Początki współpracy. Monitoring sportu. Kryzys zabija. Dobre przykłady NGO. Konkursy dotacyjne. Baza NGO 2, 7, 22

Transkrypt

1 ISSN NR 8 (12) LISTOPAD 2013 PISMO BEZPŁATNE NAKŁAD: 2800 EGZ. Początki współpracy W dniu 27 października odbyło się Wyszkowskie Forum Organizacji Pozarządowych. Wydarzenie to można potraktować jako swoiste walne zebranie wyszkowskich organizacji pozarządowych. Garść subiektywnych reminiscencji, wyzwań oraz pytań, jakie stoją przed Trzecim Sektorem pewnie nie tylko w powiecie wyszkowskim, pozwalam sobie Czytelniczkom i Czytelnikom przedstawić... A jeśli będzie to okazja do kolejnych rozmów, tym lepiej... P o raz pierwszy w powiecie wyszkowskim, w którym działa blisko 85 zarejestrowanych stowarzyszeń i fundacji (nie licząc stowarzyszeń Ochotniczych Straży Pożarnych) odbyło się Wyszkowskie Forum Organizacji Pozarządowych. Dla wyszkowskiej pozarządówki forum było wydarzeniem bez precedensu, 3 Dobre przykłady NGO Monitoring sportu Kryzys zabija Danuta Laskowska Dagmara Chłopicka Artur Laskowski Danuta Laskowska Julia Ikonowicz 2, 7, Wspólne działania organizacji pozarządowych wzmocnią i zwielokrotnią efekty działania pojedynczych organizacji i przyniosą radość i korzyści mieszkańcom kolejnych wiosek (takie jak podczas otwarcia boiska do siatki plażowej w Udrzynie) (fot. Archiwum Towarzystwa Inicjatyw Wiejskich TUCHEŁKA) Konkursy dotacyjne Baza NGO Gdzie można szukać funduszy na realizację projektów Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wykaz organizacji pozarządowych powiatu wyszkowskiego 15

2 2 RADY DOŚWIADCZONYCH SPOŁECZNIKÓW listopad 2013 O pracy dla lokalnej społeczności Na przykładzie Fundacji AVE Głównym gościem zaproszonym na Wyszkowskie Forum Organizacji Pozarządowych był Bartłomiej Włodkowski, założyciel i prezes Fundacji AVE z warszawskiej Białołęki. Opowiedział zebranym o swojej fundacji jak i czemu doszło do jej założenia, w jaki sposób się rozwinęła, zgodnie z jakimi zasadami podejmowane są w niej działania. Przytaczamy poniżej najważniejsze fragmenty jego wypowiedzi z przekonaniem, że mogą się przydać wielu wyszkowskim społecznikom. Fundacja AVE to organizacja pożytku publicznego, którą tworzą ludzie pozytywnie zakręceni ze społecznikowską pasją. Jej roczny budżet to 1,2 mln zł. Co roku podejmuje ponad 30 projektów lokalnych, regionalnych i ogólnopolskich we współpracy z partnerami publicznymi, pozarządowymi i prywatnymi. Są to niekomercyjne projekty kulturalne, edukacyjne, wychowawcze, turystyczne, sportowe, historyczne i pomocowe. Główną ideą podejmowanych przez Fundację AVE działań jest twórcza animacja dzieci, młodzieży i seniorów. Najbardziej znanymi przedsięwzięciami realizowanymi przez fundację są: chóry dziecięcy, młodzieżowe, seniorów (Aveciątka, Avetki, Ave Man, Gold Old Ave), festiwal chórów i teatrów uniwersytetów trzeciego wieku (Juwenalia Trzeciego Wieku), Międzynarodowy Festiwal Garażowych Zespołów Rockowych Dobre przesłanie, dziesiątki spływów kajakowych (w tym ten szczególny związany z Powstaniem Warszawskim Wisłą przez Miasto Nieujarzmione ) oraz pionierski w skali kraju lokalny, bezpłatny, miesięcznik Aveciarz adresowany do ludzi młodych i całkowicie przez nich tworzony (wydawany w nakładzie 20 tys. egz.). Prezes Fundacji AVE został zaproszony na spotkanie przedstawicieli organizacji pozarządowych organizowane w Wyszkowie przez Fundację ROWER.COM na zakończenie realizacji 2-letniego projektu pn. Wyszkowski Inkubator Pozarządowy dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Na przykładzie swojej fundacji opowiedział o tym, na co warto zwrócić uwagę podejmując się pracy w organizacjach obywatelskich, zwanych też pozarządowymi (w skrócie NGO od ich określenia w jęz. angielskim) lub organizacjami Trzeciego Sektora. OD MAŁEGO PROJEKTU DO WIRTUALNEGO MUZEUM Swego czasu Fundacja AVE podjęła się realizacji projektu pt. Białołęka drewniana. Służył on udokumentowaniu istniejących na Białołęce starych, drewnianych domów. Projekt poruszył lokalną społeczność. Okazało się, że mieszkańcy, zwłaszcza ci nowi, potrzebują korzeni, odniesienia do historii. Na Białołęce nie ma żadnego pałacu, dworu. Jest jeden kościół z XVI w. I zaledwie kilka innych murowanych historycznych pamiątek. Tędy przechodził front w czasie II wojny światowej i wszystko zostało zniszczone. Fundacja AVE nie zatrzymała się na realizacji tego projektu. Zaczęli się do niej zgłaszać ludzie i opowiadać: A ja pamiętam, że w tym domu była szkoła. Tam w czasie wojny były organizowane tajne komplety. Dzięki nim dostrzeżono, że jest ogromna nisza i warto projekt kontynuować. To jest ogromnie ważne, by w trakcie realizacji projektu, gdzieś w połowie, przyjrzeć się, czy jest aktywna jakaś grupa ludzi (adresatów zadania) tłumaczył Włodkowski. Czy pojawił się ktoś nowy (czego nie przewidzieliśmy na początku). I zastanowić się, jak możemy ich zagospodarować, co dla nich i z nimi zrobić. Przekleństwem Trzeciego Sektora jest takie myślenie projektowe. Mamy określone cele, musimy je zrealizować, dojść do pewnych rezultatów i na tym koniec: dziękuję, zrobiłem, do widzenia. A na finał jakaś fajna publikacja. Jesteśmy do tego przyzwyczajeni ze względów budżetowych, żeby tak myśleć. Ale w takim długofalowym działaniu społecznym ważne jest, by w trakcie realizacji projektu pomyśleć zawczasu o tym, czy nie mamy jakiegoś potencjału, który warto wykorzystać na przyszłość. Często, w niejednym projekcie Fundacji AVE rodziły się zupełnie nowe rzeczy. Pojawiali się nowi ludzie, którzy nieśli ze sobą coś niezwykłego, interesującego, inspirującego. Tak było w przypadku projektu polegającego na inwentaryzacji drewnianych domów (na 100 opisanych przez fundację domów ostało się do dziś 30, więc to pokazuje zmianę). Poszli w kierunku Wirtualnego Muzeum Białołęki, czyli stworzenia portalu, który pokazuje w sposób nowoczesny, fleszowy historię Białołęki, zwłaszcza pod kątem dzieci i młodzieży. Ten projekt ich przerósł, bo chcieli go zrobić w rok, ale tyle materiałów udało się im zebrać które by pewnie zaginęły, uległy zapomnieniu, gdyby się ktoś tym nie zajął że ich muzeum wciąż powstaje, wciąż dodają nowe materiały. By się o tym przekonać, można wejść na stronę muzeumbialoleki.pl. Obecnie jest tam już opracowanych 20 wystaw tematycznych. Zrealizowali następnie projekt poświęcony białołęckim kapliczkom. Odkryli dziesiątki kapliczek i wiele niesamowitych historii z nimi związanych. Wydali książkę. Obecnie organizują zajęcia dla młodszych dzieciaków z klas I III o historii lokalnej. Okazało się, że nauczyciele bardzo chcą mówiąc górnolotnie zaszczepić w swoich wychowankach miłość do małej ojczyzny, ale nie mają materiałów. Owszem, została kiedyś wydana książka zbiór wspomnień mieszkańców, ale to jest tekst za trudny dla dzieci. Dlatego fundacja zajęła się opracowywaniem cyklu Kajakowa integracja międzypokoleniowa czyli Super czad z dziadkiem w kajaku interaktywnych zajęć, gier. Dzięki nim dzieci mogły odbywać przejażdżkę nieistniejącą już kolejką jabłonowską i udawać, że szmuglują wędlinę do miasta (jak to robiono w czasie okupacji, zaopatrując mieszkańców stolicy w żywność). Albo szukać duchów cmentarza. Z jednego bardzo prostego przedsięwzięcia wyniknęło kilka kolejnych. Ale mogłoby ich nie być, gdyby nie wychwycono potencjału i możliwości drzemiących w ludziach, z którymi pracowano wszystkiego tego, co przyszło do osób realizujących projekt w sposób zupełnie niezaplanowany, niejako poza nim. KAJAKI Kajaki też przyszły do Fundacji AVE w sposób niespodziewany. To jest przykład, jak może działać efekt mnożnikowy, jeśli jesteśmy uważni, dostrzeżemy go i wykorzystamy. Pomysł na zajmowanie (fot. Archiwum Fundacji AVE) się kajakami pojawił się w chórze przy okazji jednego z wyjazdów wakacyjnych. Chórzyści postanowili tam, że popływają sobie po Brdzie. Zachwycili się i pomyśleli, że tam, gdzie mieszkają, w Warszawie, warto by było to kontynuować. To było w czasie, gdy jeszcze nie powstała fundacja. Ale by organizować spływy, trzeba mieć uprawnionego przewodnika, a to kosztuje, a oni nie mieli pieniędzy. Zupełnie przypadkiem okazało się, że w chórze seniora, który prowadzi Bartłomiej Włodkowski, śpiewa wtedy blisko 70-letnia pani, która wprawdzie zakończyła już swoją kajakową karierę, ale ma wszystkie papiery, opłynęła kajakiem wiele rzek Europy i Świata. Nie zwlekając zagadnął ją: pani Wando, popłyniemy z dzieciakami?. W oczach iskry jej się zaświeciły i odpowiedziała: Dobra, popłyniemy!. I popłynęli. Zatopili kajak na tym pierwszym spływie. Ale się nie przerazili. Pani Wanda Gołębiowska zaczęła przyprowadzać na spływy kolejnych seniorów swoich znajomych, w tym ratowników, przewodników kajakowych. Zobaczyli, że w trakcie spływów dokonuje się 5

3 WSPÓŁPRACA ORGANIZACJI OBYWATELSKICH 3 1 świętem, pojawiają się głosy, że swoistym walnym zebraniem wyszkowskich organizacji. Akurat rozpoczyna się ogólnopolska inicjatywa, że trzeba wypracować strategię publikacji treści związanych z trzeciosektorową działalnością. I słusznie, bo może wtedy szersze grono zainteresowanych dowie się nie po miesiącu czy roku, że rozpoczęta została tzw. debata krocząca na temat Trzeci Sektor Dla Polski, podczas której powrócono do idei, jaka przyświecała Jackowi Kuroniowi w kontekście zaangażowania społecznego Polaków. Może znaleźliby się też zainteresowani federalizacją wyszkowskich NGO-sów, na co wstępnie zgodzili się zebrani, mając na uwadze obecne uwarunkowania, które w sieciowaniu odnajdują jedno ze źródeł wzmocnienia sektora, a już na pewno ułatwiają reprezentacjom życie dzięki sformalizowanej nodze. Z pewnością znajdą się tacy, którzy zapytają: Co z tym paktem? (Pakt na rzecz budowy społeczeństwa obywatelskiego). I ja też pytam, mając nadzieję na jakiś przełom, który pokaże, że JST + NGO + NAUKA + BIZNES może się stać równaniem/partnerstwem doskonałym. Snując tę refleksję zadaję sobie pytanie a ponieważ robię to głośno, więc to pytanie zadaję także wszystkim, którzy czytają : co zostanie po WFOP-ie? I pewnie najpierw zostanę zapytana: czy aby na pewno coś musi po nim pozostać? Przecież to świętowanie wyszkowskich NGO-sów, spotkanie przyjaciół, znajomych, społeczników... Wspomnienia, garść złotych myśli wystarczą... A ja się nie zgadzam! Nie po to wszelkie wysiłki przed, w trakcie, po, aby wspomnienia wystarczyły... Za dużo wyzwań, za wiele zadań, zbyt ambitne oczekiwania. Zatem przejdźmy do tego, co powinno pozostać. Bardzo subiektywnie pozwolę sobie na otwarty katalog, prosząc innych uczestników Wyszkowskiego Święta NGO-sów o dodawanie swoich punktów: 1. Mozaiką jesteśmy mamy mnóstwo ciekawych, często różniących się od siebie zdań, przemyśleń, pomysłów jak bardzo konieczne jest, byśmy umieli o nich rozmawiać otwarcie, szczerze, kulturalnie... i dochodzić do wspólnych rozwiązań szerokich, gdzie miejsce dla wielu pomysłów Budujmy system współpracy i wsparcia dla wyszkowskich NGO słychać głosy mówiące, że nie ma kasy w kasie, ja wierzę (chyba nie naiwnie) w zwykłą ludzką uczciwość i mam przekonanie, że jednak będzie..., ale w tym wszystkim trzeba, żebyśmy nie zapomnieli o budowaniu, o zrobieniu planu najlepszego z możliwych, o objęciu możliwie wszystkich chętnych/zainteresowanych, o niezapominaniu o tych maluczkich, którzy nie chcą się rozpychać łokciami czyli planiści niech słuchają, a chętni/zainteresowani niech mówią, piszą, dają znaki życia, współuczestniczą... to ma być NASZ SYSTEM WSPÓŁPRA- CY I WSPARCIA! 3. Pozarządowcy Brańszczyka, Długosiodła, Rząśnika, Somianki, Wyszkowa, Zabrodzia łączcie się! sieciujmy się nie tylko w powiecie wyszkowskim, lecz także szerzej. Dużo pracy nas czeka, dużo nauki, dużo dialogu. Dużo czasu musimy wysupłać a skąd go wziąć? Doba u każdego ma tylko 24 godziny i nijak nie chce się Do podjęcia współpracy przez wyszkowskie organizacje obywatelskie zachęcał Artur Laskowski Wiosną 2013 roku połączone działanie kilku pasjonatów turystyki rowerowej i organizacji obywatelskich zgromadziło na otwarciu sezonu rowerowego w Wyszkowie dziesiątki osób. Ale jeszcze cenniejszym efektem ich wieloletniej działalności jest wzrastające z roku na rok zainteresowanie uprawianiem turystyki rowerowej przez wyszkowian (fot. Jacek Szymanik) powiększyć... Silne ROP-y (Rady Organizacji Pozarządowych) by nam się przydały silne czyli mądre, otwarte, skuteczne, gotowe na wyzwania, współpracę Powołajmy WYSZKOW- SKIE FORUM ORGANIZA- CJI POZARZĄDOWYCH (WFOP)... Zebrani na spotkaniu jednoznacznie opowiedzieli się za budową trwałego forum. Sprawa jest istotna, ale wiąże się z nią sporo pytań: o koncepcję samego procesu budowy, o tryb funkcjonowania, o przyszłą strukturę, o formułę członkostwa/przynależności... Na szczęście mamy sporo praktycznych odniesień w postaci istniejących już zrzeszeń, a jednocześnie sporo osób z dużym nawet (fot. Ewa Elward, Nowy Wyszkowiak) bardzo dużym doświadczeniem, które gotowe są pomóc nam w jego budowaniu. Mam świadomość, że to kolejne ciało społecznie społeczne, jednak przy odpowiednio wypracowanych mechanizmach, przy wykorzystaniu obecnie istniejących i pojawiających się w perspektywie narzędzi można wypracować formułę, która ułatwi komunikację wewnątrz wyszkowskiego sektora pozarządowego, umożliwi włączenie się w ciała reprezentacyjne większej ilości podmiotów i osób. Myślę, że sam temat wyszkowskiego forum będzie na tyle absorbujący, że włączą się w jego przygotowanie, a przynajmniej w refleksję nad nim zarówno nasze tuzy, bardzo doświadczone organizacje, których sporo na naszym terenie, jak i młode, mocno ideowo nakręcone NGO-sy. Z pewnością wiele jeszcze ważnych kwestii pozostanie po zorganizowanym spotkaniu, wiele pytań, które na dziś pozostają bez odpowiedzi. Sama formuła forum również wymaga refleksji, może także wspólnego przepracowania. Mam świadomość, że nie wszystkich muszą interesować tematy, o których powyżej. Wiele jest organizacji, które są na tyle dobrze ustawione, że robią swoje i nie bardzo mają czas czy ochotę podejmować tematy ogólnosektorowe. Jednak zachęcam do tego, by choćby na etapie refleksji wyraziły swoje zdanie, swoją opinię. Może podzieliły się pomysłem na któryś z ważnych tematów. Starając się jak najbardziej obiektywizować sytuację śmiem twierdzić, że inicjatywy, nad którymi pracujemy i pracować zamierzamy są lub będą ważne dla wszystkich wyszkowskich fundacji i stowarzyszeń, i dla każdej z osobna. Niby truizm, ale chciałabym, by w powiecie, na terenie którego podejmujemy najwięcej działań w ramach naszej organizacji reprezentowała mnie profesjonalna, dobrze przygotowana i doświadczona Rada Organizacji Pozarządowych. Chciałabym też mieć jak najbliżej możliwość skorzystania z pomocy, wsparcia w kwestiach, w których nie jestem biegła, w sprawach, które mogą podnieść poziom realizowanych przeze mnie działań. Nie jesteśmy przyzwyczajeni do szerokiej wymiany myśli. Zastanawiam się zatem nad formułą/ mechanizmem/narzędziami, które ułatwią/umożliwią nam wzajemne komunikowanie się. W dobie nowoczesnych technologii wystarczyłoby na początek zwyczajne forum internetowe. Nie ma go jeszcze, ale może znajdziemy sposobność ku temu, by zaistniało. A kiedy owo forum nabierze wiatru w żagle będzie można organizować szerokie fora dyskusyjne, choć wiem, że wszyscy mamy tak wiele spraw na głowie, że znaleźć czas na kolejne spotkania... można tylko wtedy, kiedy omawia się na nich rzeczy ważne oraz kiedy coś z tego wynika. Zatem mówmy o rzeczach ważnych i sprawiajmy, aby z tych dyskusji to coś wynikało. Najważniejszy jest dialog i gotowość do rozwiązywania problemów. I zapraszam do tego WSZYSTKICH Wielkich i Maluczkich... jak dobrze, że i jedni, i drudzy są WAŻNI... nawet bardzo! Niegasnącego zapału i optymizmu życzę... Danuta Laskowska

4 4 UCZMY SIĘ OD WYBITNYCH listopad 2013 Czesław Miłosz Zwierciadło wątpliwości Osobliwy to urok naszych czasów, iż tak duża część społeczeństwa z tak wielką zajadłością licytuje się na temat tego, kogo i jaka polskość jest bardziej wartościowa. A właściwie, czyja polskość jest, a kogo polskość kompletnie nie istnieje, wykorzystując tylko patriotyczną maskę do realizacji różnego rodzaju zewnętrznych interesów. Osobliwe to czasy, bo poszukiwanie Polaka idealnego, wzorca poświęcenia i oddania ojczyźnie, wiodą głównie do postaci, które obowiązkowo oddały swoje życie na ołtarzu wolności i których ofiara miała być potem na długo zapomniana, a często wręcz pogardzana. Ja natomiast, w swoich rozważaniach na temat Polski i polskości, nie jestem w stanie wystrzec się pewnej tendencji. Otóż wszelkich jej znamion jestem dużo bardziej skłonny dopatrywać się i analizować ich objawy u ludzi niejednolitych narodowo, u patriotów relatywnych, u ludzi ze skazą, nieabsolutyzujących, ale wątpiących, poszukujących i wciąż pytających o sens, który łatwo zgubić Czesław Miłosz, zdjęcie wykonane w 1980 roku zatapiając się w patriotyzm wartości absolutnych, lokalnych, a w swojej lokalności i tymczasowości unikalnych. Ten swoisty patriotyzm pod warunkiem uważam przede wszystkim za wyraz pewnej logicznej konsekwencji świata, która przedłożona ponad transparentny honor pozwala zachować racjonalny dystans, nawet względem wartości najwyższych. W jakiś dziwnie oczywisty sposób termin Polaka pod warunkiem, kogoś kto mógłby legitymować się właśnie tego typu postawą, swoistego zwierciadła polskich wątpliwości, a jednocześnie zajadłego ich krytyka, nasuwa mi na myśl Czesława Miłosza, człowieka renesansu i swoistego eklektyzmu nie tylko wiedzy czy ambicji, lecz także emocji, a przedewszystkim pewnej niespotykanej (fot. umiejętności łączenia ze sobą niekiedy bardzo wyrazistej ambiwalencji sądów i przekonań. W notach biograficznych, chociażby tylko w popularnych serwisach internetowych, często spotykam się ze stwierdzeniem, iż w latach powojennych Miłosz aktywnie wspierał reżim stalinowski. Oczywiście w perspektywie biało-czerwonego patriotyzmu stawia to jego reputację w świetle czerwonym, jakiegoś rodzaju zdrajcy i konformisty, który z dużą swobodą byłby w stanie przystosować się do każdych politycznych warunków, aby tylko miał możliwość tworzenia. Właśnie ta moralna wątpliwość czyni jego postawę i wybór, jakiego w jej konsekwencji dokonał, szczególnie ciekawym. Czesław Miłosz w 1945 r. postanowił podjąć współpracę z nowopowstałą władzą, w wyniku czego znalazł się na placówce dyplomatycznej w USA. Ten przedziwny epizod, głównie w świetle postaw ideowych, jakie prezentował zarówno wcześniej, jak i później, jest jednocześnie najmniej znanym i opisanym kawałkiem jego biografii. Ciekawą perspektywę ówczesnej postawy i poglądów Miłosza odsłania książka Czesław Miłosz Zraz po wojnie korespondencja z pisarzami zbiór korespondencji, w których dzieli się ze swoimi adresatami spostrzeżeniami na temat kondycji ówczesnej kultury polskiej, ale również mentalności amerykańskiego społeczeństwa i osobistymi odczuciami żywota emigranta. Znamienną dla miłoszowskiego dystansu postawę prezentuje w liście do Pawła Hertza z 10 stycznia 1947 r. W jednym z fragmentów pisze tak: Z pewnym przestrachem obserwuję to, co dzieje się w literaturze polskiej, i zapytuję czy nie ma na to żadnych środków zaradczych. Jest to przeważnie literatura nieprzetłumaczalna na obce języki, bo tak nacjonalistyczna, że właściwie jest folklorem jakiegoś szczepu. W innym fragmencie tego listu obserwujemy swoiste dopełnienie tej refleksji: Ameryka przywróciła mi smak obserwacji zjawisk tego świata. Moją ambicją od dawna była pewna międzynarodowość umysłu, która zresztą chroniła mnie w czasie wojny. Co pocznie jednak to nieszczęsne młode pokolenie, wychowane w tradycji AK plus ta nowa porcja narodowego bełkotu? Uczyłbym ich o zwierzętach, o kwiatach, o gospodarce światowej, o Grecji, o Rzymie, o astronomii, o Tintoretto i o tysiącu rzeczy, tylko nie o Polsce jako pępku świata, bo z tego tylko uraz, męka i krew. Teza postawiona przez Miłosza, jakoby polska literatura przez swój skrajny nacjonalizm stanowiła w kontekście przekazu coś zupełnie niedającego się przetłumaczyć na mentalność obcokrajowca, jest nawet dzisiaj, a być może dzisiaj w szczególności, zadziwiająco aktualna. Oczywiście jest to wynikiem konsekwencji, której zalążek wskazuje autor w tym samym liście. Pokolenie wychowane w tradycji AK konfrontowanej na co dzień z nową porcją narodowego bełkotu wychowało w tym duchu nowe pokolenie, a to zaś kolejne. W wyniku tego, na współczesnym etapie świadomościowym społeczeństwa, można odnieść wrażenie, iż największym dziedzictwem narodowym naszej ojczyzny ostatnich dwustu lat jest właśnie ta wyżej rzeczona uraza, męka i krew. Oczywiście z wielu względów jest to pewien bardzo naturalny stan rzeczy, powstały w wyniku logicznych konsekwencji poszczególnych realiów i zdarzeń historycznych. Nie zmienia to jednak faktu, że bardzo brakuje w tej świadomości perspektywy szerokiej, internacjonalnej, wyrastającej ponad narodowe doświadczenia i urazy. Może właśnie ta perspektywa, ambicji pewnej międzynarodowości umysłu, przyczyniła się do tych zachowań i postanowień Miłosza, które poprzez pryzmat narodowego absolutyzmu rozumiane są jako konformistyczne, mające w pogardzie narodowy etos Polaka Patrioty, podczas kiedy sam Miłosz 6

5 FELIETON 5 Taktycznie rzecz biorąc Zaplanuj swoje działanie mówią współczesne poradniki. Bo dziś wszyscy muszą umieć wszystko planować. Od początku do końca. I od końca do początku. Na wyrywki. Lecz jak to zrobić? pytają ludzie. Czym się sugerować, gdzie szukać inspiracji? Z kim współpracować i na jakich zasadach? Takie oto dylematy ma współczesny człowiek. Tymczasem okazuje się, że osoby uczące kompetencji w danym działaniu nie mają o tym zielonego pojęcia. Anna F. uczestniczyła w szkoleniu na temat: Planowanie przestrzeni życiowej. Chodziło w nim o to (najogólniej rzecz biorąc), że przestrzeń życiową należy planować. Nie za bardzo wiedziałam, co to jest ta przestrzeń życiowa mówi. I nie dowiedziała się nigdy. Okazało się, że wykładowca sam nie wiedział. Na spotkaniu kluczył: organizacja, medytacja, przedsiębiorczość, biznes, biznesplan, walka z depresją oraz bulimią. Wszystko i nic mówi Anna. Na końcu była gra terenowa. To znaczy biegaliśmy po terenie sali, w której były wykłady, a w różnych jej zakątkach organizatorzy pochowali dla nas karteczki z obrazkiem wspomagającym nasz rozwój w biznesie. Nie wiem, co to miało znaczyć. Jakaś kompletna głupota. Jak dla dzieci podsumowuje szkolenie rozmówczyni. Na innym ze szkoleń, tym razem specjalistycznym (bo dotyczyło tylko bibliotekarzy) jeden z prowadzących rozwijał u uczestników (czyli pracowników bibliotek) wyższe kompetencje. Jak to się odbywało i co znaczyło? Otóż jak wynika z relacji jednej z uczestniczek bibliotekarze rzucali się kolorowymi włóczkami. Takimi do robienia swetrów. Trzeba było wykazać się refleksem, gdy współtowarzysz rzucił w nas kłębkiem wełny opowiada pani Wanda. Chodziło o to, że jak złapiemy, to mamy mówić, czy nam się ten kolor włóczki, którym w nas rzucono podoba, czy nie i dlaczego. Co miał kolor kłębka wełny wspólnego z kompetencjami bibliotekarzy? Nie wiadomo do dziś. Pozostaje jedynie domyślać się podprogowych intencji. Chyba chodziło o to, żeby rozumieć innych. I zrozumieć to, że każdy z ludzi, przychodzących do biblioteki, jest inny. Ma inną osobowość i tożsamość. I inne oczekiwania czytelnicze tłumaczy pani Wanda. No dobrze, ale to oczywiste, że każdy jest inny. Chyba dorosłe osoby, jakimi byli bibliotekarze na tym szkoleniu, wiedzą, że każdy czytelnik ma inne chociażby oczekiwania czytelnicze. Nie mówiąc już o osobowościach. Tak, ale to nowoczesne dotarcie do podświadomości pani Wanda broni szkolenia. Kolejna ciekawostka z dziedziny learningu (tak często nazywa się ostatnio nauczanie życia). Szkolenie z new biznes. Adam ma upadającą firmę. Pewne zadłużenie w ZUS-ie, niespłacony kredyt obrotowy. Stało się tak, bo nie trzymałem się biznesplanu mówi po szkoleniu. A nawet go nie zrobiłem. To znaczy tego planu. Czy naiwnie myśli, że gdyby go zrobił, wszystko poszłoby gładko? Na szkoleniu mówili, że to podstawa twierdzi. Jego firma to działalność jednoosobowa. Adam zajmuje się fizjoterapią. Każdy z pracowników pewnego prywatnego zakładu Listy mojej przyjaciółki O cierpieniu Cierpisz, gdy zbyt bardzo się do kogoś, czegoś przywiązujesz. Gdy ktoś odchodzi, umiera. Nie przyzwyczajaj się, zwłaszcza do dziecka, które pętasz swoim przywiązaniem. Cierpienie zawsze jest powiązane z ciałem, z umysłem z ego. Pojawia się pytanie po co żyję?... Cel życia... Dostrzeżenie celu życia... medycznego miał założyć swoją firmę, aby pracodawcy wystawiać faktury. Po pół roku okazało się, że Adamowi pracodawca przesyła mało klientów. A kolega ma ich dużo. Na pytanie Adama, dlaczego nie wpisują do niego pacjentów usłyszał w recepcji, że jego kolega przyjmuje więcej, a mniejszą wystawia fakturę i szef kazał kierować do niego. W ten oto sposób działalność Adama samoistnie przestała się rozwijać. Czy biznesplan przewidziałby takie posunięcie szefa? Nie sądzę. Pytam szkoleniowca, który uczył Adama jak żyć Dostrzeżesz cel cierpienie staje się próbą charakteru stołem operacyjnym przywracającym świadomość KIM JA JE- STEM? Zdarza się, że ratując się z toni, można nauczyć się pływać i tak dopływając do brzegu holować jeszcze tych innych tonących. Ale ten inny musi pragnąć być uratowanym, aby dalej innych ratować. DARIA GALANT i pracować, gdzie on sam wcześniej pracował, przed tymi szkoleniami. Jestem dopiero po studiach mówi z rozbrajającą pewnością siebie. Zatem taktycznie rzecz biorąc i oględnie ją ujmując, zalecam dużo zdrowego rozsądku w szkoleniu się. Daria Galant Zauważ swą kreatywność w momencie niesienia pomocy. Poznaj swoją własną WARTOŚĆ. Odkryj wartość swojego życia: ocieranie łez i ratowanie drugiego człowieka. We wszystkim, co robisz. Jesteś potrzebny tu, aby innym pomagać, pokazywać drogę. 2 rzecz niesamowita zupełnie niezaplanowana, niewymyślona, jeśli chodzi o współpracę międzypokoleniową porozumienie między seniorami a dzieciakami i młodzieżą. Świat kajaków, wspólnota przygody, pokonywanie różnych bystrzy, jazów, przeszkód na rzece to wszystko stało się świetną przestrzenią do integracji, takiej autentycznej, zupełnie niewymuszonej. Przykład. Spontanicznie jeden z kajaków nazwany został 22 Lipca. Dzieciaki zaczęły pytać, co to ten 22 lipca, nie ma wtedy żadnego święta w kalendarzu. Wtedy wkroczyły wyjaśnienia i opowieści seniorów. Co to za data, czym był PRL, komunizm, jak się wtedy żyło. Z tego wyrosło wiele rodzajów spływów kajakowych organizowanych w ramach fundacji spływów integrujących pokolenia (np. Super czad z dziadkiem w kajaku ), a także cały zespół ratowników-wolontariuszy. Bo teraz fundacja szkoli już młodzież, opłaca im kursy ratowników, a oni potem już jako wolontariusze prowadzą np. spływy dla niepełnosprawnych. GDY BRAK BUDYNKU Postępując w sposób podobny do opisanego powyżej, Fundacja AVE doprowadziła do powstania na Białołęce uniwersytetu dla dzieci, wydawania gazety Aveciarz, uruchomienia radia internetowego czy organizacji markowych już dziś festiwali, jak np. Juwenalia Trzeciego Wieku. Tego było jeszcze mało. Aveciarze zauważyli, że na Białołęce znaczna część mieszkańców odczuwa brak placówek animacji czegoś na wzór domu kultury. Coraz głośniejsze i częstsze były skargi (które przedstawiciele Fundacji AVE wzmacniali), że ich nie ma, padały wciąż pytania, kiedy Nawet gdy brakuje budynku, można coś zrobić: zajęcia w plenerze RE RE KUM KUM, czyli Dziecięcego Uniwersytetu Muzycznego (fot. Archiwum Fundacji AVE) będą. Ale szybko zrozumieli, że ich powstanie jest sprawą odległą z uwagi na małe możliwości finansowe lokalnego samorządu a w zasadzie wręcz nierealną. Stąd pojawił się pomysł, żeby zrobić ten dom kultury w trochę innej formule, by dotrzeć z urozmaiconą ofertą koncertów, wystaw, spektakli blisko miejsca zamieszkania ludzi, którzy mają bardzo daleko do jedynego samorządowego ośrodka kultury i niezwykle trudno im do niego się dostać. Do tego celu udało się wykorzystać przestrzeń obok kościoła na zielonej Białołęce. Proboszcz tamtejszej parafii udostępnił kaplicę użytkowaną do celów sakralnych do czasu wybudowania nowego kościoła. Może ona pomieścić do 350 osób. Dzięki temu mógł ruszyć Latający Dom Kultury. I okazało się to przysłowiowym strzałem w dziesiątkę. Na koncerty, recitale, wystawy organizowane dla bardzo różnych grup wiekowych (repertuar i wykonawcy są dobierani i dla dzieci, i dla młodzieży, i dla dorosłych, i dla seniorów), przychodzi dziś nie mniej niż 250, 300 osób. A z uwagi na to, że większość imprez jest bezpłatna, trzeba zawczasu przygotowywać wejściówki. Bo chętnych jest więcej niż miejsc w kaplicy. Ten przykład dowodzi, że brak infrastruktury czy wsparcia ze strony instytucji nie jest przeszkodą, by zrobić coś wartościowego. WYKORZYSTAĆ ZAPAŁ Jednym z przedsięwzięć organizowanych na Białołęce przez Fundację AVE jest już teraz międzynarodowy Festiwal Garażowych Zespołów Rockowych Dobre przesłanie. Interesujące jest, jak to się zaczęło. Do Bartłomieja Włodkowskiego przyszła jedna z dziewcząt, która śpiewała w jego chórze. Powiedziała, że jest też wokalistką w kapeli rockowej, że zna wiele kapel, które nie mają gdzie się prezentować, a chciałyby wystąpić. Prosiła, by zrobić coś w tym kierunku. Dużo jest w Polsce 6

6 6 RADY DOŚWIADCZONYCH SPOŁECZNIKÓW listopad 2013 Uczestnicy zajęć Białołęckiego Uniwersytetu Dzieci 5 różnych festiwali rockowych, ale ten organizowany przez Fundację AVE jest wyjątkowy bo stara się pokazywać dobrą stronę rocka, wolną od używek. Rzecz jasna, nie oznacza to, że kapele śpiewają o ptaszkach i aniołkach. Zgadza się często bardzo dosadnym językiem wyrażają złą kondycję świata. Projekt narodził się z małego przedsięwzięcia festiwalowego. Tymczasem obecnie potrzebny jest plebiscyt internetowy, by wybrać kapele, które zaprezentują się w czasie dwóch dni koncertów. W tym roku wybrano 70 spośród 250 chętnych! DETERMINACJA Festiwale rockowe przeszły swoistą próbę i zmusiły zarząd fundacji, a zwłaszcza jej prezesa, do wykazania niebywałej determinacji. Dziewczyna, która wszystko zainicjowała była duszą całego przedsięwzięcia (zarząd i pracownicy fundacji tylko jej pomagali organizacyjnie, zapewniając wolontariuszy, pomagając zdobyć fundusze) przy którejś edycji, na dwa miesiące przed rozpoczęciem festiwalu poinformowała ich, że nie da rady i się wycofuje. Bo mąż, dziecko, obowiązki zawodowe, rodzinne. Myśmy mieli rozgrzebane różne prace, zaangażowani (fot. Archiwum Fundacji AVE) byliśmy w realizację wielu projektów. A teraz jeszcze to wspominał Włodkowski. I to było nieodosobnione zdarzenie w naszej fundacji. Że jakiś lider danego przedsięwzięcia w momencie kluczowym, w którym nie można już zawrócić, wycofać się, bo lokomotywa różnych działań już jest za bardzo rozpędzona, mówił nam nie, nie dam rady. I tutaj lider, który jest motorem napędowym całej organizacji, musi wziąć na siebie odpowiedzialność i wyrwać kilka nocy więcej, nierzadko kosztem swego życia rodzinnego doprowadzić rzecz do końca. Fundacji AVE zdarzyło się tak w przypadku festiwalu rockowego. Festiwal się odbył mimo wycofania się inicjatorki przedsięwzięcia. Potem, przy kolejnych edycjach, już się inaczej zorganizowali, włączyli więcej osób i na spokojnie realizowali kolejne festiwale. Ale nauczka została. I Bartłomiej Włodkowski uczula na to teraz innych społeczników, osoby, które planują realizację jakichś przedsięwzięć. NIEZALEŻNOŚĆ OD WŁADZY Na koniec spotkania z wyszkowskimi społecznikami prezes Fundacji AVE podkreślił, że niezmiernie istotna jest niezależność organizacji pozarządowej od lokalnej polityki. Obserwował losy wielu organizacji, realizowanych przez nie projektów, które zbyt mocno utożsamiały się z rządzącymi wtedy ugrupowaniami, ze sprawującymi władzę. Gdy następowała zmiana władzy i przejmowała ją przeciwstawna partia, te organizacje i ich projekty były traktowane jako wrogie przez pryzmat partii, z którymi się związały. Nie oznacza to, by organizacje nie podejmowały współpracy. Wręcz przeciwnie. Trzeba jak najściślej współpracować z samorządem i finansowo, i programowo ale nie wiązać się tylko z jedną partią, z jedną opcją polityczną. Bo to może zaszkodzić całej społecznej działalności organizacji. Włodkowski kiedyś przez cztery lata był radnym. Z ramienia pozapartyjnego, lokalnego ugrupowania. Był wtedy młodym chłopakiem, miał 25 lat. Dzwonili do niego przedstawiciele różnych partii i z PiS-u, i z Lokalnej Gospodarności, nawet z ugrupowań lewicowych nakłaniali, by wszedł do ich frakcji w radzie dzielnicy. Pomyślał sobie, fajnie, będzie można więcej zrobić. Tak się stało, że jego frakcja weszła do opozycji w stosunku do burmistrza. I co się okazało? Że jakakolwiek krytyka burmistrza ze strony szefa Fundacji AVE, ba nawet zwykła wypowiedź w trakcie posiedzeń rady w odniesieniu do decyzji burmistrza odbierane były jako atak na niego. I automatycznie było to wiązane z fundacją. Bez znaczenia było, że fundacja prowadziła swoje działania niezależnie od aktywności politycznej Włodkowskiego Marzy mi się, by przedstawiciele organizacji pozarządowych zasiadali w różnych radach osiedlowych, spółdzielczych, gmin, powiatu organach reprezentujących nas, obywateli podkreślił Włodkowski. Ale też mam taką gorzką refleksję, że często Trzeci Sektor jest wykorzystywany przez różnych polityków, lokalnych działaczy politycznych, różne grupy interesów, by się nim podeprzeć, w jakiś sposób się uwiarygodnić, a nie idzie za tym żadne autentyczne działanie. Przyznał, że zna kilku społeczników, którzy postanowili spróbować swoich sił w organach władzy. Niestety, dość szybko się wypalali. Okazywało się, że dyscyplina partyjna, do której stosowania zostali zobowiązani, była dla nich czymś zupełnie niezrozumiałym. Dla nich liczyły się przede wszystkim jakość, efekt działań, dobro społeczności, a nie lojalność partyjna Oczywiście, Fundacja AVE współpracuje z samorządem, ale stara się tak kształtować te relacje, by się od niego nie uzależnić. Temat jest rzecz jasna szerszy i warto go podejmować w rozmowach, debacie publicznej jakie jest miejsce organizacji pozarządowych w przestrzeni publicznej i w systemie sprawowania władzy. FINANSOWANIE TRZECIEGO SEKTORA Z pewnością organizacjom obywatelskim nie jest łatwo prowadzić w Polsce działalnoś społeczną z uwagi na niestabilne podstawy finansowania. Dla porównania w zachodniej Europie czy Ameryce wsparcie instytucji rządowych i samorządowych dla Trzeciego Sektora jest znacznie większe i bardziej stabilne niż u nas. Zwłaszcza w okresie kryzysu w Polsce głośno było o tym, że organizacje pozarządowe tylko granty przerabiają, a powinny działać głównie (a może tylko) w oparciu o własny potencjał. W odczuciu Włodkowskiego, to nieprawda. W społeczeństwach lepiej rozwiniętych, o silnie osadzonej demokracji i tradycjach demokratycznych jest znacznie więcej form i źródeł wsparcia NGO, których w Polsce brak. Na przykład w Anglii są sklepy charytatywne. W USA normalne jest, że co drugi obywatel wspiera co miesiąc jakąś organizację społeczną. A u nas? Fundacja AVE ma tylko dwie takie osoby. A przecież organizacje pozarządowe realizują zadania samorządu. I robią to niejednokrotnie znacznie taniej dokładając do tego jeszcze wkład własny i efektywniej. RZETELNOŚĆ FINANSOWA I TRANSPARENTNOŚĆ PRZED SPOŁECZEŃSTWEM Fundacja AVE jest organizacją pożytku publicznego. Zabiega o 1 proc. z podatku od osób fizycznych. W mijającym roku podzieliło się nim prawie 800 osób, a na konto fundacji wpłynęło niemal 71 tys. zł. Zebrana kwota rzecz jasna nie rzuca na kolana są organizacje, które zbierają w ten sposób nawet 10 mln zł tym niemniej dla fundacji z Białołęki jest to kwota znacząca, w istotny sposób zabezpieczająca ich budżet. Poza tym co roku odnotowywany jest przyrost funduszy z tego tytułu, z czego zarząd i sympatycy fundacji bardzo się cieszą, bo to oznacza, że kolejni ludzie chcą ich wspierać. Fundusze zbierane w ramach 1 proc. dodatkowo mobilizują fundację do tego, by bardzo skrupulatnie rozliczać się ze swojej działalności. Co roku wydawany jest raport, w którym prezentowane są wszystkie projekty. Jest on rozkładany w sklepach, przy kościołach, rozdawany na ulicach. Poza tym wydawany jest kalendarz, w którym prezentowane są zdjęcia z projektów realizowanych przez fundację. Wszystko w dużej mierze po to, by jak najwięcej osób wiedziało, co się dzieje z pieniędzmi przekazywanymi fundacji przez ludzi, co się dzieje z ich pieniędzmi. Im więcej przejrzystości, promocji działań Trzeciego Sektora, tym lepiej! Zebrał i opracował: Artur Laskowski 4 nadawał mu tylko potrzebnego do właściwego funkcjonowania w ówczesnym świecie dystansu. Dwa lata później w liście do Tadeusza Różewicza z 10 sierpnia 1949 r., daje wyraz swoistej frustracji emigracyjnej, nie dającej się bezpośrednio pogodzić z realiami USA lat 40. Czuję się w tej Ameryce, jak się czułem któregoś lata przed wojną, kiedy odwiedziłem pewien majątek na Polesiu. Widok ludzi cieszących się życiem może być czasem równie dotkliwy jak widok ludzkiej męki. Chęć chwytania ludzi za gardło i potrząsania nimi, żeby te gomuły mięsa coś zrozumiały nie jest chęcią, która może ułatwić życie. Warto zwrócić uwagę, że słowa te autor kieruje do poety, który trzy lata wcześniej w swoim słynnym wierszu Ocalony podał w wątpliwość możliwość tworzenia literatury po holokauście. Jeśli się miało dwadzieścia cztery lata i ocalało się prowadzonym na rzeź, największą w historii ludzkości, to łatwo było zrozumieć, że człowieka można zabić jak zwierzę i pozostać wobec tego praktycznie obojętnym. Wiedzieli to i Miłosz, i Różewicz, tak też ten opis swoistej nieumiejętności powrotu do normalnego życia dotyczy pewnego wspólnego obszaru doświadczeń, który był udziałem ich obu w podobnym stopniu, pomimo tego, że obecnie żyli w zupełnie innej politycznej rzeczywistości. W tej perspektywie czymś niebywale istotnym staje się właśnie ten element wspólny chęć normalnego życia, którym można by się cieszyć, chęć, która mimo swojej naturalnej jednorodności, realizowała się na zupełnie innym gruncie empirycznym. Jednocześnie być może był to właśnie swego rodzaju pomost, jaki Miłosz starał się przerzucić do Różewicza, szukając wspólnej płaszczyzny porozumienia. Fragmenty tych listów budują zatem postać emigranta poszukującego, niespokojnego, któremu drogie są problemy jego kraju, przy zachowaniu całego krytycyzmu i dystansu do niego. Owy dystans i krytyka z pozycji współczesnego czytelnika nabierają, zwłaszcza w przypadku recepcji polskiej literatury, wymiaru wizjonerskiego, który swe początki bierze w głębokim zrozumieniu potrzeb człowieka w perspektywie codzienności, w jakiej funkcjonuje. Jak można rozumieć, główną siłą napędową była tutaj ta, podkreślana przez Miłosza, ambicja umysłu międzynarodowego. Termin ten staje się jednocześnie spoiwem obu listów, pisanych na przestrzeni trzech lat, spoiwem, które miało charakter jednak o wiele szerszy, gdyż właśnie w czasach wyborów kontrowersyjnych, kiedy Miłosz miał dopuszczać się owej absolutyzowanej zdrady, pozwalało mu, trzymając jednocześnie bezpieczny, krytyczny dystans, poszukiwać nowych perspektyw i punktów widzenia, bez względu na ich polityczną wymowę dla którejkolwiek strony. Naturalną konsekwencją tego postępowania była prośba o azyl we Francji z roku A za kolejny dowód konsekwencji z jaką podążał wybraną sobie drogą, może służyć fragment clou jednej z jego najsłynniejszych powieści Zniewolony umysł, odnoszący się do powodów dla jakich ludzie ulegali nowej władzy :...poza zwyczajnym strachem, poza chęcią uchronienia się przed nędzą i fizycznym zniszczeniem działa pragnienie wewnętrznej harmonii i szczęścia. Tym sposobem podkreślił to, co tak wiele razy podkreślał wcześniej. Iż tak naprawdę ludzkie pragnienia, bez względu na to, gdzie się żyje, zawsze w najbardziej naturalny sposób podążają drogą prostej, szczęśliwej codzienności i dobrej myśli skierowanej w przyszłość. Piotr Płochocki

7 DOBRE PRAKTYKI 7 Co można osiągnąć w małym mieście? Jak dużo może zrobić zaangażowanie, idea, pasja i chęć zmieniania świata Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych patronuje programowi Inw(eS)torzy Społeczni, który ukazuje społecznych przedsiębiorców przełamujących bariery, wizjonerów, entuzjastów i odkrywców działających na rzecz lokalnych społeczności. W niedalekiej Warce znajdujemy przykład wyjątkowego zaangażowania społecznego. Rok Andrzej Zaręba kończy studia we Wrocławiu. W mieście zawsze coś się dzieje: koncerty, spektakle, filmy. Studenci, oprócz zajęć na uczelni, mogą angażować się w różnych stowarzyszeniach, grupach, działać społecznie. Po uzyskaniu tytułu inżyniera ekonomii przemysłu spożywczego postanawia wrócić do rodzinnej Warki. Tu nie może znaleźć sobie miejsca. Niby ładna miejscowość, urokliwe sady, ale nie ma gdzie wyjść wieczorem. Marazm, nuda i stagnacja. W kinie pokazują filmy, które cztery miesiące wcześniej można było zobaczyć w Warszawie, na sali siedzi pięć osób. Postanawia razem ze znajomymi wziąć sprawy w swoje ręce. Zakładają Stowarzyszenie W.A.R.K.A.. (Wizja, Aktywność, Rozrywka, Kultura, Alternatywa). Pierwsze działania były odzwierciedleniem tego, co interesowało nas samych opowiada dziś prezes Stowarzyszenia. Początkowo koncentrowaliśmy się na realizowaniu pasji poszczególnych członków organizowaliśmy wystawy, spotkania filmowe, koncerty, imprezy taneczne. OŻYWIĆ RYNEK, KINO, KAWIARNIE Do początku lat 90. na rynku w Warce odbywały się turnieje koszykówki, a wcześniej przyjeżdżali nawet sportowcy ze Związku Radzieckiego. Postanowiliśmy wrócić do sportowej tradycji. Oczywiście jako amatorzy nie mogliśmy przygotować imprezy z takim rozmachem, jak kiedyś. Zaprosiliśmy więc lokalną młodzież, by rozegrała miniturnieje. A na specjalnie wybudowanej scenie pokazaliśmy przygotowany przez gimnazjalistów program o Unii Europejskiej, w którym uczniowie przedstawiali kraje członkowskie. Ta impreza zgromadziła sporo ludzi wspomina Andrzej Zaręba. Grupa odniosła pierwszy sukces. Oczywiście dla wszystkich działanie w stowarzyszeniu to zajęcie dodatkowe. Wstają do pracy na siódmą rano, a kiedy wychodzą z niej o piętnastej, szesnastej biegną na spotkania w sprawie kolejnych imprez: potańcówek w stylu lat 60., wystaw czy maratonów filmowych. Te ostatnie cieszą się bardzo dużą popularnością. Organizatorzy wyświetlają dwa filmy (m.in. tytuły pokazywane na Warszawskim Festiwalu Filmowym przeglądzie kina artystycznego); między nimi jest półgodzinna przerwa, w czasie której widzowie dostają kawę i ciastka. Salę udostępnia im dom kultury. Na pierwszym spotkaniu zajętych jest nie pięć, ale dwieście miejsc, całe kino. Udaje się tak po raz drugi, trzeci, przy czwartym są już kłopoty. Nie z frekwencją. Z domem kultury. Uznano nas za konkurencję, więc musieliśmy zacząć płacić za salę, aż w końcu zrezygnowaliśmy. Wtedy dom kultury postanowił wykorzystać ich pomysł. Zorganizował maraton: dwa filmy, w przerwie kawa i ciastka. Przyszło pięć osób. Pracownicy domu kultury nie rozumieli na czym polegała idea. Nam nie do końca chodziło o same filmy, bo przecież koneserzy kina znają sposoby, żeby zobaczyć je wcześniej. Bardziej zależało nam na spotkaniu z naszymi rówieśnikami. Salę dzieliliśmy na sektory. Każdy z członków stowarzyszenia dostawał bilety i miał za zadanie je sprzedać. Tym sposobem zapełnialiśmy całe kino. Dom kultury nie potrafił dotrzeć do osób w naszym wieku. Wtedy Andrzej Zaręba zaczął dostrzegać, że prowadzenie takiej pionierskiej działalności nie będzie łatwe. Trzeba zrozumieć różnicę między małym a dużym miastem. Kiedy w małym mieście ktoś wybija się ponad przeciętność, władza go nie lubi. Dlaczego? Bo może ten ktoś zaraz zechce stanąć w wyborach i kandydować na wójta, radnego? To jest przykre, ale w ciągu lat zauważyłem taką tendencję, że jeden na dziesięciu samorządowców jest na tyle mądry, żeby wykorzystywać niezależne inicjatywy i wspólnie rozwijać lokalne działania. IDEA: CENTRUM W.A.R.K.A. organizuje imprezy, ale coraz częściej napotyka na niechętne jej osoby. Dodatkowo każdy z członków stowarzyszenia zaczyna wchodzić w kolejny etap życia: kilka lat po studiach zakładają rodziny, nie mają już tej chęci i entuzjazmu, by angażować się w wieszanie banerów o jedenastej w nocy. I wtedy powstaje nowy pomysł: pomagać innym grupom, które mają podobne problemy. Miejsce spontanicznych imprez zajęło myślenie strategiczne. Pojawiła się możliwość, żebyśmy wystartowali w konkursie na lokalną organizację grantową programu Działaj Lokalnie Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Akademii Rozwoju Filantropii. To piękny pomysł. Udało nam się zostać taką jednostką. Wtedy do stowarzyszenia przychodzi Dorota Lenarczyk. Jest tyle pracy, że zatrudniają ją na etat, jest kierownikiem biura stowarzyszenia i koordynatorką projektów. Zmiana charakteru działalności pociąga za sobą wiele konsekwencji: muszą rozszerzyć pracę na teren całej gminy, współpracować z samorządami i firmami. W małych miejscowościach wszyscy się znają. Kiedy ktoś chce zorganizować imprezę i ma zaufanego wójta, to nie przygotowuje projektu na dofinansowanie, tylko idzie na spotkanie, co najwyżej napisze zwykłe podanie. I dostaje wsparcie. To ma negatywne konsekwencje zarówno dla biorącego, jak i dającego. Kiedy później organizacje startują w konkursach ogólnokrajowych, to przepadają, bo nie mają doświadczenia w zdobywaniu funduszy. A z takiego rozdawania przez wójta czy właścicieli małych firm też nic dobrego nie wynika: nie ma stałej współpracy mówią. Chcą więc pokazać, jak to się robi. Mają idée fixe: Powiatowe Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej. Pod tą dostojną nazwą ma się kryć konkretne miejsce i zespół ludzi. Miejsce, do którego każdy, kto chce zrobić coś pożytecznego dla otoczenia, będzie mógł przyjść. Tam spotka osoby, które powiedzą mu, jak uzyskać na to pieniądze i pomogą napisać wnioski, wypełnić formularze. Uczyliśmy się na własnych błędach i od innych. Teraz my chcemy pomóc następnym osobom. Dziś mamy do czynienia z coraz większą konkurencją wśród niezależnych grup. Nie dostaje się pieniędzy za projekt napisany na szybko wieczorem mówią. Dorota i Andrzej przyznają, że są organizowane szkolenia, na których można dowiedzieć się jakie są zasady działania w trzecim sektorze, ale najczęściej są one przygotowywane w dużych miastach i w godzinach A większość niezależnych aktywistów jest wtedy w pracy. SWOJE POZNAJCIE! W ramach programu Działaj Lokalnie wyszli poza najbliższą okolicę, wkroczyli do gmin Grójec, Chynów, Jasieniec i Goszczyn. Tam zawsze mogą dostać sale na spotkania, poprowadzić szkolenia w sobotę. Organizacji pozarządowych jest w ich okolicy ok Przeprowadzają działania, które mają być trzonem Centrum. Ostatnio złożyliśmy trzy projekty, na realizację dwóch zdobyliśmy środki. Czekamy na ocenę trzeciego. To świetne rzeczy. W Chynowie działa zespół ludowy Vistula, który gromadzi młodzież z okolic. Zalążek zespołu powstał kilka lat temu w ramach programu 8 Kiermasz podczas którego młodzież zbiera na Lokalny Fundusz Stypendialny (stypendia dla młodzieży z pasją, która nie ma wystarczających środków aby się rozwijać) (fot. Archiwum Stowarzyszenia W.A.R.K.A.)

8 8 DOBRE PRAKTYKI listopad Działaj Lokalnie. Przez ten czas bardzo się rozwinął. Napisaliśmy projekt, dzięki któremu czterdzieści osób z zespołu wzięło udział w dwutygodniowych folklorystycznych warsztatach muzycznych i tanecznych. Uczestniczyli też w festiwalu Święto Dzieci Gór. Myślę, że takie wyjazdy dają niezwykłą energię. Pokazują, że warto się angażować, robić coś więcej mówi Andrzej. Pomogliśmy też nauczycielce, która prowadzi zajęcia teatralne, fajnie je rozwija, ale wie, że szkoła nie ma pieniędzy na zajęcia dodatkowe, więc musi szukać ich na zewnątrz, żeby dać dzieciom coś więcej niż szkolny program. Podobnie współpracujemy z Klubem Seniora w Chynowie, który prowadzi program Seniorzy z kulturą. W jego ramach prowadzone są m.in. warsztaty rękodzielnicze opowiada. W.A.R.K.A. organizuje również konkurs Lider Aktywności Lokalnej i wyróżnia osoby oraz grupy, które w ich okolicy działają społecznie. Pomagając innym, pamiętają też o tych, którzy im pomogli. Firmę, która od początku użycza im pomieszczeń na biuro, z sukcesem zgłosili do konkursu Dobroczyńca Roku. Zorganizowali także lokalny konkurs Dobroczyńca Powiatu Grójeckiego. Ale tu już ma to inny wymiar niż w Warszawie. W stolicy taki tytuł to prestiż. W naszym powiecie małe firmy boją się go otrzymać. Obawiają się, że zaraz przybiegnie masa osób, które będą chciały, aby ich wesprzeć i co oni wtedy powiedzą? Przecież są dobroczyńcą! To ciągle te różnice między dużym a małym miastem mówią. Wspólnie z Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce realizują dwa projekty: Vivat Pułaski piknik historyczno-kulturalny i Kazikowy jarmark jarmark ludowy. Jeszcze bardziej jednak koncentrują się na działaniach, które promują okolicę: wydają np. komiksy historyczne Bitwa pod Warką, Piotr Wysocki. Bohater w cieniu historii, Nadzieja, męstwo i śmierć czy mapę turystyczną powiatu grójeckiego. Stowarzyszenie wypracowało własny Lokalny Fundusz Stypendialny W.A.R.K.A. oraz Fundusz Małych Grantów Młodzieżowych znany także pod nazwą Kuźnia Aktywności, skierowany do wyjątkowej młodzieży z Warki młodych ludzi, którzy chcą się rozwijać, realizować swoje marzenia, są pełni entuzjazmu, kreatywności i chęci do działania. DZIAŁAĆ SPOŁECZNIE I EKONOMICZNIE Rozwój stowarzyszenia i szukanie nowych rozwiązań były niemal od początku wpisane w jego istnienie. Nie trzeba było zatem długo czekać, aby organizacja zainteresowała się ekonomią społeczną. Zyski z działalności mogłaby przeznaczyć na wkład własny do projektów lub realizację pomysłów, na które trudno jest pozyskać dotację, a które są ogromnie potrzebne, np. prowadzenie Powiatowego Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej. Społecznicy wizjonerzy widzą dobre strony prowadzenia działalności gospodarczej. Dzięki uniezależnieniu od konkursów i dotacji organizacje mogłyby myśleć perspektywicznie o swoim rozwoju. W obecnej sytuacji stowarzyszenia i fundacje muszą czekać na wyniki i dopasowywać swoje działania do otrzymanych dotacji. DZIECI W NAJWIĘKSZYM SADZIE EUROPY I tak w 2011 r. zrodził się pomysł wykorzystania w działaniach stowarzyszenia soli Grójecczyzny jabłek. A dokładnie stworzenia Centrum Edukacji o Jabłku, przybliżającego dzieciom z klas 0 3 wiedzę o tym owocu. Cel wydawał się prosty przekazać dzieciakom jak najwięcej informacji o grójeckim jabłku, by dobrze je poznały i w przyszłości wybierały ten produkt. Realizacja przedsięwzięcia wymagała dużego nakładu pracy, ale decyzja zapadła. Do dziś Dzieci przy studni na szlaku turystycznym legend wareckich, na którym dzięki tzw. questom, czyli informacjom na kartce zawierającym zagadki i wskazówki można się zapoznać z dziedzictwem danego miejsca. Wyznaczenie szlaku zostało zrealizowane w ramach jednego z dotowanych przez Stowarzyszenie W.A.R.K.A. projektów w ramach Programu Działaj Lokalnie (W.A.R.K.A. jest ośrodkiem Działaj Lokalnie od 2006 roku, co roku przekazuje blisko 100 tys. zł na realizację projektów aktywizujących w ok. 20 lokalnych społeczności) (fot. Archiwum Stowarzyszenia W.A.R.K.A.) Centrum Edukacji o Jabłku przedsięwzięcie polegające na promocji naszego lokalnego zasobu jabłek grójeckich poprzez przyjmowanie wycieczek szkolnych w nowoczesnym centrum magazynowo-sortowniczym Nasz Sad (fot. Archiwum Stowarzyszenia W.A.R.K.A.) realizujemy plan z pomocą doradców Fundacji Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, wciąż jeszcze tworzymy Centrum. Mamy już pierwsze wycieczki z dziećmi na koncie i pierwsze dobre opinie. Komukolwiek wspominamy o swoim pomyśle, spotykamy się z entuzjastycznym podejściem. DWAJ PREZESI WIZJONERZY Andrzej Zaręba, wieloletni prezes stowarzyszenia, niezmiennie dynamiczny i pełen zapału, przekazuje potężną dawkę energii, gdy opowiada o Centrum. Bucha optymizmem i wiarą w sukces przedsięwzięcia. Nie ma innej możliwości, bo pomysł jest świetny. Gdzie, jeśli nie na ziemi grójeckiej, w zagłębiu jabłkowym, największym sadzie Europy, miałoby działać Centrum Edukacji o Jabłku? Tym bardziej że jabłko grójeckie zostało zarejestrowane w Unii Europejskiej jako produkt regionalny o chronionym oznaczeniu geograficznym. Trzeba tę wiedzę szerzyć, pokazywać, że mamy superprodukt! Prezes Zaręba ma szczęście. Spotyka innego wizjonera Piotra Szymańskiego, prezesa Spółdzielczej Grupy Producentów Owoców Nasz Sad, która we wsi Pabierowice niedaleko Grójca ma nowoczesny zakład sortowania i pakowania owoców. Niewielu jest tak otwartych sadowników, którzy myślą dziesięć lat do przodu. Bez niego nie moglibyśmy zrealizować naszego pomysłu. Nasz Sad udostępnia nam wszystko nieodpłatnie Andrzej Zaręba opowiada o prezesie Szymańskim. Umożliwia zwiedzanie zakładu, prowadzenie w nim warsztatów. Zysk widzi w tym, że edukacja dzieci głównie tych z Warszawy buduje odbiorcę. Obecnego, bo dzieci mogą wpływać na wybory rodziców, kiedy w sklepie, widząc jabłka z logiem Nasz Sad, powiedzą: tam byłem. I przyszłego, gdy jako dorośli też po nie sięgną. Wie, że ważny jest nie tylko handel jabłkami, lecz także edukacja małych dzieci. Na potwierdzenie tych słów prezes Szymański podkreśla, że nawyki żywieniowe wyrabia się w dzieciństwie. Jeżeli dzieci poznają jabłka, rośnie szansa, że zamiast po cukierki czy chipsy, będą sięgać po owoce. WYCIECZKI SZKOLNE TO PERSPEKTYWA Prezesa Zaręby nie opuszcza szczęście. W Szkole Liderów Polsko- -Amerykańskiej Fundacji Wolności spotyka doktora Wacława Idziaka, socjologa z Politechniki Koszalińskiej, animatora rozwoju wsi, twórcę wiosek tematycznych, który dzieli się z nim swoimi ideami. To właśnie od niego Andrzej Zaręba dowiaduje się o nowych pomysłach na wprowadzenie polskiej wsi do współczesnej gospodarki, w której coraz ważniejszą rolę odgrywają rozbudowane i wzbogacone usługi turystyczne. Ta myśl doskonale współgra z pomysłem budowy Centrum Edukacji o Jabłku, które wychodzi z nową, innowacyjną ofertą wsi, i co ważne nie wymaga poniesienia ogromnych nakładów. Bazuje raczej na wykorzystaniu lokalnego, niedocenionego kapitału. Podczas wizyty studyjnej w Zachodniopomorskiem Andrzej Zaręba ma okazję poznać dwie wioski tematyczne: bajkowo-rowerową w Podgórkach oraz labiryntów i źródeł w Paprotach. Obie odwiedzane głównie przez uczniów. Uświadomiło mi to opowiada że wycieczki szkolne to nasza perspektywa i szansa. Organizując je, można zarobić pieniądze na działalność organizacji,