Chemikalia w środowisku

Transkrypt

1 Przewodnik Chemikalia w środowisku Valters Toropovs Antonia Reihlen Heli Nõmmsalu Zita Dudutytė Wzajemne zależności i synergie

2

3 Przewodnik Chemikalia w środowisku: Ramowa dyrektywa wodna, Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej, IPPC/Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych, REACH, Dyrektywa w sprawie odpadów. Wzajemne zależności i synergie Valters Toropovs Antonia Reihlen Heli Nõmmsalu Zita Dudutytė Publikacja wydana w ramach działań w Obszarze priorytetowym substancji niebezpiecznych Strategii Unii Europejskiej dla regionu Morza Bałtyckiego

4 Valters Toropovs/Antonia Reihlen/Heli Nõmmsalu/Zita Dudutytė: Przewodnik. Chemikalia w środowisku: Ramowa dyrektywa wodna, Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej, IPPC/Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych, REACH, Dyrektywa w sprawie odpadów. Wzajemne zależności i synergie Niniejszy tekst odzwierciedla wyłącznie poglądy i opinie autorów. Tłumaczenie: Konrad Kosecki Copyright 2013

5 Spis treści Lista skrótów 4 Wstęp 5 1. Ramy prawne Ramowa dyrektywa wodna (RDW) i normy jakości środowiska (EQS) w skrócie Cele Najważniejsze instrumenty prawne i zasady działania Środki naprawcze Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej w skrócie Cele Najważniejsze zasady i instrumenty prawne służące realizacji celów Dyrektywy Regulacje dotyczące odpadów, w skrócie Struktura prawna Odpady niebezpieczne Punkty wspólne regulacji odpadowych i REACH Dyrektywa ippc / Dyrektywa o emisjach przemysłowych, w skrócie Cele Najważniejsze instrumenty prawne i zasady REACH i Rozporządzenie o klasyfikacji, pakowaniu i oznakowaniu substancji i mieszanin w skrócie Informacje ogólne Podstawowe narzędzia i instrumenty prawne Współzależności i synergie pomiędzy reżimami prawnymi Najważniejsze współzależności między Ramową Dyrektywą Wodną i Dyrektywą ws. emisji przemysłowych Najważniejsze współzależności między Ramową dyrektywą Wodną a Rozporządzeniem REACH Najważniejsze współzależności między Dyrektywą ramową ws. strategii morskiej, Ramową dyrektywą wodną i REACH Najważniejsze współzależności między REACH i Dyrektywą ws. emisji przemysłowych (IED) Współzależności między regulacjami dotyczącymi chemikaliów i regulacjami dotyczącymi odpadów Substancje z odzysku Informacja o odpadach w reżimie REACH Bezpośrednie powiązania miedzy chemikaliami i odpadami Współzależności z perspektywy instytucji Najważniejsze zalecane działania Jak zdobyć i wykorzystać informacje generowane przez reżim REACH? Jak skonstruować idealne zezwolenie wodne? Jak skonstruować idealne pozwolenie REACH? Jak najlepiej wykorzystać dane z monitoringu? Jakie praktyczne działania można podjąć? 28

6 4 Chemikalia w środowisku Lista skrótów BAT BREF CA CLP DNEL DPD EPER E-PRTR ECHA ELV ES EQS GHS HS IED IPPC MS MSFD PNEC POM RBMP REACH RIPE SDS SEA SVHC WFD WWTP Najlepsze dostępne techniki (Best Available Techniques) Dokument referencyjny BAT Własciwe władze (Competent Authority) Rozporządzenie ( ) w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (Classification Labelling and Packaging Regulation) Poziom niepowodujący zmian (Derived no-effect level) Dyrektywa o preparatach niebezpiecznych (Dangerous Preparations Directive) Europejski Rejestr Emisji Zanieczyszczeń (European Pollutant Emission Register) Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (European Pollutant Release and Transfer Register) Europejska Agencja Chemikaliów (European Chemicals Agency) Wartośc limitów emisji (Emission limit value) Scenariusz narażenia (Exposure scenario) Norma jakości środowiska (Environmental quality standard) Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów (Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals) Substancja niebezpieczna (Hazardous substance) Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych (Industrial Emissions Directive) Zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kotrola (Integrated Pollution Prevention and Control) Państwo członkowskie (Member State) Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej, RDSM (Marine Strategy Framework Directive) Przewidywalne stężenie niepowodujące zmian w środowisku (Predicted no-effect concentration) Program działań (Programme of Measures) Plan zarządzania dorzeczem (River Basin Management Plan) Rozporządzenie ( ) w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemical substances) Portal/system informatyczny RIPE (REACH Information Portal for Enforcement) Karta charakterystyki produktu (Safety data sheet) Analiza społecznoekonomiczna (Socio-economic analysis) Substancje wzbudzające bardzo duże obawy (Substances of very high concern) Dyrektywa ( ) ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowa dyrektywa wodna, RDW (Water Framework Directive) Oczyszczalnia ścieków (Waste water treatment plant)

7 Wstęp Celem niniejszego opracowania jest ukazanie współzależności między niektórymi regulacjami prawa europejskiego dotyczącymi kwestii zarządzania substancjami chemicznymi, w szczególności tymi, które stanowią zagrożenie dla środowiska naturalnego. Pod pojęciem współzależności należy rozumieć: > > bezpośrednie formalne wzajemne odniesienia w zapisach regulacji (np. wyłączenie spod obowiązku rejestracji substancji uregulowanych przez IPPC/ IED albo odniesienie do listy substancji oczekujących na regulację w Dyrektywie w sprawie emisji przemysłowych) > > nieformalne i potencjalne współzależności pojawiające się przy okazji stosowania pewnych regulacji w kontekście innych zapisów. przez firmy (np. wykorzystujące informacje REACH do aplikowania o pozwolenia lub stosujące metody z zakresu REACH, jak np. modelowanie stężeń w środowisku, do udokumentowania zgodności swoich działań z przepisami); przez jednostki administracji (np. używające wartości PNEC jako punktu odniesienia przy ustalaniu limitów emisji). Ramowa Dyrektywa wodna 2000/60/WE, Dyrektywa IPPC 2008/1/WE (IED 2010/75/UE), Rozporządzenie REACH 2006/1907/UE a także dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej 2008/56/EC stanowią główne filary europejskiego prawa ochrony środowiska. Ich wdrożenia było i jest dużym wyzwaniem dla krajów członkowskich. Instalacje przemysłowe, których dotyczy IPPC/IED mogą mieć wpływ na stan środowiska wodnego przez pośrednie lub bezpośrednie wprowadzanie zanieczyszczeń, pobór wody itp. Pozwolenia dla instalacji powinny zapewnić, aby emisje nie uniemożliwiały osiągania standardów jakości środowiska zdefiniowanych w normach unijnych i krajowych. Celem REACH jest dostarczenie całościowej dokumentacji substancji chemicznych, łącznie z substancjami niebezpiecznymi dla środowiska wodnego, wspierającej wdrażanie regulacji dotyczących jakości wód. Celem poniższej broszury jest zbadanie i opisanie możliwości wdrażania regulacji jako jednolitego, zintegrowanego systemu tak, aby do maksimum wykorzystać istniejące miedzy nimi współzależności. Szczególnie istotne jest tu zastosowanie IPPC/IED i REACH do wsparcia wdrażania ramowej dyrektywy wodnej i dyrektywy ramowej w sprawie strategii morskiej. Broszura opisuje najważniejsze zależności miedzy systemami tworzonymi przez poszczególne regulacje i przedstawia wyzwania, stojące przed jednostkami administracyjnymi krajów bałtyckich i Polski a także proponuje sposoby na ich pokonanie. W niniejszym opracowaniu znajdą Państwo: > > przystępne wprowadzenie do części systemu prawa ochrony środowiska UE, > > konkretne sugestie i pomysły dotyczące efektywnego wdrażania regulacji i wykorzystywania ich wzajemnych zależności, > > zagadnienia wyjściowe do dalszej dyskusji na temat rozwoju prawa ochrony środowiska na poziomie krajowym i unijnym. Grupy docelowe niniejszego opracowania to krajowe właściwe władze i lokalne jednostki administracji odpowiedzialne za kontrole substancji chemicznych w kontekście wymienionych wyżej regulacji, a w szczególności urzędy zajmujące się udzielaniem pozwoleń i ustalaniem poziomów emisji, a także monitorowaniem faktycznych emisji zanieczyszczeń do środowiska.

8 1. Ramy prawne Dlaczego niniejsza broszura skupia się na regulacjach dotyczących środowiska wodnego i innych regulacjach w takiej mierze, w jakiej dotyczą one wody jako elementu składowego środowiska? Z następujących przyczyn: a) woda jest kluczowym składnikiem środowiska, ponieważ stanowi medium odbioru ogromnej ilości zanieczyszczeń a jednocześnie stanowi środowisko życia wielu łańcuchów pokarmowych; b) regulacje dotyczące powietrza koncentrują się wokół tradycyjnych zanieczyszczeń, natomiast ryzyko skażenia substancjami niebezpiecznymi jest znikome 1 z uwagi na bardzo niskie stężenia i szybkie przechodzenie substancji do innych środowisk; c) odpowiednie regulacje dotyczące ochrony gleby, zawierające odniesienia do REACH i innych przepisów dotyczących emisji substancji z instalacji przemysłowych nie zostały jeszcze opracowane. Istniejące prawodawstwo ma na celu uzyskanie dobrej jakości wód, jednak nie najczęściej zawiera konkretnie zdefiniowanych instrumentów dla wdrażania. Dobry status wód powierzchniowych, w szczególności ich skład chemiczny, zależy od poziomu emisji substancji niebezpiecznych, który z kolei regulowany jest zazwyczaj przez osobne akty prawne. Rysunek 1 obrazuje najważniejsze instrumenty prawne wynikające z omawianych regulacji i ich zakres oddziaływania. 1 Trwałe zanieczyszczenia organiczne (Persistent organic pollutants, POP) stanowią wyjątek, jako że są transportowane przez powietrze, ale ostatecznie odkładają się w różnych elementach środowiska. Regulacje dotyczące POP są wymagające i szczegółowe, więc zagadnienie to nie będzie w niniejszym przewodniku poruszane. Rys. 1. Potencjalne źródła emisji substancji niebezpiecznych do środowiska wodnego i instrumenty prawne pozwalające na ich kontrolę Cel regulacji dotyczących wody Dobry status chemiczny = stężenie substancji niebezpiecznych < EQS Cel regulacji dotyczących wody Przemysłowe i specjalistyczne zastosowania (bezpośrednia emisja z produkcji i odpadów Rolnictwo (emisje bezpośrednie i spłukiwanie bezpośrednie i spłukiwanie Przetwarzanie odpadów (Chemikalia i produkty użytku domowego, pośrednie dostawy z przemysłu i zastosowań specjalistycznych) Depozycja atmosferyczna (produkcja i wykorzystanie chemikaliów dla celów przemysłowych, specjalistycznych, rolnych i konsumpcyjnych) Etap odpadów pośrednie i bezpośrednie emisje z usunietych i składowanych chemikaliów i produktów Ramy prawne i instrumenty kontroli emisji przemysłowych Otpady Plany zbiórki odpadów Substancje REACH/CLP Produkty (mieszaniny i towary) REACH Emisje IPPC/IED / WFD / MSFD jako niebezpiecznych Karty charakterystyki i scenariusze narażenia Ograniczenie marketingu i stosowania Karty charakterystyki produktów Normy bezpieczeństwa Ograniczenia rynkowe Zakazy stosowania konkretnych substancji Monitorowanie norm jakości środwiska Pozwolenia, BAT, ELV, Środki redukcji emisji (substytucja, wychwytywanie, kontrola procesu produkcji Poniżej znajdą Państwo krótki opis ram prawnych, kreślonych przez najważniejsze regulacje. Zapoznanie się z nim jest niezbędne dla pełniejszego zrozumienia wzajemnych zależności i synergii między poszczególnymi zapisami.

9 Ramy prawne Ramowa dyrektywa wodna (RDW) i normy jakości środowiska (EQS) w skrócie Cele Ramowa dyrektywa wodna RDW (2000/60/WE) wprowadziła nowy, całościowy plan ochronny powierzchniowych wód śródlądowych, wód przejściowych, wód przybrzeżnych oraz wód gruntowych (między innymi) za pomocą działań ograniczających zanieczyszczenie chemiczne substancjami priorytetowymi (niebezpiecznymi). W Dyrektywie zdefiniowane są następujące długoterminowe cele, w odniesieniu do substancji priorytetowych: > > zapobieżenie degradacji wód podziemnych i powierzchniowych; > > uzyskanie, do roku 2015, dobrego statusu chemicznego wód podziemnych i powierzchniowych poprzez ich ochronę, odnawianie i przywracanie stanu pierwotnego; > > stopniowe ograniczenie zanieczyszczenia substancjami priorytetowymi i wygaszenie ich emisji, wprowadzania lub przenikania do środowiska w wyniku strat przemysłowych do roku Uznaje się, że zbiornik wodny osiągnął dobry status chemiczny kiedy spełnia on wszystkie standardy odnośnie do substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń wymienionych w Dyrektywie 2008/105/WE. Dyrektywa 2008/105/WE jest dyrektywą-córką ramowej dyrektywy wodnej. Definiuje ona europejską listę substancji priorytetowych, które mogą być niebezpieczne dla środowiska wodnego lub w tym środowisku się rozprzestrzeniać a także ustala normy standardów jakości środowiska (EQS). Standardy te definiują bezpieczne stężenia substancji w wodzie, osadach i organizmach żywych, które nie powinny być przekraczane. W chwili obecnej 33 grupy substancji maja status istotnych, natomiast 13 grup zostało zdefiniowanych jako priorytetowe i niebezpieczne. Oznacza to, ze ich emisje, zrzuty do środowiska i uwolnienia za pośrednictwem strat przemysłowych powinny być zlikwidowane do roku Tabela 1 przedstawia aktualną listę substancji niebezpiecznych, z zaznaczeniem substancji priorytetowych. Table 1. Tabela 1. Lista substancji priorytetowych w ochronie wód (Dyrektywa 2008/105/WE) Nr Nazwa substancji priorytetowej Substancja niebezpieczna? Nr Nazwa substancji priorytetowej Czy jest to ubstancja niebezpieczna? 1 Alachlor 21 Rtęć i jej związki X 2 Antracen X 22 Naftalen 3 Atrazyna 23 Nikiel i jego związki 4 Benzen 24 Nonylofenol (4-nonylfenol) X 5 Bromowany difenyloeter X 25 Oktylofenol ((4-(1,1,3,3 -te- trametylobutylo)- fenol)) 6 Kadm i jego związki X 26 Pentachloro-benzen X 7 C10-13 chloroalkany X 27 Pentachlorofenol 8 Chlorfenwinfos 28 Wielopierścieniowe węglowodory X aromatyczne 9 Chloropiryfos (chloropiryfos Benzo(a)piren X etylowy) 10 1,2-dichloroetan Benzo(b)fluoranten X 11 Dichlorometan Benzo(g,h,i)perylen X 12 Ftalan di(2-etyloheksylu) (DEHP) Benzo(k)fluoranten X 13 Diuron Indeno(1,2,3-cd)piren X 14 Endosulfan X 29 Symazyna 15 Fluoranten 30 Związki tributylocyny X 16 Heksachloro-benzen X (kation tributylocyny) X 17 Heksachloro-butadien X 31 Trichlorobenzeny 18 Heksachloro-cykloheksan X 32 Trichlorometan 19 Izoproturon 33 Trifluralina 20 Ołów i jego związki

10 8 Chemikalia w środowisku Lista substancji priorytetowych, jako część RDW, podlega co cztery lata przeglądowi przez Komisję Europejską. Substancje na liście wybierane są spośród ponad 2000 związków i substancji chemicznych, na podstawie ich naukowo potwierdzonego wpływu na zdrowie, a także poziomu ryzyka, objętości produkcji, zastosowań i stężeń w wodach powierzchniowych NAJWAŻNIEJSZE INSTRuMEN- Ty PRAWNE I ZASADy DZIAŁANIA Cele RDW realizowane są za pomocą następujących instrumentów: planów gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy, środowiskowych norm jakości a także monitoringu statusu ekologicznego i chemicznego wód powierzchniowych. Dorzecza i plany gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy. RDW bierze pod uwagę jakość wody na obszarze dorzecza, wychodząc z założenia, że zanieczyszczenia nie przestrzegają granic administracyjnych. Całościowe podejście do obszaru dorzeczy pomaga też uniknąć zjawiska przerzucania problemów miedzy jednostkami administracyjnymi.w konsekwencji, głównym instrumentem administracyjnym przyjętym przez Dyrektywę jest plan gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy, który pańswta członkowskie muszą ustanowić dla każdego dorzecza położonego w całości w ich granicach. W przypadku, gdy dorzecze obejmuje obszar kilku państw członkowskich, Dyrektywa wymaga od nich podjęcia, jeżeli to możliwe, odpowiedniej współpracy, celem stworzenia jednolitego planu. Plany podlegają przeglądom w okresie sześciu lat. W grudniu 2009 roku opublikowane zostały pierwsze plany, obejmujące działania do roku Plan definiuje następujące kroki, niezbędne do osiągnięcia w założonym czasie celów ustalonych dla każdego dorzecza: > Ocena statusu wybranej części wód powierzchniowych. Jest to charakterystyka dorzecza, obejmująca status chemiczny wód i inne elementy statusu przyrodniczego, a także analiza wpływów antropogenicznych takich jak emisje i zrzuty substancji niebezpiecznych. Niezbędna jest też analiza ekonomiczna wykorzystania zasobów wodnych. > Programy działania. W każdym planie należy zdefiniować, jakie działania będą podjęte dla osiągnięcia zakładanego dobrego stanu wód. > Monitoring i okresowe przeglądy. Monitoring chemiczny zgodny z RDW obejmuje wszystkie wody powierzchniowe i ma na celu stwierdzić ich zgodność z obowiązującymi w całej UE normami jakości środowiska. Dodatkowo, państwa członkowskie mają obowiązek zidentyfikować i ustalić normy jakości dla substancji niebezpiecznych o znaczeniu krajowym i włączyć je do programów monitoringowych. Zadaniem odpowiednich władz jest monitorowanie statusu zbiorników wodnych i skutków, jakie przynoszą wdrażane środki. Rys. 2. Zasięg transgranicznych dorzeczy Niemna i Dźwiny. Dorzecza te rozciągają się na terytoria Rosji, Łotwy, Litwy, Białorusi i Polski, a wody z nich odprowadzane są do Morza Bałtyckiego. (Źródło:

11 Ramy prawne Środki naprawcze Każde państwo członkowskie we własnym zakresie ustala, jakie środki będą zastosowane dla osiągnięcia dobrego statusu wód. RDW zawiera otwarta listę przykładowych działań. Środki dzielą się na podstawowe i uzupełniające : > > Środki podstawowe to działania wymagane aktualnie obowiązującym prawem wspólnotowym, np. kontrola emisji, wartości graniczne dla emisji i obowiązek uzyskiwania pozwoleń zintegrowanych zgodnie z Dyrektywą o emisjach przemysłowych (IPPC). Dla osiągnięcia celów RDW, można też wykorzystać prawodawstwo lokalne. Należy podkreślić, że kiedy standardy środowiskowe wymagają zastosowania ostrzejszych regulacji niż te przewidziane aktualnym prawem wspólnotowym, RDW wymaga, aby takie regulacje zostały wprowadzone w życie 2. 2 Oznacza to, że państwa członkowskie mogą wprowadzić bardziej wymagające ograniczenia, > > Środki uzupełniające to działania przygotowane i wdrożone dodatkowo wobec środków podstawowych, w celu uzupełnienia ewentualnych luk i niedociągnięć w przewidzianych planach działań. Środki obowiązkowe, stosowane wobec zbiorników wodnych niespełniających kryteriów jakości, obejmują: > > badanie przyczyn niezadowalającego stanu rzeczy (np. wykrycie źródeł zanieczyszczeń); > > przegląd wszystkich właściwych pozwoleń i zezwoleń; > > przegląd i odpowiednie dostosowanie narzędzi monitoringowych; > > jeżeli to konieczne, wdrożenie dodatkowych środków kontroli emisji zanieczyszczeń. niż te przewidziane w Zał. XVII do REACH, a także ustanowić ostrzejsze wymagania dotyczące emisji w pozwoleniach na emisje do wody, niż jest to określone w dokumentach BREF. NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Estonia Właściwe władze Lista substancji priorytetowych Standardy jakości środowiska Dorzecza w Estonii Rada ds. Środowiska: Rozporządzenie Ministra Środowiska nr 32 z dn. 21 lipca 2010 r. (Veekeskkonnale ohtlike ainete ja ainerühmade nimistud 1 ja 2 ning prioriteetsete ainete, prioriteetsete ohtlike ainete ja nende ainete rühmade nimekirjad) Rozporządzenie Ministra Środowiska nr 49 z dnia 9 września 2010 r., zmienione 4 sierpnia 2011 r. Program monitoringu Wyniki monitoringu NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Łotwa Właściwe władze Lista substancji priorytetowych Standardy jakości środowiska (EQS) i ELV Dorzecza w na Łotwie Program monitoringu Wyniki monitoringu Rząd Łotwy, Centrum Geologiczno-Meteorologiczne Rozporządzenie Rady Ministrów nr 34, z dnia 22 stycznia2002 r. Rozporządzenie Rady Ministrów nr 118, z dnia 12 marca2002 r.

12 10 Chemikalia w środowisku NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Litwa Właściwe władze Lista substancji priorytetowych Standardy jakości środowiska (EQS) i ELV Dorzecza w na Litwie Program monitoringu Wyniki montoringu Litewska Agencja Ochrony Środowiska Rozporządzenie dotyczące oczyszczania wód, przyjęte Decyzją D1-236 Ministra Środowiska Republiki Litwy z dnia 17 maja 2006 r. NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Polska Właściwe władze Lista substancji priorytetowych Standardy jakości środowiska (EQS) i ELV Dorzecza w Polsce Program monitoringu Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Decree of the Minister of Environment of 8th July 2004 on conditions for introducing sewage to water environment and on substances especially dangerous to water environment, Revision pending Wyniki monitoringu Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej w skrócie Dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej (The Marine Strategy Framework Directive, MSFD Dyrektywa 2008/56/ WE) nakreśla ramy dla działań Wspólnoty z zakresie polityki ochrony środowiska morskiego. RDSM uzupełnia Ramową dyrektywę wodną, rozciągając zakres polityki ochrony środowiska UE poza wody przybrzeżne i na otwarte wody morskie Cele Nadrzędnym celem Dyrektywy jest osiągnięcie (lub utrzymanie) dobrego statusu środowiska wód morskich do roku Koncentruje się ona na zanieczyszczeniach wywierających szczególny wpływ lub bardzo ryzykowanych dla środowiska morskiego oraz dla zdrowia ludzi i innych organizmów żywych. RDSM przewiduje utworzenie Europejskich Regionów Morskich w oparciu o kryteria geograficzne i przyrodnicze. Umożliwią one podejmowanie spójnych działań na skale regionalną. RDSM dotyczy wód morskich, z wodami przybrzeżnymi włącznie, ale tylko na tyle, na ile nie są one objęte odpowiednimi regulacjami przez RDW lub inne dokumenty prawa unijnego. Status chemiczny wód terytorialnych jest przy tym regulowany przez RDW Najważniejsze zasady i instrumenty prawne służące realizacji celów Dyrektywy Każde państwo członkowskie jest zobowiązane do opracowania strategii właściwej dla swojego regionu morskiego (lub regionów morskich), we współpracy z innymi krajami unijnymi lub spoza Unii, znajdującymi się w tym samym

13 Ramy prawne 11 regionie. Strategia musi zawierać następujące elementy: szczegółową ocenę stanu środowiska, definicję dobrego statusu środowiska na poziomie regionalnym, jasne cele środowiskowe i programy monitoringu a także plan rozsądnych ekonomicznie działań dla przywrócenia (lub utrzymania) dobrego statusu przyrodniczego. Działania te muszą przejść ocenę wpływu na środowisko a także analizę stosunku kosztów do efektów. W przypadku braku bezpośredniego zagrożenia dla środowiska morskiego lub jeżeli koszty niezbędnych działań są ewidentnie zbyt wysokie, państwa członkowskie nie są zobowiązane do działania. Definicja dobrego statusu środowiskowego powinna być oparta o uzgodnione centralnie kryteria i standardy metodologiczne. Decyzja Komisji w sprawie kryteriów i standardów metodologicznych oceniania statusu środowiska opiera się na szeregu kryteriów i odpowiednich wskaźników, odnoszących się do 11 cech charakteryzujących dobry stan środowiska zgodnie z Załącznikiem I do Dyrektywy. Dwie z jedenastu cech opisowych odnoszą się zanieczyszczeń, tj. substancji niebezpiecznych, które zagrażają środowisku morskiemu: > > cecha 8: stężenie zanieczyszczeń pozostaje poniżej poziomu skażenia środowiska; > > cecha 9: zanieczyszczenia w organizmach ryb i innych jadalnych dla człowieka stworzeń morskich nie przekraczają poziomu określonego przez prawo Wspólnoty lub inne odpowiednie przepisy. Cecha 8 odnosi się do substancji lub ich grup, które przekraczają stężenia określone w EQS dla wód przybrzeżnych i terytorialnych przylegających do regionu lub podregionu morskiego i są określone jako priorytetowe w Załączniku X do RDW. Ma też zastosowanie wobec substancji zanieczyszczających odprowadzanych do regionu lub podregionu, których łączne stężenie może stanowić zagrożenie dla środowiska morskiego. Oznacza to, że należy brać pod uwagę EQS określone w Ramowej dyrektywie wodnej. NAJWAŻNIEJSZE INFOMACJE Estonia Właściwe władze Akt prawny Ministerstwo Środowiska: Prawo wodne (tekst ujednolicony z grudnia 2011 r.) NAJWAŻNIEJSZE INFOMACJE Łotwa Właściwe władze Akt prawny Ministerstwo Ochrony Środowiska i Rozwoju Regionalnego Łotewski Instytut Hydroekologii Ustawa o ochronie i zarządzaniu zasobami wodnymi (2010 r.) NAJWAŻNIEJSZE INFOMACJE Litwa Właściwe władze Akt prawny Agencja Ochrony Środowiska: Rozporządzenie ustalające procedurę oceny stanu środowiska naturlanego, jego cech, celów działań ochronnych, programu nonitoringu i narzędzi dla Morza Bałtyckiego, przyjęte decyzją Ministra Środowiska Republiki Litwy, nr D1-500 z dnia 14 czerwca 2010 r. (Dziennik Urzędowy, 2010, nr ; 2012, nr ) NAJWAŻNIEJSZE INFOMACJE Polska Właściwe władze Akt prawny Generalny Inspektorat Ochrony Środowiska, Rozszerzona Ustawa Prawo wodne, w planach

14 12 Chemikalia w środowisku 1.3. Regulacje dotyczące odpadów, w skrócie Struktura prawna Dyrektywa ramowa w sprawie odpadów (2008/98/WE) nakreśla ogólne ramy prawne dotyczące usuwania i zarządzania odpadami. Uzupełnia ją Rozporządzenie KE 1013/2006, definiujące ramy prawne dotyczące przewozu odpadów. Decyzja KE 2000/53/WE zawiera listę rodzajów odpadów, podzielonych wg. źródła pochodzenia i rodzaju substancji (szlam, pył itp.). Wiele rodzajów odpadów ma bezpośrednie odpowiedniki ( lustrzane wpisy ) na liście odpadów niebezpiecznych, oznaczone gwiazdką (*). W takich przypadkach producent odpadów musi zadecydować, czy odpady mają być zaklasyfikowane jako niebezpieczne i odpowiednio oznaczone. Do zbioru praw dotyczących odpadów należą osobne dyrektywy dotyczące składowisk i spalarni śmieci a także szczegółowe akty regulujące kwestie raportowania przez państwa członkowskie działań w zakresie zarządzania odpadami. Istnieją też akty prawne odnoszące się do konkretnych typów produktów, np. zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, (WEEE), baterii, samochodów lub zużytych opakowań. Wyznaczają one cele w zakresie zbioru i odzysku tych odpadów. Mogą one być powiązane z regulacjami branżowymi lub zawierać zastrzeżenia, zakazujące lub ograniczające wykorzystanie w produkcji określonych substancji, które mogą nieodwracalnie zanieczyścić wykorzystywane materiały i utrudnić lub uniemożliwić proces odzysku surowców (np. Dyrektywa o ograniczeniu zużycia substancji niebezpiecznych (RoHS) lub Dyrektywa w sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji). Dla niektórych rodzajów odpadów (m.in. plastik, szkło, metal) Ramowa dyrektywa odpadowa przewiduje sformułowanie tzw. kryteriów end of waste, pozwalających na ustalenie, kiedy surowce odzyskiwane przestają być odpadami. Umożliwia to uniknięcie niejasnych sytuacji, kiedy nie wiadomo, jakie regulacje zastosować wobec pewnych grup materiałów. > > Metody testowe wykorzystywane w regulacjach dotyczących chemikaliów mogą być również stosowane, z odpowiednimi modyfikacjami, w przypadku odpadów. Nie ma jednak w tym przypadku jasno sformułowanego obowiązku sprawdzania, czy odpady stanowią zagrożenie. > > Do oceny ryzyka, jakie odpady przedstawiają dla środowiska lub zdrowia i życia ludzkiego można zastosować standardowe metody testowe. W wielu przypadkach okazuje się to trudne, gdyż najczęściej dokładny skład chemiczny odpadów nie jest znany. Co więcej, klasyfikacja odpadów nie jest ujednolicona z regulacjami dotyczącymi chemikaliów i stosuje się w nich odmienne zasady, kryteria i wartości progowe. Prowadzone są dyskusje nad harmonizacją tych zapisów Punkty wspólne regulacji odpadowych i REACH REACH odwołuje się do definicji odpadów ustalonej w ramowej dyrektywie ws. odpadów. Poza tym odpady nie wchodzą w zakres zainteresowania REACH. W związku z tym, jakikolwiek obiekt lub substancja, które posiadacz wyrzuca, lub zamierza albo jest zobligowany wyrzucić 4 stanowi odpad i nie podlega jako taki postanowieniom REACH. Z powyższej definicji wynika, że o zaliczeniu substancji, mieszaniny lub obiektu do odpadów decyduje intencja jej posiadacza. W związku z tym substancje i obiekty nie mają obiektywnie przypisanego statusu, ale za każdym razem należy brać pod uwagę ich przeznaczenie, tzn. czy maja być one wykorzystane czy też wyrzucone, i klasyfikować je odpowiednio. W przypadku stosowania kryteriów end of waste, oświadczenie stron wykorzystujących odpady decyduje o zmianie ich statusu z odpadu na produkt Odpady niebezpieczne Odpady, które spełniają minimum jedno z kryteriów zagrożenia zdefiniowanych w Ramowej dyrektywie odpadowej, muszą być zaklasyfikowane jako niebezpieczne, a ich kod oznaczony gwiazdką. Większość kryteriów jest zgodna z kategoriami i wartościami progowymi podanymi w Dyrektywie 67/548/EWG i 99/45/WE Przyznanie substancji następujących własności niebezpiecznych: toksyczna (i bardzo toksyczna ), szkodliwa, żrąca, drażniąca, rakot- wórcza, toksyczna dla zdrowia reprodukcyjnego, mutagenna i ekotoksyczna dokonuje się w oparciu o kryteria określone w Zał. VI do Dyrektywy Rady 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 w sprawie klasyfikacji niebezpiecznych substancji chemicznych. 2. Wartości limitów określone w Zał. II i III do Dyrektywy 1999/45/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 maja 1999 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania preparatów niebezpiecznych będą stosowane odpowiednio. 4 Ramowa dyrektywa odpadowa, art. 3 ust. 1 definicja odpadu.

15 Ramy prawne Dyrektywa ippc / Dyrektywa o emisjach przemysłowych, w skrócie Cele Dyrektywa dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli IPPC (2008/1/WE) nakłada na państwa członkowskie obowiązek regulowania emisji do powietrza, gleby i wody z niektórych instalacji rolniczych i przemysłowych, poprzez obowiązek uzyskiwania lokalnych pozwoleń na działanie. Celem Dyrektywy IPPC jest zapobieganie, redukcja i eliminacja zanieczyszczeń w miejscu ich powstawania. Dyrektywa IPPC odnosi się do dużych instalacji przemysłowych z sześciu kategorii: energetyka, produkcja i obróbka metali, minerałów, środków chemicznych a także gospodarka odpadami i inne. Do tej ostatniej kategorii zalicza się produkcje miazgi drzewnej i papieru, obróbkę tekstyliów, farbiarstwo, produkcje żywności a także instalacje do intensywnego chowu drobiu i trzody chlewnej. Całkowita liczba takich instalacji w UE wynosi ok Dyrektywa IPPC została poddana rewizji, podczas której włączono do niej treść kilku innych dyrektyw, tworząc w ten sposób Dyrektywę w sprawie emisji przemysłowych. Objęła ona swoimi zapisami również mniejsze instalacje 5. IED łączy i zastępuje zapisy następujących siedmiu dyrektyw: 1) Dyrektywa w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (LCPD); 2) Dyrektywa dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC); 3) Dyrektywa w sprawie spalania odpadów (WID); 4) Dyrektywa w sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych spowodowanej użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektórych urządzeniach (SED); i 5) trzy dyrektywy w sprawie dwutlenku tytanu: (i) jego usuwania (78/176/EWG), (ii) monitoringu i nadzoru (82/883/EWG) oraz (iii) programów redukcji zanieczyszczenia (92/112/EWG). W porównaniu z poprzedzającymi ja dyrektywami, Dyrektywa IED wprowadza bardziej wymagające wartości 5 W listopadzie 2005 r. Komisja Europejska rozpoczęła przegląd prawa euroepjskiego dotyczącego emisji przemysłowych, a w dniu 17 grudnia 2010 r. nowa Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych IED (2010/75/UE) została ogłoszona i weszła w życie z dniem 6 stycznia 2011 r. limitów emisji (ELV). Instalacje przemysłowe otrzymały czas do 2016 r. aby dostosować się do nowych wymagań. Dyrektywa kładzie też zwiększony nacisk na stosowanie najlepszych dostępnych technologii (BAT), w sposób bardziej jednolity, np. opierając warunki wydania pozwolenia o te same dla całej UE rekomendacje, oparte o BAT. Ponadto IED przewiduje szereg nowych mechanizmów monitorowania i wymuszania stosowania dla państw członkowskich, obejmujących monitorowanie emisji, raportowanie i inspekcje Najważniejsze instrumenty prawne i zasady Dyrektywa IED przewiduje osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony przyrody dzięki zastosowaniu podejścia łączącego następujące rozwiązania: > > Pozwolenia. Każda instalacja objęta postanowieniami Dyrektywy musi uzyskać pozwolenie (zgodę na prowadzenie działalności) spełniające odpowiednie warunki. Pozwolenie musi zawierać: Najlepsze dostępne technologie (BAT). Są to najlepsze aktualnie dostępne rozwiązania technologiczne, w odniesieniu do których oceniana jest dana instalacja. Stanowią one podstawę do udzielenia zezwolenia, wraz z oceną lokalnych uwarunkowań, opłacalności ekonomicznej i technologicznej oraz stanu środowiska. Dokumenty referencyjne dla BAT, tzw. BREF, dla każdej z branż objętych Dyrektywą, są dostępne na stronie www reference/. Standardy emisyjne (ELV) określone w pozwoleniu muszą być co najmniej zgodne z normami określonymi w innych przepisach prawa unijnego. Mogą jednak być bardziej wymagające, jeżeli pozwala na to ocena BAT. Należy też brać pod uwagę lokalny stan środowiska. Jeżeli okaże się, że standardy jakości środowiska nie są wypełniane, należy narzucić bardziej wymagające standardy emisyjne lub przewidzieć inne środki. Monitoring. Państwa członkowskie muszą nie tylko dopilnować, aby warunki określone w pozwoleniach były wypełniane, ale też dopilnować, aby instalacje przesyłały do właściwych władz regularne raporty z wynikami monitoringu emisji. Wymagania te powinny być określone w pozwoleniu. Zazwyczaj raportować należy stężenie wybranych zanieczyszczeń a także nie które inne wskaźniki funkcjonowania instalacji, np. normy bezpieczeństwa, produkcje odpadów i in. W

16 14 Chemikalia w środowisku niektórych przypadkach monitorować należy też środowisko w otoczeniu instalacji. Dyrektywa IED nakłada też obowiązek okresowego monitoringu substancji niebezpiecznych występujących na terenie instalacji w odniesieniu do skażenia gleby i wód gruntowych. Właściciele instalacji mają też obowiązek zapewnić właściwym inspekcjom państwowym dostęp do instalacji i niezbędna pomoc w prowadzeniu monitoringu. > > Raportowanie emisji. Dane dotyczące emisji z instalacji podlegających dyrektywie IED muszą być corocznie dostarczane do Europejskiego Rejestru Emisji i Transferów Zanieczyszczeń ( Rejestr ten zapewnia ujednolicony dostęp do danych z wszystkich instalacji przemysłowych i zastępuje dotychczasowy Europejski Rejestr Emisji Zanieczyszczeń > > Przegląd pozwoleń. Pozwolenia muszą być okresowo przeglądane. Dyrektywa nie podaje konkretnej częstotliwości, ale precyzuje w jakich okolicznościach należy przeglądać i, ewentualnie, uaktualniać wydane pozwolenia. Do takich okoliczności należą: pojawienie się nowych interpretacji BAT, nowych norm emisji na skalę całej UE lub potrzeba zaostrzenia wymagań bezpieczeństwa. Przegląd może być też wymuszony pojawieniem się nowych wymagań w innych przepisach prawa unijnego. > > Inspekcje i wdrażanie. Dyrektywa IED przewiduje, że państwa członkowskie opracują plany inspekcji, zawierające informacje o wszystkich istotnych instalacjach i ocenę ważnych kwestii środowiskowych. W oparciu o plany należy opracować program inspekcji, obejmujący w sposób systemowy wszystkie zagrożenia dla środowiska. Konieczność inspekcji może wynikać z poziomu i rodzaju emisji, wrażliwości lokalnego środowiska i prawdopodobieństwa wypadków Inspekcje cykliczne powinny obejmować pełen zakres oddziaływań na środowisko, muszą też być wystarczająco staranne aby określić, czy warunki pozwolenia są wypełniane i czy są odpowiednie do sytuacji. W tym celu, inspektorzy muszą nie tylko brać pod uwagę cele poszczególnych warunków określonych w pozwoleniu ale też kontrolować, czy realizacja pozwolenia prowadzi do wypełnienia tych celów. NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Estonia Właściwe władze Akt prawny BREF Przykładowy wniosek: aplikacja i pozwolenie Wydane pozwolenia Rada Ochrony Środowiska Estonii: Ustawa o zintegrowanej kontroli i zapobieganiu zanieczyszczeniom (ujednolicony tekst z grudnia 2006 r.) Streszczenia w języku estońskim: System informacji o udzielonych pozwoleniach: NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Litwa Właściwe władze Akt prawny BREF Przykładowy wniosek: aplikacja i pozwolenie Wydane pozwolenia Litewska Agencja Ochrony Środowiska Przepisy w sprawie wydawania, aktualizacji i unieważniania pozwoleń w zakresie zintegrowanej kontroli i zapobiegania zanieczyszczeniom, przyjęte Rozporządzeniem D1-330 Ministra Środowiska Republiki Litwy z dnia 29 czerwca 2005 r. (Dziennik Oficjalny, 2005 r., nr ; 2006 r., nr ) Streszczenia w języku litewskim: 4e18-881e-01868bf61adb Wydane pozwolenia są przechowywane w Regionalnych Departamantach Ochrony Środowiska, gdzie można się z nimi zapoznać.

17 Ramy prawne 15 NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Łotwa Właściwe władze Akt prawny BREF Przykładowy wniosek: aplikacja i pozwolenie Wydane pozwolenia Krajowa Służba Ochrony Środowiska Łotwy Ustawa o zanieczyszczeniach (15 marca2001 r.) wraz z poprawkami z dnia 25 października2007 r. Rozporządzenie Rady Ministrów nr 1082 z dnia 30 listopada 2010 r. Procedury ustalania czynności zanieczyszczających kategorii A, B i C i wydawania pozwoleń na czynności zanieczyszczające kategorii A i B Streszczenia w języku łotewskim: NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Polska Właściwe władze Akt prawny BREF Przykładowy wniosek: aplikacja i pozwolenie Wydane pozwolenia Ministerstwo Środowiska, Wydane pozwolenia są przechowywane przez odpowiednie instytucje, w których można się z nimi zapoznać REACH i Rozporządzenie o klasyfikacji, pakowaniu i oznakowaniu substancji i mieszanin w skrócie Informacje ogólne REACH to akronim angielskiej nazwy Registration, Evaluation, Authorization and Restriction of Chemicals ( Rozporządzenie w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów ). Rozporządzenie REACH nr 1907/2006 weszło w życie 1 czerwca, 2007 r. i doprowadziło do zasadniczej zmiany w europejskim prawodawstwie dotyczącym chemikaliów. REACH wprowadza następujące podstawowe zasady w wytwarzaniu, imporcie i zastosowaniu chemikaliów: > > Nie ma danych, nie ma sprzedaży; żeby wprowadzić na rynek jakąkolwiek substancje w ilości większej niż jedna tona na rok, należy zarejestrować ją w Europejskiej Agencji ds. Chemikaliów, podając no najmniej jej zastosowanie i ryzyka z nią związane. > > Obowiązek udowodnienia, że substancja nie jest niebezpieczna spoczywa na przedsiębiorcy. > > Równe traktowanie substancji wszystkie substancje, niezależnie od tego jak długo są w użyciu, podlegają takim samym wymaganiom. > > Wytwórcy i importerzy substancji muszą określić warunki jej bezpiecznego stosowania, ale odbiorcy, stosujący ją w mieszaninach i produktach są odpowiedzialni za wypełnienie tych warunków 6. Rozporządzenie CLP weszło w życie 20 stycznia 2009 r. Dostosowuje ono istniejące dotychczas przepisy unijne w sprawie klasyfikacji, pakowania i oznakowania chemikaliów do systemu GHS wprowadzonego przez ONZ (Globalnie Zharmonizowany System Klasyfikacji i Oznakowania Chemikaliów). Głównym celem REACH jest uproszczenie międzynarodowego obrotu chemikaliami przy jednoczesnym zachowaniu obowiązującego poziomu ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego. Dzięki klasyfikacji i oznakowaniu można zidentyfikować niebezpieczne 6 Jeżeli sytuacja taka nie zachodzi lub jest to nieosiągalne, uzytkownicy substancji mają szereg możliwości działania: zażądać od dostarczającego zmiany warunków, okeślić warunki samemu lub zmienić dostawcę.

18 16 Chemikalia w środowisku właściwości chemikaliów i przekazać tę wiedzę użytkownikom końcowym, poprzez system ujednoliconych znaków i opisów 7. Rozporządzenie wyznaczyła końcowa datę sporządzenia systemu klasyfikacji chemikaliów na 1 grudnia 2010 r. Dla mieszanin termin ten przypada 1 czerwca 2015 r. Po upłynięciu okresu przejściowego Rozporządzenie CLP całkowicie zastąpi dotychczas obowiązujące dyrektywy o klasyfikowaniu, oznakowaniu i pakowaniu substancji (67/548/ EWG) oraz o przygotowaniach substancji (1999/45/WE). Przypisanie substancji lub mieszaniny do określonej kategorii może pociągnąć za sobą obowiązki wynikające z innych regulacji, w tym REACH i IED Podstawowe narzędzia i instrumenty prawne Rozporządzenie REACH przewiduje zastosowanie następujących kluczowych rozwiązań: Rejestracja Wytwórcy i importerzy substancji lub mieszanin, produkowanych lub sprowadzanych w ilości większej niż jedna tona na rok są zobowiązani udostępnić Europejskiej Agencji ds. Chemikaliów (ECHA) zestaw danych dotyczących zastosowania substancji, niebezpieczeństw z nią związanych a także zagrożenia w przypadku ekspozycji w środowisku. Informacje te są wykorzystywane do określenia metody bezpiecznego zastosowania danej substancji w jej cyklu życia. Sformułowane w ten sposób bezpieczne warunki stosowania substancji lub mieszaniny są podawane do wiadomości wszystkim jej użytkownikom i muszą być wypełnione również przez użytkowników pośrednich i końcowych. W ciągu jedenastu lat Rozporządzenie REACH przewiduje konieczność zarejestrowania około trzydziestu tysięcy substancji chemicznych na terenie całej UE. Termin rejestracji substancji (ilość na wytwórcę/importera) w wartościach równych lub większych niż 1000 ton/rok substancje rakotwórcze, mutagenne i niebezpieczne dla zdrowia reprodukcyjnego (kategoria CMR 1 i 2) powyżej 1 tony/rok substancje wysoce toksyczne dla organizmów wodnych (R50/53) powyżej 100 ton/rok Termin rejestracji substancji w ilościach 100 do 1000 ton/rok Termin rejestracji substancji w ilościach 1 do 100 ton/rok 30/11/ /05/ /05/ Informacje te powinny być zamieszczone w kartach charakterystyki produktów, jeżeli substancja lub mieszanina podlega klasyfikacji. Odpowiednie wymagania można znaleźć w Rozporządzeniu REACH. Obowiązek rejestracji dotyczy substancji odrębnych jak i w mieszaninach. Specjalna procedura rejestracyjna stosuje się do substancji wchodzących w skład produktów (np. samochody, tekstylia, podzespoły itp.). Niedopełnienie obowiązku oznacza, że substancja nie może być wytwarzana ani importowana (z wyjątkiem substancji objętych wyłączeniem lub sprowadzanych albo produkowanych w ilości mniejszej niż jedna tona na rok). Pakiet rejestracyjny zawiera szereg danych o zgłaszanej substancji, w tym: > > identyfikacja substancji i instrukcja prowadzenia analiz, > > właściwości i klasyfikacja substancji oraz wskazówki co do jej bezpiecznego wykorzystania, > > zastosowania dla substancji odrębnej, w mieszaninach i w produktach. > > Dla substancji w ilościach 10 ton na rok lub większych należy przedstawić raport ryzyka chemicznego. Zawiera on ocenę niebezpiecznych właściwości substancji oraz stwierdzenie, czy substancja jest trwała, bioakumulatywna i toksyczna (PBT) lub też wysoce trwała i wysoce bioakumulatywna (vpvb). Jeżeli substancja zostanie zaliczona do którejś z dwóch powyższych kategorii, należy załączyć ocenę ryzyka związanego z wykorzystaniem substancji w całym łańcuchu dostaw. Agencja ECHA sprawdza czy rejestracja jest kompletna. Co najmniej 5% pakietów rejestracyjnych musi zostać sprawdzonych pod kątem jakości i wiarygodności przedstawionych danych. Informacje o zarejestrowanych substancjach i ich właściwościach fizykochemicznych, toksycznych i ekotoksycznych można znaleźć w bazie danych agencji ECHA, pod adresem: Bazę można przeszukiwać według nazw chemicznych oraz tonażu produkcji lub importu. > > Informacje w łańcuchu dostaw Karta charakterystyki substancji Rozporządzenie REACH wymaga, aby podmioty rejestrujące substancje zapewniły swoim klientom informacje niezbędne do bezpiecznego wykorzystania chemikaliów. W tym celu stosuje się Kartę charakterystyki substancji (ang. Safety Data Sheet). Wszystkie klasyfikowane substancje i mieszaniny muszą posiadać taką kartę. Istniejące karty mogą podlegać aktualizacji wraz z pojawianiem się nowych danych badawczych i lepszej oceny ryzyka.

19 Ramy prawne 17 Do Karty charakterystyki substancji powinny być załączone scenariusze narażenia, przygotowane razem z oceną ryzyka chemicznego. Scenariusze zawierają konkretne przykłady bezpiecznego wykorzystania substancji, które pozwalają uniknąć zagrożenia skażeniem środowiska lub szkodą dla zdrowia i życia ludzi. W ten sposób scenariusze staja się narzędziem zarządzania ryzykiem, tworząc element wspólny między REACH i IED. Ocena Rozporządzenie REACH przewiduje trzy następujące, osobne procesy oceny: ocenę zgodności z przepisami, analizę propozycji przeprowadzenia badań, ocena substancji. > > ocena zgodności z przepisami polega na sprawdzeniu, czy przedłożona dokumentacja wypełnia wymogi formalne i materialne stawiane przez REACH. > > analiza propozycji przeprowadzenia badań jest wykonywana, jeżeli zgłaszający zaproponował przeprowadzenie testów na zwierzętach kręgowych (dla substancji rejestrowanych w ilościach większych niż 100 ton na rok), celem uzupełnienia brakujących informacji 8. > > ocena substancji przeprowadzana jest przez państwa członkowskie i ma za zadanie wyjaśnić, czy substancja stanowi zagrożenie dla środowiska lub zdrowia ludzkiego na skale Wspólnoty. Każde państwoopracowuje kryteria ryzyka, na podstawie których wybierane są substancje do oceny. W roku 2012 przyjęty został pierwszy tzw. Kroczący Wspólnotowy Plan Działania (CoRAP), w którym zamieszczono listę substancji, które będą ocenione w latach Procedura zezwoleń Celem procedury zezwoleń jest zapewnienie, że substancje wzbudzające szczególnie duże obawy (SVHC) będą zastępowane przez odpowiednie substytuty lub też, że zagrożenie nimi powodowane będzie minimalizowane dzięki zastosowaniu technologii zmniejszających emisje i narażenie na ekspozycję. Substancje podlegające procedurze uzyskania zezwolenia nie mogą być wykorzystywane, chyba że wnioskodawca takie pozwolenie otrzyma. Procedurze zezwoleń podlegają tylko substancje wzbudzające szczególnie duże obawy. Należą do nich substancje spełniające następujące warunki: 8 Celem tego działania jest uniknięcie zbędnych testów na zwierzętach, dlatego też ECHA przed podjęciem ostatecznej decyzji zaprasza strony trzecie do przedkładania danych naukowych i wyników odpowiednich badań dotyczących danej substancji i związanych z nią zagrożeń. > > należą do kat. 1 lub 2 CMR; > > są trwałe, bioakumulatywne i toksyczne (PBT) lub wysoce trwałe i wysoce bioakumulatywne (vpvb) 9 > > Wzbudzają porównywalne obawy, w oparciu o potwierdzone naukowo ryzyko poważnych, negatywnych efektów, np. zaburzeń równowagi hormonalnej lub, nie spełniając kryteriów Załącznika XIII, wywierają poważny i nieodwracalny wpływ na środowisko lub zdrowie ludzkie. Procedura zezwoleń składa się z trzech kroków: 1) identyfikacja substancji jako wzbudzającej szczególnie duże obawy i umieszczenie jej na liście kandydackiej, 2) włączenie substancji do Załącznika XIV i 3) wniesienie przez przemysł wniosku o wydanie pozwolenia na dalsze stosowanie substancji do Komisji Europejskiej. Substancje kandydackie są identyfikowane poprzez procedurę formalna obejmującą państwa członkowskie, agencję ECHA i jej komitety (jeżeli nie uda się wypracować porozumienia). Prowadzone są też konsultacje z interesariuszami. Zwieńczeniem procesu jest wpisanie substancji na listę kandydacką. Aby substancja kandydacka została wpisana na listę substancji wymagających zezwolenia (Załącznik XIV), niezbędne jest rozporządzenie Komisji Europejskiej. Jest ono opracowywane w oparciu o zalecenia ECHA, wraz z komentarzami zainteresowanych grup i komitetów ECHA. Dla każdej substancji z Załącznika XIV istnieje tzw. data ostateczna, po upłynięciu której substancja ta musi być wycofana z użycia, chyba, że został dla niej przewidziany specjalny wyjątek lub zezwolono na jej zastosowanie w szczególnych okolicznościach. Aktualna lista kandydacka zawiera 84 substancje lub grupy substancji (ostatnia aktualizacja 16 listopada 2012 r.): -list-table. Szereg substancji z listy wykazuje właściwości PBT lub vpvb, a wiele innych jest szkodliwych dla zdrowia reprodukcyjnego, np. tlenek tributylocyny (TBTO), ftalan di(2-etyloheksylowy (DEHP), Alkany, C10 13, chloro (krótkołańcuchowe parafiny chlorowane), 5-tert-butylo-1,2,3-trimetylo-4,6-dinitrobenzen, które wymagają też szczególnej uwagi w związku z przepisami o ochronie wód. Samo włączenie substancji wzbudzających szczególnie duże obawy na listę kandydacką pociąga za sobą powstanie zobowiązań po stronie przemysłu, jeżeli substancje te występują w produktach w stężeniu większym niż 0,1%. Dostawcy takich produktów muszą zaopatrzyć 9 Substancje toksyczne, bioakumulatywne i trwałe oraz substancje wysoce trwałe i wysoce bioakumulatywne, zgodnie z kryteriami z Załącznika XIII do Rozporządzenia REACH.

20 18 Chemikalia w środowisku odbiorców w informacje o bezpiecznym wykorzystaniu produktów. Również konsumenci końcowi mogą domagać się dostarczenia takiej informacji w terminie 45 dni. Producenci i importerzy muszą zawiadomić ECHA jeżeli ich towary zawierają substancje z listy kandydackiej w stężeniach większych niż 0,1% lub jeżeli całkowita ilość substancji w towarach przekracza jedną tonę na rok. Ograniczenia produkcji Substancje, których stosowanie pociąga za sobą potwierdzone zagrożenia dla zdrowia ludzkiego lub środowiska na szeroką skalę mogą być poddane ograniczeniom. Ograniczenia te obejmują konkretne zastosowania lub produkty, w których znajdują się dane substancje. Mogą polegać na całkowitym zakazie lub nałożeniu szczególnych warunków na zastosowanie substancji. Substancje podlegające ograniczeniu i warunki ich stosowania znajdują się w Załączniku XVII do Rozporządzenia REACH. NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE Właściwe władze Substancje zarejestrowane Informacje o właściwościach chemicznych zarejestrowanych substancji Lista kandydacka Lista substancji objetych zezwoleniami Aktualne ograniczenia Europejska Agencja Chemikaliów ECHA, Estonia: Rada Ochrony Zdrowia, Łotwa: Łoteskie Centrum Przyrodnicze, Geologiczne i Meteorologiczne Litwa: Agencja Ochrony Środowiska, Polska: Biuro ds. Substancji Chemicznych,