Uniwersytet Śląski w Katowicach Wydział Nauk Społecznych Instytut Historii. Alan Zych Nr albumu Praca magisterska

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Uniwersytet Śląski w Katowicach Wydział Nauk Społecznych Instytut Historii. Alan Zych Nr albumu 247883. Praca magisterska"

Transkrypt

1 Uniwersytet Śląski w Katowicach Wydział Nauk Społecznych Instytut Historii Alan Zych Nr albumu Praca magisterska KOPALNIA WĘGLA KAMIENNEGO MATYLDA W ŚWIĘTOCHŁOWICACH I LIPINACH ŚLĄSKICH Praca napisana pod kierunkiem dr hab. Joanny Januszewskiej Jurkiewicz Katowice 2013

2 SŁOWA KLUCZOWE: KOPALNIA, MATYLDA, ŚWIĘTOCHŁOWICE, LIPINY, HENCKEL VON DONNERSMARCK Oświadczenie autora pracy Świadomy odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca została napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami. Oświadczam również, że przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w wyższej uczelni. Oświadczam ponadto, że niniejsza wersja pracy jest identyczna z załączoną wersją elektroniczną. Data Podpis autora pracy 2

3 SPIS TREŚCI WSTĘP...s. 4 Rozdział I. Pole górnicze i stosunki własnościowe...s. 7 Rozdział II. Produkcja...s. 16 Rozdział III. Załoga...s. 41 Zakończenie...s. 64 Aneks...s. 66 Bibliografia...s. 69 3

4 WSTĘP Tematem niniejszej pracy jest działalność nieistniejącej już kopalni węgla kamiennego Matylda. Zakład podzielony na dwa pola wydobywcze zlokalizowany był nieopodal Świętochłowic i Lipin Śląskich. Zakres czasowy obejmuje okres od nadania pola górniczego Matylda w 1827 r., po wybuch II wojny światowej w 1939 r., która stanowiła początek zmian gospodarczo własnościowych w okręgu górnośląskim. Eksploatację kopalni rozpoczęto w 1855 r., a więc na początku tzw. drugiej rewolucji przemysłowej. Matylda była, więc pierwszym nowoczesnym zakładem wydobywczym na terenie współczesnego miasta Świętochłowice. Mimo, to do tej pory nie doczekała się osobnego opracowania. W opracowaniach poświęconych dziejom obecnego miasta Świętochłowice oraz jego dzielnic można znaleźć jedynie wybiórcze informacje na temat jej funkcjonowania. Ogólne informacje o działalności zakładu podaje Marian Piegza w Piaśniki zarys dziejów kolonii, dzielnicy oraz Lipiny zarys dziejów osady, gminy, dzielnicy. Bardziej szczegółowe wiadomości umieszcza Jerzy Jaros w artykule opisującym dzieje gospodarcze Świętochłowic w okresie międzywojennym, jak również w publikacjach opisujących rozwój górnictwa w Zagłębiu Górnośląskim 1. Szczątkowe informacje są, jednak rozrzucone pośród wielu stron kilku publikacji, co uniemożliwia stworzenie ogólnego obrazu funkcjonowania zakładu. W celu uzupełnienia luki badawczej niezbędnym było sięgnięcie do zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach, a dokładnie do akt z zespołów: 348 Zjednoczona Kopalnia Matylda w Lipinach Śląskich , 337 Śląskie Kopalnie i Cynkownie S.A. Katowice oraz 88 Okręg Urzędowy Lipiny 1863/ W pierwszym zespole szczególnie cenne okazały się plany ruchu zakładu, które pozwoliły na opisanie wszystkich elementów prowadzonego wydobycia. Kolejny zespół zawierał szczegółowe statystyki dotyczące załogi, a ostatni pozwolił na opisanie inwestycji budowlanych na powierzchni zakładu. Zespoły akt uzupełniony został przez kartografię górniczą pochodzącą z zespołu 396 WUG KAT KART. Cennych map dostarczyło również archiwum Wyższego Urzędu Górniczego w Katowicach. Materiał archiwalny nie pozwalał, jednak odtworzyć początków działalności kopalni, bowiem sięgał zaledwie do lat 80. XIX w. Konieczne było zatem odwołanie się do źródeł 1 J. Jaros, Gospodarka, w: Świętochłowice. Zarys rozwoju miasta, Katowice 1970; Historia górnictwa węglowego w zagłębiu górnośląskim do 1914 roku, Wrocław 1965; Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim w latach , Katowice

5 niewytworzonych przez urzędników zakładu. Były to publikacje branżowe na czele z Czasopismem dla górnictwa, hutnictwa i solnictwa w państwie pruskim (Zeitschrift für das Berg-, Hütten- und Salinenwesen im preussischen Staate; dalej: ZBHS). Wydawane było od 1853 r. z inicjatywy Rudolpha von Carnall, późniejszego starosty górniczego w Królewskim Wyższym Urzędzie Górniczym we Wrocławiu (Königliche Oberbergamt zu Breslau). Czasopismo stanowiło organ urzędowy Wydziału Górnictwa, Hutnictwa i Solnictwa w Ministerstwie dla Handlu, Rzemiosła i Robót Publicznych (Ministerial Abtheilung für das Berg-, Hütten- und Salinenwesen in Ministerium für Handel, Gewerbe und öffentliche Arbeiten) 2. Każde kompletne wydanie składało się z trzech części: zarządzeń i statystyk, artykułów naukowych oraz spisu literatury dotyczącej spraw przemysłu. Od 1873 r. dołączany był również atlas prezentujący m. in.: szkice techniczne urządzeń, czy przekroje eksploatowanych kopalń. Na kilkuset stronach zawierano wiele informacji o tytułowych gałęziach przemysłu we wszystkich okręgach industrialnych monarchii pruskiej. W najbardziej interesującej części statystycznej informowano m. in. o: produkcji za rok poprzedni, sytuacji ekonomicznej w branży, działalności zakładów, położeniu robotników, nieszczęśliwych wypadkach, itp. Równie ciekawe informacje zawierał Rocznik Śląskiego Stowarzyszenia dla Górnictwa i Hutnictwa (Jahrbuch des Schlesischen Vereins fur Berg- und Huttenwesen). Rocznik składały się tygodniki Śląskiego Stowarzyszenia dla Górnictwa i Hutnictwa wydawane w latach Opisywano w nich techniczne sprawy funkcjonowania kopalń, sprawy stowarzyszenia oraz sytuację na rynkach zewnętrznych. Mimo krótkiego czasu ukazywania się, Rocznik... zawiera dokładny opis sposobu rozcięcia pokładów na wszystkich eksploatowanych ówcześnie polach górniczych. Informacje o pierwszym etapie eksploatacji uzupełnia również Czasopismo Górnośląskiego Związku Przemysłowców Górniczo-Hutniczych (Zeitschrift des Oberschlesischen Berg- und Hüttenmännischen Vereins). Dowiadujemy się z niego, m. in. o początkach budowy Pola Zachód kopalni Matylda. Zebrany materiał źródłowy został uzupełniony opracowaniami na czele ze wspomnianymi już pracami Jerzego Jarosa oraz Franciszka Białego, czy Józefa Piernikarczyka. Całość pozyskanych informacji o funkcjonowaniu zakładu oraz jego załogi podzielona została na trzy rozdziały w układzie problemowo-chronologicznym. 2 P. Gründler, Berghauptmann von Carnall, w: Tarnowitzer Heimatkalender 1942, Beuthen OS 1941, s

6 Rozdział I opisuje procedurę nadania pola górniczego oraz zmiany jego obszaru na przestrzeni dekad, jak również stosunki własnościowe oraz strukturę organizacyjną kopalni. Rozdział II poświęcony jest produkcji węgla. Zawiera opis lokalizacji najważniejszych szybów zakładu wraz z charakterystyką metod udostępniania złoża. Następnie opisywane są wszystkie elementy procesu pozyskiwania węgla, takie jak: urabianie węgla, transport urobku, odwadnianie wyrobisk oraz ich wentylacja i oświetlenie. Przedstawiony jest również rozwój powierzchni zakładów wydobywczych wraz z ich zapleczem socjalnym. Rozdział III stanowi charakterystykę załogi. Podawana jest jej liczebność, wysokość zarobków oraz zabezpieczenie socjalne w postaci mieszkań na zakładowym osiedlu, czy ubezpieczeń brackich. Do powstania niniejszej pracy przyczynili się ludzie dobrej woli, którym chciałbym w tym miejscu podziękować. Są to: Barbara Josińska, Jan Gawełczyk, Eugeniusz Słowik oraz Marian Piegza. Dziękuję również pracownikom Archiwum Państwowego w Katowicach oraz Biblioteki Śląskiej za życzliwość i pomoc przy korzystaniu ze zbiorów. 6

7 Rozdział I. Pole górnicze i stosunki własnościowe. Podstawą prowadzenia eksploatacji lub poszukiwań węgla było uzyskanie zezwolenia od władzy górniczej. Dla Prowincji Śląskiej (Provinz Schlesien) był nią Wyższy Urząd Górniczy we Wrocławiu (Königliche Oberbergamt zu Breslau; dalej: WUGBr) 3. Przyjmował on zgłoszenia od osób zainteresowanych podjęciem wydobycia. W zgłoszeniu należało określić miejsce przyszłej eksploatacji oraz podać przybliżone wymiary pola górniczego wraz z jego nazwą. Następnie urzędnicy weryfikowali otrzymane informacje, a gdy stwierdzili ich poprawność dokonywali nadania pola górniczego, czyli udzielenia zgody na prowadzenie wydobycia. Nadanie musiało być następnie zatwierdzone przez Wydział Górnictwa, Hutnictwa i Solnictwa w Ministerstwie dla Handlu, Rzemiosła i Robót Publicznych (Ministerial Abtheilung für das Berg-, Hütten- und Salinenwesen in Ministerium für Handel, Gewerbe und öffentliche Arbeiten). Ostatnim etapem było precyzyjne wyznaczenie granic pola górniczego 4. Było to niezbędne, albowiem nadanie zezwalało na podziemną eksploatację tylko w jego granicach. Krawędzie pola odnosiły się do wszystkich warstw geologicznych znajdujących się pod powierzchnią ziemi. Wydobycie prowadzono zatem według precyzyjnych pomiarów. Cała procedura nadania pola trwała zwykle przez kilka miesięcy. Podobną drogę administracyjną musiał przejść Józef Porębski, właściciel Świętochłowic, który najpóźniej w listopadzie 1825 r. uzyskał nadanie pola poszukiwawczego (Schurffeld). Znajdowało się ono na północny-zachód od zabudowań Świętochłowic tuż przy granicy z gruntami chropaczowskimi 5. Pole rozciągnięte było na linii północ-południe. Północno-zachodni narożnik nadania oddalony był o 130 m od Drogi Następcy Tronu (Kronpinzenstrasse; dziś ul. Chorzowska). Szosa stopniowo przybliżała się do pola. Jego północno-wschodni narożnik wychodził, zaś w kierunku północnym, tak więc droga przecinała w tej części obszar nadania. W tym miejscu pole znajdowało się 80 m od skrzyżowania Drogi Następcy Tronu z szosą Bytom Świętochłowice (Chaussie von Schwientochlowitz nach Beutchen; dziś ul. Bytomska). Południowa granica znajdowała się 1300 m dalej na południe. Wytyczono ją około 170 m od pierwszych zabudowań Świętochłowic (obecnie teren Parku Jordankowskiego). Nadanie nie miało stałej szerokości. W północnej części rozciągłość pola 3 J. Jaros, Organizacja rządowej administracji górniczej na Śląsku w latach , Archeion, 1956, s J. Jaros, Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Katowice 1984, s APK 396/OBB III

8 wynosiła około 440 m, by mniej więcej w połowie długości zwężyć się obustronnie do około 330 m 6. Nadanie obejmowało obszar 609 miar (Massen), czyli 0,526 km2 7. Na polu wykonano wiele odwiertów próbnych. Musiały one dać dobre rezultaty skoro 13 stycznia 1827 r. WUGBr nadał pole wydobywcze, a 30 stycznia tego samego roku decyzję zatwierdzono w berlińskim ministerstwie 8. Józef Porębski nadał polu imię swojej żony Matylda (Mathilde) 9. Każde pole górnicze pod względem prawno-własnościowym dzieliło się na 128 kuksów. Posiadanie kuksów pozwalało czerpać dochody z wydobycia lub zmuszało do pokrycia strat wynikających z działalności zakładu. Spośród wszystkich udziałów 6 miało status tzw. wolnych kuksów, bowiem ich właściciele partycypowali wyłącznie w zyskach. Po 2 wolne kuksy należały do właściciela terenu, Funduszu Wolnych Kuksów oraz Spółki Brackiej 10. Józef Porębski, jako jedyny właściciel nadania oraz właściciel gruntu posiadał, więc 124 kuksy. Niedługo, jednak utrzymał ten stan posiadania, bowiem jeszcze w 1827 r. sprzedał 3 kuksy wraz z prawem do poszukiwania węgla, Emilowi von Rheinhaben. Transakcja była powiązana ze sprzedażą dóbr świętochłowickich, a co za tym idzie odstąpieniem kolejnych dwóch kuksów z tytułu własności ziemi. Kwota całej transakcji wyniosła 31 tys. talarów 11. Józef Porębski dysponował wówczas jeszcze 119 kuksami. Odtworzenie dalszej kolejności transakcji kupna-sprzedaży udziałów pola górniczego Matylda nastręcza pewnych trudności. Oto Edward Brzozowski i Władysław Marchacz, autorzy artykułu w Świętochłowice. Zarys... podają, że już w 1828 r. doszło do kolejnej sprzedaży świętochłowickich dóbr. Nabywcą był hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck. Najpierw zakupił on od von Rheinhabena gospodarstwo Mniszeniec, na którym zaczął wznosić hutę Bethlen - Falva, a następnie nabył pozostałą część Świętochłowic razem z prawami do poszukiwania złóż za 41 tys. talarów 12. Natomiast Jerzy Jaros w Słownik... podaje, że rok wcześniej, w 1827 r., Porębski sprzedał 119 kuksów Hencklowi, natomiast trzy pozostałe kupił w 1838 r. Karol Godula. Nazwisko von Rheinhaben w ogóle 6 APK 396/OBB III 186, sek APK 396/OBB III J. Jaros, Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Katowice 1984, s M. Piegza, Piaśniki - zarys dziejów kolonii, dzielnicy, Świętochłowice 2009, s J. Piernikarczyk, Dzieje śląskiego prawa górniczego: fundusz wolnych kuksów, dzieje górnośląskiej Spółki Brackiej, Katowice 1934, s O zmianie w kuksach właściciela i drewno... J. Jaros, Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Katowice 1984, s E. Brzozowski, W. Marchacz, Powstanie i rozwój miasta do końca XIX wieku, w: Świętochłowice. Zarys rozwoju miasta, pod red. Andrzeja Szefera, Katowice 1970, s. 41. Dobra świętochłowickie obejmowały: dwór z folwarkiem, Dwór Szarloty i gospodę przy szosie z Królewskiej Huty. 12 E. Brzozowski, W. Marchacz, Powstanie i rozwój miasta do końca XIX wieku, w: Świętochłowice. Zarys rozwoju miasta, pod red. Andrzeja Szefera, Katowice 1970, s

9 nie jest przy tym wymieniane 13. Opracowanie dotyczące Świętochłowic nie podaje za to nazwiska Karola Goduli. Możliwe zatem, że Józef Porębski sprzedał w 1827 r. von Rheinhabenowi 3 kuksy (nie licząc wolnych kuksów ), a rok później pozostałą część Hencklowi. Jednak równie prawdopodobny jest inny przebieg wydarzeń, w którym Porębski sprzedał całość udziałów von Rheinhabenowi, a ten z kolei postąpił tak samo podczas transakcji z Hencklem. Niezależnie od przebiegu wydarzeń wydaje się, że na listę udziałowców pola górniczego Matylda można wpisać wymienione powyżej nazwiska. Jednak i tu napotykamy trudności, bowiem nabycie przez Emila von Rheinhabena 3 udziałów od Józefa Porębskiego stoi w sprzeczności ze sprzedażą ich Karolowi Goduli. Niełatwo też wyeliminować jedną z tych postaci, skoro von Rheinhaben był właścicielem Świętochłowic, a Godula posiadał udziały w okolicznych polach górniczych (Franz, Merkur i Gut Glück), jak również odstąpił swoje udziały dopiero w 1874 r., na co J. Jaros musiał znaleźć stosowną podstawę źródłową. Jest jeszcze trzecia możliwość. Oba opracowania łączy 1827 r., w którym Porębski miał dokonać zbycia swoich udziałów. Możliwe, zatem, że każdy z autorów podaje część mających miejsce faktów i w 1827 r. Józef Porębski sprzedał dobra świętochłowickie wraz z 3 kuksami von Rheinhabenowi oraz 119 kuksów Karolowi Łazarzowi. Rok później dobra świętochłowickie kupił Henckel, lecz bez pozostałych udziałów, które von Rheinhaben sprzedał dopiero w 1838 r. Karolowi Goduli. Może dziwić, że w 1827 r. właściciel większości udziałów pola Matylda nie posiadał pobliskich dóbr świętochłowickich. Dualizm ten uzasadniałby, jednak sprzedaż Świętochłowic przez von Rheinhabena zaledwie rok po zakupie. Tym bardziej, że Karol Łazarz nabywał już od 1826 r. udziały w okolicznych polach górniczych, a od samego von Rheinhabena w pierwszej kolejności wykupił teren pod budowę huty. Tereny rolnicze mogły początkowo być mniej atrakcyjne dla nowego inwestora, jednak gdy postanowił je nabyć zainteresowanie było na tyle silne, że von Rheinhaben sprzedał je z, co najmniej 32% zyskiem (zakup za 31 tys. talarów, sprzedaż za 41 tys. talarów nie licząc wcześniej sprzedanego Mniszeńca). Przy obecnym stanie wiedzy należałoby, więc przyjąć, że zarówno Porębski, jak i von Rheinhaben, von Donnersmarck i Godula byli na pewnym etapie udziałowcami nadania Matylda. Wszelkie spekulacje zakończyło by zapewne odwołanie się do źródeł. Niestety 13 J. Jaros, Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Katowice 1984, s

10 dostęp do akt gruntowych kopalni Matylda na etapie powstawania niniejszej pracy był niemożliwy 14. Pierwsi właściciele pola w różnym stopniu zapisali się na kartach historii. Józef Porębski był właścicielem Świętochłowic w latach oraz drobnym inwestorem przemysłowym. Emil von Rheinhaben znany był wyłącznie jako tymczasowy właściciel Świętochłowic. Postacią o zdecydowanie większym znaczeniu był Karol Godula. Urodził się w 1781 r. w Makoszowach, jako syn dzierżawcy majątku Makoszowy i Ligota Zabrska. Podczas uczęszczania do szkoły parafialnej dał się poznać jako niezwykle zdolny uczeń. Dało to podstawę do jego dalszej edukacji. Naukę kontynuował w szkole realnej w Rudach Wielkich (Gross Rauden) prowadzonej przez zakon cystersów. Szkoła funkcjonowała przy klasztorze, z którego zakonnicy zarządzali ogromnym majątkiem. Cystersi posiadali m. in.: lasy, stawy rybne, gorzelnie, jak również huty żelaza, miedzi i szkła. Sprawiało to, że oprócz teorii uczniowie mogli zetknąć się z przykładami praktycznego wykorzystania nabytej wiedzy. Karol Godula uzupełnił swoje wykształcenie w innej szkole realnej mieszczącej się w Opawie. Następnie podjął pracę jako urzędnik administracji u hrabiego Karola Franciszka von Ballestrem. Godula stopniowo piął się po szczeblach kariery, aż w końcu został zarządcą majątku hrabiego. Początek kariery Karola Goduli zbiegł się z wynalezieniem przez Johanna Christiana Ruberga tzw. śląskiej metody wytopu cynku 15. Dało to początek niezwykle dynamicznemu rozwojowi hutnictwa tego metalu. Goduli udało się zdobyć wiedzę na temat pionierskiego procesu technologicznego. Dzięki swym umiejętnością nie tylko powiększył zarządzany majątek, ale i zaczął prowadzić interesy na własny rachunek. Udane inwestycje przyczyniły się do nadania mu przydomka króla cynku 16. Cynkownie potrzebowały, jednak paliwa w postaci węgla, co wymuszało starania o rozwój górnictwa. Stąd zapewne nabycie udziałów w polu górniczym Matylda, choć zakup 3 kuksów należy raczej postrzegać, jako lokatę kapitału, niż poważne zaangażowanie w obrębie tego nadania. Równie znany, choć nie tak zamożny, był kolejny właściciel pola hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck. Wywodził się z mieszczańskiego rodu Hencklów. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z XIV w. Wówczas ród zamieszkiwał środkowy Spisz 14 Zbiór akt gruntowych sądów w Chorzowie znajdujący się pod numerem 768 w ewidencji Archiwum Państwowego w Katowicach przeznaczony jest do konserwacji, która nastąpi w bliżej nieokreślonej przyszłości. 15 Śląska metoda wytopu cynku wprowadzała nowy typ pieca do wytopu tego metalu. Jego konstrukcja pozwalała na wprowadzanie rudy cynkowej oraz paliwa bez konieczności ochładzania konstrukcji. Nowością było również zastosowanie jako paliwa węgla kamiennego w miejsce dotychczas stosowanego węgla drzewnego. Przyczyniło się to do zwiększenia liczby kopalń, które dzięki stałym dostawom do hut cynku mogły się stabilnie rozwijać. Patrz więcej: J. Cabała, Cynk w technosferze, w: Górnictwo i geologia, Gliwice 2010, T. 5, z. 4, s J. S. Dworak, Karol Godula - pionier przemysłu cynkowego na Górnym Śląsku, Opole 1979, s

11 będący pod panowaniem austriackich Habsburgów. Hencklowie pełnili tam lokalne urzędy świeckie i kościelne. Prawdziwa kariera rodu rozpoczęła się, jednak wraz z przeniesieniem się Łazarza I Starszego do Wiednia pod koniec XVI w.. W stolicy cesarstwa przystąpił do robienia interesów na zaopatrywaniu habsburskiej armii, która w tym czasie prowadziła wojny z Turkami. Cesarzowi przysłużył się również jako bankier udzielając pokaźnych kredytów wojennych. Kiedy Rudolf II nie mógł ich spłacić, więc nadał Łazarzowi ziemie na Górnym Śląsku. Były to: Bytom, Tarnowskie Góry i Bogumin. Jego syn, Łazarz II Młodszy uzyskał na początku XVII w. tytuły szlacheckie. Najpierw w 1636 r. dziedziczny tytuł barona, a następnie w 1651 r. dziedziczny tytuł hrabiego. Wraz z tytulaturą zmieniono rodowy herb oraz dodano nazwisko odmiejscowe von Donnersmarck. Na przestrzeni kolejnych dekad linia śląska uległa podziałowi na linie: bogumińską, bytomsko-siemianowicką oraz tarnogórsko-świerklaniecką. Potomkiem tej ostatniej był Karol Łazarz. Hrabia oprócz powiększania areału dóbr ziemskich inwestował również w przemysł. Pierwsze przedsięwzięcia zlokalizowane były na Czarnym Lesie, Chropaczowie i Lipinach, a więc wokół nadania Matylda 17. Samo pole górnicze pozostawało niezagospodarowane. Karol Łazarz traktował Matyldę prawdopodobnie, jako lokatę kapitału z przeznaczeniem do przyszłej eksploatacji. Hrabia nie podjął, jednak decyzji o rozpoczęciu wydobycia do końca sprawowania kontroli nad majątkiem, czyli do 1848 r. Wówczas przekazał całość dóbr ziemskich i inwestycji przemysłowych synowi, Guidonowi Henckel von Donnersmarck. U podstaw tej decyzji leżało zadłużenie majątku, śmierć pierworodnego syna (Guido był drugi w kolejności) oraz rewolucja Wiosny Ludów 18. Była to posunięcie dość odważne, bowiem Guido przejmując spuściznę ojca miał zaledwie 18 lat. Młodość w tym przypadku nie stanowiła, jednak przeszkody, a raczej zaletę, ponieważ młody Henckel przystąpił do energicznych działań mających na celu oddłużenie majątku. W tym celu udał się do Paryża, gdzie nawiązał kontakty z finansjerą francuską i belgijską. Efektem działań Guido było założenie w 1853 r. pierwszej na Górnym Śląsku spółki akcyjnej pod nazwą Śląska Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Cynkowni (Schlesische Aktiengesellschaft für Berg und Zinkhütebetrieb; dalej: SAG). Spółka wykupiła od Guidona część hut, kopalń i pól górniczych, jednak nie stracił on nad nimi całkowitej kontroli. Nie miał wprawdzie pakietu kontrolnego, lecz do końca życia obejmował stanowisko prezesa rady 17 A. Kuzio-Podrucki, Henckel von Donnersmarckowie. Kariera i fortuna rodu, Bytom 2003, s , Ibidem, s

12 nadzorczej. SAG wykupiła również w 1857 r. udziały Henckla w polu Matylda, a w 1874 r. pozostałą część będącą w rękach spadkobierców Karola Goduli 19. Guidon Henckel von Donnersmarck, jako jeden z najważniejszych przemysłowców był również członkiem Górnośląskiego Związku Przemysłowców Górniczo-Hutniczych (Oberschlesischer Berg- und Hüttenmänischer Verein; dalej: OBHV) z siedzibą w Królewskiej Hucie. Związek powstał w 1854 r. dla wymiany doświadczeń w zakresie prowadzenia działalności górniczo-hutniczej. Po reformie wewnętrznej w 1861 r. OBHV reprezentował również interesy przemysłowców w kręgach politycznych. Związek domagał się m. in. ułatwienia dostępu do rynku wewnątrzniemieckiego poprzez inwestycje rzeczne oraz obniżenie taryf przewozowych na kolei. Po kolejnej zmianie statutu Związku umożliwiono w latach 80. XIX w. członkostwo zakładom przemysłowym. Wówczas członkiem związku została sama Spółka. Reprezentował ją radca górniczy o nazwisku Scherbening mając do dyspozycji 57 głosów spośród 605, jakie należały do największych spółek i związków w okręgu 20. SAG rozpoczęła przygotowania do eksploatacji pola w 1855 r. Podczas ich trwania otrzymano pierwszy urobek. W 1876 r. przyłączono do pola Matylda okoliczne nadania: König Saul, Quintoforo, Franz, Merkur oraz Paris 21. Najstarszym nadaniem było pole König Saul położone na północ i północny-zachód od Matyldy. Utworzono je w 1825 r., a pierwszymi właścicielami była firma Spadkobiercy Gieschego (Georg von Giesches Erben) oraz król bawarski Maksymiliana Józef. W tym samym roku podjęto eksploatację. Rok później pole wykupił Karol Łazarz, natomiast jego syn Guido w latach stopniowo odsprzedawał udziały na rzecz SAG. Kopalnia König Saul obejmowała obszar ponad 1 km2. Rozciągała się od dzisiejszych ogródków działkowych między ulicami Chorzowską i Wiosenną na południu po skrzyżowanie ulic Kościelnej i Armii Ludowej na Chropaczowie. Jego zachodnia granica przebiegała ukośnie przez ulice: dr Bukowego, Barlickiego i Świerczyny na Lipinach, a wschodnia przecinała obecny Lasek Chropaczowski 22. Nazwa kopalni nawiązywała do króla Saula, pierwszego monarchy Izraela wzmiankowanego w Starym Testamencie 23. Od zachodu Matylda sąsiadowała z polem Franz. Zostało ono nadane w 1835 r., a właścicielami był Karol Łazarz oraz drobni przedsiębiorcy. W latach tych ostatnich 19 Ibidem, s F. Biały, Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych , Katowice 1963, s APK 348/67, Księga nieszczęśliwych wypadków, Lipiny , p APK 396/OBB III 186, sek A. Lemaire, Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998, s

13 wykupił Karol Godula. Po nim udziały odziedziczyła Joanna Gryzik. W 1857 r. SAG wykupiła udziały od Karola Łazarza, a w 1872 r. od Joanny Gryzik. Fedrunek na polu rozpoczęto już w roku jego nadania. Obejmowało ono ponad 0,5 km2 rozciągając się na obszarze dzisiejszych nieużytków w obrębie ulic: Uroczysko i Przemysłowa. Na zachód od pola Franz znajdowały się dwa mniejsze pola: Merkur i Quintoforo. Zajmowały powierzchnię 0,1 oraz 0,2 km2. Pole Merkur zatwierdzono w 1836 r. Pierwszymi właścicielami był Karol Łazarz wraz z grupą kupców. Rok później udziały kupców nabył Karol Godula, a następnie udziały obu właścicieli, podobnie jak w przypadku pola Franz, nabyła SAG. Wydobycie prowadzono od 1871 r. Pole miało nieregularny kształt obejmując nieużytki i hałdę znajdujące się przy dzisiejszej ul. Kolejowej (obszar dawnej Kolonii Dworcowej Eisenbahn Colonie). Pole Quintoforo nadano w 1826 r. staraniem Karola Łazarza. W 1857 r. całość udziałów od Guidona wykupiła SAG. Kopalnię fedrowano z przerwami od 1828 r. Obejmowała ona obszar obecnej hałdy, większość terenu późniejszego Pola Zachód z szybem Joseph oraz część wydziału IV huty Silesia (później Silesia II). Nazwa pola stanowiła łacińską wersję nazwiska odmiejscowego rodu Hencklów. Na północ od pól Merkur i Quintoforo, a na zachód od pola König Saul rozciągało się pole Paris. Utworzone w 1855 r. przez Guidona Henckel von Donnersmarck i sprzedane SAG w 1857 r. było fedrowane od 1861 r. Obejmowało identyczny obszar jak nadanie König Saul osiągając ponad 1 km 2 powierzchni. Nadanie sięgało na północy pogranicza obecnej północnej zabudowy Lipin i tzw. ajski, przecinając teren ogródków działkowych. Na południu sięgało po zakłady cynkowe Silesia oraz część zakładu głównego Pola Zachód wraz z szybem Kaiser Wilhelm i Barbara. Na wschodzie opierało się o pole König Saul, a na zachodzie jego granica była zbliżona do obecnej granicy miast Świętochłowice i Ruda Śląska. Pole otrzymało nazwę Paris prawdopodobnie w celu upamiętnienia wizyty Guidona w stolicy Francji, która dała podstawy do stworzenia SAG. Oprócz tego przyłączono jeszcze dwa niewielkie obszary. Pierwszy położony był przy polu Quintoforo (Zumuthung bei Quintoforo), a drugi nadany w 1866 r. był poszerzeniem pola Matylda (Erweiterung Mathilde) 24. Połączone pola utworzyły nową kopalnię pod nazwą Zjednoczona Matylda (Vereinigte Mathilde). Wydobycie skoncentrowano na dawnym polu Matylda, jak również przystąpiono do drążenia nowych szybów na pograniczu pól Quintoforo i Paris. Gdy prace zakończono kopalnia podzieliła się na dwa pola wydobywcze: Wschód i Zachód. Granica między nimi przebiegała wzdłuż głównego uskoku na linii północ-południe, który przebiegał przez obszar 24 APK 396/OBB III 186, sek

14 Piaśnik. Transport kolejowy obsługiwany był poprzez stację Chebzie. Wagony dla Pole Wschód odstawiano na bocznicę Matylda, a dla Pola Zachód na bocznicę Zachodnią 25. Oba pola posiadały też własną administrację, prowadziły oddzielną korespondencję oraz biuro zamówień. Faktycznie, więc były to dwie oddzielne kopalnie mogące samodzielnie prowadzić wydobycie. Tak też traktowane były przez władze górnicze, które wymagały, aby wszelkie doniesienia, wnioski, pisma i tym podobne były przekazywane z obu pól osobno 26. Kolejne zmiany własnościowe zaszły po podziale Górnego Śląska w 1922 r. Własność SAG została wówczas przecięta granicą państwową, co spowodowało podział spółki na dwa inne podmioty funkcjonujące na obszarze nowopowstałych państw. W Republice Weimarskiej było to Śląskie Kopalnie i Huty S.A. (Schlesische Bergwerks- und Hüten- Aktiengesellschaft; w skrócie Schlesag) z siedzibą w Bytomiu, zaś w Rzeczpospolitej Polskiej Śląskie Kopalnie i Cynkownie S.A. w Katowicach. Kopalnia Zjednoczona Matylda weszła w skład drugiej spółki 27. Zakład nie zmienił przy tym nazwy pomijając fakt jej spolszczenia. Wydobycie prowadzono nadal na dwóch polach. Taki stan utrzymywał się do 1932 r., kiedy zlikwidowano Pole Wschód 28. Podjęcie tej decyzji planowano już od 1920 r., kiedy opracowano koncepcję zespolenia obu zakładów wydobywczych. Było to motywowane niewielką ilością złóż węgla jakie pozostały w najdłużej eksploatowanej części kopalni. Przez lata podejmowano, więc kosztowne inwestycje mające na celu skoncentrować wydobycie na Polu Zachód. Pewnym ułatwieniem podczas prowadzonych robót była duża ilość dróg transportowych w części wschodniej, które pozostały po zakończonym wydobyciu. Zgodnie z planem konsolidacji przewidywano redukcję kosztów produkcji. Wynikały one nie tylko z ograniczenia ilości szybów wyciągowych, lecz także z likwidacji sortowni, ekspedycji oraz administracji na Polu Wschód. Cięcie kosztów podyktowane było również chęcią lepszego konkurowania na rynkach zewnętrznych. Po zatrzymaniu Pola Wschód kopalnia utrzymała nazwę Zjednoczona Matylda. Ujednoliciła się, jednak jej lokalizacja, którą od tej pory były wyłącznie Lipiny 29. Stabilność własnościowa połączona z rezerwą kapitałową niezbędną dla licznych inwestycji technicznych była podstawą pomyślnego rozwoju kopalni Matylda od czasu jej uruchomienia. Bez wątpienia najważniejszym momentem w działalności zakładu była 25 APK 348/26, Lieferung von Dreikantlitzenseilen für die Forderanlage Schacht II Mathilde Ostfeld, [miejsce nieznane] 17 sierpień 1927, p ; Turbo-Kompressoranlage Mathilde Westfeld, Beuthen 23 Juli 1927, p APK 348/3, [Pismo z OUG], Królewska Huta 16 kwiecień 1928, p J. Jaros, Historia górnictwa węglowego w Zagłębiu Górnośląskim w latach , Katowice 1969, s APK 348/67, Księga nieszczęśliwych wypadków, Lipiny , p APK 348/5, [Pismo do OUG], Katowice 3 grudzień 1931 r., p

15 konsolidacja okolicznych pól górniczych. Umożliwiło to otwarcie drugiego pola wydobywczego fedrującego niedostępne do tej pory złoża. Przez kolejne dekady pogłębiano istniejące szyby oraz drążono nowe. Inwestycje nie ominęły żadnego elementu ruchu zakładu powodując jego stopniową mechanizację. Cały ten rozległy i złożony proces został opisany w kolejnym rozdziale. 15

16 Rozdział II. Produkcja 1. Udostępnienie złoża. W omawianym okresie na obszarze pola kopalni Matylda oraz pól dzierżawnych kopalń Śląsk i Paulus Hohenzollern fedrowano węgiel z kilku warstw. Zgodnie z aktualnym systemem numeracji ustalonym po II wojnie światowej były to warstwy: rudzka (nr 4), siodłowa (nr 5) i porębska (nr 6). Każda z nich dzieliła się na kilka pokładów. Dla rozróżnienia oznaczone były według trzycyfrowej numeracji, w której pierwszą liczbę stanowił numer warstwy. Tym sposobem warstwa rudzka, to grupa 400, siodłowa 500, a porębska 600. Numeracja wprowadzona była w kierunku odwrotnym do stratygraficznego, co oznacza, że im wyższa liczba tym dany pokład znajdował się głębiej 30. Zatem kopalnia Matylda eksploatowała pokłady: 415 König Saul (dzielący się na trzy części: ławę górną, leżący i ławę dolną), 416 Georg, 417 Silesia, 418 podzielony na dwie ławy, z których każda miała własną nazwę, a mianowicie: Veronika i Hoffnung (Nadzieja), 419 Blücher (podzielony na ławę górną i dolną), 501 Gerhard, Heintzmann, 506 Pelagia (Pelagie), 507 Siodło górne, 510 Siodło dolne, 610 Andreas I, 615 Andreas II 31. Poszczególne pokłady węgla oddzielone były innymi skałami (łupki, piaskowce, dolomity, itp.), a całość poddana silnym deformacjom na przestrzeni milionów lat kiedy kształtował się obecny układ geologiczny. Ich efektem były m. in.: wypiętrzenia (siodła), zagłębienia (niecki), rozczepienia pokładów (tworzące wymienione powyżej ławy), jak również uskoki powodujące pionowe przesunięcia warstw 32. Na obszarze pola górniczego kopalni Matylda występowało wiele uskoków, które dzieliły je na osobne części. Najważniejszym z nich był uskok główny wysokości 90 m na linii północ południe, według którego przyjmowano podział kopalni na Pole Wschód i Pole Zachód 33. Przebiegał on około 80 m na zachód od dzisiejszej ulicy Wojciecha Korfantego ciągnąc się od strony Chropaczowa w kierunku Uroczyska R. Gradziński, O systemie numeracji pokładów węgla w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym i jego stosowaniu, Przegląd Geologiczny, nr 5, 1994, s WUG kt-s2. 32 Skutkiem tego, na tej samej głębokości mogą być eksploatowane dwa różne pokłady, np. odrzuconą część pokładu pokładu Nadzieja fedrowano razem z głębszym pokładem Blücher. Patrz: Jahrbuch des Schlesischen Vereins für Berg- und Hüttenwesen, Breslau 1860, s. 284 (dalej: JSVBH; zaś odwołanie do rocznika i strony, np.: 284/60). 33 APK 348/67, Księga nieszczęśliwych wypadków, Lipiny , p WUG pok504-s9. 16

17 Tak więc, na kopalni Matylda: stosunki zalegania pokładów są dosyć nieregularne; skoki, niecki i wyklinanie się [pokładów węgla przyp. AZ] utrudniają eksploatację i pociągają za sobą udostępnienie kawałka pokładu przez szybik lub przekop (Die Lagerungsverbältnisse sind recht unregalmässige; Sprünge, Mulden und Verdrückungen erschweren den Betrieb und bedingen die Lösung der einzelen Flötzstüscke durch Gesenke oder Querschläge) 35. Tak skomplikowaną strukturę udostępniało kilka szybów, jak również wzmiankowane szybiki stanowiące wewnątrzkopalniane połączenia między pokładami bez wylotu na powierzchnię. Na Polu Wschód znajdowały się trzy szyby główne o numerach: I, II i III oraz szyby peryferyjne, na północy: Köhler, Holz, Winczek i Nord, a na południu szyb Locomobil. Zakład główny znajdował się na północ od ówczesnych zabudowań Świętochłowic, na obszarze dzisiejszej dzielnicy Piaśniki, około 120 m na południe od szosy z Lipin (dziś ul. Krasickiego) i 260 m na zachód od szosy z Świętochłowic do Bytomia (dziś ul. Bytomska) 36. Szyby I i II położone były względem siebie na linii północny-wschód południowy-zachód w odległości około 15 m, przy czym bardziej ku północy i wschodowi wysunięty był Szyb II. W ich osi około 25 m od Szybu I wydrążono Szyb III 37. Najbliższym szybem peryferyjnym, znajdującym się około 70 m na południe od zakładu wydobywczego, za torami kolejowymi Pola Wschód, był szyb Locomobil. Nazwa szybu pochodzi prawdopodobnie od pracującej przy nim lokomobili. Była to maszyna parowa ustawiona na kołach i ciągniętą przez zaprzęg konny. Dzięki temu można ją było naprzemiennie wykorzystywać do napędu różnych urządzeń znajdujących się z dala od siebie 38. W pierwszych latach istnienia kopalni pracowały na niej co najmniej dwie lokomobile o mocy 4-15 KM. Niemal pewnym jest, że używane były przy Szybie I i być może przy szybie Lokomobil, co zdaje się potwierdzać jego nazwa. W 1860 r. rozpoczęto instalować stacjonarny kołowrotek parowy (Dampfgöpel) o mocy 60 KM, który wyprodukowała Rufferschen Maschinen-Bauanstalt z Wrocławia. Zdaniem producenta mogła ponieść ciężar 1250 kg (25 ctr.) z głębokości 157 m (75 łtr.). Na kopalni początkowo nie wykorzystywano w pełni jej możliwości podnosząc z głębokości 69 m (33 łtr.) dwa naczynia w klatce (zwei 1,5 tönnigen Gefässen besetzten Schalen) o łącznej wadze 300 kg. Niedługo później głębokość wydobycia zwiększono ponad dwukrotnie do 146 m, a obciążenie do 1000 kg, zbliżając się do 35 Zeitschrift für das Berg-, Hütten- und Salinenwesen im preussischen Stäte, Berlin 1893, s. 103 (dalej: ZBHS). 36 Dzielnice miasta zostały wytyczone Uchwałą nr XLVI/305/97 Rady Miejskiej z dnia 22 grudnia 1997 roku, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 1998 roku. 37 APK 88/18, Lageplan für das Transformator- und Schalthaus auf Mathilde-Grube-Ostfeld, [miejsce nieznanae] 7 Februar 1914, p. 11; MGW/TG/A: 4170, sek. 18. Współrzędne geograficzne szybu II: N, E (wszystkie namiary geograficzne ustalone na podstawie programu Google Earth). 38 Hasło: Lokomobila, w: Mała encyklopedia powszechna, Warszawa 1969, s

18 maksymalnych osiągów maszyny. Nowe urządzenie zastąpiło działające wcześniej przy szybie Lokomobil, a w użyciu pozostała już tylko jedna o mocy 8-9 KM. Nie podnosiła klatki, a samo naczynie wydobywcze o wadze 300 kg z głębokości 52 m 39. Szyb I z czasem zatracił swoją pierwotną funkcję i służył już tylko celom wentylacji. W 1900 r. nie było przy nim stacjonarnej maszyny wyciągowej, co każe przypuszczać, że cały czas był obsługiwany przez lokomobilę. Własnej maszyny nie miał również szyb Lokomobil. Dopiero w 1898 r. postawiono nad nim niewielką wieżę zastrzałową o wysokości 9 m, a w budynku obok umieszczono kołowrotek ręczny. Szyb miał służyć, jednak nie do wydobycia, a do opuszczania drewna. Był, więc szybem materiałowym 40. Zastosowanie prymitywnej, jak na tamte czasy, technologii świadczy o jego niewielkim znaczeniu. Przy Szybie II pracowała natomiast odwadniarka o mocy 210 KM 41. Z czasem dodano mu funkcję wydobywczą. Nastąpiło to prawdopodobnie w 1869 r., z którego pochodziła maszyna wyciągowa firmy Eggels z Berlina. Pozwalała na zainstalowanie dwupiętrowej klatki, która mogła przewozić 16 osób lub 4 wózków kopalnianych. Dozwolona prędkość przewozu osób wynosiła 6 m/s, a wyciągu urobku 12 m/s. Funkcję wydobywczo-transportową miał również Szyb III, który w 1900 r., czyli niedługo po zgłębieniu, otrzymał maszynę parową działającą pod ciśnieniem 9 atmosfer produkcji Wilhelmshütte-Eulau. Dozwolono na nim transport 22 ludzi z prędkością 6 m/s lub wyciąganie 4 wózków z prędkością 16 m/s 42. Kolejny szyb, Köhler, wydrążono około 430 m na północny-zachód od zakładu głównego, 600 m od Piaśnik i 1000 m od Lipin, pośród bloków współczesnego południowego osiedla dzielnicy Piaśniki (przy budynku Korfantego 12). Jego pierwotną nazwę, którą można tłumaczyć jako Węglarz, zmieniono po podziale Górnego Śląska w 1922 r. na szyb Polny, jako że w ówczesnym czasie był otoczony przez łąki i pola uprawne 43. Szybem tym nie prowadzono, ani wydobycia, ani transportu ludzi, choć co najmniej od początku XX w. znajdował się na nim kołowrotek ręczny. Można, więc przypuszczać, że był to szyb materiałowy. Pełnił również funkcję odwadniającą podnosząc wodę pomiędzy dwoma najgłębszymi poziomami, a także wspomagając wentylację JSVBH 49/59; 284/ APK 88/8, Einrichtungzum Holzhängenauf Locomobil-Schacht der Mathilde-Grube Ostfeld, Lipine 9 August 1901, p ZBHS 59, s. 45. JSVBH 49/59; 284/ APK348/6, Betriebsplan des Steinkohlenbergwerks ver. Mathilde, Lipine 23 Juni 1906, p MGW/TG/A: 4170, sek. 18. APK 348/4, [Wykaz szybów], Lipiny November 1933, p.206. Współrzędne geograficzne szybu Köhler: N, E. 44 APK 88/12, Bau einer Transformatorenstation auf dem Köhlerschacht der Mathildegrube-Ostfeld, Lipine 1911; APK 88/25, [Budowa wentylatora na szybie Köhler],

19 Dalej na północ, pośrodku dawnej kolonii Piaśniki, w odległości 150 m od skrzyżowania szos Bytom - Świętochłowice i Królewska Huta - Chebzie (dziś ulice: Bytomska i Chorzowska) znajdował się szyb Holz (aktualnie w tym miejscu funkcjonuje centrum handlowe). Nazwę zawdzięcza swojej funkcji, ponieważ jako szyb materiałowy, służył do spuszczania w głąb kopalni drewna używanego do obudowy chodników. Po 1922 r. nie ustalono jednoznacznej praktyki nazewnictwa szybu, przez co niekiedy pozostawiano pisownię oryginalną, innym razem dokonywano jej spolszczenia do Holc lub nawet tłumaczono ją na szyb drzewny 45. Brak informacji o używanej przy nim maszynie, każe sądzić, że był zaopatrzony jedynie w kołowrotek ręczny. W odległości 390 m na północ od szybu Holz znajdował się szyb Winczek (obecnie teren zielony, w pobliżu ul. Sudeckiej i ścieżki dla pieszych prowadzącej do ul. Tatrzańskiej). Trudno ustalić pochodzenie jego nazwy, co przychodzi z większą łatwością w przypadku ostatniego z opisywanych, szybu Nord, który znajdował się 325 m na północny wschód od szybu Winczek (pośród współczesnego blokowiska tzw. Nowego Chropaczowa między budynkami: Beskidzka 5 i Karpacka 27). Był to najbardziej na północ wysunięty szyb kopalni Matylda, co tłumaczyłoby jego nazwę. Po 1922 r. nazwy obu szybów nie uległy zmianie 46. Nieznana jest funkcja obu szybów. Wiadomo jedynie, że stanowiły punkt odniesienia przy opisie prowadzonych robót podziemnych 47. Zakład wydobywczy Pola Zachód składał się również z trzech szybów, którym nadano imiona: Joseph, Kaiser Willhelm i Barbara. Oprócz tego wydrążono dwa szyby peryferyjne: Jerzy (Georg) i Roll. Istniała również jedna upadowa. Szyby główne zlokalizowane były 400 m od rynku w Lipinach, w południowej części tej ówczesnej chropaczowskiej kolonii, później samodzielnej gminy, a w końcu dzielnicy Świętochłowic. Na początku XX w. prowadziła do niech ul. Matyldy (Mathildestrasse; dziś ul. Imieli), która to nazwa, oczywiście w formie spolszczonej, utrzymała się do końca opisywanego okresu 48. Szyby, podobnie jak na Polu Wschód, były położone względem siebie na linii północny-wschód południowyzachód. 45 MGW/TG/A: 4170, sek. 19. APK 348/9, Plan ruchu Matylda-Pole Wschodnie, Lipiny 30 czerwiec 1926, p. 144, 157. APK 348/13, Plan pokładu Heintzmann, Katowice 27 czerwiec 1931, p. 21. Współrzędne geograficzne szybu Holz: N, E. 46 MGW/TG/A: 4170, sek. 19. APK 348/13, Plan pokładu Heintzmann, Katowice 27 czerwiec 1931, p. 21. Współrzędne geograficzne szybów: Winczek N, E; Nord N, E. 47 ZBHS 99, s APK 348/4, [Wykaz szybów], Lipiny November 1933, p.206. APK 337/937, [Plan osiedla], [data i miejsce nieznane], p

20 Najbardziej na północ i wschód wysunięty był szyb Kaiser Wilhelm 49. Nosił imię na cześć cesarza Wilhelma I, zatem jego nazwę zmieniono w II Rzeczpospolitej, nadając mu imię Maria. Nie wiadomo skąd wzięła się nowa nazwa szybu. Biorąc jednak pod uwagę fakt prostego tłumaczenia na język polski nazw szybów na kopalni Matylda, należałoby zwrócić uwagę na osobę rządzącego w Polsce w 1922 r., a raczej na postać jego małżonki. W tym czasie najważniejszy urząd w państwie pełniło aż trzech polityków: Józef Piłsudski, Gabriel Narutowicz oraz Stanisław Wojciechowski. Żony dwojga z nich, to znaczy: Piłsudskiego i Wojciechowskiego miały na imię Maria, co pozwalałoby wysunąć tezę, że któraś z nich została patronką dawnego szybu Kaiser Wilhelm. Rozwijając dalej tę koncepcję należałoby skłonić się do postaci Marii Wojciechowskiej z domu Kiersnowskiej, małżonki drugiego prezydenta II RP, ponieważ Maria Piłsudska z domu Koplewska zmarła w 1921 r., a sam marszałek wycofał się w tym okresie z aktywnej polityki i drugi raz stanął na ślubnym kobiercu, tym razem z Aleksandrą Szczerbińską 50. Szyb Kaiser Wilhelm był obsługiwany przez maszynę parową z 1887 r. produkcji Wilhelmshütte-Eulau pracującą pod ciśnieniem 4,5 atm. Wyciągała 2 wózki w jednopiętrowej klatce. Transportowano też nieznaną liczbę osób, jednak zaprzestano to czynić między 1914, a 1926 r 51. W odległości niespełna 50 m dalej od szybu Kaiser Wilhelm stał szyb Barbara, który zapewne wziął nazwę od imienia patronki górników, św. Barbary z Nikomedii 52. Nazwa tego szybu nie uległa zmianie do 1939 r. Wyciągano na nim za pomocą maszyny z 1909 r. produkcji Kölnische Maschinenbaugesellschaft Bayental, pracującej pod ciśnieniem 6 atm. Dopuszczono udźwig 4 wózków lub 24 osób, z prędkościami odpowiednio 16 i 6 m/s. Około 50 m dalej znajdował się szyb Józef, którego nazwy również nie zmieniono, pomijając spolszczenie pisowni 53. Pracowała na nim maszyna z 1883 r. produkcji kolońskiej fabryki pod ciśnieniem 4 atmosfer. Dopuszczono ją do wyciągu 4 wózków z prędkością 12 m/s lub 20 ludzi z prędkością 6 m/s APK 88/18, Lageplan für das Transformator- und Schalthaus auf Mathilde-Grube-Ostfeld, [miejsce nieznanae] 7 Februar 1914, p W. Suleja, Józef Piłsudski, Wrocław 2005, s APK 348/3, Kwestionariusz ws. konserwacji maszyn wyciągowych Matylda-Pole Zachód, 6 lipiec 1928, p ; APK 348/8, Betriebsplan für das Steinkohlengrube ver. Mathilde, Lipine 25 czerwiec 1913, p APK 348/9, Plan ruchu kopalni Zjedn. Matylda Pole Zachodnie, 30 czerwiec 1926, p W. Rozynkowski, O kulcie św. Barbary, w: Niedziela (edycja toruńska), nr 48/ APK 88/18, Lageplan für das Transformator- und Schalthaus auf Mathilde-Grube-Ostfeld, [miejsce nieznanae] 7 Februar 1914, p. 11; APK 348/8, Betriebsplan für das Steinkohlengrube ver. Mathilde, Lipine 25 Juni 1913, p. 251; APK 348/9, Plan ruchu kopalni Zjedn. Matylda Pole Zachodnie, 30 czerwiec 1926, p. 225; APK 348/12, Plan ruchu kopalni zjedn. Matylda, Pole Zachodnie, Katowice 27 czerwiec 1931, p APK 348/3, Kwestionariusz ws. konserwacji maszyn wyciągowych Matylda-Pole Zachód, 6 lipiec 1928, p APK 348/8, Betriebsplan für das Steinkohlengrube ver. Mathilde, Lipine 25 Juni 1913, p. 251; APK 348/9, Plan ruchu kopalni Zjedn. Matylda Pole Zachodnie, 30 czerwiec 1926, p

21 Około 660 m na zachód od szybu Kaiser Wilhelm znajdował się szyb Roll, który nie zmienił nazwy po 1922 r., a jego nazwę można tłumaczyć jako Okrągły. Szyb służył wyłącznie do przewietrzania podziemnych chodników 55. Niespełna 440 m w kierunku północnym od szybu Roll znajdował się drugi z szybów peryferyjnych Jerzy, którego nazwę w państwie polskim również spolszczono. Ustawiono koło niego maszynę z 1891 r. produkcji Wilhelmshütte-Eulau pracującą pod ciśnieniem 6 atm. Dozwolono na wyciąganie nią jednego wozu lub 6 osób z prędkością 12 i 6 m/s 56. Wszystkie z opisanych szybów Pola Zachód leżą obecnie na terenach przemysłowych, stąd trudno podać ich lokalizację według konkretnych adresów. Jako pierwsze z wymienionych drążone były szyby I i II określane wówczas jako: wydobywczy (Göpelschacht) i wodny (Kunstschacht). Prace rozpoczęto w 1855 r. od sprowadzenia ich na głębokość 29 i 39 m (odpowiednio 14 1/8 oraz 18 5/8 łatra), by w kolejnych latach dalej je pogłębiać. Szyb I w 1859 osiągnął poziom 108 m (54 łatry i 20 cali), a Szyb II w 1964 r. 91 m (71 łatrów) 57. Ponad dziesięć lat później w strukturze kopalni zaszły spore zmiany za sprawą rozszerzenia, w 1876 r., pola górniczego kopalni w kierunku zachodnim. Wchłonięte zostały eksploatowane wcześniej na tym obszarze nadania oraz ich szyby 58. Do najważniejszych należy zaliczyć trzy z nich: Joseph, Albert i Kaiser Wilhelm. Wszystkie powstały zaledwie kila lat przed połączeniem. Szyb Józef drążono w latach w miejscu wcześniejszego odwiertu doprowadzającego powietrze do bocznej odnogi Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, osiągając 54 m głębokości. Na zachód od niego, w tym samym czasie, powstał szyb Albert, który miał pełnić funkcję odwadniającą. W kolejnych latach źródła o nim milczą, co każe przypuszczać, że pełnił jedynie rolę epizodyczną 59. Ostatni z szybów Pola Zachód, Kaiser Wilhelm, w 1872 r. został doprowadzony do poziomu 69 m 60. Nowy szyb, Köhler, powstał też na Polu Wschód osiągając w 1874 r. głębokość 70 m 61. Rozbudowano przy tym już istniejące wykopy, schodząc w latach z szybami I i II do poziomu: 200 i 168 m MGW/TG/A: 4170, sek. 18; APK 348/9, Plan ruchu kopalni Zjedn. Matylda Pole Zachodnie, 30 czerwiec 1926, p. 217, MGW/TG/A: 4170, sek. 18; APK 348/3, p ; APK 348/9, Plan ruchu kopalni Zjedn. Matylda Pole Zachodnie, 30 czerwiec 1926, p ZBHS 57, s.61; 60, s. 21; 61, s. 45, 62, s. 58; 65, s. 103; 73, s. 89;. JSVBH 284/ APK 348/67, Księga nieszczęśliwych wypadków, Lipiny , p Zeitschrift des Oberschlesischen Berg- und Hüttenmännischen Vereins, R. 10, 1871, nr 9, s (dalej: ZOBHV) 60 ZBHS 73, s ZBHS 75, s ZBHS 74, s. 85; 75, s

22 W kolejnej dekadzie głębienie szybów przebiegało w ograniczonym zakresie. Najgłębszy poziom wydobywczy Pola Wschód znajdował się na 225 m, do którego musiano sprowadzić Szyb I oraz najprawdopodobniej Szyb II. Na Polu Zachód fedrowano zaś pokład Heintzmann, nie przygotowując jeszcze pokładu Pelagia, co w połączeniu z brakiem informacji o prowadzonych robotach, każe przypuszczać, że w ogóle ich nie podejmowano 63. Zmieniło się to diametralnie pod koniec XIX i na początku XX w. Na Polu Wschód pogłębiano wówczas szyb Köhler sprowadzając go w 1906 r. do poziomu 250 m, a niedługo później, w latach , do 348 m 64. Pod koniec XIX w. źródła po raz pierwszy donoszą o szybie III, który w 1898 r. miał 250 m głębokości, a w 1913 r. ustalił swoją głębokość do końca omawianego okresu na 348 m 65. Pierwszy raz wymienione zostają również dwa szyby peryferyjne: Holz i Winczek, które w 1908 r. miały odpowiednio: 149 i 239 m głębokości 66. Pierwszy z nich w 1926 r. został pogłębiony do 240 m, a drugi pozostał na wskazanej głębokości do 1939 r 67. Niejasna jest za to sprawa pogłębiania najstarszych szybów I i II. Pewnym jest, że w 1891 r. na Polu Wschód pracowano na czterech poziomach, przy czym najgłębszy z nich, 252 m, udostępniony był przez odbudowę podpoziomową szybikową (durch Unterwerksbau), zatem do tej głębokości nie sięgał żaden szyb idący z powierzchni, a tylko wewnątrzkopalniane szybiki. Natomiast plan przewietrzania kopalni z 1912 r. przedstawia już oba szyby doprowadzone do poziomu 252 m. Jako, że dostępne plany ruchu nie odnotowują od 1900 r. głębienia wspomnianych szybów, stosowne prace musiano wykonać w ciągu ostatniej dekady XIX w 68. Okres ten można zawęzić opierając się na wzmiance z 1892 r., która wymienia najgłębszy poziom wydobywczy już bez żadnej adnotacji, sugerując że doprowadzono tam, co najmniej jeden z szybów Pola Wschód 69. Zastanawia, jednak brak jakiejkolwiek informacji odnośnie prowadzonych robót, co każe pozostawić owo zawężenie w sferze domysłów. Niezależnie od czasu zgłębiania szybów, prace te były ostatnimi do 1939 r. 63 ZBHS 91, s APK348/6, Betriebsplan des Steinkohlenbergwerks ver. Mathilde, Lipine 23 Juni 1906, p. 258; APK 348/7, Betriebsplan für das Steinkohlenbergwerk ver. Mathilde, Lipine 20 Juni 1910, p. 258, APK 348/8, Nachtrag III zum Betriebsplan der ver. Mathildegrube, Lipine 11 Oktober 1913, p. 296; ZBHS 99, s. 102; 13, s. 74; 14, s MGW/TG/A: 4170, sek APK 348/4, [Wykaz szybów], Lipiny listopad 1933, p.206; APK 348/9, Plan ruchu Matylda-Pole Wschodnie, Lipiny 30 czerwiec 1926, p APK 348/8, Wetterverteilung der ver. Mathlide Ostfeld, Lipine 17 Juni 1912; APK 348/6-9, 13; ZBHS 92, s ZBHS 93, s

Kadry tel: Planistka tel Sekretariat Tel Dyrekcja:

Kadry tel: Planistka tel Sekretariat Tel Dyrekcja: Spółka Restrukturyzacji Kopalń Spółka Akcyjna w Bytomiu Oddział w Mysłowicach Kopalnia Węgla Kamiennego Mysłowice ul. Tadeusza Boya Żeleńskiego 95, 40-750 Katowice Kadry tel: 32 420-86-10 Planistka tel.

Bardziej szczegółowo

Projekt innowacyjnej podziemnej kopalni węgla kamiennego

Projekt innowacyjnej podziemnej kopalni węgla kamiennego Projekt innowacyjnej podziemnej kopalni węgla kamiennego w granicach zatwierdzonej dokumentacji geologicznej złoża węgla kamiennego Oświęcim-Polanka 1 KOPEX GROUP KOPEX-EX-COAL Warszawa 24 czerwiec 2015

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie ze stażu naukowo-technicznego

Sprawozdanie ze stażu naukowo-technicznego dr inż. Edyta Brzychczy mgr inż. Aneta Napieraj Katedra Ekonomiki i Zarządzania w Przemyśle Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Sprawozdanie

Bardziej szczegółowo

NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ

NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ - Wrocław ul. Małachowskiego 11 grunt zabudowany budynkiem magazynowo usługowym NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ Kliknij i zlokalizuj na mapie Cena: 2 859 000,00 zł Powierzchnia gruntu: 0, 2804 ha Powierzchnia

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA TECHNICZNA SIEMAG TECBERG OBSŁUGUJE WŁASNY WYCIĄG SZYBOWY

INFORMACJA TECHNICZNA SIEMAG TECBERG OBSŁUGUJE WŁASNY WYCIĄG SZYBOWY INFORMACJA TECHNICZNA SIEMAG TECBERG OBSŁUGUJE WŁASNY WYCIĄG SZYBOWY (SEDRUN, SZWAJCARIA) WWW.SIEMAG-TECBERG.COM INFORMACJA TECHNICZNA SIEMAG TECBERG OBSŁUGUJE WŁASNY WYCIĄG SZYBOWY Górniczy wyciąg szybowy

Bardziej szczegółowo

Skonsolidowane sprawozdanie z płatności na rzecz administracji publicznej w 2016 r.

Skonsolidowane sprawozdanie z płatności na rzecz administracji publicznej w 2016 r. Skonsolidowane sprawozdanie z płatności na rzecz administracji publicznej w 2016 r. Działalność Grupy Enea W obrębie Grupy Kapitałowej Enea funkcjonuje pięć wiodących podmiotów odpowiadających za poszczególne

Bardziej szczegółowo

Historia ziemi i powiatu tarnogórskiego

Historia ziemi i powiatu tarnogórskiego Historia ziemi i powiatu tarnogórskiego Najstarszą osadą w okolicy są Repty, o których wspomniano w bulli papieskiej z 1201 r. W 1327 r. księstwo bytomskie, wraz z okolicami dzisiejszych Tarnowskich Gór

Bardziej szczegółowo

Zagrożenia pogórnicze na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w rejonie Piły-Młyna (woj. Kujawsko-Pomorskie)

Zagrożenia pogórnicze na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w rejonie Piły-Młyna (woj. Kujawsko-Pomorskie) Zagrożenia pogórnicze na terenach dawnych podziemnych kopalń węgla brunatnego w rejonie Piły-Młyna (woj. Kujawsko-Pomorskie) dr inż. A.Kotyrba, dr inż. A.Frolik dr inż. Ł.Kortas, mgr S.Siwek Główny Instytut

Bardziej szczegółowo

Klimatyzacja centralna w Lubelskim Węglu Bogdanka S.A.

Klimatyzacja centralna w Lubelskim Węglu Bogdanka S.A. Klimatyzacja centralna w Lubelskim Węglu Bogdanka S.A. Zmiany wielkości kopalni Bogdanka O.G. Ludwin 78,7 km 2 O.G. Puchaczów V 73,4 km 2 O.G. razem 161,5 km 2 O.G. Stręczyn 9,4 km 2 1 Czynne wyrobiska

Bardziej szczegółowo

Skonsolidowane sprawozdanie z płatności na rzecz administracji publicznej w 2017 r.

Skonsolidowane sprawozdanie z płatności na rzecz administracji publicznej w 2017 r. Skonsolidowane sprawozdanie z płatności na rzecz administracji publicznej w 2017 r. Działalność Grupy Enea W obrębie Grupy Kapitałowej Enea funkcjonuje sześć wiodących podmiotów odpowiadających za poszczególne

Bardziej szczegółowo

MONARCHIA KAZIMIERZA WIELKIEGO ( )

MONARCHIA KAZIMIERZA WIELKIEGO ( ) Uniwersytet Wrocławski Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Instytut Historii Państwa i Prawa Zakład Historii Administracji Studia Stacjonarne Administracji pierwszego stopnia Agata Jamróz MONARCHIA

Bardziej szczegółowo

Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. Marek Zawartka, Arkadiusz Grządziel

Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. Marek Zawartka, Arkadiusz Grządziel Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. Marek Zawartka, Arkadiusz Grządziel Wykonane w czerwcu 2012r kontrole stanu obmurza szybu Kazimierz I przy pomocy kamer, wykazały wystąpienie dopływu wody (oszacowane

Bardziej szczegółowo

Andrzej Jezierski. Cecylia Leszczyńska HISTORIA

Andrzej Jezierski. Cecylia Leszczyńska HISTORIA Andrzej Jezierski Cecylia Leszczyńska HISTORIA Wydawnictwo Key Text Warszawa 2003 Spis treści Od autorów 13 Rozdział 1 Polska w średniowieczu 1.1. Państwo 15 1.2. Ludność 19 1.2.1. Zaludnienie 19 1.2.2.

Bardziej szczegółowo

Po odrodzeniu w II RP panowała niezwykle trudna sytuacja gospodarcza. I wojna światowa i walki o granice przyniosły ogromne zniszczenia w kraju.

Po odrodzeniu w II RP panowała niezwykle trudna sytuacja gospodarcza. I wojna światowa i walki o granice przyniosły ogromne zniszczenia w kraju. Po odrodzeniu w II RP panowała niezwykle trudna sytuacja gospodarcza. I wojna światowa i walki o granice przyniosły ogromne zniszczenia w kraju. Ponadto poziom rozwoju w Polsce nie był równy. W zaborze

Bardziej szczegółowo

MODERNIZACJA INFRASTRUKTURY TRAMWAJOWEJ I TROLEJBUSOWEJ W AGLOMERACJI GÓRNOŚLĄSKIEJ WRAZ Z INFRASTRUKTURĄ TOWARZYSZĄCĄ ETAP I i II

MODERNIZACJA INFRASTRUKTURY TRAMWAJOWEJ I TROLEJBUSOWEJ W AGLOMERACJI GÓRNOŚLĄSKIEJ WRAZ Z INFRASTRUKTURĄ TOWARZYSZĄCĄ ETAP I i II MODERNIZACJA INFRASTRUKTURY TRAMWAJOWEJ I TROLEJBUSOWEJ W AGLOMERACJI GÓRNOŚLĄSKIEJ WRAZ Z INFRASTRUKTURĄ TOWARZYSZĄCĄ ETAP I i II PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ ZE ŚRODKÓW FUNDUSZU SPÓJNOŚCI

Bardziej szczegółowo

Warszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 729 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH 1) z dnia 20 czerwca 2012 r.

Warszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 729 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH 1) z dnia 20 czerwca 2012 r. DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 729 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH 1) z dnia 20 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych informacji oraz rodzajów

Bardziej szczegółowo

Powiatowy Urząd Pracy w Chorzowie INWESTYCJA W CZŁOWIEKA W DZIAŁANIACH PUBLICZNYCH SŁUŻB ZATRUDNIENIA NA PRZYKŁADZIE MIASTA CHORZÓW

Powiatowy Urząd Pracy w Chorzowie INWESTYCJA W CZŁOWIEKA W DZIAŁANIACH PUBLICZNYCH SŁUŻB ZATRUDNIENIA NA PRZYKŁADZIE MIASTA CHORZÓW INWESTYCJA W CZŁOWIEKA W DZIAŁANIACH PUBLICZNYCH SŁUŻB ZATRUDNIENIA NA PRZYKŁADZIE MIASTA CHORZÓW POLSKA Podział na 16 województw 2,2 mln osób bezrobotnych 13,5% stopa bezrobocia (marzec 2014r.) 38,2 mln

Bardziej szczegółowo

HISTORIA MUZEUM ŚLĄSKIEGO W KATOWICACH

HISTORIA MUZEUM ŚLĄSKIEGO W KATOWICACH HISTORIA MUZEUM ŚLĄSKIEGO W KATOWICACH Przemysław Smyczek - Dyrektor Wydziału Kultury Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego Katowice, 8 lutego 2013 r. 1924 rok powołanie Towarzystwa Muzeum Ziemi Śląskiej,

Bardziej szczegółowo

Ogólny zarys koncepcji rachunku ABC w kopalni węgla kamiennego

Ogólny zarys koncepcji rachunku ABC w kopalni węgla kamiennego Ogólny zarys koncepcji rachunku ABC w kopalni węgla kamiennego Mogłoby się wydawać, iż kopalnia węgla kamiennego, która wydobywa teoretycznie jeden surowiec jakim jest węgiel nie potrzebuje tak zaawansowanego

Bardziej szczegółowo

NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ

NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ - Wrocław ul. Małachowskiego 1-9 grunt zabudowany budynkami biurowo -magazynowymi NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ Kliknij i zlokalizuj na mapie Cena: 10 036 000,00 zł Powierzchnia gruntu: 0,4235 ha Powierzchnia

Bardziej szczegółowo

Marian Turek. Techniczna i organizacyjna restrukturyzacja kopalń węgla kamiennego

Marian Turek. Techniczna i organizacyjna restrukturyzacja kopalń węgla kamiennego Marian Turek Techniczna i organizacyjna restrukturyzacja kopalń węgla kamiennego GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Katowice 2007 1 Spis treści Od Autora... 7 Wprowadzenie... 8 ROZDZIAŁ 1 Warunki restrukturyzacji

Bardziej szczegółowo

Prezentacja projektu: Logistyka Bytom. GC Investment, Katowice, 2014

Prezentacja projektu: Logistyka Bytom. GC Investment, Katowice, 2014 Prezentacja projektu: Logistyka Bytom GC Investment, Katowice, 2014 1 Lokalizacja: Górny Śląsk Powierzchnia: 1 218 km 2 Liczba ludności: 1 978,6 tys. Najatrakcyjniejszy subregion w Polsce - wg. raportu

Bardziej szczegółowo

NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ

NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ - Wrocław ul. Małachowskiego 1-9 grunt zabudowany budynkami biurowo -magazynowymi NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ Kliknij i zlokalizuj na mapie Powierzchnia gruntu: 0,4235 ha Powierzchnia zabudowań: 7 890 m2

Bardziej szczegółowo

Dz.U Nr 53 poz. 556 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW

Dz.U Nr 53 poz. 556 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW Kancelaria Sejmu s. 1/1 Dz.U. 1999 Nr 53 poz. 556 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 15 czerwca 1999 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia wałbrzyskiej specjalnej strefy ekonomicznej.

Bardziej szczegółowo

WŁADCY CZECH I WĘGIER GENEALOGIA

WŁADCY CZECH I WĘGIER GENEALOGIA GENEALOGIA 1 Pamięci Marii Krystyny Habsburg 2 GENEALOGIA PRZEMYSŁAW JAWORSKI 2012 3 4 ZAMIAST WSTĘPU Książka ta przedstawia genealogię władców panujących w sąsiadujących ze sobą królestwach Czech i Węgier,

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO 2013 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I BARDZO DOBRE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH

KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO 2013 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I BARDZO DOBRE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH Bogdanka, 20 marca 2014 KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO 2013 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I BARDZO DOBRE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH Grupa Kapitałowa Lubelskiego Węgla BOGDANKA,

Bardziej szczegółowo

Ziemie polskie w latach

Ziemie polskie w latach Ziemie polskie w latach1815-1830 1. Sprawa polska na kongresie wiedeńskim 1. Z części ziem Ks. Warszawskiego utworzono Królestwo Polskie związane unią personalną z Rosją 2. Z Krakowa i okolicznych ziem

Bardziej szczegółowo

(IMPALA PLATINUM LIMITED, ILLOVO, AFRYKA POŁUDNIOWA)

(IMPALA PLATINUM LIMITED, ILLOVO, AFRYKA POŁUDNIOWA) INFORMJA TECHNICZNA TECHNIKA WYDOBYCIA ORAZ ROZWIĄZANIA Z ZAKRESU UTRZYMANIA I WYMIANY LIN NOŚNYCH I WYRÓWNAWCZYCH (IMPALA PLATINUM LIMITED, ILLOVO, AFRYKA POŁUDNIOWA) WWW.SIEMAG-TECBERG.COM INFORMJA TECHNICZNA

Bardziej szczegółowo

Wniosek w sprawie podziału zysku netto za 2011 r.

Wniosek w sprawie podziału zysku netto za 2011 r. Bogdanka, 19 marca 2012 r. Zwyczajne Walne Zgromadzenie Lubelski Węgiel Bogdanka S.A. Wniosek w sprawie podziału zysku netto za 2011 r. Zarząd Lubelski Węgiel Bogdanka S.A przedkłada wniosek wraz z uzasadnieniem

Bardziej szczegółowo

Koło historyczne 1abc

Koło historyczne 1abc Koło historyczne 1abc Autor: A.Snella 17.09.2015. Zmieniony 05.10.2016.,,Kto nie szanuje i nie ceni swojej przeszłości, ten nie jest godzien szacunku, teraźniejszości ani prawa do przyszłości.'' JÓZEF

Bardziej szczegółowo

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 161184 (13) B1 21) Numer zgłoszenia: 281354 (51) In tc l5: Urząd Patentowy (22) Data zgłoszenia: 08.09.1989 Rzeczypospolitej Polskiej (54) Platforma

Bardziej szczegółowo

Jasło ul. Towarowa 35. Nieruchomość na sprzedaż Wizualizacje zostały wykonane przy wykorzystaniu oprogramowania Google Earth "Image 2015 DigitalGlobe

Jasło ul. Towarowa 35. Nieruchomość na sprzedaż Wizualizacje zostały wykonane przy wykorzystaniu oprogramowania Google Earth Image 2015 DigitalGlobe Jasło ul. Towarowa 35 Nieruchomość na sprzedaż Wizualizacje zostały wykonane przy wykorzystaniu oprogramowania Google Earth "Image 2015 DigitalGlobe PODSTAWOWE INFORMACJE Miejscowość Jasło Ulica, nr budynku

Bardziej szczegółowo

Katowice Ligocka. Oferta inwestycyjna

Katowice Ligocka. Oferta inwestycyjna Oferta inwestycyjna Katowice Ligocka Strona 1 1 O Katowicach Dziesiąte miasto w kraju pod względem ludności, 314 500 mieszkańców. Katowice leżą w centrum największej aglomeracji w Polsce 2,8 mln ludzi.

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI 1) z dnia 26 kwietnia 2004 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI 1) z dnia 26 kwietnia 2004 r. Dz.U.04.94.925 2006.12.26 zm. Dz.U.2006.226.1653 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAW WEWNĘTRZNYCH I ADMINISTRACJI 1) z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych informacji oraz rodzajów dokumentów,

Bardziej szczegółowo

Inwentaryzacja wyrobisk górniczych mających połączenie z powierzchnią usytuowanych terenach zlikwidowanych podziemnych zakładów górniczych

Inwentaryzacja wyrobisk górniczych mających połączenie z powierzchnią usytuowanych terenach zlikwidowanych podziemnych zakładów górniczych Inwentaryzacja wyrobisk górniczych mających połączenie z powierzchnią usytuowanych terenach zlikwidowanych podziemnych zakładów górniczych Piotr Kujawski Próby identyfikacji obszarów zagrożenia Raport

Bardziej szczegółowo

Co to są wspólnoty gruntowe?

Co to są wspólnoty gruntowe? Co to są wspólnoty gruntowe? 1.Wspólnoty gruntowe są to nieruchomości, stanowiące przedmiot współwłasności, których wyjątkowość sprowadza się do uprawnienia określonej grupy mieszkańców do korzystania

Bardziej szczegółowo

Informacje ogólne. Oficjalne przejęcie kopalni Silesia przez inwestora koncern EPH 9 grudnia 2010

Informacje ogólne. Oficjalne przejęcie kopalni Silesia przez inwestora koncern EPH 9 grudnia 2010 Katowice 2012 PG SILESIA to prywatne przedsiębiorstwo należące do Energetický a Průmyslový Holding a.s., czołowej czeskiej grupy działającej w sektorze energetycznym i przemysłowym. Spółka zmodernizowała

Bardziej szczegółowo

PLAN DZIAŁANIA KT 125 ds. Udostępniania i Eksploatacji Złóż Kopalin

PLAN DZIAŁANIA KT 125 ds. Udostępniania i Eksploatacji Złóż Kopalin Strona 1 PLAN DZIAŁANIA KT 125 ds. Udostępniania i Eksploatacji Złóż Kopalin STRESZCZENIE Obszarem działalności normalizacyjnej KT 125 są kapitalne wyrobiska górnicze pionowego i poziomego udostępnienia

Bardziej szczegółowo

TEREN INWESTYCYJNY z przeznaczeniem pod zabudowę mieszkaniową. Katowice, ul. Bażantów

TEREN INWESTYCYJNY z przeznaczeniem pod zabudowę mieszkaniową. Katowice, ul. Bażantów TEREN INWESTYCYJNY z przeznaczeniem pod zabudowę mieszkaniową Katowice, ul. Bażantów LOKALIZACJA Miejsce lokalizacji w kraju Miejsce lokalizacji w Katowicach Katowice, stolicę województwa Śląskiego, zamieszkuje

Bardziej szczegółowo

Komitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 11 czerwca 2012 r. otwarta debata pt.:

Komitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 11 czerwca 2012 r. otwarta debata pt.: Komitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 11 czerwca 2012 r. otwarta debata pt.: Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Wpływ polityki Unii Europejskiej

Bardziej szczegółowo

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia:

Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: Adres strony internetowej, na której Zamawiający udostępnia Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia: www.srk.com.pl Bytom: Opracowanie dokumentacji technicznej budowy stacji wentylatorów głównych przy

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI 1. TEREN LOKALIZACJI BUDYNKI ISTNIEJĄCE ZIELEŃ INFRASTRUKTURA

SPIS TREŚCI 1. TEREN LOKALIZACJI BUDYNKI ISTNIEJĄCE ZIELEŃ INFRASTRUKTURA SPIS TREŚCI I. CZĘŚĆ OPISOWA 1. TEREN LOKALIZACJI... - 3-2. BUDYNKI ISTNIEJĄCE... - 4-3. ZIELEŃ... - 4-4. INFRASTRUKTURA... - 4-5. UKŁAD KOMUNIKACYJNY... - 4-5.1.1. STAN TYMCZASOWY... - 4-5.1.2. STAN DOCELOWY...

Bardziej szczegółowo

Górnośląski Okręg Przemysłowy. 3. Omów przebieg głównego działu wodnego Polski przez teren GOP u i jego konsekwencje.

Górnośląski Okręg Przemysłowy. 3. Omów przebieg głównego działu wodnego Polski przez teren GOP u i jego konsekwencje. Egzamin dla kandydatów na przewodników miejskich Górnośląski Okręg Przemysłowy 2.07.2008 r. część ustna 1. Scharakteryzuj krajobraz naturalny w obrębie GOP u. 2. Omów zaleganie pokładów węgla kamiennego

Bardziej szczegółowo

Perspektywy rozwoju Polskiej Grupy Górniczej sp. z o.o.

Perspektywy rozwoju Polskiej Grupy Górniczej sp. z o.o. Perspektywy rozwoju Polskiej Grupy Górniczej sp. z o.o. POLSKA GRUPA GÓRNICZA ROZPOCZĘCIE DZIAŁALNOŚCI Polska Grupa Górnicza sp. z o.o. 30 KWIETNIA 2016 r. 11 4 kopalń węgla kamiennego specjalistyczne

Bardziej szczegółowo

Warszawa ul. Ratuszowa 7/9. Nieruchomość na sprzedaż

Warszawa ul. Ratuszowa 7/9. Nieruchomość na sprzedaż Warszawa ul. Ratuszowa 7/9 Nieruchomość na sprzedaż PODSTAWOWE INFORMACJE Miejscowość Warszawa Ulica, nr budynku ul. Ratuszowa 7/9 Powierzchnia budynków Nieruchomość jest zabudowana budynkami o łącznej

Bardziej szczegółowo

AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA KATOWICE. Charakterystyka miasta

AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA KATOWICE. Charakterystyka miasta AKTUALIZACJA PROJEKTU ZAŁOŻEŃ DO PLANU ZAOPATRZENIA W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DLA MIASTA KATOWICE Część 03 Charakterystyka miasta Katowice W-880.03 2/9 SPIS TREŚCI 3.1 Źródła informacji

Bardziej szczegółowo

Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A.

Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. OFERTA INWESTYCYJNA Częściowo zabudowana nieruchomość o łącznej pow. 56.843 m 2 (tereny obiektów produkcyjnych) położona w Jaworznie w rejonie ul. Grunwaldzkiej - województwo

Bardziej szczegółowo

Wrocław, dnia 4 marca 2014 r. Poz ROZPORZĄDZENIE NR 4/2014 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ WE WROCŁAWIU

Wrocław, dnia 4 marca 2014 r. Poz ROZPORZĄDZENIE NR 4/2014 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ WE WROCŁAWIU DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Wrocław, dnia 4 marca 2014 r. Poz. 1105 ROZPORZĄDZENIE NR 4/2014 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ WE WROCŁAWIU z dnia 25 lutego 2014 r. w sprawie

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO I KWARTALE 2014 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I SOLIDNE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH

KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO I KWARTALE 2014 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I SOLIDNE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH Bogdanka, 8 maja 2014 roku KOMUNIKAT PRASOWY LW BOGDANKA S.A. PO I KWARTALE 2014 ROKU: WZROST WYDOBYCIA I SOLIDNE WYNIKI FINANSOWE POMIMO TRUDNYCH WARUNKÓW RYNKOWYCH Grupa Kapitałowa Lubelskiego Węgla

Bardziej szczegółowo

Ośrodek Dokumentacji Górniczej Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu

Ośrodek Dokumentacji Górniczej Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu Ośrodek Dokumentacji Górniczej Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, 41-800 Zabrze, ul. Jodłowa 59 www.muzeumgornictwa.pl Kopalnia Guido 41-800 Zabrze, ul. 3 Maja 93

Bardziej szczegółowo

Inowrocław - działka nr 5/1. Nieruchomość gruntowa na sprzedaż

Inowrocław - działka nr 5/1. Nieruchomość gruntowa na sprzedaż Inowrocław - działka nr 5/1 Nieruchomość gruntowa na sprzedaż PODSTAWOWE INFORMACJE Miejscowość Inowrocław Ulica, nr budynku Poznańska Powierzchnia nieruchomości 588 m kw Działka ewidencyjna Działka ewidencyjna

Bardziej szczegółowo

Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w T arnowskich Górach wpisane na Listę światowego dziedzictwa

Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w T arnowskich Górach wpisane na Listę światowego dziedzictwa Kopalnie ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w T arnowskich Górach wpisane na Listę światowego dziedzictwa Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO, w trakcie dorocznych

Bardziej szczegółowo

WROCŁAW, ul. Kiełczowska

WROCŁAW, ul. Kiełczowska WROCŁAW, ul. Kiełczowska PREZENTACJA NIERUCHOMOŚCI PRZEZNACZONEJ POD ZABUDOWĘ USŁUGOWĄ MIASTO WROCŁAW Wrocław miasto na prawach powiatu w południowo-zachodniej Polsce, siedziba władz województwa dolnośląskiego

Bardziej szczegółowo

RELIGA DEVELOPMENT S.A. Raport kwartalny. Za IV kwartał 2011 roku.

RELIGA DEVELOPMENT S.A. Raport kwartalny. Za IV kwartał 2011 roku. RELIGA DEVELOPMENT S.A. Raport kwartalny Za IV kwartał 2011 roku. Wrocław, luty 2012 1. INFORMACJE O SPÓŁCE. Religa Development S. A. z siedzibą we Wrocławiu powstała na mocy uchwały z dnia 27 grudnia

Bardziej szczegółowo

Przebudowa ulicy Różyckiego w Rudzie Śląskiej celem wyznaczenia pasa ruchu dla rowerów

Przebudowa ulicy Różyckiego w Rudzie Śląskiej celem wyznaczenia pasa ruchu dla rowerów UL. KRAKOWSKA 201, KATOWICE,40-393 KATOWICE TYTUŁ OPRACOWANIA : PROJEKT ORGANIZACJI RUCHU NA CZAS PROWADZENIA ROBÓT DROGOWYCH dla inwestycji pn: Przebudowa ulicy Różyckiego w Rudzie Śląskiej celem wyznaczenia

Bardziej szczegółowo

dotyczą całego obszaru planu X Wskazanie wykracza poza kompetencje ustaleń planu X Wskazanie wykracza poza kompetencje ustaleń planu

dotyczą całego obszaru planu X Wskazanie wykracza poza kompetencje ustaleń planu X Wskazanie wykracza poza kompetencje ustaleń planu Lp. WYKAZ UWAG WNIESIONYCH DO KONCEPCJI PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO KOSZTOWY PÓŁNOCNE W MYSŁOWICACH PODDANEJ KONSULTACJOM Z MIESZKAŃCAMI MIASTA MYSŁOWICE Data wpływu uwagi

Bardziej szczegółowo

Renowacja poprzemysłowej strefy NOWE GLIWICE Phare SSG 2003

Renowacja poprzemysłowej strefy NOWE GLIWICE Phare SSG 2003 Renowacja poprzemysłowej strefy NOWE GLIWICE Phare SSG 2003 INFRASTRUKTURA Skrzyżowanie autostrad A1 (północ południe) i A4 (wschód-zachód) Drogowa Trasa Średnicowa Międzynarodowe Lotnisko Pyrzowice w

Bardziej szczegółowo

1. WSTĘP sprzętu ochronnego oczyszczającego sprzętu ochronnego izolującego

1. WSTĘP sprzętu ochronnego oczyszczającego sprzętu ochronnego izolującego 1. WSTĘP Mając na uwadze konieczność skutecznej ochrony zdrowia i życia pracowników dołowych w sytuacjach zagrożenia, w dokumencie programowym Strategia działania urzędów górniczych na lata 2006-2010 wśród

Bardziej szczegółowo

ZWIĄZEK ZAWODOWY PRACOWNIKÓW ZAKŁADÓW PRZERÓBKI MECHANICZNEJ WĘGLA W POLSCE

ZWIĄZEK ZAWODOWY PRACOWNIKÓW ZAKŁADÓW PRZERÓBKI MECHANICZNEJ WĘGLA W POLSCE ZWIĄZEK ZAWODOWY PRACOWNIKÓW ZAKŁADÓW PRZERÓBKI MECHANICZNEJ WĘGLA W POLSCE PRZERÓBKA Zarząd Zakładowej Organizacji Koordynacyjnej Kompanii Węglowej S.A. 40-127 KATOWICE, Plac Grunwaldzki 8-10, IV-piętro

Bardziej szczegółowo

ANKIETA: JEDNOSTKI ADMINISTRACJI TERENOWEJ

ANKIETA: JEDNOSTKI ADMINISTRACJI TERENOWEJ Foresight technologiczny na rzecz zrównowaŝonego rozwoju Małopolski m UNIA EUROPEJSKA Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Obszar badawczy: ZASOBY NATRURALNE

Bardziej szczegółowo

Wykonanie stymulacji produktywności metanu w otworach Gilowice 1 i Gilowice 2H

Wykonanie stymulacji produktywności metanu w otworach Gilowice 1 i Gilowice 2H Państwowy Instytut Geologiczny Państwowy Instytut Badawczy Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA Wykonanie stymulacji produktywności metanu w otworach Gilowice 1 i Gilowice 2H Projekt realizowany

Bardziej szczegółowo

W 1877 r. obywatelstwo lubelskie wykupiło folwark z drewnianym dworkiem i ofiarowało go poecie.

W 1877 r. obywatelstwo lubelskie wykupiło folwark z drewnianym dworkiem i ofiarowało go poecie. FABRYKA CEMENTU "FIRLEJ" - ul. Łęczyńska 58 ( d.46 ) a/ Rozpoznanie historyczne Folwark Firejowszczyzna położony nad łąkami na południe od wsi Tatary, należał niegdyś do rodziców Wincentego Feraryusza

Bardziej szczegółowo

Rozliczenie połączenia spółek powiązanych z zastosowaniem metody nabycia

Rozliczenie połączenia spółek powiązanych z zastosowaniem metody nabycia Połączenia spółek powiązanych stanowią specyficzny obszar rachunkowości, w którym regulacje prawa bilansowego są nieco odmienne od przepisów dotyczących zasad rozliczania połączeń niezależnych podmiotów.

Bardziej szczegółowo

Proces tworzenia strefy aktywności gospodarczej na przykładzie miasta Bochnia

Proces tworzenia strefy aktywności gospodarczej na przykładzie miasta Bochnia Proces tworzenia strefy aktywności gospodarczej na przykładzie miasta Bochnia Bogdan Kosturkiewicz Burmistrz Miasta Bochni Bochnia najstarsze miasto Województwa Małopolskiego (prawa miejskie z 1253 r.),

Bardziej szczegółowo

Raport CIA z 15 października 1952 r.

Raport CIA z 15 października 1952 r. Raport CIA z 15 października 1952 r. 1. Przedsiębiorstwo nazywa się oficjalnie Kowarskie Kopalnie w Kowarach, powiat Jelenia Góra. Pierwszy szyb został otwarty przez Niemców w czasie II wojny światowej.

Bardziej szczegółowo

11294/09 TRANS 257 AVIATION 96 MAR 96 ENV 457 ENER 234 IND 76

11294/09 TRANS 257 AVIATION 96 MAR 96 ENV 457 ENER 234 IND 76 RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 5 października 2009 r. (06.10) (OR. en) 14075/09 TRANS 373 MAR 136 AVIATION 156 ENV 634 ENER 320 IND 121 NOTA Od: Do: Nr wniosku Kom.: Dotyczy: Sekretariat Generalny Rady

Bardziej szczegółowo

Ozimek 13 stycznia 2010. Przybysze w historii. Huta Malapane w Ozimku od połowy XIX do połowy XX wieku

Ozimek 13 stycznia 2010. Przybysze w historii. Huta Malapane w Ozimku od połowy XIX do połowy XX wieku Serdecznie witamy Ozimek 13 stycznia 2010 Przybysze w historii. Huta Malapane w Ozimku od połowy XIX do połowy XX wieku Hrabia von Reden Johann Georg Rehdanz John Baildon Johann Wedding John Wilkinson

Bardziej szczegółowo

NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach

NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach Katowice, dnia 19 września 2011 r. Pan Piotr Uszok Prezydent Miasta Katowice LKA-4101-08-04/2011/P/11/132 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust.

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie ze stażu naukowo-technicznego

Sprawozdanie ze stażu naukowo-technicznego Mgr inż. Łukasz Herezy Katedra Górnictwa Podziemnego Wydział Górnictwa i Geoinżynierii Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Sprawozdanie ze stażu naukowo-technicznego W okresie

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA GDYNI z dnia r.

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA GDYNI z dnia r. UCHWAŁA NR... RADY MIASTA GDYNI z dnia... 2019 r. w sprawie podziału na strefy obszaru administracyjnego Miasta Gdyni na potrzeby ustalenia stawek czynszu z tytułu dzierżawy gruntów stanowiących własność

Bardziej szczegółowo

tys. zł po 100 tys. zł na dzielnicę Centrum Budżet Obywatelski

tys. zł po 100 tys. zł na dzielnicę Centrum Budżet Obywatelski 500 tys. zł po 100 tys. zł na dzielnicę Centrum Budżet Obywatelski 2017 Dawid Kostempski Prezydent Świętochłowic Szanowni mieszkańcy, już po raz czwarty zdecydujecie jak zagospodarować pieniądze z Budżetu

Bardziej szczegółowo

PREZYDENT MIASTA SIEMIANOWIC ŚLĄSKICH INFORMACJA

PREZYDENT MIASTA SIEMIANOWIC ŚLĄSKICH INFORMACJA PREZYDENT MIASTA SIEMIANOWIC ŚLĄSKICH ------------------------------------------------------------------------------------ INFORMACJA O STANIE MIENIA KOMUNALNEGO 2011 ROK ---------------------------------------------------------------------------------

Bardziej szczegółowo

Przeniesienie a ustanowienie prawa do działki w ROD. 1. Wstęp

Przeniesienie a ustanowienie prawa do działki w ROD. 1. Wstęp Przeniesienie a ustanowienie prawa do działki w ROD 1. Wstęp Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych z dnia 13 grudnia 2013 r. (dalej: Ustawa ) wprowadziła nowe zasady nabywania prawa do działek rodzinnych

Bardziej szczegółowo

Prowadzący obrady: Przewodniczący Komisji Stefan Gierlotka Protokołowała Barbara Karwat-Seko

Prowadzący obrady: Przewodniczący Komisji Stefan Gierlotka Protokołowała Barbara Karwat-Seko BRM.0012.9.2.2013.BK Protokół nr 2/2013 projekt z posiedzenia Komisji Górniczej Data posiedzenia: 24 czerwca 2013 roku Miejsce posiedzenia: sala 315 Urzędu Miasta Godzina rozpoczęcia posiedzenia: 11.00

Bardziej szczegółowo

Spółka komandytowo-akcyjna atrakcyjna alternatywa dla biznesu

Spółka komandytowo-akcyjna atrakcyjna alternatywa dla biznesu Spółka komandytowo-akcyjna atrakcyjna alternatywa dla biznesu Strona 1 Wśród wielu prawnych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce warto przyjrzeć się bliżej mało znanej przez przedsiębiorców

Bardziej szczegółowo

Inowrocław - działka nr 5/4. Nieruchomość gruntowa na sprzedaż

Inowrocław - działka nr 5/4. Nieruchomość gruntowa na sprzedaż Inowrocław - działka nr 5/4 Nieruchomość gruntowa na sprzedaż PODSTAWOWE INFORMACJE Miejscowość Inowrocław Ulica, nr budynku Poznańska Powierzchnia nieruchomości 1028 m kw Działka ewidencyjna Działka ewidencyjna

Bardziej szczegółowo

HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ DŁUGOTERMINOWEGO KREDYTU HIPOTECZNEGO W POLSCE

HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ DŁUGOTERMINOWEGO KREDYTU HIPOTECZNEGO W POLSCE ADAMPBETRASIK / Przy współpracy Andrzeja Laskowskiego HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ DŁUGOTERMINOWEGO KREDYTU HIPOTECZNEGO W POLSCE TWIGGER WARSZAWA 2001 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów 9 Słowo wstępne 11 Wprowadzenie,

Bardziej szczegółowo

Kopalnia Ksawery (Zagłębie Dąbrowskie) Wybór literatury

Kopalnia Ksawery (Zagłębie Dąbrowskie) Wybór literatury Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka Kopalnia Ksawery (Zagłębie Dąbrowskie) Wybór literatury Wybór i opracowanie Marta Boszczyk Kielce 2012 Korekta Dorota Parkita Redakcja techniczna opracowanie graficzne

Bardziej szczegółowo

Sokolniki Las, ul. Ozorkowska 14a. Nieruchomość na sprzedaż

Sokolniki Las, ul. Ozorkowska 14a. Nieruchomość na sprzedaż Sokolniki Las, ul. Ozorkowska 14a Nieruchomość na sprzedaż PODSTAWOWE INFORMACJE Miejscowość Sokolniki Las Ulica, nr budynku Powierzchnia budynków Ozorkowska 14a Nieruchomość zabudowana jest budynkami

Bardziej szczegółowo

PL B1. Kopalnia Węgla Kamiennego KAZIMIERZ-JULIUSZ Sp. z o.o.,sosnowiec,pl BUP 01/04

PL B1. Kopalnia Węgla Kamiennego KAZIMIERZ-JULIUSZ Sp. z o.o.,sosnowiec,pl BUP 01/04 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 198737 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 354901 (51) Int.Cl. E21C 41/18 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 05.07.2002

Bardziej szczegółowo

HISTORIA GOSPODARCZA RYBNIKA I POWIATU RYBNICKIEGO W XIX I XX WIEKU

HISTORIA GOSPODARCZA RYBNIKA I POWIATU RYBNICKIEGO W XIX I XX WIEKU HISTORIA GOSPODARCZA RYBNIKA I POWIATU RYBNICKIEGO W XIX I XX WIEKU ZESZYTY RYBNICKIE 9 K O N F E R E N C J E HISTORIA GOSPODARCZA RYBNIKA I POWIATU RYBNICKIEGO W XIX I XX WIEKU praca zbiorowa pod redakcją

Bardziej szczegółowo

Audyt tras rowerowych w Świętochłowicach w dniu

Audyt tras rowerowych w Świętochłowicach w dniu mgr inż. Piotr Rościszewski Audyt tras rowerowych w Świętochłowicach w dniu 2011-08-04 Audyt miał charakter wyrywkowy. Jego celem było stwierdzenie, czy trasy zostały wykonane i oznakowane zgodnie z projektem

Bardziej szczegółowo

Sekcja I: Instytucja zamawiająca/podmiot zamawiający

Sekcja I: Instytucja zamawiająca/podmiot zamawiający Unia Europejska Publikacja Suplementu do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej 2, rue Mercier, 2985 Luxembourg, Luksemburg Faks: +352 29 29 42 670 E-mail: ojs@publications.europa.eu Informacje i formularze

Bardziej szczegółowo

Ankieta dotycząca potrzeb przedsiębiorców prowadzących biznes w Świętochłowicach

Ankieta dotycząca potrzeb przedsiębiorców prowadzących biznes w Świętochłowicach Ankieta dotycząca potrzeb przedsiębiorców prowadzących biznes w Świętochłowicach Szanowni Państwo! Urząd Miejski w Świętochłowicach zaprasza do udziału w badaniu, którego celem jest rozpoznanie potrzeb

Bardziej szczegółowo

Sokolniki Las, ul. Ozorkowska 14a. Nieruchomość na sprzedaż

Sokolniki Las, ul. Ozorkowska 14a. Nieruchomość na sprzedaż Sokolniki Las, ul. Ozorkowska 14a Nieruchomość na sprzedaż PODSTAWOWE INFORMACJE Miejscowość Sokolniki Las Ulica, nr budynku Powierzchnia budynków Ozorkowska 14a Nieruchomość zabudowana jest budynkami

Bardziej szczegółowo

DZIENNIK URZÊ DO WY WY SZEGO URZÊDU GÓR NI CZE GO ROK 2008

DZIENNIK URZÊ DO WY WY SZEGO URZÊDU GÓR NI CZE GO ROK 2008 DZIENNIK URZÊ DO WY WY SZEGO URZÊDU GÓR NI CZE GO ROK 2008 2 3 Skorowidz alfabetyczny do Dziennika Urzędowego Rok 2008 (nry 1 17) (Skróty oznaczają: D. decyzję, K. komunikat, O. obwieszczenie, Z. zarządzenie.)

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr1 Wykaz negatywów ze zbiorów MGW przewidzianych do konserwacji

Załącznik nr1 Wykaz negatywów ze zbiorów MGW przewidzianych do konserwacji Załącznik nr1 Wykaz negatywów ze zbiorów MGW przewidzianych do konserwacji Lp Nr inwent. Eksponat Ilość Wymiary Stan zachowania Czas powstania 1. MGW/N/643 Negatyw szklany Stroje górnicze, data powstania:

Bardziej szczegółowo

Kraków os. Mistrzejowice 9. Nieruchomość lokalowa na sprzedaż

Kraków os. Mistrzejowice 9. Nieruchomość lokalowa na sprzedaż Kraków os. Mistrzejowice 9 Nieruchomość lokalowa na sprzedaż PODSTAWOWE INFORMACJE Miejscowość Kraków Ulica, nr budynku os. Mistrzejowice 9 Powierzchnia lokalu Powierzchnia użytkowa lokalu nr 2A wynosi

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA TECHNICZNA INSTALACJA CHŁODNICZA O MOCY 60 MW Z CZTEREMA PODAJNIKAMI TRÓJKOMOROWO-RUROWYMI P.E.S.

INFORMACJA TECHNICZNA INSTALACJA CHŁODNICZA O MOCY 60 MW Z CZTEREMA PODAJNIKAMI TRÓJKOMOROWO-RUROWYMI P.E.S. INFORMACJA TECHNICZNA INSTALACJA CHŁODNICZA O MOCY 60 MW Z CZTEREMA PODAJNIKAMI TRÓJKOMOROWO-RUROWYMI P.E.S. (KOPALNIA MOAB KHOTSONG, POŁUDNIOWA AFRYKA) WWW.SIEMAG-TECBERG.COM InformacjA techniczna INSTALACJA

Bardziej szczegółowo

W jaki sposób prawo reguluje kwestię wejścia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika?

W jaki sposób prawo reguluje kwestię wejścia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika? W jaki sposób prawo reguluje kwestię wejścia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika? Czym jest spółka dla przedsiębiorcy? To może wiedzieć tylko on sam. Wielokrotnie założenie przedsiębiorstwa wiązało

Bardziej szczegółowo

Zwiedzanie kopalni Guido. Przygotował Piotr Tomanek

Zwiedzanie kopalni Guido. Przygotował Piotr Tomanek Zwiedzanie kopalni Guido Przygotował Piotr Tomanek Dnia 15.12.2013 r. razem z grupą udaliśmy się w ramach praktyk modelowych do Zabytkowej Kopalni Guido w Zabrzu celem zwiedzenia, towarzyszył nam wykładowca,

Bardziej szczegółowo

X wieku Cladzco XIII wieku zamek Ernesta Bawarskiego Lorenza Krischke

X wieku Cladzco XIII wieku zamek Ernesta Bawarskiego Lorenza Krischke Twierdza Kłodzko Twierdza Kłodzko to jeden z najlepiej zachowanych obiektów tego typu nie tylko w Polsce ale i w Europie, której losy są ściśle powiązane z miastem, na którego historię miało wpływ położenie

Bardziej szczegółowo

Koperta 2 Grupa A. Szukanie śladów w dawnej twierdzy Kostrzyn Widzieć, czytać i opowiadać historię

Koperta 2 Grupa A. Szukanie śladów w dawnej twierdzy Kostrzyn Widzieć, czytać i opowiadać historię Szukanie śladów w dawnej twierdzy Kostrzyn Widzieć, czytać i opowiadać historię Koperta 2 Grupa A Podczas dzisiejszego szukania śladów przeszłości w starym mieście Kostrzyn, dla waszej grupy ciekawe będą

Bardziej szczegółowo

INFORMACJA TECHNICZNA GÓRNICZY WYCIĄG SZYBOWY

INFORMACJA TECHNICZNA GÓRNICZY WYCIĄG SZYBOWY INFORMACJA TECHNICZNA GÓRNICZY WYCIĄG SZYBOWY (KOPALNIA NIKLU KOMSOMOLSKY, ROSJA) WWW.SIEMAG-TECBERG.COM INFORMACJA TECHNICZNA GÓRNICZY WYCIĄG SZYBOWY MMC Norilsk Nickel największy producent niklu na świecie

Bardziej szczegółowo

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w rejonie. kat. obiektu XXVI

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w rejonie. kat. obiektu XXVI as-gor AS-GOR s.c. tel +48 32 449 03 10 ul. Rodzinna 12/1 e-mail: biuro@asgor.pl 41-500 Chorzów www.asgor.pl Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w rejonie ulicy Wiśniowej w Świętochłowicach uporządkowanie

Bardziej szczegółowo

NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ

NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ NIERUCHOMOŚĆ NA SPRZEDAŻ - Wrocław ul. Małachowskiego 11 grunt zabudowany obiektem usł usługowougowo-magazynowym Powierzchnia gruntu: 0,2804 ha Powierzchnia zabudowy zabudowy: 1 142,00 m2 Poł ł o ż enie:

Bardziej szczegółowo

Geografia jako nauka. Współrzędne geograficzne.

Geografia jako nauka. Współrzędne geograficzne. Geografia (semestr 3 / gimnazjum) Lekcja numer 1 Temat: Geografia jako nauka. Współrzędne geograficzne. Geografia jest nauką opisującą świat, w którym żyjemy. Wyraz geographia (z języka greckiego) oznacza

Bardziej szczegółowo

1) Pana Bogusława Bobrowskiego na funkcję Prezesa Zarządu "KOPEX" S.A. z siedzibą w Katowicach na pięcioletnią kadencję indywidualną,

1) Pana Bogusława Bobrowskiego na funkcję Prezesa Zarządu KOPEX S.A. z siedzibą w Katowicach na pięcioletnią kadencję indywidualną, 2016-01-12 13:37 KOPEX SA Powołanie osób zarządzających. Raport bieżący 6/2016 Zarząd "KOPEX" S.A. z siedzibą w Katowicach (Emitent) przekazuje do publicznej wiadomości, że Rada Nadzorcza "KOPEX" S.A.

Bardziej szczegółowo

Oszczędzanie a inwestowanie..

Oszczędzanie a inwestowanie.. Oszczędzanie a inwestowanie.. Oszczędzanie to zabezpieczenie nadmiaru środków finansowych niewykorzystanych na bieżącą konsumpcję oraz czerpanie z tego tytułu korzyści w postaci odsetek. Jest to czynność

Bardziej szczegółowo

OFERTA INWESTYCYJNA: KNURÓW, UL. DWORCOWA PRUSA

OFERTA INWESTYCYJNA: KNURÓW, UL. DWORCOWA PRUSA OFERTA INWESTYCYJNA: KNURÓW, UL. DWORCOWA PRUSA GC Investment S. A. 40-606 Katowice ul. Kolejowa 54 Tel.: (032) 603 85 70 Fax: (032) 603 85 71 mail: gcinvest@gcinvest.pl Kapitał zakładowy 17 560 000 PLN

Bardziej szczegółowo