UKŁAD TRAWIENY FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

Transkrypt

1 UKŁAD TRAWIENY FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA

2 BUDOWA UKŁADU TRAWIENNEGO

3 Układ trawienny.

4 ROLA: Dostarczenie organizmowi materiału do budowy i odnowy własnych tkanek oraz substancji energetycznych służących do podtrzymania wszelkich procesów życiowych.

5 SCHEMAT BUDOWY UKŁADU POKARMOWEGO

6 ODŻYWIANIE TO: przyjmowanie pokarmów, trawienie pokarmów, wchłanianie składników pokarmowych i wody, przyswajanie składników pokarmowych.

7 UKŁAD TRAWIENNY:

8 Substancje doprowadzane w postaci pokarmu: WĘGLOWODANY, TŁUSZCZE, BIAŁKA, WITAMINY, SOLE MINERALNE, WODA.

9 Rola substancji pokarmowych: Węglowodany i tłuszczeźródło energii, Białka-źródło aminokwasów- materiału niezbędnego do budowy tkanek i narządów,

10 Rola substancji pokarmowych: Przy nadmiarze pokarmu białkowego lub przy braku węglowodanów i tłuszczów aminokwasy ulegają dezaminacji i mogą być zużyte do celów energetycznych!

11 TRAWIENIE Zespół procesów zachodzących w przewodzie pokarmowym, którym zostaje poddany pokarm pobierany przez człowieka z otoczenia w postaci pierwotnej nie pozwalającej na bezpośrednie wykorzystanie go przez ustrój.

12 Trawienie składa się z: Procesów mechanicznych (żucie, połykanie, ruchy robaczkowe przełyku, ruchy żołądka i jelit, oddawanie stolca).

13 Trawienie składa się z: Procesów chemicznych polegających na przekształcaniu dużych cząstek złożonych substancji organicznych na związki proste mogące przenikać przez błony komórkowe i które organizm może użyć do budowy własnych tkanek oraz podtrzymania procesów życiowych związanych z wydatkowaniem energii.

14 PRZYJMOWANIE POKARMÓW: Kontrolę nad przyjmowaniem pokarmów tj. nad ilością wprowadzonej do organizmu energii mają OŚRODKI POKARMOWE W PODWZGÓRZU.

15 OŚRODKI POKARMOWE OŚRODEK GŁODU wyzwala mechanizm poszukiwania, zdobywania i przyjmowania pokarmów, OŚRODEK SYTOŚCI hamuje apetyt.

16 LEPTYNA to hormon białkowy wydzielany przez komórki tkanki tłuszczowej działa jak czynnik sytości wpływa na pobudliwość ośrodków pokarmowych.

17 NEUROPEPTYD Y ( NPY) pobudza,, OŚRODEK GŁODU,, i może być uważany za,, czynnik głodu,,

18 Trawienie pokarmu w jamie ustnej: Pokarmy o stałej konsystencji wprowadzone do jamy ustnej są rozdrabniane i mieszane ze śliną w procesie żucia.

19 ŻUCIE: Polega na mechanicznym rozdrabnianiu pokarmu, mieszaniu go ze śliną i formowaniu kęsa pokarmowego który następnie zostaje połknięty.

20 ŻUCIE: Jest wynikiem skurczu mięśni szkieletowych, powodujących naprzemienne otwieranie i zamykanie szczęk, połączone z niewielkimi ruchami żuchwy ku przodowi, do tyłu i boku.

21 Fazy,,cyklu żucia : przygotowawcza, zetknięcie szczęk z kęsem pokarmowym, miażdżenie pokarmu, zetknięcie zębów obu szczęk, rozcieranie pokarmu między szczękami. końcowe centralne zamknięcie szczęk.

22 ŻUCIE Jest regulowane odruchowo, ośrodek integracyjny znajduje się w pniu mózgu. Receptory znajdują się w mięśniach i błonie śluzowej jamy ustnej.

23 ŚLINA Wydziela się na drodze odruchu bezwarunkowego w wyniku zetknięcia się pokarmu z powierzchnią błony śluzowej jamy ustnej. Wydziela się na drodze odruchu warunkowego ( nabytego) w odpowiedzi na sam widok i zapach pokarmu.

24 ŚLINA W ilości 1,5 L\ dobę, ph 7,O jest wydzielana do jamy ustnej przez trzy parzyste gruczoły unerwiane wydzielniczo przez włókna przywspółczulne. Są to: Ślinianka podżuchwowa, Ślinianka przyuszna, Ślinianka podjęzykowa.

25 ŚLINA Ślinianki podżuchwowe (wydziela ok.60% śliny) w tym najwięcej śliny surowiczo-śluzowej, Ślinianki przyuszne (wydzielają26%śliny) w tym w mniejszych ilościach ślinę surowiczą, Ślinianki podjęzykowe (wytwarzają ok.5%) w tym najmniej śliny śluzowej.

26 ŚLINA Surowicza zawiera enzym trawiący wielocukry ALPHA AMYLAZĘ ŚLINOWĄ. Śluzowa zawiera MUCYNY GLIKOPROTEIDY ułatwiające połykanie uformowanego kęsa.

27 SKŁADNIKI STĘŻENIE skład śliny: Inne składniki Wapń, Magnez, fosfor woda Pok.suchy białko mucyna mocznik Kw, mocz. Cholest. 994mL 6-7g/L 3000mg/L 2000mg/L 100mg/L 20mg/L 70mg/L Sub.nieorg 2800mg/L sód potas 600mg/L 400mg/L

28 POŁYKANIE dzieli się na trzy fazy: Ustno gardłowa ( dowolna ), polega na przesunięciu kęsa z jamy ustnej do gardła, w czym uczestniczą mięśnie języka i policzków.

29 POŁYKANIE dzieli się na trzy fazy: Gardłowo-przełykowa (odruchowa): mięsień zwieracz górny gardła początkowo rozkurcza się, przepuszczając kęs a następnie kurczy się i rozpoczyna falę perystaltyczną przesuwającą kęs wzdłuż gardła i przełyku.

30 POŁYKANIE dzieli się na trzy fazy: Przełykowo -żołądkowa ( odruchowa): kęs przesuwany przez falę perystaltyczną zbliża się do jamy żołądka.

31 Połykanie kęsa pokarmowego (wg. Vandera)

32 POŁYKANIE

33 BUDOWA ŻOŁĄDKA ŻOŁĄDEK

34 FUNKCJE ŻOŁĄDKA: Gromadzenie i przechowywanie pokarmów, Trawienie pokarmów, Wyjaławianie pokarmów.

35 Trawienie pokarmów w żołądku: Pokarmy wypełniające część środkową żołądka, niestykająca się z błoną śluzową, są początkowo trawione przez ALPHA AMYLAZĘ ŚLINOWĄ. Właściwe trawienie pokarmów rozpoczyna się po zmieszaniu pokarmów z sokiem żołądkowym.

36 żołądek:

37 SOK ŻOŁĄDKOWY Jest mieszaniną 3 wydzielin wytwarzanych oddzielnie przez różne komórki gruczołowe błony śluzowej: kom. okładzinowe - HCL, H2O, czynnik wiążący wit. B12, kom. główne pepsynogen, kom. dodatkowe (odźwiernikowe) śluz.

38 Trawienie pokarmów w żołądku: Sok żołądkowy jest wydzielany przez gruczoły błony śluzowej żołądka w ilości ok. 3L/ dobę, ph ok. 1,0, Sok żołądkowy zawiera: kwas solny, enzymy trawienne, śluz, sole mineralne i wodę.

39 Trawienie pokarmów w żołądku: Kwas solny (HCL) powstaje w kanalikach wewnątrz KOMÓREK OKŁADZINOWYCH - gruczołów błony śluzowej pod wpływem histaminy działającej na receptory H2.

40 Trawienie pokarmów w żołądku: W komórkach głównych gruczołów błony śluzowej żołądka znajdują się w ziarnistości zawierające PEPSYNOGEN (nieczynny enzym proteolityczny). Wydzielony do światła gruczołów błony śluzowej zmienia się pod wpływem kwasu solnego w aktywny enzym PEPSYNĘ.

41 PEPSYNOGEN Wydziela się stale w niewielkich ilościach w warunkach podstawowych.

42 PEPSYNOGEN Wydzielanie nasilone powoduje : głód, miejscowe pobudzanie żołądka wywołane rozciąganiem ścian, zakwaszenie błony śluzowej, hormony jelitowe.

43 Trawienie pokarmów w żołądku: Pepsyna rozkłada duże cząsteczki białek na mniejsze cząsteczki polipeptydów.

44 WARSTWA GRUCZOŁOWA ŻOŁĄDKA ZAWIERA: *gruczoły wpustoweczęść wpustowa żołądka, *gruczoły właściwe- (główne,okładzinowe, szyjkowe,niezróżnicowane)- dno i trzon, *gruczoły odźwiernikoweodźwiernik

45 Motoryka żołądka:

46 Rodzaje aktywności błony śluzowej żołądka: Nasilenie i osłabienie napięcia mięśniówki żołądka występujące naprzemiennie z czym wiążą się wahania RR w jamie żołądka, Skurcze perystaltycznerozpoczynające się w części wpustowej i przesuwające się wzdłuż ścian żołądka aż do odźwiernika.

47 Wypełnianie żołądka

48 Pompa odźwiernikowa Powtarzające się w ciągu kilku godzin trawienia w żołądku cofanie się treści stałej do jamy żołądka powodujące jej mieszanie, rozdrabnianie i stopniową zamianę na treść płynną- wyciskanie treści płynnej do dwunastnicy i cofanie się do żołądka treści stałej.

49 BER-podstawowy rytm biologiczny: Regularne występowanie skurczów perystaltycznych wyzwalane jest przez rozrusznik utworzony przez komórki mięśniowe gładkie warstwy podłużnej błony mięśniowej żołądka w okolicy krzywizny większej.

50 BER-podstawowy rytm biologiczny: W komórkach rozrusznika regularnie i spontanicznie występuje stan czynny, który rozprzestrzenia się na całą błonę mięśniową. Pokarmy płynne szybko przechodzą przez żołądek, węglowodany pozostają w żołądku kilka godzin, białka dłużej a tłuszcze- najdłużej.

51 Działanie pompy odźwiernikowej.

52 Kontrola motoryki żołądka: Nerw błędny (n.x) i gastryna- nasila skurcze i pobudza perystaltykę. Nerwy współczulne i sekretyna- zwalniają perystaltykę.

53 Kontrola motoryki żołądka: Rozciągnięcie dwunastnicy przez pokarm, zawartość kwasów tłuszczowych, częściowo strawionych białek i węglowodanów w pokarmie, sekretyna i cholecystokinina powstające w dwunastnicy oraz wysokie RR osmotyczne treści dostającej się do dwunastnicy to czynniki hamujące na drodze odruchowej i humoralnej perystaltykę żołądka.

54 W regulacji wydzielania żołądkowego wyróżniamy trzy fazy: Faza psychiczna nerwowa-głodowa, Faza żołądkowa, Faza jelitowa.

55 Faza psychiczna wydzielania: Wydzielanie odbywa się na zasadzie odruchu warunkowego(nabytego)- na bodźce uwarunkowane spożywaniem pokarmu oraz odruchu bezwarunkowego (wrodzonego)- zapach, smak pokarmu. Na zakończeniach nerwu błędnego wydziela się acetylocholina- pobudza komórki okładzinowe i główne do wydzielania HCL i enzymów oraz w mechanizmie humoralnym wydziela się gastryna i histamina.

56 Faza żołądkowa wydzielania Rozpoczyna się, gdy pokarm znajdzie się w żołądku i może trwać kilka godzin. Pozostaje pod kontrolą wielu czynników: acetylocholina uwalniana z zakończeń nerwu błędnego, sploty nerwowe śródścienne reagujące na rozciąganie ścian żołądka, histamina, gastryna.

57 Jelito- schemat budowy Jelito grube

58 Faza jelitowa wydzielania Bodźce powstają w dwunastnicy gdzie dostaje się pokarm nie nasiąknięty kwasem - w przypadku pokarmu kwaśnego wydzielanie żołądkowe zmniejsza się. Powoduje to sekretyna - antagonista gastryny. Silnie hamuje wydzielanie pokarm tłuszczowy nadchodzący do dwunastnicy.

59 Jelito cienkie- motoryka Przemieszanie miazgi pokarmowej z sokami trawiennymi i zetknięcie strawionego pokarmu z powierzchnią chłonną jelita. Przesuwanie z odpowiednią szybkością miazgi pokarmowej w kierunku odbytu.

60 Jelito cienkie- motoryka Czynniki pobudzające błonę mięśniową: Mechaniczne podrażnienie rozciąganie przez pokarm, Podrażnienie chemiczne błony śluzowej przez soki trawienne i substancje pokarmowe (słabe kwasy, ługi, sole, mydła- wzmagają, silne kwasy- zwalniają i hamują ruchy jelit.

61 Jelito cienkie- motoryka Czynniki pobudzające błonę mięśniową cd.: Bodźce nerwowe nadchodzące do jelit drogą n. błędnego( pobudza ruchy jelit i zwiększa napięcie błony mięśniowej) i n.współczulnego (drażnienie nerwów trzewnych zwalnia ruchy jelitowe i zmniejsza napięcie ich ściany.

62 Trzy rodzaje ruchów jelit: Ruchy wahadłowe (okresowe zmiany napięcia, Ruchy robaczkowe (perystaltyczne), Ruchy rozdzielcze (segmentacyjne, odcinkowe)

63 Ruchy wahadłowe Polegają na rytmicznym wydłużaniu się i kurczeniu lub skręcaniu odcinka jelita wskutek przesuwania się (2,5cm/s) łagodnej fali skurczu wzdłuż jelita na krótkim odcinku razy na minutę.

64 Ruch robaczkowy W miejscu położonym za masą pokarmową, następuje skurcz bł. mięśniowej podłużnej wywołujący skrócenie i rozszerzenie danego odcinka jelita. Natychmiast po tym skurczu w odcinku przed masą pokarmową następuje skurcz bł. mięśniowej okrężnej który wyciska treść w kierunku odbytu.

65 Ruchy rozdzielcze Polegają na silnych skurczach błony mięśniowej okrężnej w różnych odcinkach jelita przy biernym rozluźnieniu błony podłużnej. Następnie skurczone odcinki ulegają rozluźnieniu a skurcze pojawiają się w innych miejscach.

66 Trawienie chemiczne w jelicie cienkim W trawieniu treści jelita cienkiego biorą udział: Sok jelitowy, Sok trzustkowy, żółć

67 Sok jelitowy Ma odczyn zasadowy, Wydziela się w ilości ok. 3-6 L/dobę, Zawiera śluz chroniący błonę śluzową dwunastnicy przed działaniem kwaśnej treści żołądkowej, Wydziela się pod wpływem mechanicznego podrażnienia błony śluzowej przez przesuwającą się treść jelitową i pośrednio przez pobudzające działanie hormonów żołądkowo-jelitowych.

68 Sok jelitowy zawiera: Aminopeptydazy rozkładające peptydy do aminokwasów, Enzymy rozkładające kwasy nukleinowe do pentozy, zasad purynowych i pirymidynowych oraz kwasu fosforowego, Enzymy rozkładające wielocukry i dwucukry do jednocukrów, Lipaza hydrolizująca tłuszcze obojętne do kwasów tłuszczowych i glicerolu.

69 Sok trzustkowy Dostaje się do dwunastnicy przez przewód trzustkowy i bańkę wątrobowo-trzustkową, Wydziela się ok.2l/dobę, ph: zasadowy, Jest bogaty w wodorowęglany.

70 Sok trzustkowy zawiera: Trypsynogen i chymotrypsynogen nieaktywne enzymy >enterokinaza (wydzielana przez błonę śluzową dwunastnicy)> trypsyna i chymotrypsyna trawią białka do aminokwasów.

71 Sok trzustkowy zawiera: Rybonukleazę i deoksyrybonukleazę enzymy trawiące kw. rybonukleinowy i deoksyrybonukleinowy, Amylazę i diastazęrozkładające wielocukry do dwucukrów, Lipazę rozkładającą tłuszcze do kw. tłuszczowych i glicerolu.

72 Sok trzustkowy jest bogaty w wodorowęglany i dlatego pod jego wpływem kwaśna treść żołądka dostająca się do dwunastnicy zostaje szybko zobojętniona!

73 Kontrola wydzielania soku trzustkowego: Trzustka wydziela sok pod wpływem impulsów nerwowych i czynników humoralnych.

74 Fazy wydzielania soku trzustkowego: Głowowa (droga odruchowa gdy pokarm znajduje się w jamie ustnej- n.wydzielniczy to n. błędny), Żołądkowa (cholecystokininapobudza kom. trzustki do wydzielania), Jelitowa (sekretyna)

75 Udział żółci w trawieniu: Żółć jest wytwarzana przez komórki wątrobowe i wydzielana do światła kanalików. Kanaliki łączą się w przewody wątrobowe.

76 Udział żółci w trawieniu: Żółć jest złocistym płynem, o odczynie lekko alkalicznym (ph 7,8-8,6) produkowanym nieustannie w ilości ok.0,5-11l/dobę. Pęcherzyk żółciowy może zagęścić żółć 5-10 krotnie tj. do ok.50ml.

77 Schemat budowy dróg żółciowych

78 Skład żółci: sole kwasów żółciowych, bilirubina, cholesterol, kwasy tłuszczowe, lecytyna.

79 Sole kwasów żółciowych: To: cholowy i chenodezoksycholowy. Są one wydzielane w połączeniu z glicyną i turyną jako glikocholan sodu i taurocholan potasu w stosunku 3 do1.

80 Sole kwasów żółciowych: Około 90-95%kwasów żółciowych ulega w jelicie grubym reabsorpcji i powraca przez naczynia układu wrotnego do wątroby. Barwnikiem żółci jest bilirubina.

81 Kontrola wydzielania żółci: Sekretyna zwiększa wydzielanie żółci, Cholecystokinina powoduje równoczesne obkurczanie pęcherzyka żółciowego i rozluźnienie zwieracza bańki co powoduje wyciśnięcie żółci do dwunastnicy.

82 Rola żółci w procesach trawienia Aktywowanie enzymów trzustkowych, przede wszystkim lipazy, Emulgowanie tłuszczów kwasy żółciowe zmniejszają napięcie powierzchniowe tłuszczów, wskutek czego rozbijają się one na drobne kuleczki, co ułatwia działanie lipazy,

83 Rola żółci w procesach trawienia Rozpuszczanie kwasów tłuszczowych, Wzmaganie perystaltyki jelit. Najważniejsze zadanie to: udział w trawieniu tłuszczów!

84 Schemat budowy jelita grubego

85 Rola jelita grubego Woda zawarta w treści jelita jest zwrotnie wchłaniana, Wchłaniane są : elektrolity, witaminy, sole mineralne, Niestrawione pokarmy są w nim czasowo magazynowane i formowany jest kał, Drobnoustroje stale się mnożą, wytwarzając związki niezbędne (witaminy), jak i toksyczne (tyraminę, amoniak)

86 Jelito grube Gruczoły błony śluzowej jelita grubego nie wytwarzają enzymów trawiennych. Jedyną ich wydzieliną jest śluz!

87 Treść jelita cienkiego przedostaje się do jelita ślepego w momencie otwierania się zastawki krętniczo - kątniczej. Zastawka otwiera się gdy przechodzi przez nią fala perystaltyczna (odruch żołądkowo-krętniczy) w czasie opróżniania żołądka.

88

89 Motoryka jelita grubego: Błona mięśniowa jelita grubego wykazuje okresowe zmiany napięcia, skurcze odcinkowe i skurcze perystaltyczne. 2-3 razy na dobę, na skutek rozciągnięcia się jelita przez treść dochodzi do silnych skurczów perystaltycznych-ruchów masowych, które pojawiają się w pierwszej godzinie po spożyciu pokarmów na drodze odruchu żołądkowookrężniczego.

90

91

92 Jelito grube:

93 kał- skład: Woda i chlesterol, nie strawione i nie dające się strawić resztki pokarmów, barwniki pochodzące z nie strawionego pokarmu oraz barwniki żółciowe, duże ilości drobnoustrojów(e.coli), Produkty fermentacji bakterii (kw. mlekowy, octowy, alkohol, CO2, indol, skatol) Sole mineralne Na, K, Ca, Mg, Fe.

94 defekacja Rozpoczyna się parciem na stolec wywołanym przez rozciągnięcie ścian odbytnicy masami kałowymi. Do wydalania kału przyczynia się tłocznia brzuszna tj. wzrost RR w jamie brzusznej.

95 defekacja Ośrodki nerwowe, kierujące odruchem defekacji, mieszczą się w w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego. Zniszczenie tego ośrodka prowadzi do rozluźnienia mięśni zwieraczy odbytu i nie trzymania kału.

96 UKŁAD TRAWIENNY

97 BUDOWA WĄTROBY Wątroba

98 ŻOŁĄDEK: Żołądek - gaster sive ventriculus. Stanowi poszerzoną część przewodu pokarmowego między przełykiem a dwunastnicą. Spełnia dwa zadania : 1.Stanowi zbiornik pokarmu 2. Jest narządem wydzielniczym wytwarzającym kwas solny i enzymy. Pod wpływem tych enzymów pokarm zostaje zmieniony na płynną miazgę.

99 ŻOŁĄDEK W żołądku wyróżniamy: wpust (cardia) stanowiący połączenie z częścią brzuszna przełyku. Dno ( fundus)-zaokrąglona, obszerna część żołądka położona na lewo i ku górze od wpustu

100 ŻOŁĄDEK W żołądku rozróżnia się dwie ściany- przednią i tylną. Ściany te łączą się ze sobą u góry wzdłuż tzw. krzywizny mniejszej i u dołu wzdłuż krzywizny większej W górnej części krzywizny mniejszej żołądek łączy się z przełykiem.

101 ŻOŁĄDEK Ujście żołądka do dwunastnicy nazywa się odźwiernikiem (pylorus). Odźwiernik zaopatrzony jest w gruby pierścień błony mięśniowej okrężnej, tworzący mięsień zwieracz odźwiernika, którego skurcz oddziela światło żołądka od dalszej części przewodu pokarmowego.

102 ŻOŁĄDEK Żołądek cd Część żołądka sąsiadująca z odźwiernikiem nosi nazwę części odźwiernikowej. Pomiędzy częścią odźwiernikową a dnem znajduje się trzon żołądka ( corpus ventriculi).

103 ŚCIANA ŻOŁĄDKA Ściana żołądka składa się z czterech warstw: 1/. Błona surowicza 2/. Błona mięśniowa 3/. Tkanka podśluzowa 4/. Błona śluzowa.

104 BUDOWA ŚCIANY ŻOŁĄDKA Ad 1- (surowicza) jest częścią otrzewnej, która pokrywa cały żołądek z wyjątkiem wąskiego paska wzdłuż obu krzywizn. Ad 2-(mięśniowa) zbudowana z pęczków mięśni gładkich składa się z trzech warstw.

105 BŁONA MIĘŚNIOWA Błona mięśniowa żołądka składa się z warstwy zewnętrznej podłużnej, środkowej okrężnej i wewnętrznej skośnej.

106 BUDOWA ŚCIANY ŻOŁĄDKA Ad 3(podśluzowa) jest dość grubą warstwą tkanki łącznej wiotkiej, zawierającej liczne naczynia i nerwy. Ad4(śluzowa) stanowi wewnętrzną warstwę żołądka. W pustym żołądku jest błona śluzowa jest mocno pofałdowana.

107 Gruczoły żołądkowe Gruczoły żołądkowe właściwe występują w wielkiej ilości ( ok. 100 na 1 mm kwadratowy) w okolicy dna i trzonu żołądka. Są to gruczoły cewkowe proste, zawierające dwa rodzaje komórek nabłonkowych: komórki główne wyścielające światło gruczołu, oraz komórki okładzinowe.

108 Gruczoły żołądkowe Pierwsze (komórki główne wyścielające) wytwarzają pepsynogen, drugie (okładzinowe) kwas solny. Pepsynogen w obecności kwasu solnego zmienia się w pepsynę, która jest enzymem proteolitycznym żołądka

109 Gruczoły odźwiernikowe Występują w części odźwiernikowej żołądka. Są to proste lub złożone gruczoły cewkowo-pęcherzykowe, zbudowane z komórek nabłonka walcowatego. Wydzielają one prawie wyłącznie śluz. Śluz ten tworzy na powierzchni błony śluzowej warstwę grubości ok. 1 mm, chroniąc ją przed strawieniem przez enzymy żołądkowe oraz zmniejsza tarcie przy przechodzeniu pokarmu.