Skuteczna ochrona nerek dzięki intensywnej kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2 najnowsze wyniki badania ADVANCE
|
|
- Judyta Janiszewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Skuteczna ochrona nerek dzięki intensywnej kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2 najnowsze wyniki badania ADVANCE
2 Skuteczna ochrona nerek dzięki intensywnej kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą typu 2 najnowsze wyniki badania ADVANCE Vlado Perkovic, Hiddo Lambers Heerspink, John Chalmers, Mark Woodward, Min Jun, Qiang Li, Stephen MacMahon, Mark E. Cooper, Pavel Hamet, Michel Marre, Carl Erik Mogensen, Neil Poulter, Giuseppe Mancia, Alan Cass, Anushka Patel and Sophia Zoungas for the ADVANCE Collaborative Group Kidney International advance online publication, 9 January 2013; doi: /ki WPROWADZENIE Liczba osób wymagających dializowania w schyłkowej niewydolności nerek (end-stage renal disease ESRD na świecie rośnie w szybkim tempie, równolegle do zwiększającej się chorobowości z powodu cukrzycy. Cukrzyca jest najczęstszą przyczyną ESRD w większości krajów rozwiniętych. Poza pogorszeniem rokowania i obniżeniem jakości życia, dializoterapia z powodu schyłkowej niewydolności nerek jest bardzo dużym obciążeniem finansowym w USA jest to koszt około 40 miliardów dolarów rocznie, co stanowi około 6% wydatków zdrowotnych, które przeznaczane są dla jedynie 0,1% populacji. Z powyższych powodów niezmiernie istotna jest zatem strategia zapobiegania ESRD w cukrzycy. Wykazano korzyści obniżania ciśnienia tętniczego, zwłaszcza przy stosowaniu leków hamujących układ renina-angiotensyna-aldosteron, nie ma natomiast innych metod terapeutycznych o udowodnionej skuteczności. Od dawna znana jest silna zależność pomiędzy stopniem wyrównania metabolicznego, a rozwojem powikłań mikroangiopatycznych, wykazano także, ze intensywna kontrola glikemii zapobiega progresji albuminurii, co sugeruje efekt nefroprotekcyjny. Wiarygodność albuminurii jako zastępczego punktu końcowego jest jednak kwestionowana, zwłaszcza, że u niektórych osób rozwija się niewydolność nerek bez albuminurii. W badaniu ADVACE (Action in Diabetes and Vascular Disease: Preterax and Diamicron MR Controlled Evaluation) wykazano, że intensywna kontrola glikemii w oparciu o gliklazyd MR zmniejszyła częstość wystąpienia złożonego punktu końcowego, na który składały się: ESRD, zgon w powodów nerkowych, pojawienie się makroalbuminurii oraz podwojenie stężenia kreatyniny do wartości > 200 μmol/l. Wobec ostatnio pojawiających się zastrzeżeń co do albuminurii i stężenia kreatyniny jako miarodajnych markerów progresji niewydolności nerek, przeprowadzono nową analizę tego badania. WYNIKI a 1,0 Standardowe leczenie 0,9 Intensywne leczenie 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0, Liczebność populacji narażonej Obserwacja (w miesiącach) na ryzyko zachorowania Intensywnie: Standardowo: c 1,0 Standardowe leczenie 0,9 Intensywne leczenie 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0, Liczebność populacji narażonej Obserwacja (w miesiącach) na ryzyko zachorowania Intensywnie: Standardowo: Zapadalność skumulowana (%) Zapadalność skumulowana (%) W badaniu ADVANCE łącznie uczestników przydzielono losowo do ramion intensywnego (5571) lub standardowego (5569) leczenia hipoglikemizujące- b 1,0 Standardowe leczenie 0,9 Intensywne leczenie 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0, Liczebność populacji narażonej Obserwacja (w miesiącach) na ryzyko zachorowania Intensywnie: Standardowo: d 1,0 Standardowe leczenie 0,9 Intensywne leczenie 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0, Liczebność populacji narażonej Obserwacja (w miesiącach) na ryzyko zachorowania Intensywnie: Standardowo: Rycina 1. Krzywe Kaplana-Meiera przedstawiające częstość występowania (a) ESRD, (b) zgonu w powodów nerkowych (c) ESRD lub zgonu z powodów nerkowych śmierci, i (d) podwojenia stężenia kreatyniny do wartości co najmniej 200 μmol/l (a) ESRD hazard względny (Hazard Ratio, HR) dla leczenia intensywnego vs kontrola: 0,35; 95% przedział ufności (CI) 0,15-0,83; p = 0,01. (b) zgon z powodów nerkowych HR: 0,85; 95% CI 0,45-1,63; p = 0,63. (c) Łącznie ESRD / zgon w powodów nerkowych HR: 0,64; 95% CI 0,38-1,08; p = 0,09. (d) podwojenie stężenia kreatyniny do wartości co najmniej 200 μmol/l HR: 0,83; 95% CI 0,54-1,27; p = 0,38. Zapadalność skumulowana (%) Zapadalność skumulowana (%)
3 go. Wyjściowo większość uczestników badania (54,9%) miało prawidłową funkcję nerek, z szacunkowym współczynnikiem filtracji kłębuszkowej (estimated glomerular filtration rate, egfr) powyżej 60 m/min/1,73m 2 i z prawidłowym wydalaniem albumin. Zmniejszony egfr występował u 19,1% uczestników, a mikroalbuminuria i makroalbuminurii były obecne u odpowiednio 26,9% i 3,8% badanych. Średnia różnica wartości HbA 1c w ramionach intensywnego i standardowego leczenia wyniosła 0,67% w całej badanej populacji i była podobna wśród osób z obniżonym egfr (0,68%) i nieco większa w podgrupie z mikroalbuminurią lub makroalbuminurią (0,78%). Poważne zdarzenia ze strony nerek Krzywe Kaplana-Meiera dla wpływu intensywnego leczenia hipoglikemizującego na poszczególne nerkowe punkty końcowe przedstawiono na rycinie 1. Ryzyko wystąpienia ESRD było o 65% niższe w ramieniu leczenia intensywnego (95% CI 17-85%, p = 0,017), krzywe rozdzielały się po 2 latach, ale wystąpiło ogółem tylko 27 zdarzeń. Analiza podgrup sugeruje, że wyniki były podobne dla osób z HbA 1c powyżej i poniżej mediany, a także osób z lub bez cech dysfunkcji nerek lub retinopatii. Analiza wskaźnika NNT (number needed to treat) wykazała, ze całej badanej populacji należałoby leczyć intensywnie 410 osób przez okres 5 lat, aby uniknąć jednego epizodu ESRD. W podgrupie z wysokim ryzykiem nerkowym liczba NNT wyniosła 85 dla osób z egfr < 60 ml/min/m 2 oraz z mikroalbuminurią lub makroalbuminurią i 41 dla osób z makroalbuminurią. W odniesieniu do zgonów z przyczyn nerkowych oraz liczonych łącznie ESRD i zgonów z przyczyn nerkowych różnice nie były istotne statystycznie, odpowiednio: HR 0,85; CI 0,45 1,63; p=0,63) oraz HR 0,64; CI 0,38 1,08; p=0,093). Nie stwierdzono także istotnej różnicy co do podwojenia stężenia kreatyniny. Albuminuria Wśród badanych z wyjściową normoalbuminurią leczonych intensywnie ryzyko rozwoju mikroalbuminurii było mniejsze o 9% (95% CI; 2 15%, p=0,01). Ryzyko rozwoju makroalbuminurii było zmniejszone o 30% wśród osób wyjściowo z normoalbuminurią lub mikroalbuminurią (CI 15 43%, p=0,001). Prawdopodobieństwo progresji albuminurii było mniejsze, a prawdopodobieństwo regresji lub normalizacji wydalania albumin z moczem było większe w grupie leczonej intensywnie. PODSUMOWANIE Przedstawione dane stanowią najmocniejsze jak do tej pory dowody, że intensywne leczenie hipoglikemizujące może chronić przed rozwojem schyłkowej niewydolności nerek. Wyniki były zgodne niezależnie od wartości HbA 1c, wyjściowych wskaźników funkcji nerek i wydalania albumin z moczem. Wytyczne postępowania w cukrzycy powinny uwzględniać obserwację, że intensywne leczenie hipoglikemizujące w oparciu o gliklazyd MR jak w badaniu ADVANCE może przynieść korzyści kliniczne wielu chorym na cukrzycę. Ogólne ryzyko rozwoju ESRD nie było w badaniu AD- VANCE wysokie, co jest odzwierciedleniem szerokich kryteriów włączenia do badania oraz powolnej, długookresowej progresji nefropatii cukrzycowej. Dane wskazują że ponad 400 chorych musi być leczonych przez 5 lat, aby uniknąć jednego przypadku ESRD w całej badanej populacji. W podgrupie z makroalbuminurią liczba ta wynosi jednak tyko 41. Wskaźnik NNT dla osób z makroalbuminurią i zmniejszonym egfr jest prawdopodobnie jeszcze mniejszy biorąc pod uwagę zwiększone ryzyko związane z występowaniem obu markerów uszkodzenia nerek. Wskaźnik ten nie mógł być obliczony z powodu zbyt małej ilości badanych w tej podgrupie. Podsumowując, intensywne leczenie hipoglikemizujące, w oparciu o gliklazyd MR jak w badaniu ADVAN- CE, zmniejszyło ryzyko schyłkowej niewydolności nerek i poprawiło wskaźniki albuminurii. Dane te sugerują, że intensywna kontrola glikemii może być istotnym elementem strategii prowadzącej do ograniczenia rosnącej liczby osób dializowanych w konsekwencji nefropatii cukrzycowej na całym świecie. Komentarz Prof. Władysław Grzeszczak Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Diabetologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Zabrzu Autorzy Percovic V. i wsp. zaprezentowali bardzo ciekawe, dalsze informacje wypływające z badania ADVANCE. ADVANCE to randomizowane badanie przeprowadzone u chorych z typem 2 cukrzycy mające na celu określenie znaczenia intensywnej terapii hipoglikemizującej oraz terapii obniżającej ciśnienie tętnicze na ryzyko rozwoju późnych powikłań cukrzycy. Badanie to zostało przeprowadzone w 20 krajach (Azja, Australia, Europa, i Północna Ameryka), w 215 ośrodkach. Badanie to objęło chorych na cukrzycę typu 2 w wieku > 55 lat z przynajmniej jednym czynnikiem ryzyka wystąpienia powikłań sercowo-naczyniowych. Okres obserwacji chorych wynosił 5 lat. Chorzy w grupie leczonych intensywnie, u których celem było obniżenie HbA 1c do wartości < 6,5% otrzymywali gliklazyd MR
4 ( mg), zaś chorzy leczeni standardowo leczeni byli zgodnie z lokalnymi kryteriami. Autorzy w obecnie prezentowanej części badania AD- VANCE za punkt końcowy pogorszenia czynności nerek przyjęli pojawienie się lub progresja nefropatii. Określili to na podstawie pojawienia się makroalbuminurii, podwyższonej kreatyniny do wartości > 200 mmol/l, rozwinięcia się krańcowej niewydolności nerek (chorzy wymagali leczenia nerkozastępczego lub transplantacji) oraz zgonu z przyczyn nerkowych. W przeprowadzonej analizie autorzy zwrócili również uwagę na pojawienie się mikroalbuminurii, progresję lub regresję albuminurii o przynajmniej jedno stadium oraz oszacowali szanse powrotu do normoalbuminurii. Poziom HbA 1c po zakończeniu badania wynosił 6,5% w grupie leczonych intensywnie i 7,3% w grupie leczonych standardowo. a) u leczonych intensywnie (chorzy leczeni hipoglikemizująco gliklazydem MR), zgodnie z przygotowanym dla badania ADVANCE protokołem w stosunku do chorych leczonych standardowo, po 5 latach obserwacji ryzyko rozwoju krańcowej niewydolności nerek zmalało aż o 65%. b) ryzyko rozwoju mikroalbuminurii zmalało o 9%. c) ryzyko rozwoju makroalbuminurii zmalało o 30%. Autorzy dowiedli także, że ryzyko progresji albuminurii o przynajmniej 1 stadium było o 10% niższe, a szansa regresji albuminurii była o 15% wyższa u leczonych intensywnie w stosunku do leczonych standardowo. Wreszcie, badacze wnioskują, że poprawa kontroli glikemii jest ważnym czynnikiem w poprawie czynności nerek u chorych z cukrzycą typu 2. Po zapoznaniu się z tym, jakże ciekawym, badaniem nasunęły mi się następujące pytania, które chciałbym przedstawić i spróbować udzielić na nie odpowiedzi, a mianowicie: 1. Dlaczego rozwój krańcowej niewydolności nerek wystąpił tylko w ograniczonej grupie chorych leczonych standardowo? Cukrzycową chorobę nerek (nefropatię cukrzycową) definiujemy jako jedno z przewlekłych naczyniowych powikłań cukrzycy, dotyczących małych naczyń nerkowych, charakteryzujące się początkowo pogrubieniem błony podstawnej włośniczek kłębuszków nerkowych i powiększeniem obszaru mezangium w skutek nagromadzenia macierzy pozakomórkowej. Zaburzenie to prowadzi do przerostu kłębuszków nerkowych oraz zaburzeń hemodynamiki nerkowej, zwiększonego wydalania albumin w moczu, a następnie do postępującego rozlanego lub ogniskowego (guzkowego) stwardnienia kłębuszków nerkowych z rozwojem zmian cewkowo-śródmiąższowych i upośledzeniem czynności nerek. Powikłanie to rozwija się zarówno u chorych na cukrzycę typu 1 jak i 2. Przez wiele lat (u 60 70% chorych do końca życia) przebiega ona w sposób utajony, nie powodując żadnych objawów klinicznych i nie prowadzi do rozwoju nefropatii cukrzycowej. U 30 40% chorych na cukrzycę typu 2, najprawdopodobniej predysponowanych genetycznie, systematycznie nasilają się zmiany czynnościowe i morfologiczne w nerkach. Rozwojowi tego powikłania, a szczególnie rozwojowi niewydolności nerek towarzyszy istotne pogorszenie jakości życia, jak i bardzo znaczące skrócenie czasu przeżycia chorego. Jak wynika z powyższego, krańcowa niewydolność nerek u chorych na cukrzycę typu 2 rozwija się tylko w części przypadków i to po wielu latach trwania choroby. W przypadku badania ADVANCE w momencie rozpoczęcia badania cukrzyca u badanych trwała: w grupie leczonych intensywnie 7,9 ± 6,3 lata, zaś w grupie leczonych standardowo 8,0 ± 6,4 lata. Większość badanych w momencie rozpoczynania badania, zgodnie z KIDOQI, było w stadium 0 lub 1 przewlekłej choroby nerek. W stadium 3-5 było 19,55% badanych, zaś w stadium 4 tylko 0,5% w grupie leczonych intensywnie i 0,4% w grupie leczonych standardowo. Okres 5 lat trwania badania był w tej sytuacji za krótki, aby u większej ilości chorych rozwinęła się krańcowa niewydolność nerek. Jeżeli obserwacja trwałaby dłużej ilość tych chorych byłaby istotnie większa, a różnice pomiędzy chorymi leczonymi intensywnie i standartowo prawdopodobnie znacznie wyraźniejsze. 2. Czy stosowanie intensywnego leczenia hipoglikemizującego może w dłuższej perspektywie jeszcze bardziej zmniejszyć ryzyko rozwoju krańcowej niewydolności nerek? Stosowane u chorych na cukrzycę typu 2 intensywne leczenie hipoglikemizujące przy zastosowaniu m.in. gliklazydu MR doprowadziło do zmniejszenia aż o 65% ryzyka rozwoju krańcowej niewydolności nerek w czasie 5-letniej obserwacji. Wydaje się rzeczą bardzo prawdopodobną, że ryzyko to przy intensywnym leczeniu będzie jeszcze bardziej malało. Jakie są przesłanki w tym względzie? Otóż, u chorych leczonych intensywnie mikroalbuminurią de novo oraz progresja o przynajmniej jedno stadium przewlekłej choroby nerek rozwijały się istotniej rzadziej niż u chorych leczonych standardowo. Chorzy leczeni standartowo nie zdążyli jeszcze rozwinąć krańcowej niewydolności nerek, ale ryzyko jej rozwoju istotnie wzrosło. Ponadto, regresja o jedno stadium przewlekłej choroby nerek oraz regresja do normoalbuminurii była istotnie większa u chorych leczonych intensywnie w porównaniu do leczonych standardowo. To również przemawia za tym, iż należałoby przeprowadzić nowe, randomizowane wieloletnie badanie w tym względzie.
5 3. Czy zmniejszenie ryzyka rozwoju krańcowej niewydolności nerek oraz korzystne zmiany w albuminurii są zależne od samego działania hipoglikemizującego pochodnych sulfonylomocznika, czy też są one zależne od specyficznego działania gliklazydu MR? W badaniu przeprowadzonym przez Schramma i wsp. (3) wykazano, że ryzyko zgonów ogółem, zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych, udarów czy zawału u chorych na cukrzycę typu 2, zarówno tych którzy nie przebyli zawału serca, jak i tych którzy go przebyli leczonych metforminą jest takie samo jak u leczonych gliklazydem. Co ciekawe, ryzyko zgonu chorych leczonych innymi pochodnymi sulfonylomocznika było istotnie wyższe niż u leczonych metforminą. Wśród ewentualnych przyczyn tych różnic wymienić należy działanie plejotropowe gliklazydu oraz wyższe ryzyko wystąpienia hipoglikemii w porównaniu do innych pochodnych sulfonylomocznika (4). Być może działanie plejotropowe gliklazydu (zmniejszenie syntezy wolnych rodników tlenowych) jak i mniejsze ryzyko wystąpienia hipoglikemii po jego zastosowaniu, w przeciwieństwie do innych pochodnych sulfonylomocznika, mogą do tego prowadzić. Wymaga to jednak przeprowadzenia dalszych badań. 4. Jakie surogaty stosowane dla oceny ryzyka rozwoju niewydolności nerek okazały się lepsze, a które gorsze? Wydaje się, ze makroalbuminuria jak i mikroalbuminurią w dużej części sprawdzają się jako surogaty służące do oceny ryzyka rozwoju krańcowej niewydolności nerek. Aby jednak dać precyzyjną odpowiedź na to pytanie należałoby bardzo uważnie przeanalizować wyniki chorych, którzy rozwinęli krańcową niewydolność nerek. W chwili obecnej nie jest to możliwe. 5. Jakie implikacje praktyczne wynikają z uzyskanych wyników badania ADVANCE, zarówno dla chorych jak i lekarzy? Wykazane i opublikowane obecnie wyniki badania AD- VANCE dotyczące oceny czynności nerek u chorych na cukrzycę typu 2 po intensywnym leczeniu hipoglikemizującym wskazują, że u chorych na cukrzycę typu 2 stosowanie intensywnego leczenia hipoglikemizującego zgodnego ze schematem wykorzystanym w badaniu ADVANCE zmniejsza ryzyko rozwoju krańcowej niewydolności nerek i prowadzi do istotnej poprawy albuminurii. Wyniki badań sugerują, że intensywne leczenie hipoglikemizujące, z zastosowaniem m.in. gliklazydu, u chorych na cukrzycę typu 2 może być strategią, która pozwoli zmniejszyć ilość chorych wymagających dializoterapii na skutek zmniejszenia ilości chorych cierpiących z powodu nefropatii cukrzycowej. Dalsze obserwacje chorych na cukrzycę typu 2 z badania ADVANCE mogą dać odpowiedź na powyższe pytania. Wstępne informacje w tym względzie są bardzo zachęcające. Piśmiennictwo 1. ADVANCE Study Group: Study relationale and design of ADVANCE: action in diabetes and vascular disease preterax and diamicron MR controlled evaluation, Diabetologia, 2001, 44, ADVANCE Collaborative Group: Intensive Blood Glucose Control and Vascular Outcomes in Patients with Type 2 Diabetes, N Engl J Med, 2008, 358, Schramm TK, Gislason GH, Vaag A, Rasmussen JN, Folke F, Hansen ML, Fosbøl EL, Køber L, Norgaard ML, Madsen M, Hansen PR, Torp-Pedersen C.: Mortality and cardiovascular risk associated with different insulin secretagogues compared with metformin in type 2 diabetes, with or without a previous myocardial infarction: a nationwide study, Eur heart J, 2011, 32, Schernthaner G, Grimaldi A, Di Mario U, Drzewoski J, Kempler P, Kvapil M, Novials A, Rottiers R, Rutten GE, Shaw KM.: GUIDE study: double-blind comparison of once-daily gliclazide MR and glimepiride in type 2 diabetic patients, Eur J Clin Invest, 2004, 34, Komentarz Prof. Janusz Gumprecht Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Nefrologii i Diabetologii w Zabrzu Cukrzyca jest schorzeniem cywilizacyjnym o charakterze przewlekłym, od wielu lat rozpatrywanym w kategoriach epidemii, co wynika zarówno z narastającej zapadalności, jak też współistniejących powikłań naczyniowych oraz kosztów ekonomicznych ich leczenia. Pomimo zaostrzenia kryteriów rozpoznania, ogólnie uznanych czynników ryzyka, cukrzyca w dalszym ciągu rozpoznawana jest zbyt późno. W konsekwencji, jak wskazują wyniki badania UKPDS (The UK Prospective Diabetes Study), w momencie rozpoznania jawnej choroby u niemal 50% pacjentów występują późne powikłania naczyniowe. W ostatnich latach, obok powikłań sercowo-naczyniowych oraz retinopatii cukrzycowej, będącej najczęstszą przyczyną utraty wzroku wśród dorosłej populacji na świecie, coraz większego znaczenia nabiera problem cukrzycowej choroby nerek. Przewlekła choroba nerek, niezależnie od wywołującej ją przyczyny, obejmuje z roku na rok coraz większą
6 liczbę osób wpływając istotnie na pogorszenie jakości ich życia. Z każdym rokiem wzrasta również liczba chorych objętych różnymi formami leczenia nerkozastępczego. W efekcie przewlekła choroba nerek pozostaje nie tylko problemem medycznym, ale podobnie jak cukrzyca per se także społecznym i ekonomicznym. Cukrzycowa choroba nerek dotyczy 20-40% chorych na cukrzycę typu 2 i w krajach rozwiniętych jest najczęstszą przyczyną terminalnej niewydolności nerek. W chwili obecnej jest ona w USA przyczyną ok. 50% a w Polsce ok. 25% wszystkich przypadków terminalnej niewydolności nerek wymagającej leczenia nerkozastępczego a liczba osób wymagających tej formy terapii narasta wprost proporcjonalnie do zwiększającej się zachorowalności na cukrzycę. Niezmiernie zatem istotna jest strategia postępowania mająca na celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia i progresji przewlekłej niewydolności nerek w cukrzycy. Patofizjologia rozwoju powikłań naczyniowych cukrzycy jest problemem złożonym. Poza hiperglikemią per se wystąpienie wspomnianych powikłań zależy zarówno od predyspozycji genetycznej, czynników środowiskowych, powtarzających się ostrych zmian metabolicznych jak również sumacyjnego efektu czasu trwania choroby. Kluczowym czynnikiem prowadzącym do ich powstania i następowej progresji wydaje się być jednak w dalszym ciągu przewlekła hiperglikemia. Dostępne badania, zarówno obserwacyjne jak i interwencyjne, wskazują na istnienie ścisłego związku pomiędzy nasileniem i czasem trwania hiperglikemii a wystąpieniem przewlekłych powikłań naczyniowych, zwłaszcza o typie mikroangiopatii, w tym także wystąpieniem i progresją albuminurii, gdzie dążenie do prawie normoglikemii wskazuje na efekt nefroprotekcyjny. Należy mieć jednak świadomość, że zależność pomiędzy intensyfikacją kontroli glikemii, a nerkowymi punktami końcowymi pozostaje w dalszym ciągu niejasna. W badaniu ADVANCE (Action in Diabetes and Vascular Disease; Preterax and Diamicron MR Controlled Evaluation) wykazano, że intensywna kontrola glikemii w oparciu o gliklazyd MR prowadziła do zmniejszenia częstości wystąpienia złożonego, nerkowego punktu końcowego definiowanego jako ryzyko wystąpienia terminalnej niewydolności nerek, zgonu z przyczyn nerkowych, pojawienie się albuminurii oraz podwojenie stężenia kreatyniny w surowicy krwi do wartości > 200 μmol/l oraz istotnie zmniejszyła ryzyko wystąpienia albuminurii i nefropatii cukrzycowej de novo, a także ryzyko jej progresji do stadium terminalnej niewydolności nerek. Prezentowana praca, wobec pojawiających się kontrowersji dotyczących albuminurii i podwojenia stężenia kreatyniny w surowicy krwi jako miarodajnych markerów ryzyka progresji niewydolności nerek dokumentuje wyniki kolejnych analiz badania ADVAN- CE celem lepszego zrozumienia nefroprotekcyjnego wpływu intensywnej kontroli glikemii. Wyjściowo większość uczestników badania (54,9%) charakteryzowała się prawidłową funkcją nerek wyrażoną wartością egfr > 60 ml/min/1,73 m 2 i prawidłowym wydalaniem albumin z moczem. Obniżona wartość egfr występowała u 19,1% a albuminuria i jawny białkomocz u odpowiednio 26,9% i 3,8% badanych. Ryzyko wystąpienia terminalnej niewydolności nerek w ramieniu intensywnego leczenia hipoglikemizującego w oparciu o gliklazyd MR było o 65% niższe (95% CI 17-85%; p < 0,017) w porównaniu do ramienia leczenia standardowego, a krzywe Kaplana-Meiera dla wpływu rodzaju leczenia hipoglikemizującego rozdzielały się po 2 latach. Wykazano, że 410 chorych na cukrzycę typu 2 musiałoby być leczonych intensywnie przez okres 5 lat aby uniknąć jednego przypadku terminalnej niewydolności nerek w badanej populacji. Liczba ta była jednak istotnie niższa w przypadku chorych charakteryzujących się egfr < 60 ml/min/1,73 m 2 i albuminurią lub jawnym białkomoczem oraz dla chorych z jawnym białkomoczem, odpowiednio 85 i 41. Średnia różnica wartości HbA 1c w grupach intensywnego i standardowego leczenia wynosiła 0,67% w całej badanej populacji i była podobna wśród osób z obniżoną wartością egfr (0,68%) i nieco większa w podgrupie z albuminurią lub jawnym białkomoczem (0,78%). Obserwacja powyższa niesie za sobą istotne implikacje praktyczne gdyż zawiera wytyczne postępowania u chorych na cukrzycę typu 2, które niepodważalnie wskazują na niezwykle istotną rolę stosowania intensywnej terapii hipoglikemizującej, w prezentowanym badaniu ADVANCE opartej o gliklazyd MR, w prewencji wystąpienia albuminurii jak również w opóźnianiu postępu cukrzycowej choroby nerek. Jest to obserwacja tym bardziej istotna, że dane farmakoekonomiczne wskazują na istotny wzrost kosztów leczenia cukrzycy w ciągu ostatnich lat, co jest pochodną wciąż rosnącej zachorowalności na cukrzycę typu 2 i jej powikłania będącej w dużym stopniu następstwem negatywnego wpływu skutków postępu cywilizacyjnego. Niewątpliwie istotne są również zmiany wskaźników demograficznych związane ze starzeniem się społeczeństw, co skutkuje nieustannym wzrostem udziału w całkowitych kosztach leczenia, kosztów leczenia współistniejących schorzeń przewlekłych. W odniesieniu do innych schorzeń cywilizacyjnych takich jak choroba niedokrwienna serca czy nadciśnienie tętnicze udział kosztów pośrednich w przypadku cukrzycy typu 2 jest znacząco wyższy a koszty leczenia powikłań naczyniowych cukrzycy, w tym nefropatii, wynikające z niewłaściwej kontroli glikemii istotnie zwielokrotniają całkowite koszty leczenia. W świetle prezentowanego
7 badania intensywna kontrola glikemii, oparta między innymi o pochodną sulfonylomocznika jaką jest gliklazyd MR, może zatem być istotnym elementem strategii postępowania prowadzącego do ograniczenia ryzyka występowania i progresji nefropatii cukrzycowej wpływając z jednej strony na poprawę jakości życia chorych z drugiej natomiast na zmniejszenie kosztów wynikających z ograniczenia liczby osób wymagających leczenia różnymi formami terapii nerkozastępczej. Komentarz Prof. Edward Franek Kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii, Szpital MSWiA w Warszawie Przewlekła choroba nerek (PChN), rozumiana jako mikroalbuminuria/białkomocz i/lub pogorszenie funkcji nerek występuje wg różnych autorów nawet u prawie 50% chorych na cukrzycę. U większości tych chorych mamy do czynienia z mało zaawansowanym uszkodzeniem nerek. Według danych z UKPDS, mikroalbuminuria występować może u 28%, jawny białkomocz u 7,1%, zaś PChN wymagająca leczenia nerkozastępczego tylko u 2,3 % chorych po piętnastu latach trwania cukrzycy. Podobnie w badaniu ADVANCE 26,9% chorych miało mikroalbuminurię, ale tylko 3,8% jawny białkomocz, czyli zmiany bardziej zaawansowane. Czy jednak mało zaawansowane znaczy klinicznie nieważne? Zdecydowanie nie. Już mikroalbuminuria jest uznanym od dawna czynnikiem ryzyka sercowo- -naczyniowego, podobnie jak jawny białkomocz i niewydolność nerek. U chorych dializowanych występuje ekstremalne zwiększenie ryzyka sercowo-naczyniowego, a śmiertelność może być nawet 500 razy większa (młodzi chorzy) niż w populacji ogólnej. Jednak działania terapeutyczno-profilaktyczne należy rozpoczynać wiele wcześniej, tak aby zatrzymać progresję PChN i nie dopuścić do jej rozwoju w kierunku dwóch możliwych następstw zgonu lub leczenia nerkozastępczego. Jakie są możliwości hamowania progresji choroby nerek? Generalnie wiadomo, że dobre wyrównanie cukrzycy zmniejsza częstość powikłań, w tym również częstość nefropatii. Jednak, o ile w kilku badaniach wykazano wpływ obniżania ciśnienia tętniczego (szczególnie przy pomocy inhibitorów konwertazy oraz leków blokujących receptor angiotensyny) zarówno na zmniejszenie się białkomoczu, jak i na zmniejszenie częstości występowania znaczącego pogorszenia czynności nerek, to udowodniony wpływ obniżenia glikemii sprowadzał się głównie do zmniejszenia albuminurii. Analiza Perkovic a i wsp, przeprowadzona przy użyciu danych z badania ADVANCE, wydaje się mieć podwójne znaczenie, jak i zresztą poprzednie publikacje dotyczące tego badania. Po pierwsze, autorzy potwierdzili ppublikowane uprzednio wyniki wykazujące, że obniżenie glikemii zmniejsza częstość progresji nefropatii cukrzycowej w każdym jej stadium, zmniejszając częstość pojawienia się mikroalbuminurii, makroalbuminurii, a także końcowej fazy niewydolności nerek. Wykazali także, że uzyskiwane korzyści nie zależą od wieku, płci, poziomu albuminurii i wyjściowego poziomu HbA 1c, ani też od kraju. Większe korzyści uzyskiwali natomiast chorzy, którzy nie mieli retinopatii cukrzycowej i, co ciekawe, ci którzy nie otrzymywali aktywnego leczenia przeciwnadciśnieniowego, czyli otrzymywali placebo. Ten ostatni wynik tłumaczyć należy zapewne tym, że u chorych, którym podawano ACE inhibitor, korzystny efekt obniżenia glikemii na poprawę lub brak progresji czynności nerek maskowany był korzystnym wpływem obniżenia aktywności układu renina-angiotensyna- -aldosteron. Po drugie, badanie ADVANCE pozostaje jak na razie jedynym dużym badaniem, które wykazuje wpływ konkretnego leku na częstość występowania twardych punktów końcowych. Zarówno w badaniu UKPDS, DCCT, jak i innych mniejszych badaniach obniżenie glikemii osiągano przy pomocy różnych leków (np. w UKPDS były to metformina, pochodne sulfononylomocznika i metformina). Z tego punktu widzenia zatem badanie ADVANCE było pierwszym z serii wielu nowych badań, które w przeciwieństwie do ADVANCE zostały wymuszone przez Urząd ds. Żywności i Leków (FDA) w USA. FDA bowiem po opublikowaniu wyników badania ADOPT, które udowodniły, że lek przeciwcukrzycowy może skutecznie obniżać glikemię i równocześnie zwiększać śmiertelność, wymaga od producenta każdego nowego leku udowodnienia, że nie ma on negatywnego wpływu na układ sercowo-naczyniowy. Wkrótce zatem pojawią się podobne do ADVANCE badania z licznymi lekami z grupy inkretyn i grupy inhibitorów transportera glukozo- -sodowego w nerkach (SGLT2). Zapewne zatem coraz częściej w przyszłości będziemy mówić nie o wpływie obniżania glikemii w ogóle, ale o wpływie obniżania glikemii na twarde punkty końcowe przez konkretny lek. Pierwszym lekiem, o którym możemy tak zgodnie z medycyną oparta na faktach mówić, jest gliklazyd o zmodyfikowanym uwalnianiu. Na koniec warto przypomnieć, że jak dowodzą wyniki badania STENO-2, najlepsze efekty uzyskuje się nie dzięki poprawie jednego parametru wyrównania cukrzycy, nie dzięki zastosowaniu jednego leku, ale dzięki kompleksowej terapii. Terapia ta powinna obejmować wszystkie potencjalne elementy patogenezy powikłań cukrzycy. W przypadku nefropatii jest to oprócz obniżania glikemii także leczenie nadciśnienia, dyslipidemii, manipulacje niefarmakologiczne (dieta niskobiałkowa, niskosodowa) i zaprzestanie palenia papierosów.
8 Servier Polska Sp. z o.o. ul. Jana Kazimierza 10, Warszawa tel. (22) , faks (22) Internet: info@pl.netgrs.com DR/13/02/59
Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów. problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW Organizacje pozarządowe w diabetologii: realne problemy pacjentów problem z postrzeganiem cukrzycy typu 2 Małgorzata Marszałek POSTRZEGANIE CUKRZYCY TYPU 2 Łagodniejszy,
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoBadanie ADVANCE-ON na tle innych badań follow-up komentarz do wyników
NOWOŚCI PRZEMYSŁU FARMACEUTYCZNEGO ISSN 2084 4441 Janusz Gumprecht 1, Maciej Małecki 2, Leszek Czupryniak 3, Krzysztof Strojek 4, Tomasz Klupa 2, Liliana Majkowska 5, Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz 6, Małgorzata
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Bardziej szczegółowoCHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO
CHOROBY WEWNĘTRZNE CHOROBY UKŁADU MOCZOWEGO Dariusz Moczulski Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. WAM ul. Żeromskiego 113, Łódź Cukrzycowa choroba nerek
Bardziej szczegółowoI. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa)
Spis treści 1. Wprowadzenie 13 Wstęp do wydania II 16 I. Cukrzycowa choroba nerek (nefropatia cukrzycowa) 2. Podstawowa charakterystyka struktury i czynności nerek 21 3. Czynniki wpływające na rozwój uszkodzenia
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał
Nadciśnienie tętnicze u chorych z cukrzycą - groźny duet. prof. Włodzimierz J. Musiał Plan wykładu Epidemiologia Jaki wpływ ma współwystępowanie nadciśnienia u chorych z cukrzycą Do jakich wartości obniżać
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoLECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE WTÓRNEJ NADCZYNNOŚCI PRZYTARCZYC U PACJENTÓW HEMODIALIZOWANYCH ICD-10 N 25.8 Inne zaburzenia
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Powikłania cukrzycy Retinopatia
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Powikłania cukrzycy Retinopatia PRZEWLEKŁE POWIKŁANIA CUKRZYCY Cukrzyca najczęściej z powodu wieloletniego przebiegu może prowadzić do powstania tak zwanych
Bardziej szczegółowoNowe leki w terapii niewydolności serca.
Nowe leki w terapii niewydolności serca. Michał Ciurzyński Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo Zatorowej
Bardziej szczegółowoOtyłość i choroby nerek. groźny problem XXI wieku
Otyłość i choroby nerek groźny problem XXI wieku Dr Lucyna Kozłowska SGGW, Wydział Nauk o śywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra Dietetyki e-mail: lucyna_kozlowska@sggw.pl Nadwaga + otyłość 25% 27% Nadwaga
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoPrzewlekła choroba nerek
KONFERENCJA PRASOWA WARSZAWA 04.03.2010 PCHN - EPIDEMIOLOGIA Prof. Bolesław Rutkowski Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdański Uniwersytet Medyczny 1 Przewlekła choroba
Bardziej szczegółowoAneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta
Aneks III Zmiany w charakterystyce produktu leczniczego oraz w ulotce dla pacjenta Uwaga: Niniejsze zmiany do streszczenia charakterystyki produktu leczniczego i ulotki dla pacjenta są wersją obowiązującą
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
167 GERIATRIA 2011; 5: 167172 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCEBASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 15.06.2011 Zaakceptowano/Accepted: 26.2011 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoRaport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce
Raport z rejestru REG-DIAB ocena wybranych aspektów leczenia chorych na cukrzycę typu 2 w warunkach codziennej praktyki lekarskiej w Polsce Badanie nr: GLIME_L_00670 przeprowadzenie i opracowanie wyników
Bardziej szczegółowoProf. Józef Drzewoski. Metformina- diabetologiczna miss piękności
Prof. Józef Drzewoski Metformina- diabetologiczna miss piękności Jak wiadomo na urodę składa się wiele czynników. W odniesieniu do leków decydują o tym dwie zasadnicze cechy: bezpieczeństwo i skuteczność.
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE W większości badań zakłada się (a obecna klasyfikacja przewlekłej choroby nerek (PChN) wg Kidney Disease: Improving Global Outcomes
STRESZCZENIE W większości badań zakłada się (a obecna klasyfikacja przewlekłej choroby nerek (PChN) wg Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO) wzmacnia to przekonanie), że rozpoznanie PChN oznacza
Bardziej szczegółowoDiabControl RAPORT KOŃCOWY
DiabControl OCENA WSPÓŁPRACY PACJENTA CHOREGO NA CUKRZYCĘ TYPU 2 Z LEKARZEM PROWADZĄCYM W ZAKRESIE COMPLIANCE, OBSERWACJA ZJAWISKA DYSFAGII (TRUDNOŚCI W POŁYKANIU) RAPORT KOŃCOWY Październik 214 Autor
Bardziej szczegółowoANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW
ANALIZA PROFILU METABOLICZNEGO PACJENTÓW Z PRZEWLEKŁĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ SERCA I WSPÓŁISTNIEJĄCYM MIGOTANIEM PRZEDSIONKÓW Rozprawa doktorska Autor: lek. Marcin Wełnicki Promotor: prof. dr hab. n. med Artur
Bardziej szczegółowoProgresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego
Progresja przewlekłej choroby nerek u dzieci z wadami układu moczowego Danuta Zwolińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Poland VII Zjazd PTNFD,Łódź,24-26.05.,
Bardziej szczegółowoNowe terapie w cukrzycy typu 2. Janusz Gumprecht
Nowe terapie w cukrzycy typu 2 Janusz Gumprecht Dziś już nic nie jest takie jak było kiedyś 425 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2017 629 000 000 Ilość chorych na cukrzycę w roku 2045 International
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoLeczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014
Leczenie przeciwpłytkowe w niewydolności nerek (PCHN) Dr hab. Dorota Zyśko, prof. nadzw Łódź 2014 Leki przeciwpłytkowe (ASA, clopidogrel) Leki przeciwzakrzepowe (heparyna, warfin, acenocumarol) Leki trombolityczne
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoMariusz Dąbrowski Uniwersytet Rzeszowski Poradnia Diabetologiczna NZOZ βeta-med Rzeszów
Mariusz Dąbrowski Uniwersytet Rzeszowski Poradnia Diabetologiczna NZOZ βeta-med Rzeszów TYTUŁEM WSTĘPU czyli parę słów o demografii i dlaczego wiek podeszły oznacza liczne wyzwania? GUS Rocznik Demograficzny
Bardziej szczegółowoAneks II. Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta
Aneks II Uzupełnienia odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego i Ulotki dla pacjenta 7 Dla produktów zawierających inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (inhibitory ACE) benazepryl,
Bardziej szczegółowoLeczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości
Leczenie cukrzycy typu 2- nowe możliwości Dr n. med. Iwona Jakubowska Oddział Diabetologii, Endokrynologii i Chorób Wewnętrznych SP ZOZ Woj,. Szpital Zespolony Im. J. Śniadeckiego w Białymstoku DEFINICJA
Bardziej szczegółowoWYNIKI. typu 2 są. Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem
Wpływ linagliptyny na ryzyko sercowo-naczyniowe i czynność nerek u pacjentów z cukrzycą typu 2 z ryzykiem sercowo-naczyniowym (badanie CARMELINA, 1218.22) Osoby z cukrzycą typu 2 są narażone na 2 do 4-krotnie
Bardziej szczegółowoProf. dr hab. n. med. Anna Wasilewska
Prof. dr hab. n. med. Anna Wasilewska Nieodwracalny, postępujący proces chorobowy Powoduje uszkodzenie, a następnie zmiany w budowie i czynności nerek Prowadzi do zmiany składu oraz objętości płynów ustrojowych,
Bardziej szczegółowoMigotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii
Migotanie przedsionków czynniki ograniczające dostępności do współczesnej terapii Piotr Pruszczyk, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawski Uniwersytet Medyczny Centrum Diagnostyki i Leczenia
Bardziej szczegółowoHipoglikemia - niedocukrzenie. Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Hipoglikemia - niedocukrzenie Jacek Sieradzki Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Holstein A, Patzer OM, Machalke K i wsp.: Substantial increase in incidence of severe hypoglycemia between 1997-2000 and
Bardziej szczegółowoŚląskie Centrum Chorób Serca. Cukrzyca. Krzysztof Strojek Konsultant Krajowy w dziedzinie diabetologii
Śląskie Centrum Chorób Serca Cukrzyca Krzysztof Strojek Konsultant Krajowy w dziedzinie diabetologii Warszawa 26.11.2014 Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia Neuropatia
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i monitorowanie cukrzycy i chorób nerek
Diagnostyka i monitorowanie cukrzycy i chorób nerek Business Development Manager Konferencja naukowo-szkoleniowa Ryn Badania laboratoryjne w chorobach nerek Wyzwaniem dla współczesnej medycyny jest badanie
Bardziej szczegółowoCUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM. Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska
CUKRZYCA U OSOBY W WIEKU STARCZYM Klinika Diabetologii i Chorób Wewnętrznych Dr med. Ewa Janeczko-Sosnowska CHARAKTERYSTYKA PACJENTA Wiek 82 lata Cukrzyca typu 2 leczona insuliną Choroba wieńcowa, stan
Bardziej szczegółowoWytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych
Wytyczne ACCF/AHA 2010: Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego u bezobjawowych dorosłych Jednym z pierwszych i podstawowych zadań lekarza jest prawidłowa i rzetelna ocena ryzyka oraz rokowania pacjenta. Ma
Bardziej szczegółowoEfekty terapii inhibitorem konwertazy angiotensyny u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą sercowo-naczyniową
BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Efekty terapii inhibitorem konwertazy angiotensyny u pacjentów w podeszłym wieku z chorobą sercowo-naczyniową Katarzyna Kolasińska-Malkowska 1, Marcin Cwynar
Bardziej szczegółowoCo możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej.
Adam Sokal Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Kardio-Med Silesia Co możemy zaoferować chorym z rozpoznanym migotaniem przedsionków? Możliwości terapii przeciwkrzepliwej. AF i udar U ok. 1 z 3 chorych
Bardziej szczegółowoLeczenie chorych na kzn: dla kogo tylko nefroprotekcja?
Leczenie chorych na kzn: dla kogo tylko nefroprotekcja? Przemysław Rutkowski Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych GUMed 1. Co to jest nefroprotekcja 2. Zmiany w nefroprotekcji 1.
Bardziej szczegółowoLeczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę Hypertension management in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą
Bardziej szczegółowoinwalidztwo rodzaj pracy
Zdrowie jest najważniejsze Wykłady wraz z konsultacjami medycznymi realizowane przez Stowarzyszenia na rzecz rozwoju wsi Bogufałów Źródło Baryczy w ramach wspierania realizacji zadania publicznego przez
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoPożegnanie z mikroalbuminurią jak dziś oceniać uszkodzenie nerek w cukrzycy? Janusz Gumprecht
Pożegnanie z mikroalbuminurią jak dziś oceniać uszkodzenie nerek w cukrzycy? Janusz Gumprecht Czynność nerek a homeostaza glukozy - Glukoneogeneza (40% tworzonej glukozy = 20% całkowitej ilości glukozy
Bardziej szczegółowoZAPOBIEGANIE I ZWALCZANIE PRZEWLEKŁYCH POWIKŁAŃ CUKRZYCY ORAZ POPRAWA JAKOŚCI LECZENIA CHORYCH
ZAPOBIEGANIE I ZWALCZANIE PRZEWLEKŁYCH POWIKŁAŃ CUKRZYCY ORAZ POPRAWA JAKOŚCI LECZENIA CHORYCH Sławomir Pynka PORADNIA DIABETOLOGICZNA I METABOLICZNA SPWSZ w SZCZECINIE Cukrzyca : Światowa Epidemia 1995
Bardziej szczegółowoAnaliza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Bardziej szczegółowoLeczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę
ZALECENIA ISSN 1640 8497 Stanowisko American Diabetes Association Leczenie nadciśnienia tętniczego u dorosłych chorych na cukrzycę Treatment of hypertension in adults with diabetes Przedrukowano za zgodą
Bardziej szczegółowoBadania ACCORD i ADVANCE
Kardiologia oparta na faktach/evidence-based cardiology Badania ACCORD i ADVANCE Commentary to the articles: The Action to Control Cardiovascular Risk in Diabetes Study Group. Effects of intensive glucose
Bardziej szczegółowoPRACA POGLĄDOWA ISSN
PRACA POGLĄDOWA ISSN 1640 8497 Tomasz Klupa Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Badanie ADVANCE jak optymalnie zapobiegać przewlekłym powikłaniom
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoPrzewlekłe mikro i makroangiopatyczne powikłania cukrzycy
Przewlekłe mikro i makroangiopatyczne powikłania cukrzycy Dr hab. n.med. Tomasz Klupa, Uniwersytet Jagielloński, Katedra i Klinika Chorób Metabolicznych Przewlekłe powikłania cukrzycy Powikłania naczyniowe
Bardziej szczegółowoUwarunkowania genetyczne. w cukrzycy
Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu
Bardziej szczegółowoCzy po badaniu ADVANCE leczenie hipotensyjne chorych na cukrzycę stanie się bardziej advanced zaawansowane?
KOMENTARZ Czy po badaniu ADVANCE leczenie hipotensyjne chorych na cukrzycę stanie się bardziej advanced zaawansowane? Andrzej Tykarski Przedstawione na Kongresie ESC w Wiedniu i opublikowane jednocześnie
Bardziej szczegółowoDavid Levy. P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA
David Levy P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA David Levy m d P raktyczna OPIEKA DIABETOLOGICZNA Redakcja naukowa tłumaczenia prof. dr hab. n. med. W ALDEM AR KARNAFEL Z języka angielskiego tłumaczyła dr
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej w zakresie leczenia choroby wieńcowej Badanie Nr: BETAX_L_01459 Autorzy: Dr hab. n. med. Marek Kuch, Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Michał
Bardziej szczegółowoZmiana celu leczenia cukrzycy
Zmiana celu leczenia cukrzycy Edward Franek Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii CSK MSWiA Zakład Kliniczno-Badawczy Epigenetyki Człowieka IMDiK PAN, Warszawa IDF Diabetes Atlas 2015
Bardziej szczegółowoValsamix Amlodipine + Valsartan, 5 mg + 80 mg, 5 mg mg, 10 mg mg, tabletki powlekane
Plan zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Valsamix Amlodipine + Valsartan, 5 mg + 80 mg, 5 mg + 160 mg, 10 mg + 160 mg, tabletki powlekane Nr procedury NL/H/3460/001-003/DC Tłumaczenie na język
Bardziej szczegółowolek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej
lek. Olga Możeńska Ocena wybranych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej w populacji chorych z istotną niedomykalnością zastawki mitralnej Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr
Bardziej szczegółowojest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz
Światowy Dzień Nerek Światowy Dzień Nerek jest ogólnoświatową kampanią, której celem jest podniesienie wśród ludzi świadomości znaczenia naszych nerek dla zdrowia i życia oraz informowanie o powszechności
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoAneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zawieszenia pozwolenia na dopuszczenie do obrotu przedstawione przez Europejską Agencję Leków 1 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej kwasu nikotynowego/laropiprantu
Bardziej szczegółowoWarszawa, r.
Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Warszawski Uniwersytet Medyczny SP CSK ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa Tel. 599 25 83; fax: 599 25 82 Kierownik: dr hab. n. med. Leszek Czupryniak Warszawa, 24.08.2016r.
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowoOstre Zespoły Wieńcowe znaczenie leczenia przeciwpłytkowego, możliwości realizacji w polskich warunkach
Ostre Zespoły Wieńcowe znaczenie leczenia przeciwpłytkowego, możliwości realizacji w polskich warunkach Andrzej Budaj Przewodniczący komisji Wytycznych i Szkolenia PTK Kierownik Kliniki Kardiologii CMKP,
Bardziej szczegółowoHemoglobina glikowana (HbA1c) a cukrzyca
Hemoglobina glikowana (HbA1c) a cukrzyca Cukrzyca jest najpopularniejszą chorobą cywilizacyjną XXI wieku. Dotyczy osób w różnym przedziale wiekowym. Niezależnie od typu cukrzycy, głównym objawem choroby
Bardziej szczegółowoNowe spojrzenie na nefropatię cukrzycową
Nowe spojrzenie na nefropatię cukrzycową Agnieszka Szadkowska Klinika Pediatrii, Onkologii, Hematologii i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Przebieg kliniczny cukrzycy typu 1 Prezentacja kliniczna
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowoCzy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Bardziej szczegółowoEDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT.
EDUKACJA PACJENTA I JEGO RODZINY MAJĄCA NA CELU PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI NA TEMAT CUKRZYCY, DOSTARCZENIE JAK NAJWIĘKSZEJ WIEDZY NA JEJ TEMAT. Prowadząca edukację: piel. Anna Otremba CELE: -Kształtowanie
Bardziej szczegółowo10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO. Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB
FARMAKOTERAPIA NADCIŚNIENIA TĘTNICZEGO Prof. dr hab. Jan J. Braszko Zakład Farmakologii Klinicznej UMB Oparte na dowodach zalecenia w leczeniu nadciśnienia tętniczego wg. Joint National Committee (JNC
Bardziej szczegółowoPrzywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie Jak wspomniano we wcześniejszych artykułach cyklu, strategia postępowania w migotaniu przedsionków (AF) polega albo na kontroli częstości rytmu komór i zapobieganiu
Bardziej szczegółowoZałożenia i plan badania ADVANCE: ocena preparatów Preterax i Diaprel MR w badaniu z udziałem grupy kontrolnej działanie w cukrzycy i chorobach naczyń
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Grupa nadzorująca badanie ADVANCE Założenia i plan badania ADVANCE: ocena preparatów Preterax i Diaprel MR w badaniu z udziałem grupy kontrolnej działanie w cukrzycy i chorobach
Bardziej szczegółowoWnioski i rekomendacje na przykładzie niewydolności serca
Priorytety zdrowotne w kontekście demograficznego i gospodarczego rozwoju Polski Wnioski i rekomendacje na przykładzie niewydolności serca Streszczenie raportu Długość życia w dobrym zdrowiu obywateli
Bardziej szczegółowoWentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu
Wentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu Karolina Mroczkowska Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Źródło Critical Care 2018: Respiratory management in patients
Bardziej szczegółowoOmówienie i komentarz do nowego konsensusu ADA i EASD dotyczącego leczenia hiperglikemii u chorych na cukrzycę typu 2
Choroby Serca i Naczyń 2008, tom 5, nr 4, 198 203 D I A B E T O K A R D I O L O G I A Redaktor działu: prof. dr hab. med. Władysław Grzeszczak Omówienie i komentarz do nowego konsensusu ADA i EASD dotyczącego
Bardziej szczegółowoPostępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2013 Aneks 2 Postępowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami tolerancji węglowodanów i cukrzycą Opracowano we współpracy z dr.
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoVI.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Sophamet przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Sophamet przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1. Omówienie rozpowszechnienia choroby Cukrzyca staje się współcześnie jedną z
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoPOLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE
POLSKIE TOWARZYSTWO OKULISTYCZNE Iwona Grabska-Liberek Badania przesiewowe w kierunku jaskry ważnym elementem profilaktyki Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Klinika Okulistyki Działania PTO na
Bardziej szczegółowowww.dializadomowa.pl
12 marca 2009 r Informacja prasowa Przewlekła choroba nerek prowadzi do nieodwracalnej niewydolności tego organu. Jedyną możliwością utrzymania chorego przy życiu jest leczenie nerkozastępcze. Dializowanie
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowo6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej
6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej 6.2.1. Podsumowanie korzyści wynikających z leczenia Co to jest T2488? T2488
Bardziej szczegółowoHemodynamic optimization fo sepsis- induced tissue hypoperfusion.
Hemodynamic optimization fo sepsis- induced tissue hypoperfusion. Sergio L, Cavazzoni Z, Delinger RP Critical Care 2006 Opracował: lek. Michał Orczykowski II Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski... 13
Spis treści 1. Przyczyny nadciśnienia tętniczego Bogdan Wyrzykowski........ 13 Genetyczne uwarunkowania pierwotnego nadciśnienia tętniczego..... 14 Nadciśnienie monogeniczne..................................
Bardziej szczegółowoAlgorytm wyboru terapii hipotensyjnej krajobraz po badaniu ASCOT-BPLA
Choroby Serca i Naczyń 26, tom 3, supl. A, A5 A9 Algorytm wyboru terapii hipotensyjnej krajobraz po badaniu ASCOT-BPLA Marcin Grabowski, Krzysztof J. Filipiak I Katedra i Klinika Kardiologii Akademii Medycznej
Bardziej szczegółowopt.: Progresja przewlekłej choroby nerek: czynniki warunkujące jej wystąpienie i dynamikę
Łódź, 27 listopada 2017 dr hab. n. med. prof. nadzw. Ilona Kurnatowska Zakład Farmakologii Klinicznej I Katedra Chorób Wewnętrznych Uniwersytet Medyczny w Łodzi Recenzja rozprawy doktorskiej lekarz Moniki
Bardziej szczegółowoPress Release. Rozpoczęto realizację pierwszych dedykowanych badań dotyczących stosowania empagliflozyny u chorych na przewlekłą niewydolność serca
Rozpoczęto realizację pierwszych dedykowanych badań dotyczących stosowania empagliflozyny u chorych na przewlekłą niewydolność serca Program badań klinicznych EMPEROR HF przeprowadzony zostanie w celu
Bardziej szczegółowoW badaniu 4S (ang. Scandinavian Simvastatin Survivat Study), oceniano wpływ symwastatyny na całkowitą śmiertelność u 4444 pacjentów z chorobą wieńcową i z wyjściowym stężeniem cholesterolu całkowitego
Bardziej szczegółowoWpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem
Wpływ zaprzestania palenia papierosów na zahamowanie agregacji płytek u chorych leczonych klopidogrelem Lek. med. Bogumił Ramotowski Klinika Kardiologii CMKP, Szpital Grochowski Promotor pracy Prof. dr
Bardziej szczegółowo