Aneta Grajda, Ewelina Napieralska, Beata Gurzkowska, Zbigniew Kułaga Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Aneta Grajda, Ewelina Napieralska, Beata Gurzkowska, Zbigniew Kułaga Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka"

Łucja Kania
8 lat temu
Przeglądów:

1 Aneta Grajda, Ewelina Napieralska, Beata Gurzkowska, Zbigniew Kułaga Zakład Zdrowia Publicznego, Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka Magdalena Hajduczek, Wydział Psychologii UW

2 O czym powiemy? Problem nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży. Epidemiologia. Czynniki psychologiczne sprzyjające otyłości. Środowisko sprzyjające otyłości. Projekt OLAF aktualne uwarunkowania otyłości. Dobre praktyki.

3 Zdrowie Stan całkowitego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu a nie po prostu brak choroby bądź ułomności. (WHO 1946) Homeostaza warunek zdrowia; warunek prawidłowego funkcjonowania organizmu.

4 Nadmiar masy ciała u dzieci,11,10,69,0.html

5 Definicja otyłości u dzieci i młodzieży Otyłość to stan nadmiaru ustrojowej tkanki tłuszczowej: powyżej 30% u dziewcząt, a u chłopców powyżej 25% bądź 20%; w przypadku dzieci w wieku pomiędzy 4 a 11 rokiem życia 33%. Williams DP, Going SB, Lohman TG i wsp. Body fatness and risk for elevated blood pressure, total cholesterol, and serum lipoprotein ratios in children and adolescents. Am J Public Health 1992; 82: Dwyer T, Bilizzard CL. Defining obesity in children by biological endpoint Rather than population distribution. Int Obes Relat Metab Disord 1996; 20: Higgins PB, Gower BA, Hunter GR i wsp. Defining health related obesity in prepubertal children. Obes Res 2001; 9:

6 Problemy zdrowotne związane z otyłością u dzieci i młodzieży: otyłość w wieku dorosłym; nadciśnienie tętnicze; podwyższone ryzyko miażdżycy i chorób serca w młodym wieku; cukrzyca typu II; zespół bezdechu sennego; zaburzenia układu ruchu (wady postawy); problemy natury psychologicznej: izolacja, obniżone poczucie własnej wartości, depresja, nerwowość; Han CJ. Childhood obesity. Lancet 2010;375:

7 Pomiar nadmiaru masy ciała Wskaźnik BMI (Body Mass Index): U dzieci i młodzieży normy stanowią siatki centylowe opracowane na podstawie badań populacyjnych uwzględniających wiek i płeć dziecka.

8 Pomiar nadmiaru masy ciała siatka centylowa BMI; chłopcy

9 Pomiar nadmiaru masy ciała siatka centylowa BMI; dziewczęta

10 Pomiar nadmiaru masy ciała punkty odcięcia wg Cola (wg IOTF)

11 Epidemia Występowanie w określonym czasie i na określonym terenie zachorowań w liczbie większej niż oczekiwana. (Porta M. A. Dictionary of Epidemiology. Oxford University Press, 2008)

12 Nadmiar masy ciała dorośli; dane wg WHO Wielka Brytania i płn Irlandia Grecja Niemcy Litwa Węgry Polska Irlandia Hiszpania Portugalia Czechy Francja Finlandia Łotwa Słowacja Bułgaria Estonia Szwecja Belgia Norwegia Italy Dania Austria nadwaga otyłość

13 Nadmiar masy ciała dzieci i młodzież; dane wg IASO i projekt OLAF (def IOTF) Grecja 2003 Anglia 2004 Włochy 1993/2001 Irlandia 2001 Bułgaria 2004 Francja 2006 Niemcy 2003/2006 Dziewczęta Chłopcy Polska 2007/2009 Czechy 2001 Słowacja 1995/1999 Holandia Przedziały wiekowe: 5-17 lat (Holandia, Czechy, Niemcy, Bułgaria, Włochy, Anglia); 7-11 lat (Irlandia); lat (Słowacja, Francja); lat (Grecja); 6-19 lat (Polska)

14 Dynamika narastania epidemii otyłości; Region Europejski W ciągu ostatnich 20 lat, występowanie otyłości wzrosło 3 krotnie. Nadwaga: połowa dorosłych i 1/5 dzieci. Roczne tempo wzrostu otyłości wieku dziecięcego stale zwiększa się i obecnie jest 10 krotnie wyższe w porównaniu z 1970 r. Źródło: Projekt Europejskiej Karty Walki z Otyłością WHO European Ministerial Conference on Counteracting Obesity Diet; and physical activity for health ; Istanbul, Turkey, November 2006.

15 Etiologia otyłości prostej Etiologia otyłości prostej Czynniki psychologiczne Czynniki środowiskowe Czynniki genetyczne

16 Czynniki psychologiczne cz.1 Zaburzenia mechanizmu samoregulacji (siła woli) niemożności kontrolowania ilości spożywanego pokarmu (przejadanie się): gdy jedzenia jest dużo i jest ono łatwo dostępne, gdy jedzenie odbywa się w sytuacji angażującej uwagę, gdy jedzenie jest niezwykle atrakcyjne, gdy próbujemy się powstrzymać od myślenia o jedzeniu; Niska samoocena, pesymizm życiowy, poczucie bezradności;

17 Czynniki psychologiczne cz.2 Nadmierna potrzeba osiągnięć i dążenie do perfekcjonizmu; Przeżywanie wielu negatywnych emocji (osoby neurotyczne, introwertyczne); Stres oraz nieumiejętność radzenia sobie z problemami (stosunkowo łatwo dostępny sposób); Wiązanie jedzenia z poprawą samopoczucia; Forma zwrócenia uwagi, wyrażenia troski, nagrodzenia lub usprawiedliwienia; Brak zaspokojenia potrzeb jednostki.

18 Czynniki środowiska sprzyjające otyłości Sport i formy spędzania czasu wolnego Żywność wysokoenergetyczna ŚRODOWISKO SPRZYJAJĄCE OTYŁOŚCI Rodzina Edukacja i informacja

19 Czynniki środowiska sprzyjające otyłości Sport i formy spędzania czasu wolnego: brak sprzętu i pomieszczeń w szkołach, niewiele placów zabaw, szeroko rozpowszechnione formy pasywnego spędzania czasu, niebezpieczne ulice, niewiele ścieżek rowerowych.

20 Czynniki środowiska sprzyjające otyłości Żywność wysokoenergetyczna promowana poprzez: reklamy telewizyjne, promocje cenowe, marketing w szkołach, sponsoring, przekąski, napoje słodzone, jedzenie na zewnątrz.

21 Czynniki środowiska sprzyjające otyłości Rodzina: predyspozycje genetyczne, nadwaga u rodziców, karmienie piersią, świadomość zdrowotna rodziców, ich umiejętność zarządzania budżetem, robienia zakupów i gotowania.

22 Czynniki środowiska sprzyjające otyłości Edukacja i informacja: Lekcje w szkołach styl życia żywienia, gotowanie; Przekazy mediów moda, wyobrażenie własnego ciała, wierzenia kulturowe.

23 Zmiany w stylu życia

24 Zmiany w stylu życia

25 Wartość kaloryczna a wydatek energetyczny; masa ciała: 45 kg Produkt spożywczy Wartość kaloryczna produktu kcal/op. Ilość czasu potrzebna na spalenie spożytych kalorii gra w piłkę nożną (min.) jazda na rowerze (min.) biegi przełajowe (min.) baton Snikers 51g 253, delicje szampańskie 36g (3szt) 117, baton "Milki Way" 23,5g 105, chipsy solone 100g marchew 150g 40, jabłko 150g Opracowanie własne

27 Regionalne zróżnicowanie występowania nadmiaru masy ciała

28 Nadwaga i otyłość razem wg rodzaju szkoły % 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 N=13129 Chłopcy: p<0,0001 Dziewczęta: p<0,0001 0,00 szkoła podstawowa gimnazjum

29 Nadwaga i otyłość w zależności od lokalizacji szkoły i płci % 8 % szkoła miejska szkoła wiejska nadwaga_ch nadwaga_dz otyłość_ch otyłość_dz chłopcy nadwaga_miasto otyłość_miasto dziewczęta nadwaga_wieś otyłość_wieś

30 Nadwaga i otyłość razem a posiadanie rodzeństwa 30,0 25,0 27,7 N=17288 odsetek (%) 20,0 15,0 10,0 19,3 17,4 13,5 chłopcy dziewczęta 5,0 0,0 jedynak z rodzeństwem

31 Nadwaga i otyłość razem a posiadania komputera w pokoju 20,0 18,0 19,6 17,3 N= ,0 14,0 14,7 14,0 odsetek (%) 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 chłopcy dziewczęta komputer brak komputera

32 Jak można zaradzić epidemii otyłości u dzieci i młodzieży? Aby uchronić dzieci i młodzież przed nadwagą i otyłością lub pomóc dzieciom i młodzieży już nimi dotkniętych należy przede wszystkim: zmodyfikować środowiskowe czynniki sprzyjające nadwadze i otyłości a także uczyć radzenia sobie z niekorzystnymi czynnikami psychologicznymi

33 Dobre praktyki nie nagradzać dzieci smakołykami (czekolada, lody, ciastka, cukierki itp.) za nic, a w szczególności za zjedzenie potrawy rekomendowanej przez rodziców (zdrowe jedzenie); nie pocieszać dzieci smakołykami prowadzi to do wykorzystywania przez dzieci jedzenia jako pocieszenia i wsparcia w sytuacjach trudnych i przykrych.; nie zmuszać dzieci na siłę do zdrowego jedzenia osiąga się tym efekt przeciwny; należy raczej dziecko zachęcać, motywować, uwzględniając przy tym potrzeby i preferencje dziecka; nadmierne zakazy dotyczące żywności, o której dziecko wie że jest dostępna (w domu lub otoczeniu) mają działanie przeciwne oczekiwaniom; zamiast zakazów należy unikać ekspozycji na żywność niezdrową oraz ograniczać jej dostępność;

34 Dobre praktyki Wypracować z dzieckiem zasady dotyczące: spędzania wolnego czasu jedzenie jest jedną z prostszych form organizacji czasu dlatego należy ten czas wypełnić czynnościami nie związanymi z jedzeniem; oglądania TV (np. dziecko może spędzić tyle minut przed telewizorem ile spędziło na aktywności fizycznej,czyli kupowanie oglądania TV aktywnością fizyczną); spożywania posiłku (powoli i z uwagą, bez rozpraszania TV, radiem czy rozmową, w przeznaczonym do tego jednym miejscu najlepiej kuchni; lokalizacji jedzenia (jedzenie znajduje się w wyznaczonym do tego miejscu, dziecko nie ma pod ręką smakołyków, (w pokoju, na biurku, na gdy ogląda TV); Promować przez własny przykład: zdrowe żywienie ; aktywność fizyczną (szczególna rola ojców);

35 Dobre praktyki prezentować owoce, warzywa i jarzyny w najbardziej atrakcyjnej dla dziecka postaci (np. wycinanie atrakcyjnych kształtów, dobierać kolorystycznie itp.); dostarczać dziecku różnorodnych zdrowych produktów i potraw do jedzenia co pozwala dziecku na odkrywanie nowych smaków i zwiększa możliwość, że dziecko polubi przynajmniej niektóre z nich; pamiętać, że gusta smakowe się zmieniają tak więc po upływie pewnego czasu zachęcać (nie zmuszać!) dziecko do ponownego próbowania potraw i produktów, które mu wcześniej nie smakowały.

36 Dziękujemy za uwagę Zakład Zdrowia Publicznego IPCZD

Podobne dokumenty

SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ZDROWIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ (NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ HBSC) Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka

SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ZDROWIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ (NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ HBSC) Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka Informacje o badaniach HBSC 213/14 44 kraje członkowskie sieci HBSC (Health Behaviour