież, zagrożona wykluczeniem społecznym w wieku lata), beneficjenci podzieleni na 2 kategorie: A - młodzież wieku lat (1250 osób) Strona 27 rekrutacja przeprowadzana w wybranych jednostkach OHP wśród osób w wieku lat z uwzględnieniem młodzieży ze środowisk zagrożonych zjawiskami patologicznymi zgłoszenia pracowników OHP dobrowolne jednostek komisje rekrutacyjne w placówkach OHP, ankiety zgłoszeniowe oraz rozmowy kwalifikacyjne I. Wsparcie młodzieży: 1. doradztwo i poradnictwo: przeprowadzenie warsztatów planowania ścieżki edukacyjnej i zawodowej - doradca zawodowy OHP, warsztatów aktywizacji zawodowej dla młodzieży - doradca zawodowy OHP, indywidualnych badań predyspozycji zawodowych doradca zawodowy OHP 2. szkolenia zawodowe: szkolenia specjalistyczne (m.in. kurs barmański, kurs glazurnika, dwutygodniowe staże zawodowe osób 3. inne: kursy językowe II. Pozostałe działania 1. lokalne i centralny sprawdzian umiejętności zawodowych 2. zarządzanie projektem przez Komendę Główną OHP I. Wsparcie kadry: 1. szkolenia zawodowe i specjalistyczne 2. wizyty studyjne: Wielka Brytania, Holandia, Finlandia II. Pozostałe działania 1. promocja projektu, 2. zarządzanie i koordynacja projektu przez Komendę Główną OHP I. Wsparcie młodzieży: 1. doradztwo i poradnictwo: zajęcia indywidualne oraz grupowe z doradcą zawodowym, psychologiem oraz prawnikiem 2.szkolenia zawodowe: kursy zawodowe, praktyki zawodowe 3. szkolenia miękkie: kurs przedsiębiorczości, kurs komputerowy 4. inne: kurs językowy, kurs pierwszej pomocy, kurs prawa jazdy

28 Nasza przyszłość 3 Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo - wychowawczej OHP wyrównanie szans edukacyjnych i rozwojowych osób w wieku lat z rodzin dysfunkcyjnych nabycie nowych kompetencji i umiejętności wybranych pracowników OHP B - młodzież w wieku lata(1500 osób) 600/570osób w wieku lat, wobec których sąd rodzinny orzekł nadzór kuratora 520/538pracowników OHP dobrowolne zgłoszenia, formularze zgłoszeniowe, rozmowy kwalifikacyjne, zaopiniowanie przez pedagogów, rodziców, pracowników OHP zgłoszenia indywidualne, weryfikacja dokumentacji nt. kwalifikacji pracowników OHP [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie oraz wniosków o płatność końcową projektów] II. Pozostałe działania 1. zarządzanie projektem 2. ewaluacja projektu I. Wsparcie młodzieży: 1. doradztwo i poradnictwo: spotkania z doradcą zawodowym, planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej, konsultacje z psychologiem 2. szkolenia miękkie: zajęcia motywacyjno-edukacyjne, zajęcia socjoterapeutyczne, obozy edukacyjnowychowawcze II. Pozostałe działania 1. zarządzanie projektem 2. ewaluacja projektu I. Wsparcie kadry: 1. szkolenia zawodowe i specjalistyczne 2. Studia podyplomowe(z zakresu psychologii kryzysu i interwencji kryzysowej) 3. 3 wizyty studyjne 4. inne: kurs języka obcego Strona 28

29 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Działania realizowane w ramach projektów W ramach Poddziałania PO KL należy wyróżnić dwie grupy projektów: projekty, w których odbiorcami wsparcia była młodzież, projekty, w których odbiorcami wsparcia byli pracownicy OHP. Poddane analizie projekty z Poddziałania objęły łącznie osób 1, w tym podopiecznych OHP oraz pracowników. W poniższych tabelach (Tab. 3 i Tab. 4) przedstawiono liczbę osób biorących udział w poszczególnych formach wsparcia. Projekty skierowane do pracowników OHP polegają przede wszystkim na wzmacnianiu kompetencji kadry poprzez: szkolenia specjalistyczne, studia podyplomowe oraz wizyty studyjne. Doskonalenie zawodowe oraz gromadzenie nowych doświadczeń przez pracowników OHP ma podnieść poziom usług realizowanych na rzecz młodzieży. Tab. 3 Liczba pracowników OHP, którzy otrzymali wsparcie w ramach projektów Poddziałania w podziale na poszczególne formy wsparcia 2 Tytuł projektu Szkolenia/ warsztaty/ kursy Wizyty studyjne Studia podyplomowe Liczba uczestników ogółem Nowoczesne kompetencje kadry Ochotniczych Hufców Pracy Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej Ochotniczych Hufców Pracy Szkolenie - Praktyka - Zatrudnienie Rozwój III edycja Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy Razem [źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS] Pracownicy najczęściej brali udział w szkoleniach, kursach i warsztatach. Tematyka szkoleń dotyczyła: rynku pracy, tworzenia programów edukacyjno-resocjalizacyjnych, reagowania na sytuacje agresji i dyskryminacji, realizowane były również kursy językowe. W ramach projektu Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy zrealizowano 16 różnych szkoleń specjalistycznych w trzech modułach: Moduł Rynek pracy (szkolenia obejmowały m.in.: doradztwo zawodowe, identyfikacja potencjału klienta, zarządzanie projektami, prowadzenie szkoleń), Moduł Tworzenie programów edukacyjnych i resocjalizacyjnych (szkolenia obejmowały m. in.: stosowanie nadzoru pedagogicznego, depresja wśród dzieci, 1 Dane pochodzą z bazy PEFS (obejmującej dane zgromadzone do końca roku 2012) 2 Jedna osoba mogła brać udział w więcej niż jednej formie wsparcia Strona 29

30 zapobieganie agresji, wdrażanie programów edukacyjnych, mediacje i rozwiązywanie konfliktów), Moduł Szkolenia językowe (dla kadry kierowniczej i merytorycznej OHP). Projekt Nowoczesne kompetencje kadry OHP oferował pracownikom 10 szkoleń specjalistycznych w pięciu modułach: Moduł Edukacja i wychowanie (szkolenia obejmowały m.in. tematykę: pierwsza pomoc, zastępowanie agresji, mediacje i rozwiązywanie problemów), Moduł Rynek pracy (szkolenia obejmowały m.in. tematykę: kluby pracy, pośrednictwo pracy, komunikacja z klientami, nauczanie przedsiębiorczości, prowadzenie zajęć i szkoleń dla młodzieży), Moduł Projekty europejskie i współpraca międzynarodowa (szkolenia obejmowały m.in. tematykę: realizacja projektów międzynarodowych), Moduł Ogólny (szkolenia obejmowały m.in. tematykę: zarządzanie czasem, zarządzanie zasobami ludzkimi, kontrola zarządcza, budżet projektów, rekrutacja i selekcja), Moduł Szkolenia językowe (dla pracowników OHP). W ramach projektu Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej Ochotniczych Hufców Pracy było realizowanych dziewięć szkoleń, między innymi dotyczących: metod diagnostycznych, animacji wolnego czasu, pierwszej pomocy, pracy z młodzieżą agresywną, reagowania na przejawy dyskryminacji, profilaktyki uzależnień, radzenia sobie ze stresem. Projekty, skierowane do młodzieży różnią się pomiędzy sobą charakterystyką grupy docelowej, np. wiekiem osób objętych wsparciem. Zgodnie z założeniami przedsięwzięć do każdego uczestnika projektu stosowane jest indywidualne podejście, przed przystąpieniem do szkoleń biorą oni udział w grupowych i/lub indywidualnych zajęciach z doradcą zawodowym. Strona 30

31 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Tab. 4 Liczba młodzieży, która otrzymała wsparcie w ramach projektów Poddziałania w podziale na poszczególne formy wsparcia 3 Szkolenia/ warsztaty/ kursy Doradztwo Poradnictwo zawodowe Pomoc prawna Staże/ praktyki/ przygotowanie zawodowe Indywidualne Plany Działań Pośrednictwo pracy Inne Liczba uczestników ogółem Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój II edycja Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój III edycja Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój IV edycja Nasza przyszłość Nasza przyszłość Nasza przyszłość Młodzieżowa Akademia Umiejętności Razem [źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS] 3 Jedna osoba mogła brać udział w więcej niż jednej formie wsparcia Strona 31

32 Spośród prawie osób młodzieży, która otrzymała wsparcie w ramach projektów Poddziałania PO KL najczęściej prowadzone było poradnictwo zawodowe, szkolenia oraz doradztwo. Szkolenia, warsztaty i kursy oraz doradztwo i poradnictwo zawodowe były realizowane we wszystkich omawianych projektach. Prawie uczestników otrzymało również pomoc prawną, która była realizowana w projektach: Szkolenia Praktyka Zatrudnienie Rozwój oraz Nasza przyszłość 2. Na kolejnym wykresie (Rys. 1) wskazano liczbę uczestników projektów realizowanych w poszczególnych województwach. Rys. 1 Liczba uczestników projektów realizowanych w ramach Poddziałania PO KL [źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS] Duże, jasnozielone koła oznaczają liczbę młodzieży objętej wsparciem w ramach realizowanych projektów jej wielkość opisana jest liczbą powyżej. Ciemnozielonymi kropkami oznaczono liczbę pracowników OHP, którzy otrzymali wsparcie w ramach projektów Poddziałania PO KL liczebność tej grupy podana jest poniżej. Na wykresach poniżej (Rys. 2 i Rys. 3) przedstawiono rozkład długości trwania udziału uczestników w projektach, odpowiednio w przypadku młodzieży i pracowników. Strona 32

33 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Rys. 2 Długość trwania wsparcia na rzecz młodzieży w ramach projektów Poddziałania [źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS] Rys. 3 Długość trwania wsparcia na rzecz kadry w ramach projektów Poddziałania [źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS] Udział w projekcie jednego uczestnika przeciętnie trwał 127 dni, w przypadku młodzieży było to 140 dni, natomiast kadra szkoliła się średnio 50 dni. Najdłuższe formy wsparcia przewidywały poszczególne edycje projektów Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój. Budżet projektów podział środków na działania Łączna wartość poddanych analizie projektów to 88,8 mln zł. Kwota ta wydatkowana została w latach Największą wartość miały cztery projekty z serii Szkolenie Praktyka Zatrudnienie Rozwój (od 16 do 19 mln zł). Mniej kosztochłonne były przedsięwzięcia skierowane do pracowników OHP, przewidywały wydatki w przedziale 1-2 mln zł. Ogółem bezpośrednie wsparcie dla uczestników projektów stanowiło 86,7% budżetów realizowanych projektów, przy czym ww. udział procentowy był wyższy w tych skierowanych Strona 33

34 do pracowników OHP, niż do młodzieży. Kolejną istotną kategorię w wydatkach projektowych stanowi zarządzanie przeciętnie7,5% budżetów projektów. Podział środków na poszczególne działania w analizowanych przedsięwzięciach przedstawiono w poniższej tabeli (Tab. 5). Strona 34

35 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Projekt Wartość projektu Tab. 5 Wydatki na realizację projektów w ramach Poddziałania Poszczególne kategorie wydatków [%] Wartość na 1 uczestnika rekrutowanie wsparcie uczestników informacja i promocja koszty zarządzania rozliczanie i doradztwo monitorowa nie i ewaluacja Szkolenie - Praktyka - Zatrudnienie - Rozwój ,00 zł 6 276,50 zł 89% 2% 7% 0% 0% 0% 0% Szkolenie - Praktyka - Zatrudnienie - Rozwój II edycja ,00 zł 6 402,76 zł 87% 2% 7% 0% 0% 0% 0% Nasza przyszłość ,00 zł 6 396,15 zł 78% 3% 7% 0% 0% 5% 0% Nasza przyszłość ,00 zł 8 333,33 zł 77% 6% 11% 0% 2% 0% 0% Szkolenie - Praktyka - Zatrudnienie - Rozwój III edycja ,00 zł 6 323,67 zł 89% 0% 7% 0% 0% 0% 0% Młodzieżowa Akademia Umiejętności ,00 zł 4 794,22 zł 86% 0% 10% 0% 0% 0% 0% Szkolenie - Praktyka - Zatrudnienie - Rozwój IV edycja ,00 zł 6 960,15 zł 88% 0% 8% 0% 0% 1% 0% Nasza przyszłość ,00 zł 8 662,28 zł 78% 7% 6% 0% 0% 1% 0% Szkolenie kadry Ochotniczych Hufców Pracy ,00 zł 1 333,33 zł 93% 3% 2% 0% 0% 0% 0% Nowoczesne kompetencje kadry Ochotniczych Hufców Pracy ,00 zł 1 223,41 zł 92% 6% 0% 0% 0% 0% 0% Nowoczesne kompetencje kadry opiekuńczo-wychowawczej ,00 zł 3 507,83 zł 94% 0% 4% 0% 0% 0% 0% Ochotniczych Hufców Pracy OGÓŁEM PODDZIAŁANIE ,7% 1,9% 7,5% 0,0% 0,1% 0,4% 0,0% [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie] inne Strona 35

36 W przeliczeniu na jednego uczestnika niższą wartość miały projekty realizowane na potrzeby kadry. W tym kontekście najdroższa okazała się seria projektów Nasza Przyszłość. Budżet projektów koszty poszczególnych form wsparcia W ramach projektów realizowanych na rzecz młodzieży udzielano uczestnikom różnych forma wsparcia, w szczególności były to: szkolenia zawodowe, przygotowanie do poruszania się na rynku pracy (np. warsztaty motywujące), zajęcia wyrównawcze, szkolenia ogólne, np. kursy językowe, prawo jazdy, kursy komputerowe, doradztwo, poradnictwo w zakresie: aktywizacji zawodowej, pomocy psychologicznej, porad prawnych, w formie spotkań indywidualnych oraz zajęć grupowych, obozy terapeutyczne, tworzenie kół zainteresowań, staże i praktyki zawodowe. Projekty skierowane do kadry obejmowały przede wszystkim: szkolenia specjalistyczne, studia podyplomowe, szkolenia językowe, wizyty studyjne. Na dwóch kolejnych wykresach (Rys. 4 i Rys. 5) przedstawiono koszty poszczególnych form wsparcia. Kropką oznaczono średni koszt formy wsparcia w projektach, natomiast pionowy odcinek wskazuje najmniejszą i największą wartość. Rys. 4 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia młodzieży [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie] Strona 36

37 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Rys. 5 Średni, minimalny i maksymalny koszt poszczególnych form wsparcia pracowników OHP [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie] W przeliczeniu na jednego uczestnika najdroższymi formami wsparcia dla kadry były studia podyplomowe oraz wizyty studyjne, natomiast dla młodzieży obozy terapeutyczne oraz szkolenia zawodowe. Duże różnice w kosztach organizacji szkoleń zawodowych oraz w kosztach świadczenia doradztwa i poradnictwa wynikają w szczególności z tego, że różny był zakres i sposób przeprowadzania danego szkolenia, czy pomocy doradczej (np. różna była liczba godzin wsparcia, wielkość grupy). Stopień osiągnięcia planowanych efektów W zestawieniu zamieszczonym na początku rozdziału (Tab. 2) wskazana została różnica pomiędzy pierwotnie planowaną liczbą uczestników projektów (pochodząca z wniosku o dofinansowanie) oraz rzeczywistą wielkością, którą udało się osiągnąć (pochodzącą z wniosku o płatność końcową). Na kolejnym wykresie (Rys. 6) przedstawiono te informacje przy pomocy stopnia realizacji wskaźnika oraz zestawiono je z danymi dotyczącymi stopnia realizacji budżetu projektu. Strona 37

38 Rys. 6 Stopień realizacji wskaźnika liczby uczestników projektu oraz planu finansowego projektu [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie i wniosków o płatność końcową] Planowana wartość wskaźnika została osiągnięta w przypadku wszystkich projektów skierowanych do kadry. W przypadku projektów, których uczestnikami była młodzież, nieosiąganie planowanych rezultatów zdarzało się, jednak rozbieżności nie są bardzo istotne. Najczęstszą przyczyną nieosiągnięcia zaplanowanej wartości było przerwanie wsparcia przez uczestników projektów przed ich zakończeniem lub zrekrutowanie mniejszej liczby osób Wyniki badań Bariery w dostępie do zatrudnienia Badanie ilościowe wykazało, że największą barierą w dostępie do zatrudnienia dla młodzieży objętej wsparciem przez Ochotnicze Hufce Pracy jest ogólna sytuacja na rynku pracy. Odpowiedziało tak aż 84% respondentów (patrz Rys. 7). Kolejną co do wielkości przeszkodę stanowi wykształcenie młodzieży (58% wskazań). Poniższy wykres (Rys. 7) zawiera przedstawienie wszystkich odpowiedzi respondentów, którymi byli pracownicy OHP. Strona 38

39 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Rys. 7 Bariery w zakresie poszukiwania pracy przez młodzież objętą wsparciem przez OHP perspektywa kadry [źródło: opracowanie własne na podstawie badania CAWI, próba 110] Z wynikami tymi zgadzali się respondenci w badaniach jakościowych. Uczestnicy grupy fokusowej potwierdzili, że najistotniejszą barierą w dostępie do zatrudnienia młodzieży jest sytuacja na rynku pracy. Mało jest ofert pracy, szczególnie w niektórych regionach kraju. Ważną barierą są cechy osobowe młodej osoby i uwarunkowania związane ze środowiskiem, z którego pochodzą. Młodzież wspierana przez OHP pochodzi często z rodzin w trudnej sytuacji materialnej, rozbitych, patologicznych. Przez to młodzi mają zaniżone poczucie własnej wartości, nie wierzą w siebie, mają zaburzony obraz prawidłowych relacji między ludźmi. Najgorszy jest brak pewności siebie, bo wtedy muszą wziąć pracę, jaka jest dostępna powiedział jeden z respondentów podczas grupy fokusowej. Jednocześnie młodzi często mają braki w wykształceniu, jako że otoczenie rodzinne nie wspiera ich w tym zakresie: np. nie pomaga w razie potrzeby w nauce, czy nie motywuje do pracy i wchodzenia na kolejne szczeble edukacji. Podobnie otoczenie rodzinne nie stymuluje młodego człowieka do podjęcia zatrudnienia i często samo nie przedstawia dobrych wzorców w tym zakresie, gdy np. członkowie rodziny są bezrobotni lub nie przykładają się do obowiązków zawodowych i zadowalają się pracą wymagającą niskich kwalifikacji. Jeden z respondentów zauważył, że przyczyną jest również to, że część rodziców młodzieży objętej wsparciem przez OHP pracuje w zawodach, które są wypierane przez inne, np. w przemyśle ciężkim, hutnictwie, więc dziecko nie pójdzie w ich ślady, a dodatkowo rodzice ci nie mają rozeznania Strona 39

40 na rynku pracy i nie potrafią dziecku doradzić. Te dzieci są zdane na łaskę losu. W związku z tym, często ich wybory nie są dobre (wypowiedź uczestnika grupy fokusowej). Młodzież objęta wsparciem przez OHP doświadcza też stygmatyzacji, tzn. potencjalni pracodawcy spoglądają na nią w określony, negatywny sposób, kierując się stereotypowym przeświadczeniem, że to młodzież, która będzie sprawiała problemy i ma mniejsze zdolności i niższe kwalifikacje, niż jej rówieśnicy (odpowiedziało tak 15% respondentów w badaniu CAWI). Warto jednak zauważyć, że praca ośrodków OHP z przedstawicielami lokalnego rynku pracy często owocuje zmianą wizerunku młodych wśród lokalnych pracodawców, co obrazuje wypowiedź jednego z uczestników grupy fokusowej zapytanego, czy młodzież dotknięta jest stygmatyzacją: Nie mamy takiego doświadczenia, w żadnym wypadku. Obracamy się w kręgu pracodawców, którzy są bardzo empatyczni i bardzo otwarci i chcą współpracować, chcą współpracować z młodzieżą. Tacy pracodawcy doceniają, że młodzież przeszkolona przez OHP ma dużo wyższe kompetencje i doświadczenie zawodowe, niż inne osoby w ich wieku, a to jest właśnie ich głównym oczekiwaniem w stosunku do pracownika. Jeden respondent podsumował, że młodzież objęta wparciem przez OHP jest więc uprzywilejowana na rynku pracy. Kursy zawodowe organizowane przez OHP są dla młodzieży bardzo atrakcyjne, ponieważ dają im papier do ręki i umiejętności w konkretnym kierunku, jak powiedział jeden z uczestników grupy fokusowej, a pracodawcy poszukują pracowników z potwierdzeniem kwalifikacji w postaci certyfikatów ukończenia kursu. Sama młodzież jako największą barierę w znalezieniu pracy również wskazała złą sytuację na rynku pracy, czyli przyczynę nie leżącą po jej stronie (średnia 3,5 w skali od 1-5 patrz Rys. 8 poniżej). Strona 40

41 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Rys. 8 Bariery w zakresie poszukiwania pracy przez młodzież objętą wsparciem przez OHP perspektywa młodzieży [źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań CATI, próba 62] Kolejne wskazanie również pokrywa się z odpowiedziami kadry: barierą jest niedostateczne wykształcenie (średnia 3,1). Następnie młodzi wskazali, że oferty pracy nie są dla nich zadowalające (średnia 2,41) być może wysoki procent wskazań można tłumaczyć opinią kadry OHP, że młodzież nierzadko ma nierealne oczekiwania i wyobrażenia na temat rynku pracy. Barierą jest sytuacja rodzinna, czyli brak wsparcia ze strony rodziny lub mała dyspozycyjność ( Dzieci mam, byłam w ciąży odpowiedziała jedna z respondentek zapytana o problemy w poszukiwaniu pracy). Młodzi wskazywali też na problemy prawne, a także na swoje cechy osobowe, takie jak brak wiary w siebie i problemy w pracy z ludźmi. Młodzi mają też świadomość, że nie mają czystej karty sądzą, że inni oceniają ich z góry i nie wierzą w nich. Zasadność interwencji w aktualnej formie Badania wykazały, że ocena zasadności projektów objętych ewaluacją jest bardzo wysoka. Respondenci uważają, że działania projektowe uwzględniają specyficzne problemy i potrzeby grup objętych wsparciem oraz że są właściwie zaplanowane, co potwierdziła analiza danych z przeprowadzonych badań ilościowych i jakościowych. Działania są komplementarne względem siebie i wszystkie razem są bardzo skuteczne. Strona 41

42 Indywidualizacja wsparcia Należy podkreślić, że w ramach projektów dużą staranność przykłada się do dopasowania wsparcia do indywidualnych potrzeb danej osoby. Ważną rolę pełnią tu zajęcia z doradcą zawodowym, który bada predyspozycje oraz preferencje osoby i dostosowuje ofertę szkoleniową do aktualnych potrzeb regionalnego, czy nawet lokalnego rynku pracy próbujemy znaleźć złoty środek (wypowiedź uczestnika grupy fokusowej). Doradca wspólnie z uczestnikiem wsparcia tworzy indywidualny plan działań. Jeden z respondentów zauważył, że taką pomoc rzadko otrzymuje młodzież spoza OHP i że wiele osób ze starszych pokoleń również jej nie otrzymało, a pomoc ta jest niezwykle cenna, ponieważ pozwala osobie określić się w kontekście zawodowym i uniknąć decyzji przypadkowych, które wpływają na całą dalszą karierę. Koncentracja na indywidualnych potrzebach osoby widoczna jest także w pomocy psychologicznej młodzież ma indywidualne spotkania z psychologiem (obok spotkań grupowych). Zdaniem respondentów wywiadów pogłębionych jest to jedna z najważniejszych form pomocy dla młodych. Także kursy zawodowe proponowane są osobom z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb i preferencji, choć tu oferta nie zawsze jest elastyczna w przypadku niektórych projektów młodej osobie proponuje się kursy z określonej listy dostępnych aktualnie kursów. Osoba z kadry OHP w wywiadzie ITI powiedziała: przeważnie są robione testy zainteresowań, ale wybór jest trochę zawężony. Inna osoba, także w ramach wywiadu ITI, stwierdziła: Projekty są z roku na rok kopiowane i nie wszystkie formy wsparcia odpowiadały młodzieży. Było to bardziej nastawienie na to, co my wiemy z góry, a nie na faktyczne zapotrzebowanie. Były to najczęściej takie standardowe formy wsparcia. Większość respondentów twierdziła jednak, że oferta kursów jest dla młodzieży bardzo interesująca i odpowiada jej potrzebom. Dawano przykłady sytuacji, w których organizowano kursy zawodowe dla grupy osób zainteresowanych danym specyficznym tematem, jak i przykłady sytuacji, gdy kurs zorganizowany został tylko dla jednej osoby (np. kurs strzyżenia i pielęgnacji zwierząt). Pracownik jednej z jednostek OHP w ramach wywiadu IDI powiedział: jeśli chodzi o te projekty zawodowe, to robiliśmy takie panele dyskusyjne z młodzieżą, co im się podoba co nie, co warto zmienić a co zostawić. Więc w trakcie trwania warsztatów, zajęć, szkoleń, prowadzone były modyfikacje na rzecz uczestników. Należy pamiętać, że młodzi ludzie, nawet jeśli są wspomagani przez doradców zawodowych, nie zawsze wiedzą, czego chcą i często ich wybory są przypadkowe. Uczestniczka wywiadu pogłębionego (ITI) na pytanie, czy przy doborze formy wsparcia uwzględniono jej indywidualne potrzeby, odpowiedziała: Nie pamiętam. Szkolenia były z góry podane i się tylko zgłosiłam. Inna (w wywiadzie ITI) na pytanie dlaczego zdecydowała się na taką formę szkolenia powiedziała: Nie bardzo chciałam [na to szkolenie] iść. Chciałam iść na szkolenie, ale nie wiedziałam na co, było dużo tych zawodów. Wybrałam szkolenie na kasę [fiskalną], bo tam najwięcej przyjmują (w sensie: jest dużo ofert pracy). Strona 42

43 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich W przypadku wsparcia dla kadry z góry zaplanowano wachlarz kursów i szkoleń np. szkolenie z zakresu zastępowania agresji, czy kursy językowe. Pracownicy mieli też możliwość podniesienia swojego wykształcenia w ramach studiów podyplomowych. Wsparcie udzielane było z uwzględnieniem preferencji danej osoby. Czasem konkretna propozycja wychodziła od tej osoby (np. wybór studiów podyplomowych), a czasem od przełożonych ( zostałam wytypowana przez Komendanta. Zostałam powiadomiona o projekcie i wypełniłam ankietę dotyczy to wizyty studyjnej; wypowiedź w ramach wywiadu ITI). Efekty wsparcia Analiza wniosków o płatność wykazała, że wskaźniki w projektach są na ogół osiągane dokładne informacje na ten temat zawarto w punkcie Stopień osiągnięcia planowanych efektów na stronie 37. Jednym z wskaźników jest liczba osób przeszkolonych, która znalazła zatrudnienie (kryterium jest podpisanie umowy na okres minimum 3-miesięczny). Jednak respondenci podkreślali, że na efekty projektów nie należy spoglądać jedynie przez pryzmat wskaźników produktu i rezultatu. Podkreślali oni, że młodzież zyskuje na wielu różnych polach, tak w życiu zawodowym, jak i prywatnym aktywizacja, czy wyrównywanie szans, to są takie pojęcia, które my według wskaźników osiągamy, ale tak naprawdę nie da się tego zmierzyć tak do końca. Osoby, które bezpośrednio pracują z młodzieżą widzą najlepiej, że ta młodzież zyskuje przy każdym działaniu, które jest do nich skierowane. Za każdym razem są wygrani (wypowiedź w ramach grupy fokusowej). Zarówno kadra, jak i młodzież twierdzili, że wsparcie otrzymane w ramach projektów dużo im dało. Udział w projekcie zaspokoił moje potrzeby. Powiem szczerze, byłam bardzo zadowolona z tego szkolenia powiedziała przedstawicielka kadry OHP w wywiadzie ITI. Respondenci, którzy uczestniczyli w wizycie studyjnej, również byli bardzo zadowoleni i mówili o dobrych skutkach wizyty: Poznałam dużo ciekawych rzeczy, jak to wygląda, jak wygląda sytuacja w innym kraju. Mogę powiedzieć, że wykorzystuję to w obecnej pracy (z wywiadu ITI). Inny uczestnik stwierdził natomiast, że wizyta studyjna była źródłem inspiracji i nowych pomysłów, które wykorzystywane są w nowych projektach, jednak powiedział, że współpracy nie udało się utrzymać Raczej polegało to na wizycie, poznaniu się, a nie prowadzeniu później wspólnych działań (z wywiadu ITI). Uczestnicy twierdzili, że otrzymane wsparcie jest im przydatne: Korzystam z nabytych umiejętności, rozwijam je (z wywiadu ITI); poszerzyłam moje poglądy, powiększyłam wiedzę na ten temat (z wywiadu ITI). Z badań wynika, że sytuacja młodzieży na rynku pracy zmieniła się w wyniku udziału w projekcie. Rysunek Rys. 9 pokazuje jaki procent młodzieży miał doświadczenie w pracy przed przystąpieniem do projektu. Strona 43

44 Rys. 9 Czy przed przystąpieniem do projektu miał Pan/miała Pani doświadczenie w pracy? [źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań CATI, próba 62] Jak widać na powyższym rysunku (Rys. 9), 65% młodych osób nie pracowało przed przystąpieniem do projektu, z czego 13% starało się o pracę. Młodzież zapytano również o to, czy jej sytuacja zawodowa zmieniła się po zakończeniu udziału w projekcie, a odpowiedzi zostały przedstawione na rysunku Rys. 10. Wynika z niego, że 39% znalazło pracę, a 13% osób znalazło lepszą pracę Dostałem pracę i pracuję w tej chwili. Po drodze już ją zmieniłem. Miałem większą pewność w szukaniu pracy. Miałem kurs angielskiego, prawo jazdy i komputerowy to w tej chwili oprócz prawa jazdy wszystko mi pomaga (z wywiadu ITI). Bez pracy pozostaje 29% respondentów. Trzeba jednak pamiętać, że aż 34% osób aktualnie nie szuka pracy, bo np. wciąż się uczy, ze względu na sytuację rodzinną (np. ma małe dziecko), pracują tam, gdzie pracowały przed przystąpieniem do projektu lub pracowały przez jakiś czas, ale znowu nie mają pracy. Strona 44

45 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Rys. 10 Czy Pana/Pani sytuacja zawodowa zmieniła się po zakończeniu udziału w projekcie? 19% 29% 13% 39% pozostaję bez pracy znalazłem/znalazłam pracę znalazłem/znalazłam lepszą pracę inne [źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań CATI, próba 62] Młodzież często znajduje pracę u tych pracodawców, u których odbywała praktyki zawodowe, co jest jednoznacznym dowodem zadowolenia pracodawcy z pracy tych osób. To przełamuje stereotypy. Daje perspektywy normalnego zatrudnienia podkreślał respondent podczas grupy fokusowej, pozytywnie oceniając formę wsparcia, jaką są praktyki zawodowe. Nawet jeśli osoba nie otrzyma w danym momencie zatrudnienia, to nawiązane kontakty mogą zaowocować w późniejszym czasie zdarza się, że pracodawca poleca osobę w innych potencjalnych miejscach pracy. Pracownicy OHP mają informacje od swoich wychowanków, że ci po kursach znajdują także zatrudnienie poza granicami kraju jest tak np. w przypadku osób po kursie spawacza. Nawet jeśli osoba nie znalazła zatrudnienia w wyniku udziału w projekcie (co przecież nie zawsze było krótkoterminowym celem, np. w przypadku osób uczących się), to jednak zyskała wiedzę jak poruszać się po rynku pracy, jak przygotować dokumenty aplikacyjne i jak rozmawiać z pracodawcą. Młodzież otrzymuje też konkretną wiedzę i umiejętności. Respondenci mówili też o podniesionej motywacji do poszukiwania pracy. Jak już to wspomniano wyżej, czasem powodem tego, że młodzi nie znajdują zatrudnienia, są ich nierealne wyobrażenia na temat pracy. Jeden z uczestników grupy fokusowej stwierdził, że w ramach tworzenia indywidualnych planów działań młodzież wypisywała takie, niekiedy kosmiczne oczekiwania wobec pracy i pracodawcy. Zgodnie z innym stwierdzeniem: każdy chciałby mieć dobrą pracę i dużo zarabiać (wypowiedź uczestnika grupy fokusowej). Strona 45

46 Z badań prowadzonych w 2013 r. wynika, że pracodawców razi niekiedy postawa osoby objętej wsparciem przez OHP, która sprawia wrażenie bardzo roszczeniowej 4. Z drugiej strony respondenci wskazywali, że młodzieży brakuje pewności siebie młodzi chcieliby więc dostać dobrą pracę, a jednocześnie brak im wiary w siebie oraz świadomi są swoich braków w wykształceniu. Uczestnik grupy fokusowej stwierdził: My pracując z tą młodzieżą, mam wrażenie, że powinniśmy im mówić: jesteś w stanie to zrobić, powinieneś wiedzieć, czego chcesz, brać to, sięgać po to. Z pewnością należy więc budować pewność siebie i poczucie własnej wartości u młodego człowieka, jednak z drugiej strony trzeba go tak ukierunkować, aby potrafił realnie oceniać rzeczywistość. I właśnie efekty społeczne są niezwykle istotną korzyścią ze wsparcia udzielanego w ramach projektów. Braki w tej dziedzinie były wskazywane jako poważne bariery w dostępie do zatrudnienia dla młodych. Projekty w odpowiednim stopniu uwzględniają ten aspekt i dzięki udziałowi w nich młodzi zyskują wiarę w swoje możliwości i mają wyższą samoocenę. Ważną rzeczą jest to, że młodzieży wpajane są pozytywne postawy, np. obowiązkowość. Osoba lepiej też funkcjonuje w rodzinie, a także w grupie i w indywidualnych kontaktach z innymi ludźmi. Respondenci wśród korzyści projektów wymieniali także podwyższanie świadomości prawnej i obywatelskiej u młodej osoby, wzmocnienie psycho-emocjonalne, rozwijanie kreatywności, zmniejszenie zagrożenia wykluczeniem społecznym. Efekty te przynoszą indywidualne, a także grupowe, spotkania z psychologiem i innymi specjalistami (takimi jak prawnik, seksuolog, doradca zawodowy, lekarz), ale także forma wsparcia sama w sobie: w ramach projektów młodzi ludzie zwykle związani są z OHP przez dłuższy czas, otrzymują wsparcie kompleksowe, spotykają się z rówieśnikami (w tym z młodzieżą, która nie ma problemów kwalifikujących ją do bycia objętą wsparciem przez OHP) i uczą się funkcjonowania w grupie. Ważnym elementem w formowaniu pozytywnych postaw społecznych jest również organizowanie młodzieży czasu wolnego, czyli np. wspólne wyjścia do kina, czy na basen. Dzięki temu młoda osoba nabiera zaufania do instytucji i integruje się z wychowawcami i rówieśnikami. Uczestnik grupy fokusowej powiedział Naprawdę, po tym całym cyklu, po całym tym projekcie widać było przemiany w tych młodych ludziach, to znaczy nabywali pewności siebie, większej świadomości i można by tak długo mówić. Jednym słowem bardziej odnaleźli się w społeczeństwie, nie czuli się sami, tak sobie pozostawieni, wiedzieli gdzie i do kogo mogą przyjść. Inna osoba z kadry (w ramach wywiadu IDI) powiedziała nt. projektu Nasza przyszłość (dla młodzieży objętej nadzorem kuratorskim): Na początku uczestnicy byli wystraszeni, niepewni siebie społecznie, a po tych sześciu miesiącach byli zupełnie inni. Wiedzą jak poruszać się na rynku pracy. Nie błądzą w ciemności. Dzieciaki odkryły swoje umiejętności i zdolności. Pracownicy OHP mogą także ocenić zmiany, które nastąpiły w uczestnikach w dłuższym okresie, jako że młode osoby często pozostają w kontakcie 4 Ocena jakości udzielonego wsparcia i jego dostosowania do potrzeb rynku pracy w ramach Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I PO KL, CRZL 2013 Strona 46

47 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich z placówkami. Młodzi przychodzą do pracowników, z którymi nawiązali dobry kontakt i dzielą się tym, co się w ich życiu dzieje. W projektach dla młodzieży objętej nadzorem kuratorskim to właśnie aspekt uspołecznienia młodego człowieka był najważniejszy, czyli nie skupiano się w nich na kwestii bezpośredniego przygotowania do wejścia na rynek pracy (np. nie było kursów zawodowych). W ramach tych projektów organizowano m.in. obozy terapeutyczne i organizowano zajęcia rekreacyjne, w celu kształtowania umiejętności psychospołecznych i hamowania zachowań ryzykownych wśród odbiorców wsparcia. Młodzież zapytana o pozytywne zmiany, jakie nastąpiły w jej życiu w wyniku projektu (w życiu zawodowym oraz społecznym np. odnalezienie się wśród znajomych i rodziny, poszerzenie wiedzy i zainteresowań, rozwiązanie problemów), odpowiadała raczej, że zmian nie ma poza tymi, którzy znaleźli pracę. Jednak to naturalne, że młodzi ludzie nie mają precyzyjnego wglądu w siebie i trudno im zobaczyć pewne procesy zmian w samych sobie, a tym bardziej właściwie zidentyfikować ich przyczyny. Należy jednak pamiętać o tym, że pomimo osiągnięcia zakładanych wskaźników i bardzo dobrych efektów projektów opisanych powyżej oferowane wsparcie nie może być skuteczne w sposób automatyczny i że nie jest ono takie w przypadku części młodzieży. Pracownicy OHP podkreślali, że mają do czynienia z trudną młodzieżą, pochodzącą często z rodzin patologicznych i defaworyzowanych środowisk, która nieraz nie chce nic zmieniać w sobie lub w swoim życiu, pomimo starań instytucji. Część młodych rezygnuje z uczestnictwa we wsparciu. Uczestnik grupy fokusowej powiedział: To są osoby, które z jakiegoś powodu nie radzą sobie tak do końca w systemie edukacji powszechnym i często trafiają do nas nie dlatego, że są aniołkami z nieba, tylko są trudną młodzieżą. Trzeba zacząć od podstaw, ( ) od takiego przystosowania do życia w społeczeństwie. Problemy bywają różne, czasami jest to kwestia butów: albo ich nie mają, albo są niemodne i to jest powodem jego konfliktów. To są rzeczy dla nich po prostu gigantyczne. ( ) Dlatego my zaczynamy od tych działań psychologiczno-wspierających, co może się wydawać, że to jest takie rozpuszczanie dzieciaków. Ale nie, to jest przystosowanie ich do społeczeństwa, pokazywanie im normalnego życia. Projekty realizowane w ramach Poddziałania PO KL są racjonalne kosztowo, co potwierdzali respondenci. Ich zdaniem podział kosztów na poszczególne działania jest zasadny. Podczas grupy fokusowej padły natomiast głosy, że odczuwalne jest duże obciążenie administracyjne: Wiadomo, że my fizycznie nie pracujemy tylko w tym zakresie, który mamy w dokumentach. Pracuje się nad tym wszystkim więcej, finansowa obsługa i koordynatorzy i opiekunowie pracują o wiele więcej nad tym wszystkim, niż wykazują to w dokumentach i nie mamy na to pieniędzy, ale to jest nasza praca. Podsumowaniem oceny skuteczności omawianych działań mogą być następujące wypowiedzi respondentów: Są bardzo potrzebne takie działania. Mamy ciągły kontakt Strona 47

48 z podopiecznymi i widzimy, że jest takie zapotrzebowanie, że z tego korzystają. Mamy porównanie do ich rówieśników, którzy nie mają takiej możliwości (w ramach grupy fokusowej); Projekty zapewniały i zapewniają bardzo dużo, bez tego [młodzi] wiele by stracili. Jest to konkretna pomoc na całe życie (w ramach grupy fokusowej). Ocena efektywności poszczególnych form wsparcia Projekty realizowane w ramach Poddziałania PO KL są względem siebie komplementarne, co również bardzo podkreślali respondenci. Formy wsparcia oferowane w ramach poszczególnych projektów razem tworzą całość, która przynosi bardzo dobre efekty. Trudno w tym kontekście wyodrębnić działanie, które byłoby szczególnie efektywne. Potwierdzają to wyniki badania ilościowego, którego wyniki przedstawiono na rysunku Rys. 11 wyraźnie widać na nim, że większość form wsparcia została oceniona podobnie. Rys. 11 Dostosowanie form wsparcia w ramach projektów Poddziałania PO KL do specyficznych potrzeb młodzieży oraz skuteczność form wsparcia [źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI, próba 110] Według pracowników OHP najskuteczniejszą formą wsparcia młodzieży są szkolenia/warsztaty/kursy zawodowe (wynik 4,5 na skali od 1-5, patrz rysunek Rys. 11) oraz są one ich zdaniem bardzo dopasowane do potrzeb młodzieży. W badaniach jakościowych respondenci zgadzali się z tym stwierdzeniem i dodawali, że są one tak ważną formą wsparcia, bo często kończą się certyfikatem, co jest cenne w oczach pracodawców. Kursy i szkolenia zawodowe są jedną z droższych form wsparcia. Ale jeśli mają przynieść jakieś efekty, to musi to kosztować powiedział pracownik OHP w wywiadzie IDI. Jednak sam certyfikat bez umiejętności znalezienia się na rynku pracy, umiejętności sporządzenia aplikacji i rozmowy z potencjalnym pracodawcą, na niewiele się zda, nie mówiąc już o kwestii doradzenia młodej osobie przy wyborze odpowiedniego kursu. Nie zaczynamy od razu od kursów zawodowych, tylko najpierw dajemy takie wsparcia, u doradców czy psychologów, żeby dobrać konkretną formę wsparcia, która daje już jakiś papier ; nie zrobimy dobrego szkolenia zawodowego, jeśli nie będziemy mieć reszty działań mówili respondenci podczas grupy fokusowej. Strona 48

49 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Respondenci biorący udział w wywiadach pogłębionych i w ramach grupy fokusowej podkreślali wagę staży i praktyk zawodowych to dzięki nim młoda osoba uczy się obowiązkowości i odpowiedzialności Oni widzą, jak to jest pracować, że muszą przychodzić od 8:00 do 16:00 i jest to zobowiązanie (wypowiedź w ramach grupy fokusowej). Jest to korzyścią samą w sobie. W badaniu ilościowym staże i praktyki były drugim w kolejności wskazaniem (patrz rysunek Rys. 11). Ważne jest także wsparcie psychologiczne, socjoterapeutyczne i wszelkie indywidualne spotkania ze specjalistami, jako że jak to już podkreślano młodzież ma duży problem z samoakceptacją i w relacjach z ludźmi. Ważnym elementem są również obozy terapeutyczne, czy organizowanie wolnego czasu młodzieży, jako pokazanie jej wzorców, na których może się potem opierać. Skuteczne są także zajęcia w małych liczebnościowo grupach młodzi wówczas mają kontakt z nauczycielem, z prowadzącym. ( ) Oni zdają sobie sprawę z tego, że zasługują na uwagę i potrafią współpracować z grupą, odpowiadać za nią wszyscy razem. Jak są zajęcia, a ktoś wyszedł na zewnątrz, to oni go wołają, żeby te zajęcia odbyły się o czasie i wszystko było jak powinno (podczas grupy fokusowej). Wskazywano też na dobry skutek zajęć wyrównawczych, głównie tych indywidualnych: tryb indywidualny bardziej sprzyja dzieciom, bo nie wstydzą się powiedzieć i zapytać, jeśli czegoś nie wiedzą (w ramach wywiadu IDI). Jak widać na rysunku Rys. 12, w przypadku kadry respondenci wskazywali na szkolenia jako na najbardziej skuteczną formę wsparcia, a dalej na studia podyplomowe oraz wizyty studyjne (ta trzecia z wymienionych form również miała wysoki poziom wskazań). Formą szczególnie kosztowną są właśnie wizyty studyjne, jednak respondenci zgodnie podkreślali, że efekty wyjazdów uzasadniają poniesione koszty. Rys. 12 Najlepsze formy wsparcia dla osób pracujących z młodzieżą Wsparcie dla kadry [źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI, próba 110] Respondenci uważają, że działania projektowe polegające na wspieraniu kadry są potrzebne i przekładają się na pomoc dla młodzieży znajdującej się pod opieką OHP projekty dla Strona 49

50 kadry są dobre i bardzo dobre, tylko jest ich za mało. Myślę, że należy więcej inwestować w kadrę, powiedział jeden z uczestników grupy fokusowej. O szkoleniach, studiach podyplomowych i innych formach respondenci mówili: są to konkretne narzędzia do pracy (wypowiedź w ramach grupy fokusowej). Pozytywnie oceniony został zarówno zakres, jak i forma szkoleń było to świetnie zorganizowane, ponieważ to były trzydniowe szkolenia. Wszystko było w jednym miejscu, robione razem, szybko i po kolei. To się sprawdza, ocenił uczestnik grupy fokusowej. Niektórym odpowiadają takie krótkie formy, a inni zadowoleni są z możliwości podjęcia nauki na studiach podyplomowych. Przełożony jednej z jednostek wypowiadał się, podczas grupy fokusowej, że jego pracownicy byli bardzo zadowoleni: Gdyby nie to, że otrzymali taką możliwość, to nie wiem, czy by w ogóle coś zrobili w swoim życiu zawodowym. Czy by mieli taką możliwość i czas na to, a to też jest jednak bardzo duże wsparcie dla takiego pracownika, ważna ścieżka, to jego rozwój zawodowy. Jest to dla pracownika atrakcyjne i bardzo motywujące. Szkolenia pomagają kadrze nadążać za zmianami w dzisiejszym świecie, w rozumieniu potrzeb i zachowania młodzieży: Świat się zmienia. My mamy różnych ludzi i materiał ludzki jest najbardziej nieprzewidywalnym materiałem, jaki możemy spotkać, więc wyposażanie kadry w wiedzę, nowości, nadążanie za trendami jest bardzo ważne, ponieważ my stojąc w miejscu tak naprawdę się cofamy (wypowiedź w ramach grupy fokusowej). Widać tu motywację pracowników, aby zrozumieć środowisko kulturowe i sposób myślenia i widzenia świata przez dzisiejszą młodzież. Specyficzną formą wsparcia dla kadry są wizyty studyjne. Z jednej strony to forma bardzo droga. Jednak z drugiej uczestnicy bardzo ją doceniają i wskazują na jej wymierne efekty. Wizyta studyjna ubogaca pod kątem doświadczenia zawodowego, pod kątem wymiany doświadczeń, dobrych praktyk ; to jest coś innego niż studia podyplomowe czy warsztaty, tu wchodzimy konkretnie do danego zakładu pracy, firmy, możemy wymienić się doświadczeniami, jak jest w tym konkretnym miejscu. Ze wszystkim po kolei możemy się zapoznać, zobaczyć, dotknąć (wypowiedzi w ramach grupy fokusowej). Pracownicy OHP mówili, że czasami kontakty owocują realizacją wspólnych projektów. Przeszkolony pracownik nie ma zobowiązania do pozostania u pracodawcy przez określony czas, jednak w ostatnich edycjach projektów przyjęto zasadę, że pracownik po studiach podyplomowych nie może zmienić pracy przez 2 lata. Do tej pory osoby do projektów wyznaczane były przez kierownika placówki, który starał się nie kierować wsparcia do osób, w przypadku których prawdopodobieństwo, że zmienią pracę, było wysokie. Żaden z respondentów nie stwierdził, że rotacja pracowników stanowi problem. Zapytani w badaniu ilościowym, czy potrzebują dodatkowego wsparcia w ramach rozwijania swoich kwalifikacji, pracownicy OHP odpowiedzieli w 51%, że tak. Strona 50

51 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Jakość poszczególnych form wsparcia Respondenci wysoko oceniają jakość oferowanych im form wsparcia. Z ankiety ilościowej przeprowadzonej wśród młodzieży objętej wsparciem wynika, że oceniła ona atrakcyjność form wsparcia na 4 w skali od 1-5, co pokazuje rysunek Rys. 13. Rys. 13 Stopień atrakcyjności zakresu (programu) danej formy wsparcia [źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI, próba 110] W wywiadach pogłębionych młodzi zapytani o to, co najbardziej im się podobało w danej formie wsparcia mówili, że były to zajęcia praktyczne. Jedna osoba odpowiedziała: Czas tam spędzony, że nie trzeba było siedzieć w domu, a przy okazji mogłem podnieść swoje kwalifikacje. Na zajęciach najpierw była teoria, a potem było praktycznie. Wszystko było interesujące (w ramach wywiadu ITI). Osoba pracująca w OHP powiedziała podczas wywiadu IDI: Ostatnio byłam na szkoleniu w Pile. Trafiłam na zajęcia językowe i tam była pełna frekwencja. Widać, że dzieciaki były zaangażowane, chciały przychodzić na te zajęcia. To wszystko zależy od podejścia jednostkowego osób. To też jest kwestia prowadzących. Ta sama osoba zwróciła uwagę na to, że czasem młodzież może nie być do końca zadowolona ze wsparcia, bo miała inne oczekiwania, tzn. osoba chciała np. uczestniczyć jedynie w kursie prawa jazdy, a nie było to możliwe i musiała zdecydować się na cały kilkumiesięczny program szkoleń i kursów. Głosy respondentów z kadry również były pochlebne: Bardzo dobre trenerki, które prowadziły zajęcia, jasny i przejrzysty sposób prowadzenia, dużo ćwiczeń, takich praktycznych. Wszystko mi się podobało (wypowiedź w ramach wywiadu ITI). Potencjalnie istnieje ryzyko, że firma, która wygrała przetarg na prowadzenie kursów, nie zapewni prowadzącego posiadającego kompetencje w pracy z bardziej wymagającą młodzieżą, jednak zdaniem pracowników OHP nie stanowiło to nigdy większego problemu. Nawet, jeśli się to zdarza, po interwencji firma zwykle przysyła w zastępstwo niesprawdzającego się prowadzącego innego specjalistę. Dobrą praktyką niektórych placówek OHP jest szczegółowe i trafne określenie wymagań podmiotowych w przetargach i dobre przygotowanie Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Strona 51

52 Problemy w projektach i dobre praktyki Respondenci badania ilościowego wskazali opóźnienia jako największy problem występujący przy realizacji projektów (57% wskazań, patrz rysunek Rys. 14). Jest to związane głównie z przedłużającymi się procedurami udzielania zamówień publicznych, czasem z rekrutacją uczestników, spowolnieniem działań w okresie wakacyjnym, a także dostępnością środków na finansowanie działań projektowych (tylko w przypadku finansowania przedsięwzięcia ze środków rezerwy celowej budżetu państwa). Respondenci mówili też o problemach kadrowych w swoich instytucjach (brak wykwalifikowanych pracowników, nadmiar pracy), czy problemach z rozliczeniami w projekcie ( zbyt duża ilość dokumentacji odpowiedź w ramach badania CAWI). Jednak wiele osób (aż 34% badanych) odpowiedziało, że nie napotykało na problemy w trakcie realizacji działań projektowych. Rys. 14 Problemy napotykane w trakcie realizacji projektów [źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CAWI, próba 110] Żaden z problemów nie został oceniony jako poważny. Ogólnie pierwszą reakcją respondentów na pytanie o problemy w projektach było to, że większych problemów nie ma Myślę, że nie można mówić o problemach, raczej o drobnych trudnościach, które w ramach projektów mieliśmy (w ramach wywiadu IDI).Pojawiały się głosy o niskiej czasami motywacji młodych osób do uczestnictwa w szkoleniach, o opuszczaniu przez nich zajęć. Zdarzają się też przypadki losowe, gdy osoba zrekrutowana do projektu nie może w nim jednak uczestniczyć. W przypadku opóźnień uczestnik grupy fokusowej powiedział: Potem da się to wszystko nadrobić, nie jest to coś, co rzutuje potem na realizację [projektu]. W przypadku kłopotów Strona 52

53 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich z motywacją młodzieży zwiększała się rola opiekuna grupy, a także kładziono większy nacisk na organizowanie zajęć w ramach kreatywnego spędzania czasu, co uznano za element motywujący do uczestnictwa w projekcie. Pracownicy OHP mówili też, że czasem zajęcia prowadzone przez trenerów były odpowiednio modyfikowane i prowadzone w formach i miejscach ciekawych dla uczestników, rozmawiano także z młodzieżą indywidualnie (rozmowy motywujące wizyty domowe, rozmowy telefoniczne). W kontekście omawiania problemów w projektach warto podkreślić, że projekty realizowane przez OHP są dobrze zaplanowane i przebiegają bardzo sprawnie. Projekty systemowe OHP są realizowane od wielu lat i na ich przestrzeni Komenda Główna OHP wypracowała zestaw dobrych praktyk, które są przesyłane do poszczególnych jednostek realizujących projekty. Nie jesteśmy nową instytucją, która zaczyna dopiero raczkować, wchodzi w realizację takich projektów. ( ) cały czas powstają wytyczne do każdego projektu i one są z roku na rok wykorzystywane powiedziała osoba podczas grupy fokusowej. Taki zestaw dobrych praktyk jest niezmiernie pomocny dla pracowników realizujących projekty, szczególnie dla tych, którzy nie mają w tym doświadczenia. Sam wniosek o dofinansowanie jest zwykle zbyt ogólny i zawiera opis działań do wykonania, ale nie opis sposobu wykonania ich. Uczestnik grupy fokusowej stwierdził, że inne niż OHP instytucje często opierają się w swojej pracy jedynie na wniosku o dofinansowanie I widać jak się motają, 150 rzeczy na raz, tu niedopatrzone, tam niedopatrzone. Te wytyczne to tak naprawdę komentarz do wniosków, jak się zachować w danej sytuacji. Zestaw dobrych praktyk i wypracowane metody wdrażania projektów pozwalają więc uniknąć większości problemów, z jakimi często borykają się beneficjenci projektów realizowanych w ramach POKL. Wpływ działań na polityki publiczne Zdaniem respondentów projekty realizowane w ramach Poddziałania mają wpływ na realizację polityk publicznych, głównie na politykę związaną z rynkiem pracy: Jak najbardziej to, co robimy, wpisuje się w politykę rynku pracy i to jest w ogóle część polityki rynku pracy. W końcu jesteśmy jednostką i realizujemy politykę prowadzoną przez Ministerstwo Pracy, powiedział uczestnik grupy fokusowej. Jednostki OHP współpracują też z lokalnymi urzędami pracy, urzędami miasta czy gminy oraz z drugiej strony z pracodawcami. Uczestnik grupy fokusowej podkreślał, że taka współpraca jest często sformalizowana: opiera się na porozumieniach zawieranych z różnymi instytucjami, samorządami, funkcjonują wojewódzkie rady OHP, w skład których wchodzą przedstawiciele wszystkich władz samorządowych, lokalnych z danego województwa, a także instytucje pożytku publicznego. I to funkcjonuje. Sama to prowadzę i wiem, że raz w miesiącu organizowane są spotkania, ale oprócz tego różne inne akcje realizujemy powiedziała osoba podczas grupy fokusowej. Działania realizowane w projektach wpisują się również w politykę edukacyjno-oświatową, jako że dotyczą one kształcenia zawodowego. Bardzo często te działania się zazębiają. U nas możesz brać udział w projekcie, ale po skończeniu możesz brać udział w innych szkoleniach, które podniosą kwalifikację zawodowe (wypowiedź uczestnika grupy fokusowej). Niektóre Strona 53

54 jednostki OHP podejmują współpracę ze szkołami, np. w zakresie identyfikacji i rekrutacji młodzieży potrzebującej wsparcia. Kursy zawodowe są szczególnie cennym wsparciem polityki edukacyjno-oświatowej, biorąc pod uwagę niedoskonałości obecnego powszechnego systemu edukacji. Szkolnictwo zawodowe jest formą skostniałą: nie dość, że nie uwzględnia aktualnej sytuacji na rynku pracy, to jeszcze jest w regresie, jako że coraz więcej uczniów wybiera szkoły licealne, zamiast szkół zawodowych, co skutkuje brakiem na rynku specjalistów z różnych zawodów ( mamy zbyt wiele osób z doświadczeniem ogólnym, gdzie tak naprawdę potrzeba nam osób z doświadczeniem technicznym, zawodowym, jak ocenił przedstawiciel kadry OHP podczas grupy fokusowej). Natomiast kursy zawodowe realizowane w ramach projektów organizowane są z uwzględnieniem aktualnych potrzeb lokalnych rynków pracy. Dodatkowo są one krótsze, niż kształcenie w szkołach zawodowych. Jest to więc forma bardzo elastyczna. Są również inne polityki wspierane przez działania projektowe, jak np. profilaktyka i promocja zdrowia (młodzież ma np. zajęcia z profilaktyki uzależnień, spotkania z seksuologiem), polityka równości szans i niedyskryminacji (poprzez wspieranie młodzieży zagrożonej wykluczeniem i o mniejszych szansach na rynku pracy i w życiu społecznym). W kontekście wpływu na polityki publiczne warto podkreślić, że Ochotnicze Hufce Pracy są dużą i dobrze zorganizowaną instytucją, składającą się z wielu jednostek na terenie całego kraju mamy organizację zajmującą się młodzieżą wiejską, dzieciaki z blokowisk, itd. ( ) nasza sieć wydaje mi się obejmuje wszystkie środowiska. Zaczynamy od metropolii, schodzimy do mniejszych i aż do wiosek, powiedział uczestnik grupy fokusowej Analiza SWOT Poniżej (Tab. 6) przedstawiono analizę SWOT dla projektów realizowanych w ramach Poddziałania PO KL. Analiza stanowi podsumowanie rozważań poczynionych na podstawie wyników badań pierwotnych oraz przeglądu dokumentacji. Strona 54

55 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Tab. 6 Analiza SWOT dla projektów realizowanych w ramach Poddziałania PO KL Mocne strony Słabe strony koszty działań towarzyszących wsparciu są stosunkowo niskie, dzięki rozwiniętej strukturze jednostek OHP projekty dostosowane są do specyficznych potrzeb młodzieży formy wsparcia dopasowuje się indywidualnie do uczestnika projektu, biorąc pod uwagę jego predyspozycje, zainteresowania, problemy nauka realizowana jest przy pomocy nowoczesnych metod, na nowoczesnym sprzęcie formy wsparcia nastawione są na aspekt praktyczny pozytywny wpływ na politykę rynku pracy w kontekście kształcenia zawodowego Szanse cykle krótkich projektów realizowanych w kilku turach dają możliwość wprowadzania zmian w kolejnych edycjach, wynikających z doświadczeń przy ich realizacji projekty prowadzone są przez instytucje posiadające duże doświadczenie w zakresie pracy z młodzieżą przeszkolenie pracowników gwarantuje wyższy poziom realizacji obowiązków służbowych również poza projektami oferta szkoleń zawodowych jest dopasowana do lokalnego rynku pracy do realizacji projektów możliwe jest wykorzystanie własnych zasobów kadrowych, lokalowych oraz infrastrukturalnych szkolenia kończą się europejskimi certyfikatami, co umożliwia podjęcie pracy również za granicą dzięki uzyskanym kwalifikacjom i doświadczeniu zwiększają się szanse młodzieży na podjęcie pracy i zmianę statusu społecznego [źródło: opracowanie własne] działania są realizowane w formule projektowej, a problemy młodzieży występują w sposób ciągły Zagrożenia realizacja usług w formule zamówień publicznych generuje ryzyko opóźnień w projektach realizacja niektórych usług szkoleniowych w formule zamówień publicznych generuje ryzyko nieodpowiedniego przygotowania trenerów i nauczycieli do grupy docelowej szybko zmieniające się potrzeby rynku pracy i młodzieży wymagają częstych zmian w projektach i dokształcania się kadry uczestnicy projektów (młodzież) pochodzą często z rodzin dysfunkcyjnych, przebywanie w takim środowisku obniża motywację do udziału w projektach i podjęcia pracy Strona 55

56 6.2. Poddziałanie Opis Ministerstwa Sprawiedliwości, zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich Od 1946 roku pod kuratelą Ministerstwa Sprawiedliwości znajdują się zakłady poprawcze oraz schroniska dla nieletnich. Obok Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych, Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii (instytucja podlegająca Ministerstwu Edukacji Narodowej) oraz Ośrodków Kuratorskich są placówkami, które pełnią funkcję diagnostyczną, resocjalizacyjną i zapobiegawczą stosowaną przez wymiar sprawiedliwości w Polsce wobec osób nieletnich. Zakład poprawczy jest najsurowszym środkiem poprawczym jaki może być zastosowany w stosunku do nieletnich. Do placówki resocjalizacyjnej trafiają osoby, wobec których wcześniej wystosowane środki wychowawcze nie osiągnęły zamierzonych celów. W zakładach Poprawczych umieszczani są nieletni, którzy ukończyli już 13 rok życia i mogą przebywać w placówce do 21 lat 5. Schroniska dla nieletnich natomiast przeznaczone są dla młodzieży w wieku lat, podejrzanej o dokonanie czynu karalnego lub przestępstwa, w przypadku gdy okoliczności i charakter wykonanego czynu, stopień demoralizacji i nieskuteczności dotychczasowych środków wychowawczych przemawiają za przyszłym umieszczeniem w zakładzie poprawczym. Placówka ma charakter tymczasowy i na mocy art. 27 Ustawy o postępowaniu w sprawie nieletnich, łączny czas pobytu nie może przekraczać roku 6. Zakłady poprawcze dzielą się na trzy duże główne grupy zakładów : zakłady resocjalizacyjne: o charakter otwarty o półotwarte o charakter zamknięty o o wzmożonym nadzorze wychowawczym; zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla osób upośledzonych umysłowo; zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne dla nieletnich, którzy przejawiają zaburzenia psychiczne lub inne zaburzenia osobowości, są uzależnieni od środków odurzających, psychotropowych i alkoholowych oraz mogą być nosicielami wirusa HIV. 5 Źródło: pobrano: r. o godz. 11:00 6 Źródło: pobrano: dn r. o godz. 11:00 Strona 56

57 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Schroniska dla nieletnich natomiast dzielą się na dwa główne typy: zwykłe i interwencyjne. Zgodnie z zapisami Ustawy 7 nieletniego można umieścić w schronisku dla nieletnich, jeżeli zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem go w zakładzie poprawczym, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu karalnego, albo jeżeli nie można ustalić tożsamości nieletniego. Schroniska interwencyjne sprawują opiekę wychowawczą nad nieletnimi, którzy swoim postępowaniem stworzyli zagrożenie społeczne lub zagrożenie dla bezpieczeństwa schroniska zwykłego (na mocy art. 10 par. 2 Kodeksu Karnego) 8. W Polsce obecnie działają 32 placówki pod nadzorem Ministerstwa Sprawiedliwości. Z czego 4 są przeznaczone dla dziewcząt, reszta dla chłopców. W całej strukturze jest 14 zakładów poprawczych, 5 schronisk dla nieletnich instytucje, które funkcjonują samodzielnie. Oprócz tego funkcjonują placówki pełniące obydwie role w kraju jest 10 zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. W całej strukturze są również 3 Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej, które wpisują się w rejestr placówek dla nieletnich. Jednostki dysponują miejscami, w tym dla chłopców i 190 dla dziewcząt. W schroniskach przebywać może łącznie 492 osoby, a w zakładach poprawczych osób. Placówki prowadzą szkoły podstawowe, gimnazja oraz zasadnicze szkoły zawodowe 9. Główne cele i zadania zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich są bardzo podobne. Skupiają się one na resocjalizacji nieletnich, która zakłada pozytywną zmianę ich postaw w kierunku społecznie akceptowanym co zapewni im prawidłowy rozwój osobowości. Ważne jest również kształtowanie ciekawych i interesujących zainteresowań, pasji i motywacji oraz odpowiedniego systemu wartości i przestrzegania ustalonych zasad współżycia społecznego. Zadania te ustrukturyzowane są poprzez cztery podstawowe działania wychowawcze: nauczanie, wychowanie, przygotowanie do zawodu, organizacja wolnego czasu. Oprócz tych elementarnych założeń programowych, placówki realizują cele szczegółowe: usunięcie czynników wywołujących zachwiane stany osobowości, kształtowanie odpowiednich stanów osobowości poprzez likwidację negatywnych zmian wywołanych wspomnianymi wyżej czynnikami, utrwalenie uzyskiwanych rezultatów resocjalizacji, 7 Art. 27 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich z późniejszymi zmianami 8 Źródło: pobrano: dn r. o godz. 11:00 9 Źródło: pobrano: dn r. o godz. 11:00 Strona 57

58 inspirowanie jednostek do samowychowania 10. Ministerstwo Sprawiedliwości pełniąc rolę beneficjenta środków unijnych z Europejskiego Funduszu Społecznego objęło wsparciem zakłady poprawcze oraz schroniska dla nieletnich Realizowane projekty Informacje ogólne o projektach, realizowanych w ramach Poddziałania W ramach Poddziałania PO KL w perspektywie finansowej realizowanych było 6 projektów. Trzy zostały zakończone do momentu rozpoczęcia niniejszej ewaluacji i w związku z tym podlegają ocenie w ramach raportu: projekt: Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej ; projekt: Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych ; projekt: Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich, instytucji rynku pracy, pomocy społecznej i partnerów społeczno-gospodarczych nt. przygotowania nieletnich do integracji zawodowej i społecznej ; Oprócz objętych badaniem, Ministerstwo Sprawiedliwości jest beneficjentem innych projektów w ramach Poddziałania 1.3.5: projekt: Kształcenie zawodowe nieletnich przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich ; projekt: Podnoszenie kwalifikacji zawodowych kluczowych pracowników pedagogicznych i niepedagogicznych zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich ; projekt: Poprawa wizerunku i odbioru społecznego młodzieży z zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Dwa z wyżej wymienionych projektów skierowane były do młodzieży przebywającej w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Trzeci natomiast polegał na zorganizowaniu trzech konferencji poświęconych tematyce integracji zawodowej i społecznej wychowanków zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. W ramach Poddziałania PO KL prowadzony jest również projekt, który ma służyć dokształcaniu pracowników instytucji systemu penitencjarnego dla nieletnich, nie jest został on jednak objęty analizą w ramach niniejszej ewaluacji. 10 Źródło: pobrano: dn r. o godz. 11:00 Strona 58

59 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Projekty obejmowały swoim zasięgiem obszar całego kraju. Instytucją realizującą przedsięwzięcia we wszystkich przypadkach jest Ministerstwo Sprawiedliwości. Poniżej, w postaci wykresu Gantta (Tab. 7) przedstawiony został rozkład realizacji projektów z Poddziałania w czasie. Strona 59

60 Tab. 7 Harmonogram realizacji projektów w ramach Poddziałania wykres Gantta Realizacja Tytuł projektu projektu od do I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich, instytucji rynku pracy, pomocy społecznej i partnerów społeczno-gospodarczych nt. przygotowania nieletnich do integracji zawodowej i społecznej [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie] Strona 60

61 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Projekt pn. Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej miał na celu zwiększenie szans na rynku pracy osób przebywających w zakładach poprawczych. Uczestnicy projektu brali udział w warsztatach, szkoleniach i spotkaniach mających na celu pomoc w radzeniu sobie z problemami związanymi z poszukiwaniem pracy. Przedsięwzięcie realizowane było z wykorzystaniem sieci placówek: zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. W ramach projektu Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych utworzone zostały 2 hostele dla nieletnich. Początkowo planowano realizację projektu aż do roku 2013 i utworzenie łącznie 10 hosteli jednak ze względu na zmniejszającą się liczbę wychowanków placówek, projekt ostatecznie objął utworzenie 2 hosteli w okresie do czerwca 2011 roku. Nieletni zostali umieszczeni w hostelach, w których samodzielnie zajmowali się obsługą gospodarstwa domowego. Została im również udzielona pomoc w zakresie: kursów zawodowych oraz usług doradczych. Projekt miał przygotować wychowanków do życia w społeczeństwie po opuszczeniu placówki oraz zwiększyć ich szansę na uzyskanie zatrudnienia. W ramach przedsięwzięcia pn. Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich, instytucji rynku pracy, pomocy społecznej i partnerów społeczno-gospodarczych nt. przygotowania nieletnich do integracji zawodowej i społecznej zorganizowano trzy konferencje, mające na celu lepsze rozpoznanie potrzeb i problemów wychowanków w kontekście aktywizacji zawodowej i społecznej. Strona 61

62 Projekt Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych Termin realizacji Tab. 8 Podstawowe informacje na temat projektów realizowanych w ramach Poddziałania Uczestnicy Cel główny Rekrutacja (plan/realizacja) Zwiększenie szans nieletnich na uzyskanie zatrudnienia i lepszą integrację ze społeczeństwem po opuszczeniu ZP i SdN poprzez uzyskanie wiedzy (praktycznej i teoretycznej) o mechanizmach i procedurach obowiązujących na rynku pracy oraz wobec innych instytucji, w tym pomocy społecznej. Zwiększenie aktywizacji zawodowej i pełniejsza integracja społeczna nieletnich. 1008/841 nieletnich przebywających w ZP i SdN, w wieku lat 22/22 nieletnich przebywających w ZP i SdN, osoby uczące się Sposób rekrutacji opierał się na wskazaniach wychowawców grup w ZP i SdN oraz rozmowach z nieletnimi. Przedstawiono im propozycję uczestnictwa we wsparciu w ramach projektu. Rekrutacja odbywała się na bieżąco. W projekcie brali udział nieletni, którzy rokowali nadzieję na kontynuowanie nauki w warunkach otwartych, wyrazili zgodę na uczestniczenie w projekcie, uzyskali pozytywną opinię opiekunów oraz Komisji Rekrutacyjnej. Działania i wsparcie I. Wsparcie nieletnich: 1. szkolenia zawodowe organizacja 3- dniowych cykli obejmujących moduł teoretyczny i warsztatowy 2. konkursy II. Pozostałe działania: 1. analiza potrzeb 2. przygotowanie podręcznika 2. promocja projektu 3. przeprowadzenie konkursów dla nieletnich wiedzy uzyskanej w projekcie 4. ewaluacja projektu I. Wsparcie nieletnich: 1. doradztwo i poradnictwo: 2. organizacja hosteli 3. kursy: języków obcych, obsługi komputera, prawa jazdy (kategorii B i innych) II. Pozostałe działania: 1. badanie efektów projektu 2. analiza przydatności instytucji hostelu 3. ewaluacja 4. promocja projektu Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich, instytucji rynku pracy, pomocy społecznej i partnerów społeczno-gospodarczych nt. przygotowania nieletnich do integracji zawodowej i społecznej Rozpoznanie potrzeb i problemów nieletnich przebywających w ZP i SdN w zakresie aktywizacji zawodowej i integracji społecznej. Nie dotyczy Nie dotyczy 1. Promocja konferencji 2. Organizacja 3 konferencji (w tym publikacja i dystrybucja materiałów pokonferencyjnych w formie broszur informacyjnych) [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie] Strona 62

63 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Działania realizowane w ramach projektów Uczestnikami analizowanych, w ramach niniejszego badania projektów byli nieletni przebywający w ZP i SdN. Łącznie poddane analizie projekty z Poddziałania objęły miały objąć 1030 wychowanków. W tabeli (Tab.9) przedstawiono liczbę nieletnich, biorących udział w poszczególnych formach wsparcia. Tab.9 Liczba nieletnich, która otrzymała poszczególne formy wsparcia w ramach projektów Poddziałania Tytuł projektu Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych Szkolenia/ warsztaty/ kursy Poradnictwo zawodowe Indywidualne Plany Działań Doradztwo Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia [źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS] Na wykresie (Rys. 15) wskazano liczbę uczestników w zależności od miejsca. Rys. 15 Liczba uczestników projektów realizowanych w ramach Poddziałania PO KL [źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS] Strona 63

64 Projekt pn. Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej obejmował realizację 3-dniowych warsztatów składających się z części teoretycznej (m. in. wykłady i szkolenia dotyczące zatrudnienia i integracji społecznej, elementów prawa pracy, wyszukiwania ofert pracy) oraz części praktycznej (m. in. szkolenie z pisania pism urzędowych i CV, przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej, doradztwo zawodowe, indywidualne konsultacje). Przedsięwzięcie miało zwiększyć szanse na uzyskanie zatrudnienia i lepszą integrację społeczną w szczególności poprzez poprawienie orientacji wychowanków na rynku pracy. Udział jednego uczestnika w projekcie najczęściej trwał od 1 do 3 miesięcy i średnio wyniósł 64 dni. W ramach projektu pn. Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych utworzono hostele dla nieletnich. Podczas pobytu młodzieży w hostelach prowadzone były spotkaniami z doradcą zawodowym. Przedsięwzięcie miało na celu przygotowanie nieletnich do życia w warunkach wolnościowych oraz wyuczenia ich samodzielności. W ramach projektu została również wykonana ocena skuteczności takiej formy wsparcia. W okresie realizacji projektu w hostelach zamieszkiwało 35 chłopców, z czego udział w projekcie ukończyło 22 wychowanków. Udział jednego uczestnika w projekcie trwał średnio 325 dni. Przedsięwzięcie pn. Konferencja przedstawicieli zakładów dla nieletnich, instytucji rynku pracy, pomocy społecznej i partnerów społeczno-gospodarczych nt. przygotowania nieletnich do integracji zawodowej i społecznej polegało na organizacji trzech konferencji: w Poznaniu, Krakowie i Warszawie, poświęconych problematyce przygotowania osób z zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich do integracji zawodowej i społecznej. Do udziału w spotkaniach zaproszono między innymi: przedstawicieli instytucji opieki i pomocy społecznej, organizacji pozarządowych, pracodawców oraz świata naukowego. Na kolejnym rysunku (Rys. 16) przedstawiono rozkład długości trwania udziału nieletnich w ewaluowanych projektach. Rys. 16 Długość trwania wsparcia w ramach projektów Poddziałania [źródło: opracowanie własne na podstawie bazy PEFS] Strona 64

65 Ocena skuteczności i trwałości wypracowanych rezultatów w ramach projektów Poddziałania 1.3.3, Poddziałania oraz Poddziałania Priorytetu I Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z uwzględnieniem analizy porównawczej skuteczności i efektywności projektów realizowanych w partnerstwie i niepartnerskich Stopień osiągnięcia planowanych efektów Wskaźnikiem mierzącym efekty realizacji projektów w ramach Poddziałania PO KL była liczba uczestników, którzy ukończyli udział w przedsięwzięciu. Na poniższym wykresie (Rys. 17) przedstawiono stopień realizacji projektu, w kontekście osiągnięcia wskaźnika, a także postępu finansowego. Rys. 17 Stopień realizacji wskaźnika liczby uczestników projektu oraz planu finansowego projektu [źródło: opracowanie własne na podstawie wniosków o dofinansowanie i wniosków o płatność końcową] Główną przyczyną nieosiągnięcia planowanych wartości w projekcie Przygotowanie osób przebywających w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich do kontaktów z instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej była zmiana sytuacji demograficznej w kraju, które doprowadziła do zmniejszenie się liczby wychowanków placówek. W przypadku projektu Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych osiągnięto wskaźnik zgodny z założeniami udział w projekcie zakończyło 22 nieletnich. Budżet projektów Podział środków na działania Łączna wartość poddanych analizie projektów to 2,9 mln zł. Kwota ta wydatkowana została w latach Największą wartość miał projekt Rozwój kompetencji społecznych osób przygotowujących się do opuszczenia zakładów poprawczych (2 mln zł). Ogółem na bezpośrednie wsparcie dla uczestników projektów wydano 71,4% budżetu projektów. Istotną w kontekście kosztów pozycją było również zarządzanie przeciętnie stanowiło 20,6% ogólnego wydatkowania. Podział środków na poszczególne działania w analizowanych projektach przedstawiono w poniższej tabeli (Tab.9). Strona 65