Atopowe zapalenie skóry diagnostyka różnicowa zmian chorobowych
|
|
- Aneta Ostrowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ARTYKUŁY POGLĄDOWE 223 Atopowe zapalenie skóry diagnostyka różnicowa zmian chorobowych Atopic dermatitis differential diagnosis of the skin lesions ANNA BRUCKA-STEMPKOWSKA, DAGMARA KUBIK, ALEKSANDRA LESIAK*, JOANNA NARBUTT* Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Dermatologii i Wenerologii *I Katedra i Klinika Dermatologii i Wenerologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Praca finansowana z funduszy prac statutowych UM w Łodzi nr Streszczenie Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą dermatozą zapalną, charakteryzującą się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji oraz uporczywego i nawrotowego świądu. Rozpoznanie AZS w praktyce klinicznej stawiane jest w oparciu o powszechnie uznane kryteria diagnostyczne zaproponowane przez Hanifina i Rajkę, w których uwzględnia się obraz kliniczny zmian skórnych, dane uzyskane z wywiadu oraz wybrane parametry laboratoryjne. Takie postępowanie może niekiedy prowadzić do zbyt częstego rozpoznawania choroby, szczególnie wówczas, gdy obraz kliniczny nie jest pełnoobjawowy. Rodzi się więc pytanie, jak często możemy mieć do czynienia z nadrozpoznawalnością atopowego zapalenia skóry, szczególnie u małych dzieci poniżej 1. roku życia. Błędy diagnostyczne, a w konsekwencji wdrożenie nieodpowiedniego postępowania terapeutycznego, najczęściej wynikają z nieprawidłowo przeprowadzonej diagnostyki różnicowej. Stąd celem niniejszego artykułu jest omówienie jednostek chorobowych, które imitują zmiany skórne charakterystyczne dla AZS, a ich częstość występowania zależy od wieku, podobnie jak zmieniający się obraz kliniczny wyprysku atopowego. W pracy zwrócono również uwagę na najczęściej popełniane błędy diagnostyczne, które mogą pogarszać rokowanie i obniżać komfort życia pacjentów. Obserwacje kliniczne wskazują, że rozpoznanie AZS nie jest proste i wymaga od lekarza dużej znajomości obrazów klinicznych zmian skórnych oraz, niekiedy, wykonania kompleksowych badań dodatkowych, ze szczególnym uwzględnieniem badania histopatologicznego zmian skórnych. Słowa kluczowe: atopowe zapalenie skóry, diagnostyka różnicowa, nadrozpoznawalność, obraz kliniczny, badania dodatkowe Summary Atopic dermatitis (AD) is a chronic inflammatory skin disorder with severe, recurrent pruritus, and is characterized by periods of remission and relapses. In a clinical practice the diagnosis is made using the most common criteria recommended by Hanifin and Rajka which include the picture of skin lesions, medical history and selected laboratory parameters. This procedure may lead to more frequent diagnosis of the disease than really occurs, especially in the cases where not all clinical features are present. This statement raises the question whether AD is not over-diagnosed, especially in children under 1 year of life. Diagnostic mistakes leading to incorrect treatment usually result from insufficient differential diagnosis. The aim of the article is to discuss diseases which may imitate skin lesions typical for atopic eczema occurring in three age-related stages. The article draws our attention to unnecessary diagnostic mistakes, which exacerbate patients prognosis and reduce their comfort of life. Clinical experience shows that the diagnosis of AD is problematic. Therefore, physicians are required to have a huge knowledge of dermatological disorders, and to perform additional tests, especially histopathology of the skin. Key words: atopic dermatitis, differential diagnosis, over-diagnosis, clinical manifestation, additional tests Alergia Astma Immunologia 2009, 14 (4): Nadesłano: Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr hab. n. med. Joanna Narbutt Klinika Dermatologii i Wenerologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Łódź, ul. Krzemieniecka 5 tel.: (42) , faks: (42) joanna.narbutt@umed.lodz.pl WSTĘP Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą dermatozą zapalną, charakteryzującą się okresami zaostrzeń i remisji oraz towarzyszącym uporczywym i nawrotowym świądem skóry. AZS jest jedną z najczęściej występujących chorób skóry u dzieci, jednak niekiedy do rozwoju zmian chorobowych może dochodzić dopiero w wieku dorosłym [1-3]. Rozpoznanie AZS w praktyce klinicznej stawiane jest w oparciu o powszechnie uznane kryteria diagnostyczne, zaproponowane przez Hanifina i Rajkę, w których uwzględnia się obraz kliniczny zmian skórnych, dane uzyskane z wywiadu oraz wybrane parametry laboratoryjne [4]. Ze względu na występowanie bardzo wielu innych chorób skóry, mających podobne cechy kliniczne jak AZS, wydaje się, że niekiedy może dochodzić do jego nadrozpoznawalności. Dotyczy to szczególnie bardzo małych dzieci
2 224 Alergia Astma Immunologia 2009, 14 (4): oraz takich przypadków klinicznych, w których zmiany chorobowe mają stosunkowo niewielkie nasilenie. Praktyka kliniczna sugeruje, że rozpoznanie AZS może sprawić wiele problemów, a także wymaga ono niekiedy przeprowadzenia szerokiej diagnostyki różnicowej. Brak właściwego różnicowania prowadzi do mylnego rozpoznania, co z kolei powoduje niepowodzenia terapeutyczne. Problem ten wydaje się bardzo ważny, szczególnie ze względu na to, że coraz częściej rozpoznanie AZS stawiane jest przez lekarzy wielu specjalności, nie tylko dermatologów i alergologów, co naturalnie wiąże się z mniejszą zdolnością szerokiego różnicowania z innymi dermatozami. Celem naszej pracy jest więc przedstawienie najczęstszych jednostek chorobowych, których obraz kliniczny może imitować atopowe zapalenie skóry, z uwzględnieniem wieku pacjentów oraz zmieniającego się wraz z wiekiem obrazu klinicznego AZS. Przebieg kliniczny I fazy atopowego zapalenia skóry diagnostyka różnicowa Atopowe zapalenie skóry zostało podzielone na trzy fazy kliniczne, uwzględniające charakter zmian skórnych. I faza dotyczy dzieci do 2. roku życia. Pierwsze zmiany chorobowe rozwijają się około 3. miesiąca życia. Są to sączące zmiany grudkowo-wysiękowe, lokalizujące się na skórze policzków, wyprostnych częściach kończyn i owłosionej skórze głowy. U części dzieci obserwuje się świąd skóry, którego kliniczną manifestacją jest niepokój dziecka, częsty płacz i problemy ze snem. Dzieci wykazują odruch drapania, stąd widoczne są niekiedy przeczosy. Skóra dzieci często jest sucha, ale w części przypadków nie stwierdza się tego objawu. Przeważnie nie występują zmiany chorobowe w okolicy pieluszkowej [3-5]. W każdym przypadku pojawienia się zmian o takim charakterze klinicznym konieczne jest zebranie dokładnego wywiadu pod kątem rodzinnego występowania chorób atopowych. Należy również rozważyć udział czynników pokarmowych jako przyczynę występowania zmian chorobowych (po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu z matką), nie zawsze jednak powinno się w tym upatrywać przyczyny rozwoju choroby. Nierozsądne wydaje się wprowadzanie restrykcyjnej diety u matki lub diety hipoalergicznej u dziecka, jeśli nie stwierdzono bezpośredniego związku rozwoju zmian skórnych z przyjmowanymi pokarmami. Nie oznacza to jednak braku korelacji pomiędzy dietą stosowaną przez kobietę ciężarną lub karmiącą a rozwojem chorób alergicznych u dziecka. Piśmiennictwo wskazuje na immunoprotekcyjny wpływ wzbogacania diety o probiotyki [6]. Nadkażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe skóry U części dzieci zmiany chorobowe mogą ulec nadkażeniu bakteryjnemu bądź, rzadziej, wirusowemu lub grzybiczemu. Niekiedy jednak od początku mogą być to zmiany infekcyjne, szczególnie jeśli do ich rozwoju doszło po infekcji, np. dróg oddechowych. W takich przypadkach w leczeniu konieczne jest zastosowanie miejscowych preparatów przeciwbakteryjnych, niekiedy w początkowym okresie w połączeniu ze środkiem przeciwzapalnym (np. glikokortykosteroidów o niskiej sile działania). Należy zaznaczyć, że w przypadku zmian sączących bądź zlokalizowanych na owłosionej skórze głowy największe zastosowanie mają preparaty w zaróbce kremowej lub w postaci lotionu. Miejscowe kortykosteroidy u małych dzieci stosujemy przez okres kilku dni, na zmianę z emolientami [7,8], czasami wskazane jest ich powolne odstawianie [9]. W zaostrzaniu zmian o charakterze AZS uznaje się rolę endotoksyn wydzielanych przez czynniki infekcyjne, które uznawane są za superantygeny. Podkreśla się tu przede wszystkim białka wydzielane przez S. aureus oraz grzyby, głównie C. albicans i M. furfur, a także niektóre wirusy, np. H. simplex [10]. Przyczyn zwiększonej kolonizacji gronkowca złocistego w skórze dzieci z AZS upatruje się przede wszystkim w genetycznie uwarunkowanym obniżonym poziomie ceramidów oraz β-defensyn w naskórku, ale także w niskiej ilości wolnych kwasów tłuszczowych i zasadowym ph skóry [4,10-12]. Nie wolno zapomnieć o jednostce chorobowej, której czynnikiem etiologicznym jest gronkowiec złocisty, a dokładnie produkowana przez niego egzotoksyna, działająca niszcząco na naskórek (epidermolizyna). Zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry pochodzenia gronkowcowego (Staphylococcal Scalded Skin Syndrome, SSSS) dotyczy przede wszystkim noworodków i niemowląt do 3. miesiąca życia, jednak całkowicie odmienny obraz chorobowy SSSS wyklucza możliwość rozpoznania w tych przypadkach AZS [13]. Łojotokowe zapalenia skóry Jednostką chorobową, która jest bardzo często mylona z AZS u noworodków i niemowląt, jest łojotokowe zapalenie skóry (ryc. 1). W tym przypadku zmiany chorobowe lokalizują się w okolicy owłosionej skóry głowy i na twarzy, a ich rumieniowo-złuszczający charakter jest bardzo zbliżony do AZS. W różnicowaniu należy zwrócić uwagę na ujemny wywiad atopowy w rodzinie, zajęcie okolicy pieluszkowej, wczesne (pierwsze dni, tygodnie życia) pojawienie się zmian, a następnie ich ustępowanie w pierwszych miesiącach [14]. Rozpoznanie AZS w okresie niemowlęcym należy postawić bardzo rozważnie, gdyż niekiedy taka diagnoza może przez wiele lat towarzyszyć dziecku, implikując przede wszystkim wdrażanie restrykcyjnej, najczęściej bezmlecznej diety. Wydaje się, że należy więc, jeśli nie ma tzw. mocnych dowodów, wstrzymać się z ustaleniem właściwej diagnozy, początkowo lecząc dziecko objawowo. Genodermatozy Osobnym zagadnieniem jest występowanie zmian rumieniowych, niekiedy erytrodermicznych, w pierwszych dniach czy tygodniach życia dziecka. Takie przypadki wymagają wnikliwej diagnostyki różnicowej z genodermatozami, do których należą jednostki z kręgu rybich łusek (ichthyosis) i pęcherzowego oddzielania się naskórka (epidermolysis bullosa). W klasycznej postaci (z dziedziczeniem autosomalnym dominującym) skóra dziecka przy urodzeniu jest niezmieniona, a pierwsze objawy występują w końcu 1. roku życia. Zmiany
3 Brucka-Stempkowska A i wsp. Atopowe zapalenie skóry diagnostyka różnicowa a Ryc. 2. Pęcherzowe oddzielanie się naskórka Podejrzenie genodermatozy wymaga skierowania dziecka do ośrodków referencyjnych i przeprowadzenia dokładnej diagnostyki histopatologicznej oraz genetycznej [15]. Zespół hiper-ige b Ryc. 1. Zapalenie łojotokowe u niemowlęcia: a) owłosionej skóry głowy b) skóry okolicy pieluszkowej są uogólnione, symetryczne, znaczna hiperkeratoza obejmuje dłonie i stopy, jednak okolice zgięć stawowych i fałdów skórnych pozostają wolne. Łuski są duże, ciemne, co może przypominać skórę węża. Często (do 30% przypadków) współistnieje AZS. Są również inne, rzadziej spotykane postacie rybiej łuski, o nieco odmiennej manifestacji klinicznej, gdzie np. w ichthyosis epidermolytica zmianom hiperkeratotycznym okresowo towarzyszy wysiew pęcherzy, a zmiany są widoczne zaraz przy urodzeniu i obejmują również zgięcia stawowe [15]. Pęcherze są również charakterystyczne dla epidermolysis bullosa (ryc. 2). Powstają one głównie w miejscach urazów mechanicznych w okresie intensywnego rozwoju ruchowego u kilkuletnich dzieci [16,17]. Inną genodermatozą, którą należy uwzględnić w diagnostyce różnicowej AZS, jest zespół Nethertona. Jest to rzadkie genetyczne schorzenie cechujące się występowaniem triady charakterystycznych objawów, tj. zmian skórnych w postaci erytrodemii złuszczającej, nieprawidłowej budowy włosa (tzw. włosy bambusowate) i objawów skazy atopowej z podwyższonym poziomem przeciwciał IgE w surowicy, co z kolei może być przyczyną rozpoznania AZS [18,19]. Jeżeli pierwsze objawy przypominające AZS zaobserwowano u dziecka nie później niż w miesiącu życia i przyjęły one postać ciężkiego, przewlekłego zapalenia skóry z uporczywymi, nawracającymi infekcjami bakteryjnymi skóry, tkanki podskórnej i układu oddechowego, należy poszerzyć diagnostykę w kierunku zaburzeń odporności i wziąć pod uwagę zespół hiper-ige (zespół Joba, hyper-ige syndrome, HIES). Jest to bardzo rzadko spotykana postać pierwotnego niedoboru odporności, którego przyczyną jest najprawdopodobniej defekt chemotaksji neutrofilów. Większość przypadków HIES występuje sporadycznie. Do objawów, oprócz nawracających infekcji, należy bardzo wysoki poziom całkowitego IgE w surowicy (>2000 IU/ml). W przeciwieństwie do AZS najczęściej nie stwierdza się swoistych IgE, ani dodatnich testów punktowych dla głównych grup alergenów. Pacjent z zespołem Joba ma charakterystyczny wygląd: grube rysy twarzy, wystające czoło, głęboko osadzone oczy, szeroką nasadę nosa, jasną karnację i rude włosy. Skóra tych pacjentów, podobnie jak w AZS, jest szorstka i sucha, pokryta zmianami rumieniowo-grudkowymi, z obecnością licznych nadżerek i przeczosów (ryc. 3). Zmiany nie wykazują predylekcji do żadnej okolicy. U części chorych zaobserwowano inne objawy kliniczne, zwłaszcza ze strony układu kostno-stawowego: nadmierną ruchomość stawów, objawy osteoporozy, skłonność do patologicznych złamań kości [20-22]. Przebieg kliniczny II fazy AZS II faza AZS występuje pomiędzy 2. a 12. rokiem życia. Charakterystyczne są dla niej zmiany rumieniowo-grudkowe i nasilona suchość skóry. Zmiany lokalizują się najczęściej na zgięciowych powierzchniach kończyn (doły łokciowe i podkolanowe), na szyi oraz po stronie dłoniowej
4 226 Alergia Astma Immunologia 2009, 14 (4): nadgarstków (ryc. 4). Często widoczne są linijne przeczosy, będące wynikiem nasilonego odruchu drapania, głównie w godzinach nocnych oraz lichenifikacja [3-5]. Rozpoznanie tych zmian u dzieci, u których jest już kilkuletni wywiad w kierunku AZS, nie nastręcza trudności. Jednak i w tych przypadkach należy zwracać baczną uwagę na nadkażenia bakteryjne, grzybicze bądź wirusowe, często towarzyszące zmianom. Mogą być wynikiem naturalnego przebiegu choroby, ale też objawem niepożądanym, wynikającym z długotrwałego stosowania miejscowych glikokortykosteroidów bądź miejscowych inhibitorów kalcyneuryny [23]. Wskazane jest stosowanie leczenia przyczynowego [24,25]. Zakażenia grzybicze Ryc. 3. Zmianami rumieniowo-grudkowe z obecnością licznych nadżerek i przeczosów w przebiegu zespołu hiper-ige a Wydaje się, że szczególnie trudne może być różnicowanie ognisk grzybiczych, którym podobnie jak AZS, towarzyszy świąd skóry. Ogniska te zazwyczaj są owalne, a grudki i pęcherzyki, niekiedy z sączeniem, lokalizują się na obwodzie zmian (ryc. 5). Istotnym problemem jest nierozpoznanie tych zmian i stosowanie w celu ich leczenia miejscowych kortykosteroidów, które przyczyniają się w początkowym okresie do wyciszenia stanu zapalnego i świądu, a następnie ułatwiają wnikanie strzępek grzyba do podścieliska, co powoduje utrzymywanie się infekcji, niekiedy prowadząc do jej uogólnienia. Elementem rozstrzygającym rozpoznanie jest wynik badania mikologicznego. Jednak przy stosowaniu miejscowych steroidów mogą być one fałszywie ujemne i rozstrzygnięciem jest dopiero wynik badania histopatologicznego pobranego ze zmian skórnych. W przypadku utrzymujących się zmian grzybiczych wskazane jest włączenie leczenia ogólnego. U dzieci, w zależności od wieku, możemy stosować flukonazol, itrakonazol bądź terbinafinę [26,27]. b Ryc. 4. Zmiany o charakterze rumieniowo-złuszczającym i lichenifikacja skóry w obrębie: a) nadgarstka, b) dołów podkolanowych Ryc. 5. Grzybica skóry gładkiej w obrębie twarzy u 13-letniej dziewczynki
5 Brucka-Stempkowska A i wsp. Atopowe zapalenie skóry diagnostyka różnicowa Współistniejące dermatozy W wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym mogą występować też inne jednostki chorobowe zajmujące skórę. W diagnostyce różnicowej AZS należy uwzględnić liszaj płaski, reakcje polekowe, pokrzywki, wyprysk kontaktowy, fotodermatozy idiopatyczne, choroby tkanki łącznej, ziarniniaka obrączkowatego, choroby pęcherzowe autoimmunologiczne, w tym opryszczkowate zapalenie skóry, które ze względu na obecność grudek, pęcherzyków i silnego świądu szczególnie często początkowo jest mylnie rozpoznawane jako choroba alergiczna bądź AZS [28-33]. Jednostką, której obraz kliniczny może imitować AZS, jest również świerzb, który obecnie często występuje, szczególnie po okresie wakacyjnym, a jego rozpoznanie może nastręczać wiele problemów [34]. W praktyce klinicznej spotyka się przypadki nieprawidłowego rozpoznania AZS u dzieci z nietypowymi zmianami skórnymi w przebiegu trądziku, łojotokowego zapalenia skóry czy łuszczycy, szczególnie wysiewnej poinfekcyjnej [14,35]. Natomiast nagminnie nadrozpoznawane jest AZS w przypadku występowania zmian o charakterze rogowacenia mieszkowego (ryc. 6), w którym zmiany grudkowe, z towarzyszącym świądem i suchością skóry, lokalizują się na wyprostnych powierzchniach ramion, ud, rzadko na policzkach. Towarzyszyć im może przerzedzenie zewnętrznych części brwi, co może przypominać objaw Hertoga [36]. Zmiany o tym charakterze należy traktować jako problem kosmetyczny, stosując w leczeniu emolienty z dodatkiem mocznika, niekiedy kwasu salicylowego. a Przebieg kliniczny III fazy AZS W III fazie AZS, która dotyczy osób w wieku dojrzewania i dorosłych, zmiany charakteryzują się wybitnie przewlekłym charakterem, nasiloną lichenifikacją, a występują głównie na powierzchniach zgięciowych kończyn, na twarzy (czoło i wokół oczu) oraz na szyi [2,3,4]. Lokalizacja zmian na skórze twarzy, szczególnie wokół oczu, zwłaszcza u młodych kobiet, powinna ukierunkować diagnostykę różnicową alergii na kosmetyki. Najczęściej właściwości uczulające mają syntetyczne składniki, głównie substancje zapachowe, konserwanty, P-fenylenodwuamina i lanolina. Mydła toaletowe mogą wywoływać reakcje alergiczne w obrębie całego ciała, ze szczególnym nasileniem w zgięciach stawowych, czyli okolic charakterystycznych dla AZS [37,38]. Istotnym problemem dla młodych osób zaczynających życie zawodowe jest narażenie na alergeny kontaktowe, prowadzące do rozwoju wyprysku. W Polsce w porównaniu do innych krajów europejskich, np. Danii, jest to problem marginalizowany. Dokładnie zebrany wywiad w wielu przypadkach pozwala na określenie związku przyczynowo-skutkowego [39,40]. Należy również pamiętać, że u chorych na AZS mogą dodatkowo rozwijać się ogniska wypryskowe będące wynikiem alergii kontaktowej na inne substancje, w tym powszechny w naszym środowisku nikiel [41]. W takich przypadkach wskazane jest wykonanie dodatkowo testów naskórkowych, a w leczeniu należy przede wszystkim uwzględnić edukację i unikanie przez pacjenta ekspozycji na substancje uczulające. Wykonanie takich badań umożliwia prawidłowe rozpoznanie i uniknięcie kierowania diagnostyki wyłącznie w kierunku AZS [42]. b Ryc. 6. Rogowacenie mieszkowe na: a) policzkach, b) ramionach Chłoniaki skóry W przypadku pacjentów, u których pierwsze objawy pojawiają się po 40. roku życia bądź nie odpowiadają na standardowe leczenie, należy wziąć pod uwagę możliwość rozrostu nowotworowego w skórze, szczególnie chłoniaków z limfocytów T. Najczęstszym z nich jest ziarniniak grzybiasty, którego zmiany kliniczne, szczególnie w początkowej fazie, mogą zgodnie z danymi z piśmiennictwa imitować ponad 50 różnych jednostek chorobowych, w tym AZS [43]. We wszystkich przypadkach klinicznie wątpliwych konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki histopatologicznej, ze szczególnym zwróceniem uwagi patologa na rozpoznanie kliniczne, gdyż cechy morfologiczne mogą być niekiedy niejednoznaczne. W chorobach rozrostowych pacjenci zazwyczaj nie zgłaszają świądu skóry [44,45].
6 228 Diagnostyka różnicowa w tym kierunku jest niezwykle ważna. W 2007 roku Arellano i wsp. [46] opublikowali pracę, w której wykazali związek statystycznie istotny pomiędzy ryzykiem rozwoju zmian nowotworowych a nasileniem zmian w przebiegu AZS. Ciężkość przebiegu wyprysku atopowego koreluje z trzykrotnie zwiększonym ryzykiem rozwoju chłoniaka skóry. Autorzy sugerują, że znaczny odsetek przypadków diagnozowanych jako choroba alergiczna, w rzeczywistości od początku była błędnie rozpoznanym i nieskutecznie leczonym rozrostem nowotworowym skóry [46]. Wyprysk atopowy powinien być również różnicowany z zaawansowanymi postaciami chłoniaków, zarówno ziarniniaka grzybiastego, jak też zespołu Sezary ego, szczególnie w okresie erytrodermii [42,43,45]. Kolejnym problemem diagnostycznym, szczególnie u osób powyżej 40. roku życia jest uporczywy świąd skóry, występujący w przebiegu chorób ogólnoustrojowych. Zmiany kliniczne zazwyczaj manifestują się w postaci suchej skóry z obecnością przeczosów, lichenifikacji, hi- Alergia Astma Immunologia 2009, 14 (4): per- lub hipopigmentacji. Wśród chorób przebiegających ze świerzbiączka należy wyróżnić objawową przewlekłą niewydolność nerek (25-85%), żółtaczkę cholestatyczną (100%), przewlekłe zapalenie wątroby typu B i C, czerwienicę prawdziwą (48%), ziarnicę złośliwą (30%), nadczynność tarczycy (60%), zakażenie wirusem HIV, a także choroby o podłożu psychosomatycznym, takie jak: parazytozę urojoną lub anoreksję [48,49]. Podsumowując, rozpoznanie AZS na podstawie kryteriów Hanifina i Rajki może się wydawać proste, wymaga jednak znajomości obrazów klinicznych wielu chorób skóry i przeprowadzenia diagnostyki różnicowej oraz umiejętności zebrania rzetelnego wywiadu chorobowego w rodzinie [4]. Przedstawione w pracy jednostki chorobowe są jedynie częścią chorób wymagających różnicowania z AZS. W pracy starano się zwrócić uwagę na najczęściej popełniane błędy diagnostyczne, oraz pokazać, że rozpoznanie atopowego zapalenia skóry nie jest proste i wymaga od lekarza dużej znajomości obrazów klinicznych zmian skórnych. Piśmiennictwo 1. Levy RM Gelfand JM, Yan AC. The epidemiology of atopic dermatitis. Clinics in Dermatology 2003; 21: Sternau D,Nowicki R. Zespół atopowego zapalenia skóry nowa klasyfikacja, diagnostyka i leczenie. Przewodnik Lekarza 2004; 3: Rudikoff D,Lebwohl M. Atopic dermatitis. Lancet 1998; 351: Kurzawa R, Wanat-Krzak M. Diagnostyka atopowego zapalenia skóry. Obraz kliniczny atopowego zapalenia skóry.(w) Atopowe zapalenie skóry-poradnik dla lekarzy. Wydawnictwo Help-Med, Kraków 2007: Hanifin JM, Rajka G. Diagnostic features of atopic dermatitis. Acta Dermatol Venerol 1980; 92 (suppl): Rautava S, Kalliomäki M, Isolauri E.Probiotics during pregnancy and breast-feeding might confer immunomodulatory protection against atopic disease in the infant. J Allergy Clin Immunol 2002; 109: Siegfried E, Shah P. Neonatal skin and skin care. Dermatol Clin 1998; 16: Szarmach H, Wilkowska A. Zasady i odrębności leczenia miejscowego u dzieci. Derm Klin Zabieg 1999; 1: Narbutt J. Zastosowanie glikokortykosteroidów w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Terapia 2007; 4: Leung D. Atopic dermatitis and the immune system: The role of superantigens and bacteria. J Am Acad Dermatol 2001; 45: S13-S Śpiewak R. Postępowanie w wyprysku atopowym miejsce leczenia przeciwbakteryjnego. Przegl Alergolog 2006; 3: Imokawa G, Abe A, Jin K i wsp. Decreased level of ceramides in stratum corneum of atopic dermatitis: an etiologic factor in atopic dry skin? J Invest Dermatol 1991; 96: Farrell AM. Staphylococcal scalded-skin syndrome. Lancet 1999; 354: Yates VM, Kerr R, Mackie R. Early diagnosis of infantile seborrheic dermatitis and atopic dermatitis-clinical features. Br J Dermatol 1983; 108: Akiyama M. The pathogenesis of severe congenital ichthyosis of the neonate. J Dermatol Sci 1999; 21: Horn HM, Tidman MJ. The clinical spectrum of epidermolysis bullosa simplex. Br J Dermatol 2000; 142: Myśliwiec H, Flisiak I, Chodynicka B. Postać dystroficzna wrodzonego pęcherzowego oddzielania się naskórka opis przypadku. Dermatol Klin 2006; 8: Smith DL, Smith JG, Wong SW i wsp. Netherton s syndrome: A syndrome of elevated IgE and characteristic skin and hair findings. J Allergy Clin Immunol 1995; 95: Kordys-Darmolińska B, Kasznia-Kocot J, Kozowicz M i wsp. Schorzenia atopowe u 17-letniego pacjenta z zespołem Nethertona. Alergia Astma Immunol 2006; 11: Kacalak-Rzepka A, Mączyńska I, Maleszka R i wsp. Zespół Hiper- IgE. Opis przypadku i przegląd piśmiennictwa. Przegl Dermatol 2007; 94: Hinrichs R, Fricke O, Tütüncü R i wsp. A patient with hyper-ige syndrome: A multisystem disorder. J Am Acad Dermatol 2002; 47: S268-S Szyguła-Kotala E, Sąda-Cieślar M, Buszman Z. Wielonarządowa manifestacja zakażenia gronkowcem złocistym u dziecka z zespołem hiper-ige. Alergia Astma Immunol. 2006; 11: Carroll CL, Fleischer AB. Tacrolimus: focusing on atopic dermatitis. Drugs Today 2006; 42: Solomon LM, Telner P. Eruptive molluscum contagiosum in atopic dermatitis. Can Med Assoc J 1966; 95: Bayerl C, Feller G, Goerdt S. Experience in treating molluscum contagiosum in children with imiquimod 5% cream. Br J Dermatol 2003; 149: Andrews MD, Burns M. Common tinea infections in children. Am Fam Physician 2008; 77: Niczyporuk W, Krajewska-Kułak E, Łukaszuk C i wsp. Problemy w rozpoznawaniu i leczeniu grzybic skóry i włosów u dzieci. Derm Klin Zabieg 1999; 1: Waszczykowska E. Choroby alergiczne skóry i różnicowanie. Przegl Alerg 2005; 4: Krassowska D, Celewicz-Toruń B. Liszaj płaski-odmiany kliniczne, etiopatogeneza i leczenie. Przegl Dermatol 2005; 92: Sullivan JR, Shear NH The drug hypersensitivity syndrome. Arch Dermatol 2001; 137:
7 Brucka-Stempkowska A i wsp. Atopowe zapalenie skóry diagnostyka różnicowa Ferguson J, Ibbotson S. Idiopathic photodermatoses. Semin Cutan Med Surg 1999; 18: Narbutt J, Dąbkowski J, Torzecka JD. Trudności diagnostyczne pęcherzycy IgA. Przegl Dermatol 2004; 91: Żebrowska A. Opryszczkowate zapalenie skóry. Celiakia ze zmianami skórnymi. Lekarz Rodzinny 2004; 7-8: Heukelbach J, FeldmeierH. Scabies. Lancet 2006; 367: Faber EM. Juvenile psoriasis. Postgrad Med 1998; 103: Hwang S, Schwartz RA. Keratosis pilaris: a common follicular hyperkeratosis. Cutis 2008; 82: Mehta SS, Reddy BSN. Zapalenie skóry wywołane przez kosmetyki aktualne dane. Dermatol Estet 2003; 3: Adams RM, Maibach HI. A five-year study of cosmetic reactions. J Am Acad Dermatol 1985; 13: Kieć-Świerczyńska M. Współczesna diagnostyka alergicznych zawodowych chorób skóry. Przegl Lek 2001; (supl.5): Belsito D V. Occupational contact dermatitis: etiology, prevalence, and resultant impairment/disability. J Am Acad Dermatol 2005; 53: Hindsén M, Bruze M. The significance of previous contact dermatitis for elicitation of contact allergy to nickel. Acta Derm Venereol 1999; 78: Brod BA, Dailey AD, Fransway AF i wsp. To patch or not to patch: What is your threshold for patch testing? Am. J. Contact Dermat 1999; 10: Nashan D, Faulhaber D, Ständer S i wsp. Mycosis fungoides: a dermatological masquerader. Br J Dermatol 2007; 156: Mehrany K, El-Azhary RA, Bouwhuis SA i wsp. Cutaneous T-cell lymphoma and atopy: is there an association? Br J Dermatol 2003; 149: Hanselen van CW, Toonstra J, Preesman AH i wsp. Sézary syndrome in a young man with severe atopic dermatitis. Br J Dermatol 1999; 140: Arellano FM, Wentworth CE, Arana A i wsp. Risk of lymphoma following exposure to calcineurin inhibitors and topical steroids in patients with atopic dermatitis. J Invest Dermatol 2007;127: British Association of Dermatologists. Diagnosing erythrodermic cutaneous T-cell lymphoma. Br J Dermatol 2005; 153: Yosipovitch G. Pruritis: an update. Curr Probl Dermatol 2003; 15: Bonacini M. Pruritus in patients with chronic human immunodeficiency virus, hepatitis B and C virus infections. Digest Liver Dis 2000; 32:
Raport z ankiety dotyczącej. Atopowego Zapalenia Skóry
Raport z ankiety dotyczącej Atopowego Zapalenia Skóry Atopowe zapalenie skóry to przewlekła choroba zapalna przebiegająca z okresami zaostrzeń i remisji. Podstawowym objawem jest uporczywy świąd i suchość
Bardziej szczegółowoCo piąte dziecko w Polsce ma AZS. Atopowe Zapalenie Skóry to przewlekła choroba skóry o podłożu alergicznym.
Co piąte dziecko w Polsce ma AZS. Atopowe Zapalenie Skóry to przewlekła choroba skóry o podłożu alergicznym. Jest objawem atopii, czyli wyrazem patologicznej reakcji immunologicznej. Pojawia się najczęściej
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Dermatologia i wenerologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Dermatologia i wenerologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoJOANNA NARBUTT KLINIKA DERMATOLOGII, DERMATOLOGII DZIECIĘCEJ I ONKOLOGICZNEJ I WENEROLOGII UM W ŁODZI NAJCZĘSTSZE DERMATOZY U DOROSŁYCH
JOANNA NARBUTT KLINIKA DERMATOLOGII, DERMATOLOGII DZIECIĘCEJ I ONKOLOGICZNEJ I WENEROLOGII UM W ŁODZI NAJCZĘSTSZE DERMATOZY U DOROSŁYCH Dermatozy wieku podeszłego są coraz częściej obserwowane w społeczeństwie.
Bardziej szczegółowoPoradnia Immunologiczna
Poradnia Immunologiczna Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Uprzejmie informujemy, że w Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli funkcjonuje
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu WydziałZdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 01/013 Kierunek studiów: Kosmetologia
Bardziej szczegółowoPublikacje Sekcji Dermatologicznej PTA w latach
Publikacje Sekcji Dermatologicznej PTA w latach 2005-2009 1. Tytuł oryginału: Rola grzybów Malassezia sp. w etiopatogenezie atopowego zapalenia skóry. Autorzy: DOMINIKA BIELIŃSKA-WARĘŻAK, ROMAN NOWICKI.
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko stomatologiczny (WLS)
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Dermatologia i wenerologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015/2021
Załącznik nr 4 do Uchwały Senatu nr 430/01/2015 SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015/2021 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Dermatologia i wenerologia Kod przedmiotu/
Bardziej szczegółowoZnaczenie kryteriów mniejszych Hanifina i Rajki w diagnostyce chorych na atopowe zapalenie skóry
Artykuł oryginalny/original paper Znaczenie kryteriów mniejszych Hanifina i Rajki w diagnostyce chorych na atopowe zapalenie skóry The role of minor Hanifin and Rajka criteria in diagnosis of atopic dermatitis
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Lekarsko stomatologiczny (WLS)
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Dermatologia i wenerologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr
Bardziej szczegółowoSYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016/2022
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016/2022 1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki
Bardziej szczegółowoSpis Treści. Przedmowa... 11
Spis Treści Przedmowa................................................ 11 Rozdział 1 Wybrane zagadnienia z anatomii i fizjologii jamy ustnej Maria Anna Nowakowska.................................. 13 1.1.
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZCZEGÓŁOWY. 4 października. Czwartek WAWDERM 2018 WARSZAWSKIE DNI DERMATOLOGICZNE WARSZAWA,
a WAWDERM 2018 WARSZAWSKIE DNI DERMATOLOGICZNE WARSZAWA, 04.10.2018-06.10.2018 PROGRAM SZCZEGÓŁOWY Program będzie podlegał modyfikacjom i uzupełnieniom 4 Czwartek 13:00 15:30 WARSZTATY I KURSY Harmonogram
Bardziej szczegółowoOD POSTACI ŁUSZCZYCY I LOKALIZACJI ZMIAN. Łuszczyca zwyczajna
112 LECZENIE W ZALEŻNOŚCI OD POSTACI ŁUSZCZYCY I LOKALIZACJI ZMIAN Łuszczyca zwyczajna Przedstawione poniżej schematy postępowania są zgodne z polskim konsensusem nt. leczenia łuszczycy, ale uwzględniają
Bardziej szczegółowoMAM HAKA NA CHŁONIAKA
MAM HAKA NA CHŁONIAKA CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki
Bardziej szczegółowoLek. Joanna Marciniak
Lek. Joanna Marciniak Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we lekarz rezydent Wpływ atopowego zapalenia skóry na jakość życia chorych dzieci
Bardziej szczegółowopteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko
8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoAgnieszka Surowiecka Studenckie Koło Naukowe Przy Katedrze i Klinice Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Agnieszka Surowiecka Studenckie Koło Naukowe Przy Katedrze i Klinice Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego OD STRONY TECHNICZNEJ PRZEJRZYSTE SLAJDY RÓWNOWAŻNIKI ZDAŃ SCHEMATY WYKRESY KILKA
Bardziej szczegółowoZmiany skórne u dzieci
Zmiany skórne u dzieci Nie każda krosta, to alergia, powiem więcej, bardzo rzadko zamiany skórne to zmiany alergiczne, zwykle są to zmiany przejściowe, które ustępują samoistnie nie wymagają specjalnego
Bardziej szczegółowo6.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Mupirocin InfectoPharm przeznaczone do publicznej wiadomości
6.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu leczniczego Mupirocin InfectoPharm przeznaczone do publicznej wiadomości 6.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Infectopharm posiada pozwolenie
Bardziej szczegółowoProfil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych. pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe
lek. Krzysztof Kołodziejczyk Profil alergenowy i charakterystyka kliniczna dorosłych pacjentów uczulonych na grzyby pleśniowe Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Andrzej
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowoAtopia, alergia, atopowe zapalanie skóry czy to to samo?
Atopia, alergia, atopowe zapalanie skóry czy to to samo? Czy jak mam AZS, to zawsze mam alergię? Czy każdy z atopią ma AZS? Wiele osób stara sie zrozumieć, co im właściwie dolega. Razem z Fundacją Pokonać
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z pacjentem, żeby chciał się leczyć? dylemat lekarza praktyka. Joanna Narbutt Katedra i Klinika Dermatologii i Wenerologii UM w Łodzi
Jak rozmawiać z pacjentem, żeby chciał się leczyć? dylemat lekarza praktyka Joanna Narbutt Katedra i Klinika Dermatologii i Wenerologii UM w Łodzi Łuszczyca a pacjent Przewlekła choroba skóry Nieuleczalna
Bardziej szczegółowoEpidemiologia chorób alergicznych u pacjentów starszych wyzwaniem medycyny XXI wieku
Epidemiologia chorób alergicznych u pacjentów starszych wyzwaniem medycyny XXI wieku dr hab. n. med. Andrzej Bożek 1,2 lek. Krzysztof Kołodziejczyk 2 1 Katedra i Kliniczny Oddział Chorób Wewnętrznych,
Bardziej szczegółowoNIEPUBLICZNA WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA we Wrocławiu. Kosmetologia. Trądzik pospolity
NIEPUBLICZNA WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA we Wrocławiu Kosmetologia Trądzik pospolity NIEPUBLICZNA WYŻSZA SZKOŁA MEDYCZNA we Wrocławiu Kosmetologia Trądzik pospolity SPIS TREŚCI - Kosmetologia 1. HISTORIA KOSMETYKI...
Bardziej szczegółowoOcena wartości badań kwestionariuszowych, laboratoryjnych i pomiarów wybranych cech skóry w atopowym zapaleniu skóry
Lek. Kamila Zawadzińska-Halat Ocena wartości badań kwestionariuszowych, laboratoryjnych i pomiarów wybranych cech skóry w atopowym zapaleniu skóry Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor:
Bardziej szczegółowoATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY (AZS)
ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY (AZS) Prof. dr hab. med. Piotr Kuna Klinika Pneumonologii i Alergologii, Katedra Medycyny Wewnętrznej, Uniwersytecki Szpital Kliniczny UM w Łodzi Kierownik Kliniki: prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA ŚRODKA FARMACEUTYCZNEGO 1. NAZWA HANDLOWA ŚRODKA FARMACEUTYCZNEGO Cutivate 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNEJ propionian flutikazonu (zmikronizowany) 0,5 mg/g (krem) propionian
Bardziej szczegółowoPodsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon
VI.2 VI.2.1 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon Omówienie rozpowszechnienia choroby Deksametazonu sodu fosforan w postaci roztworu do wstrzykiwań stosowany jest
Bardziej szczegółowoWytyczne a codzienna praktyka przegląd przypadków
Wytyczne a codzienna praktyka przegląd przypadków 11.30 Otwarcie PIĄTEK, 24 LUTEGO 2017 ROKU 11.4 5 13.00 Sesja I. Dermatolog ia Przewodniczący: prof. dr hab. n. med. Roman J. Nowicki Wykład (20 minut)
Bardziej szczegółowoAstma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma trudna do leczenia CIĘŻKA UMIARKO WANA ŁAGODNA
Bardziej szczegółowoOcena ekspresji inwolukryny i β-defenzyny2 w skórze osób chorych na atopowe zapalenie skóry i łuszczycę zwykłą
Agnieszka Terlikowska-Brzósko Ocena ekspresji inwolukryny i β-defenzyny2 w skórze osób chorych na atopowe zapalenie skóry i łuszczycę zwykłą STRESZCZENIE Wstęp Atopowe zapalenie skóry (AZS) i łuszczyca
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia II WYDZIAŁ LEKARSKI. Rok: IV.
1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (Kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Rok akademicki: 2015/2016
Bardziej szczegółowoWarszawski Uniwersytet Medyczny Dziekanat II Wydziału Lekarskiego
Warszawski Uniwersytet Medyczny Dziekanat II Wydziału Lekarskiego 1. Metryczka Nazwa Wydziału: II Wydział Lekarski Program kształcenia Fizjoterapia studia licencjackie I stopnia, profil praktyczny, studia
Bardziej szczegółowoŁojotokowe czy atopowe zapalenie skóry?
Łojotokowe czy atopowe zapalenie skóry? dr n.med. Wioletta Zagórska Klinika Pneumonologii i Alergologii WUM 14.03.2015r. Etiopatogeneza ŁZS Nadmierna aktywność gruczołów łojowych, zmiany w obrębie skóry
Bardziej szczegółowoCentrum Medyczno-Diagnostyczne LABMED.
W związku z nasilonym problemem braku kierowania przez dermatologów na badania w poradniach Bakteriologicznych Nasze Studio zostało objęte patronatem przez Jednostkę Medyczną Centrum Medyczno-Diagnostyczne
Bardziej szczegółowoANEKS I CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
ANEKS I CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA HANDLOWA LEKU GOTOWEGO SALICYLOL 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNYCH (W PRZELICZENIU NA 100g)
Bardziej szczegółowoStandardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010
Standardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010 1. Leczeniem powinni być objęci chorzy z ostrym, przewlekłym zapaleniem wątroby oraz wyrównaną
Bardziej szczegółowoTRĄDZIK POSPOLITY PATOGENEZA, LECZENIE, PIELĘGNACJA
TRĄDZIK POSPOLITY PATOGENEZA, LECZENIE, PIELĘGNACJA Kogo dotyczy? Trądzik jest bardzo rozpowszechnioną chorobą skóry Dotyczy niemal 100% osób b w wieku 12 20 lat. Z obserwacji lekarzy dermatologów w wynika,
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,
Bardziej szczegółowoVOLTAREN MAX Diklofenak dietyloamoniowy 23,2 mg/g Żel
VOLTAREN MAX Diklofenak dietyloamoniowy 23,2 mg/g Żel Wskazania do stosowania Voltaren MAX jest wskazany do stosowania u dorosłych i młodzieży w wieku powyżej 14 lat. Produkt działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie
Bardziej szczegółowoProgram edukacyjny dla pediatrów. SAPL.EMO d
Program edukacyjny dla pediatrów SAPL.EMO.17.07.1318d AZS przewlekła choroba mająca swoje początki w dzieciństwie Epidemiologia AZS Wg różnych badań częstość występowania AZS w populacji dzieci i młodzieży
Bardziej szczegółowoLATICORT 0,1%, 1 mg/g, maść (Hydrocortisoni butyras)
ULOTKA DOŁĄCZONA DO OPAKOWANIA: INFORMACJA DLA PACJENTA LATICORT 0,1%, 1 mg/g, maść (Hydrocortisoni butyras) Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoRodzaje autoprzeciwciał, sposoby ich wykrywania, znaczenie w ustaleniu diagnozy i monitorowaniu. Objawy związane z mechanizmami uszkodzenia.
Zakres zagadnień do poszczególnych tematów zajęć I Choroby układowe tkanki łącznej 1. Toczeń rumieniowaty układowy 2. Reumatoidalne zapalenie stawów 3. Twardzina układowa 4. Zapalenie wielomięśniowe/zapalenie
Bardziej szczegółowoDermokosmetyki Emoleum czwartek, 11 kwietnia :13. Skóra atopowa
Skóra atopowa To skóra sucha, bardzo sucha i skłonna do podrażnień. Występuje aż u 20% populacji. Czynnikiem mającym wpływ na powstanie AZS jest nieprawidłowa odnowa warstwy lipidowej naskórka oraz nadmierna
Bardziej szczegółowoNA ZAKAŻENIE HBV i HCV
NA ZAKAŻENIE HBV i HCV Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku 18.04.2016r. Aneta Bardoń-Błaszkowska HBV - Hepatitis B Virus Simplified diagram of the structure of hepatitis B virus, Autor
Bardziej szczegółowoWarszawa / Zalesie Górne, 22.05.2012 r. Sz. Pan Bolesław Piecha Przewodniczący Komisji Zdrowia
Warszawa / Zalesie Górne, 22.05.2012 r. Sz. Pan Bolesław Piecha Przewodniczący Komisji Zdrowia Dotyczy: Prośba o zgodę na uczestnictwo w posiedzeniu sejmowej komisji zdrowia dotyczącym realizacji świadczeń
Bardziej szczegółowostanem zapalnym i niemożliwym do opanowania świądem
Jak najlepiej pielęgnować skórę z objawami AZS? Część merytoryczną przygotowała: Dr n. med. Joanna Czuwara, Specjalista dermatolog Klinika Dermatologii CSK MSWiA, Warszawa Centrum Dermatologii Estetycznej
Bardziej szczegółowoAtopowe zapalenie skóry u dzieci. Program ALERNI
Atopic dermatitis in children and the ALERNI programme Barbara Kamińska, Katarzyna Plata-Nazar Katedra i Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoDagmara Samselska. Przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę. Warszawa 20 kwietnia 2016
Dagmara Samselska Przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę Warszawa 20 kwietnia 2016 przewlekła, autoagresywnie uwarunkowana, nawrotowa choroba zapalna o podłożu genetycznym nie zaraża!!!
Bardziej szczegółowoAktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych jelit
Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Odział Gastroenterologii, Hepatologii, Zaburzeń Odżywiania i Pediatrii Al. Dzieci Polskich 20, 04-730, Warszawa Aktualne zasady diagnostyki i leczenia chorób zapalnych
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNYCH
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA WŁASNA PRODUKTU LECZNICZEGO LOCOID, 1 mg/ml, roztwór na skórę 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNYCH Jeden mililitr roztworu zawiera 1 mg 17-maślanu
Bardziej szczegółowoWirus zapalenia wątroby typu B
Wirus zapalenia wątroby typu B Kliniczne następstwa zakażenia odsetek procentowy wyzdrowienie przewlekłe zakażenie Noworodki: 10% 90% Dzieci 1 5 lat: 70% 30% Dzieci starsze oraz 90% 5% - 10% Dorośli Choroby
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika. BELOSALIC, (0,5 mg + 30 mg)/g, maść. Betamethasonum + Acidum salicylicum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla użytkownika BELOSALIC, (0,5 mg + 30 mg)/g, maść Betamethasonum + Acidum salicylicum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku,
Bardziej szczegółowoSZKARLATYNA PŁONICA NADAL GROŹNY PRZECIWNIK
SZKARLATYNA PŁONICA NADAL GROŹNY PRZECIWNIK OBJAWY Pierwsze objawy szkarlatyny są bardzo gwałtowne. Pojawia się silny ból gardła, kaszel i wymioty. Towarzyszą jej wysoka gorączka, bóle głowy i znaczne
Bardziej szczegółowoAnna Durka. Opiekun pracy: Dr n. med. Waldemar Machała
Anna Durka Zastosowanie aktywowanego białka C (Xigris) u pacjentów leczonych z powodu ciężkiej sepsy w II Zakladzie Anestezjologii i Intensywnej Terapii USK nr 2 im. WAM w Łodzi. Opiekun pracy: Dr n. med.
Bardziej szczegółowoPewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM
Pewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM Pewnego razu w gabinecie Niemowlę 10.miesięczne CII PII SN; masa ur. 3600 Wywiad rodzinny bez obciążeń Pewnego razu w gabinecie
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO HYDROCORT, 5 mg/g, maść 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1 g maści zawiera 5 mg hydrokortyzonu octanu (Hydrocortisoni acetas). Substancje
Bardziej szczegółowoProgram edukacyjny dla pediatrów. SAPL.EMO c
Program edukacyjny dla pediatrów SAPL.EMO.17.07.1318c Program edukacyjny dla pediatrów Szanowna Pani Doktor/Szanowny Panie Doktorze, Prezentowany program edukacyjny ma na celu przybliżenie zagadnienia
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Locatop, 1 mg/g, krem Desonidum
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Locatop, 1 mg/g, krem Desonidum Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje ważne dla
Bardziej szczegółowoJuvenile dermatomyositis. Mariusz Domagalski VI rok, I WL
Juvenile dermatomyositis Mariusz Domagalski VI rok, I WL Juvenile dermatomyositis (JDM) < 16 r.ż. : = 2 : 1 Dwa szczyty: 5 9 r.ż., okres dojrzewania 1-3/1000.000/rok Najczęstsza miopatia zapalna u dzieci
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok
ZAKAŻENIA SZPITALNE Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok REGULACJE PRAWNE WHO Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Dermatologia
SYLABUS Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Wydział Lekarski I Dermatologia Nazwa kierunku studiów Kierunek Lekarski Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Studia I stopnia stacjonarne polski Rodzaj
Bardziej szczegółowoWygrać z atopią. Zasady rozpoznawania i leczenia atopowego zapalenia skóry u psów, kotów i koni
Wygrać z atopią Zasady rozpoznawania i leczenia atopowego zapalenia skóry u psów, kotów i koni Koordynator projektu Ilona Rybak-Korzec Redakcja i korekta Małgorzata Chuchla Redaktor techniczny Zbigniew
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA WŁASNA PRODUKTU LECZNICZEGO CROTAMITON FARMAPOL płyn do stosowania na skórę, 100 mg/g 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY SUBSTANCJI CZYNNEJ 1 g płynu do stosowania
Bardziej szczegółowoRada Przejrzystości. Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 29/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r. w sprawie zasadności finansowania środka spożywczego specjalnego przeznaczenia
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. Flucinar 0,25 mg/g, maść (Fluocinoloni acetonidum)
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta Flucinar 0,25 mg/g, maść (Fluocinoloni acetonidum) Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO
CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1. NAZWA PRODUKTU LECZNICZEGO Locatop,1 mg/g, krem 2. SKŁAD JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY 1 g kremu zawiera substancję czynną 1 mg dezonidu (Desonidum). Pełny wykaz substancji
Bardziej szczegółowoII KONFERENCJA NAUKOWO SZKOLENIOWA STOWARZYSZENIA DERMATOLOGÓW WOJSKOWYCH
ORGANIZATORZY: II KONFERENCJA NAUKOWO SZKOLENIOWA STOWARZYSZENIA DERMATOLOGÓW WOJSKOWYCH Dermatologia w wojsku nowe wyzwania Centrum Medyczne DERMED Sp. z o.o. oraz Stowarzyszenie Dermatologów Wojskowych
Bardziej szczegółowoWybrane dermatozy okresu noworodkowego. Magdalena Żychowska SKN przy Katedrze i Klinice Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Wybrane dermatozy okresu noworodkowego Magdalena Żychowska SKN przy Katedrze i Klinice Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Przejściowe zmiany o podłożu naczyniowym: Acrocyanosis Cutis
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2008 Profilaktyka i terapia krwawień u dzieci z hemofilią A i B.
Załącznik nr do zarządzenia Nr./2008/DGL Prezesa NFZ Nazwa programu: PROFILAKTYKA I TERAPIA KRWAWIEŃ U DZIECI Z HEMOFILIĄ A I B. ICD- 10 D 66 Dziedziczny niedobór czynnika VIII D 67 Dziedziczny niedobór
Bardziej szczegółowoPaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Karta przedmiotu Instytut Zdrowia obowiązuje w roku akademickim 2012/2013 Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Profil: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Kod
Bardziej szczegółowoBolesław Kalicki, Anna Maślany, Małgorzata Placzyńska, Agnieszka Rustecka, Anna Jung
Prace kazuistyczne case reports Pediatr Med Rodz 2011, 7 (4), p. 394-400 Bolesław Kalicki, Anna Maślany, Małgorzata Placzyńska, Agnieszka Rustecka, Anna Jung Received: 06.12.2011 Accepted: 08.12.2011 Published:
Bardziej szczegółowo3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII
3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, charakteryzującą się nawracającymi atakami duszności, kaszlu i świszczącego oddechu, których częstotliwość
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów V roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla studentów V roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Nefrologia 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek )
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. CLOBEDERM, 0,5mg/g, maść Clobetasoli propionas
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta CLOBEDERM, 0,5mg/g, maść Clobetasoli propionas Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności i bezpieczeństwa stosowania dermokosmetyków do mycia skóry u dzieci oraz pacjentów z AZS
31 Zjazd Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego 2016, 11-14.05,Wrocław, sesja: Dermatologia Pediatryczna Ocena skuteczności i bezpieczeństwa stosowania dermokosmetyków do mycia skóry u dzieci oraz pacjentów
Bardziej szczegółowoJAKIEGO LEKARZA POWINNAM WYBRAĆ?
JAKIEGO LEKARZA POWINNAM WYBRAĆ? Warto wybrać lekarza dermatologa, który specjalizuje się w leczeniu łuszczycy. Nie jest to oczywiste, dlatego trzeba o to zapytać. Jeżeli nie jesteś zadowolony z poziomu
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI:
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 1. Adres jednostki: NAZWA JEDNOSTKI: Adres: Katedra i Klinika Dermatologii Uniwersytet Medycznyw Poznaniu ul. Przybyszewskiego 49 60 355 Poznań Tel. /Fax
Bardziej szczegółowoWarszawa, 15 luty 2019 r.
Warszawa, 15 luty 2019 r. Chłoniaki, których nie znamy. Problem, którego nie widzimy Rusza pierwsze w Polsce badanie jakości życia chorych z chłoniakiem skórnym T-komórkowym (CTCL) Chłoniak skórny T-komórkowy
Bardziej szczegółowoMgr inż. Aneta Binkowska
Mgr inż. Aneta Binkowska Znaczenie wybranych wskaźników immunologicznych w ocenie ryzyka ciężkich powikłań septycznych u chorych po rozległych urazach. Streszczenie Wprowadzenie Według Światowej Organizacji
Bardziej szczegółowo(Hydrocortisoni acetas)
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta HYDROCORT, 5 mg/g, maść (Hydrocortisoni acetas) Należy uważnie zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoKomputerowa diagnoza medyczna tworzenie i interpretowanie. prof. dr hab. inż. Andrzej Walczak
Komputerowa diagnoza medyczna tworzenie i interpretowanie prof. dr hab. inż. Andrzej Walczak Agenda 1. Po co budujemy komputerowe wspomaganie diagnostyki medycznej? 2. Wymagania na IT wdrażane w medycynie
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE
POTRZEBY DZIECKA Z PROBLEMAMI NEUROLOGICZNYMI W SZKOLE -DYSTROFIA MIĘŚNIOWA DUCHENNE A Klinika Neurologii Rozwojowej Gdański Uniwersytet Medyczny Ewa Pilarska Dystrofie mięśniowe to grupa przewlekłych
Bardziej szczegółowoPrzegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE
EMA/115257/2019 EMEA/H/C/000992 Przegląd wiedzy na temat leku Simponi i uzasadnienie udzielenia Pozwolenia na dopuszczenie do obrotu w UE Co to jest lek Simponi i w jakim celu się go stosuje Simponi jest
Bardziej szczegółowoOcena ogólna: Raport całkowity z okresu od 04.05.2007 do 15.11.2007
W Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej ABC medic Praktyka Grupowa Lekarzy Rodzinnych w Zielonej Górze w okresie od 04.05.2007-15.11.2007 została przeprowadzona ocena efektów klinicznych u pacjentów
Bardziej szczegółowoCzy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec
Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec Klinika Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce-Zdroju Epidemiologia Zakażenia
Bardziej szczegółowoUlotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta. FLUCINAR 0,25 mg/g, żel (Fluocinoloni acetonidum)
Ulotka dołączona do opakowania: informacja dla pacjenta FLUCINAR 0,25 mg/g, żel (Fluocinoloni acetonidum) Należy zapoznać się z treścią ulotki przed zastosowaniem leku, ponieważ zawiera ona informacje
Bardziej szczegółowoUwarunkowania genetyczne. w cukrzycy
Uwarunkowania genetyczne Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu w cukrzycy Lek. Sylwia Wenclewska Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Farmakologii Klincznej Kliknij, aby edytować format tekstu
Bardziej szczegółowoTematyka konferencja kierowana jest do dermatologów, lekarzy rodzinnych, internistów, urologów, ginekologów.
Tematyka konferencja kierowana jest do dermatologów, lekarzy rodzinnych, internistów, urologów, ginekologów. Program konferencji "Dermatologia interdyscyplinarna" Czwartek 3.09.15 Wykład inauguracyjny:
Bardziej szczegółowoLECZENIE AKTYWNEJ POSTACI ZIARNINIAKOWATOŚCI Z ZAPALENIEM NACZYŃ (GPA) LUB MIKROSKOPOWEGO ZAPALENIA NACZYŃ (MPA) (ICD-10 M31.3, M 31.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 765 Poz. 42 Załącznik B.75. LECZENIE AKTYWNEJ POSTACI ZIARNINIAKOWATOŚCI Z ZAPALENIEM NACZYŃ (GPA) LUB MIKROSKOPOWEGO ZAPALENIA NACZYŃ (MPA) (ICD-10 M31.3, M 31.8) ŚWIADCZENIOBIORCY
Bardziej szczegółowoDiagnostyka nowotworów i innych chorób skóry owłosionej - podstawy trichoskopii"
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego pn. Rozwój kompetencji i kwalifikacji lekarzy poprzez udział w bezpłatnych, nowoczesnych kursach doskonalących, nr projektu:
Bardziej szczegółowo