Polskie Forum ISO Wykorzystanie systemów zarządzania środowiskowego do podnoszenia efektywności przedsiębiorstw

Transkrypt

1 Polskie Forum ISO Wykorzystanie systemów zarządzania środowiskowego do podnoszenia efektywności przedsiębiorstw Seminarium internetowe 7marca2011 r.

2 Nowoczesne systemy zarządzania Tomasz Gasiński DNV

3 ...UNIKALNA DROGA REALIZACJI CELÓW

4 CSR A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ ŚRODOWISKOWY SPOŁECZNY EKONOMICZNY Zrównoważony rozwój to taki, który zaspakaja potrzeby teraźniejszości, nie zagrażając możliwości zaspakajania potrzeb przez przyszłe pokolenia

5 ENVIRONMENTAL PERFORMANCE Efekty działalności środowiskowej: wyniki zarządzania przez organizację jej aspektami środowiskowymi EPE ocena efektów działalności środowiskowej (zmiana wskaźników oddziaływania na środowisko w obszarach znaczących aspektów środowiskowych) EPI wskaźnik efektów oceny działalności środowiskowej (environmental performance indicator) : MPI wskaźnik efektów zarządzania (management performance indicator) OPI wskaźnik efektów działalności operacyjnej (operational performance indicator)

6 EPI -MPI Przykłady MPI wskaźnik efektów zarządzania: Polityka i Programy, Zgodność, Wyniki Finansowe, Relacje ze Społeczeństwem Liczba osiągniętych celów i zadań Stopień wdrożenia określonych standardów Liczba pracowników z określoną odpowiedzialnością za kwestie środowiskowe Liczba dostawców spełniających określone kryteria środowiskowe Liczba przeszkolonych osób w zakresie środowiskowym Stopień zgodności z przepisami Liczba przeprowadzonych ćwiczeń awaryjnych Ilość niezgodności prawnych wykrytych kontrolami Zwrot nakładów inwestycyjnych w OŚ Liczba publikacji prasowych w zakresie OŚ Stopień wykorzystania środków na OŚ Zakres raportowania środowiskowego Liczba kontaktów z lokalną społecznością

7 EPI -OPI Przykłady OPI wskaźnik efektów działalności operacyjnej Materiały: Mg / Mg, hl/ hl Energia: GJ / 1000 szt Usługi: Mg odpadów niebezpiecznych użytych w procesie Urządzenia techniczne i wyposażenie: sytuacje awaryjne, ilość godzin konserwacji, wykorzystanie powierzchni gruntu, poziom wykorzystania maszyn i urządzeń Transport: Mg / km, rodzaje paliw, emisja CO2 Wyroby: poziom wyrobów poddawanych recyklingowi, zawartość substancji niebezpiecznych, zużycie energii podczas życia wyrobu, ilość zwrotów wadliwych wyrobów Usługi: masa środków czyszczących na metr powierzchni, zużycie i rodzaj materiałów w trakcie serwisu, km / usługę Odpady: Yield, FRY, poziom odpadów w procesie, odpady niebezpieczne Emisje: wielkość i rodzaj emisji na jednostkę produktu, ilość energii uwolnionej do powietrza, hałas zmierzony na granicy terenu, CO2, freony itp.

8 Zarządzanie Procesami (OPI)

9 RAPORTOWANIE -EPE Raportowanie w zakresie posiadanych certyfikatów / systemów Raportowanie wyników EPE np.: energochłonność (OPI) energochłonność włańuchudostaw /value chain(opi) udział % dostaw z lokalnych źródeł materiałochłonność (OPI) poziom odpadów zawracanych (wykorzystywanych) FRY / Yield(OPI) wielkość emisji na jednostkę produkcji (OPI) relacje ze społeczeństwem (OPI) zakres stosowania LCM/LCA (MPI) działania w obszarze różnorodności biologicznej (MPI/EPI) działania edukacyjne (MPI) wpływ na koszty zmienne, koszty stałe zyski, ROI, ROACE, Reputację, Wartość Akcji, Zaufanie Inwestorów, pozyskanie Licencji Społecznej na prowadzenie działalności i Rozwój

10 Ograniczenie materiałochłonności i energochłonności Rafał Kmiecik DNV

11 PROGRAM PREZENTACJI Efektywność energetyczna rys historii Ograniczenie emisji CO 2 -scenariusze Kontekst legislacyjny Gdzie poszukiwać oszczędności? System zarządzana energią podejście systemowe Wymagania ISO 14001/EN 16001/ ISO50001 i co z tego wynika

12 KIEDY ZACZĘLIŚMY MYŚLEĆO OSZCZĘDZANIU ENERGII? Stany Zjednoczone i Europa - Październik 1973 Polska codzienne informacje na temat poziomu zasilania lata 70-te, 80-te

13 EFEKTYWNOŚĆENERGETYCZNA JEST KLUCZOWYM WARUNKIEM KRÓTKOTERMINOWEJ POPRAWY W ZAKRESIE OGRANICZENIA EMISJICO2 Redukcja zużycia energii w odniesieniu do emisji CO2 scenariusze związane z CC Source WEO2008, IEA, 2009

14 A NASZE PRAWO? Ministerstwo Gospodarki szacuje, że efektywnośćenergetyczna w gospodarce jest do 3 razy niższa niż w najbardziej rozwiniętych krajach europejskich oraz 2 krotnie niższa niż średnia europejska Ustawa o efektywności energetycznej mająca na celu obligatoryjne wdrożenie wymagańdyrektywy 2006/32/EU jest w fazie przygotowanego projektu, skierowanego do konsultacji i nie głosowanego przez Sejm. Publikacja i wejście ustawy w życie spodziewane jest na przełomie 2010/2011. Projekt ustawy przewiduje m in. wymaganie 1% redukcji zużycia energii rok/roku do 2020 roku przez publiczne i prywatne podmioty gospodarcze będące użytkownikami końcowymi energii. Ustawa ustanawia system Białych Certyfikatów wydawanych przez Urząd Regulacji Energetyki bądź jego jednostkę pomocniczą dla organizacji, które wykażą odpowiednio wyższąod ustawowej redukcjęzużycia energii poprzez działania organizacyjne, techniczne inwestycyjne. Dla podmiotów nie redukujących zużycia energii i nie realizujące żadnych programów w tym zakresie przewiduje się nakładanie opłat administracyjnych....nie jest jasny mechanizm kontroli i nadzoru związany z Ustawą

15 ILE MOŻEMY ZYSKAĆ/ ZAOSZCZĘDZIĆ? 18 26% O tyle można podnieść efektywność energetycznątylko działaniami optymalizacji i organizacji procesów operacyjnych i prawidłowego utrzymania instalacji, maszyn i urządzeń. (18 26%) x 2 Dodatkowo poprzez modernizację techniczną Dane wg. Międzynarodowej Agencji Energetycznej IEA

16 PYTANIE PODSTAWOWE... Jak pokonać ograniczenia związane z efektywnością energetyczną?

17 ILE MOŻEMY ZYSKAĆ/ ZAOSZCZĘDZIĆ? Oszczędności zużycia energii jedyniew wyniku prawidłowej eksploatacji i konserwacji urządzeń Ogrzewanie Oświetlenie 4-11% (woda, para, powietrze) 6 12% Realizacja wyrobów i usług 4 12% Chłodzenie 5 15% Klimatyzacja 5 15% Transport wewnętrzny i zewnętrzny (4 9%) Wentylacja 5 15% Procesy wspierające 6 16% Dane wg. wystąpień prelegentów podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego czerwiec 2010 Panel Efektywność energetyczna w przedsiębiorstwach

18 KILKA SUKCESÓW LBNL, 2007 Firmy, które świadomie wdrożyły zasady zarządzania energią osiągnęły oszczędności powyżej 20% wraz z odpowiednimi wynikami w zakresie ograniczenia emisji CO2 3M zredukował konsumpcję energii o 30% od roku 2000 poprzez Globalny System Zarządzania Energią i oczekiwał, że osiągnie poziom 40% do końca 2008 United Technologies Corp zredukował globalnie emisję GHG o 46% w przychodach $ w latach , dąży do ograniczenia o 12% do końca 2010 Dow Chemical osiągnął poprawę o 22% pomiędzy 1994 a 2005 poprzez korporacyjny system zarządzania energią i dąży do poprawy o dalsze 25% do 2015 DNV wspierał ponad 10 największych firm transportu morskiego (+500 statków) w procesie redukcji zużycia energii o 5 30% poprzez wdrożenie zintegrowanego systemu zarządzania energią

19 Efektywnośćenergetyczna stan i potencjał dr inż. Andrzej Szajner

20 EFEKTYWNOŚĆENERGETYCZNA Podejście tradycyjne: energię trzeba wytworzyć i dostarczyć aktywność po stronie dostawcy odbiorca pasywny w przemyśle zasilanie procesów Od pewnego czasu koszty energii to szybko rosnąca pozycja w kosztach operacyjnych/ eksploatacyjnych Efektywnośćenergetyczna to nowe pojęcie, odbiorcaenergii staje sięaktywnym graczem w systemie energetycznym

21 W SKALI MAKRO W skali całej gospodarki od 20 lat następuje poprawa efektywności energetycznej Zmiana struktury przemysłu, wzrost roli usług prowadzi do zmniejszenia energochłonności gospodarki Cały czas, efektywnośćwytwarzania jednostki dochodu narodowego PKB w Polsce jest ok. 2x wyższa niż dla UE15

22 ENERGOCHŁONNOŚĆGOSPODARKI PL IUE Polska UE kg oe / 1000 EUR

23 CENY ENERGII Ceny nośników energii rosną Powody różne, ale tendencja stała: Rosnący popyt na energię Konkurencja po stronie popytu Wzrost wymagań środowiskowych Zmiana roli nośników energii (węgiel gaz energia elektryczna ) Wyczerpywanie się zasobów Wzrost cen szybszy od wskaźnika inflacji CPI

24 ZMIANA CEN NOŚNIKÓW ENERGII I CPI 260% 240% 220% 200% 180% 160% 140% 120% 100% Olej Gaz ziemny Propan Węgiel Energia elektr CPI 80%

25 STAN W ZAKŁADACHPRODUKCYJNYCH Duży kontrast stare / nowe zakłady produkcyjne Stare zakłady Nieefektywny system energetyczny Energochłonne technologie Brak możliwości monitorowania Nowe zakłady Proces produkcyjny uwzględnia materiałochłonność i energochłonność Możliwe monitorowanie i zarządzanie energią

26 PORÓWNANIE EFEKTYWNOŚCI SYSTEMÓW Energia pierwotna w paliwie Ep Ciepło wytworzone (użyteczne) Qu Ciepło dostarczane do odbiorcy Ciepło dostarczone do procesu / obiektu Ciepło użyteczne wykorzystane sprawność sprawność sprawność sprawność wytwarzania przesyłu regulacji wykorzystania Sprawności: System wysokosprawny: System niskosprawny: -wytwarzania ηw 93% 50% - przesyłu ηp 97% 75% - regulacji ηr 95% 75% - wykorzystania ηe 98% 80% - ogólna ηo 84% 22,5%

27 PRZYKŁAD -AUTOMATYCZNE STEROWANIE OŚWIETLENIEMPOWIĄZANE Z BMS lux L + Regulator + sieć BMS N t

28 ODZYSK CIEPŁA W WENTYLACJI rekuperatory: dwa wymienniki sprzężone wymiennik krzyżowy rurka ciepła regeneratory regenerator obrotowy pompa ciepła gruntowy wymiennik ciepła Możliwość 75% oszczędności!

29 PRZYKŁAD -DZIAŁANIA Docieplenie przegród Automatyka cwu Free-cooling Poprawa U okien Regulacja oświetlenia Łącznie działania 0,0% -2,0% -4,0% -6,0% -8,0% -10,0% -12,0% -14,0% -16,0% -18,0% -20,0% -0,5% -1,0% -2,9% Zmiany względne zapotrzebowania na EP na skutek działań -7,5% -8,3% -18,6%

30 ZARZĄDZANIE ENERGIĄ-ZASADY 1. zużywać jak najmniej energii i paliw 2. wytwarzać i przetwarzać energię z jak najwyższą sprawnością 3. wybierać jak najczystsze paliwo (ekonomia również tanie) Najtańsza i najczystsza energia to energia zaoszczędzona

31 Zarządzanie energiąwg EN 16001:2009 / ISO 50001draft-podejście systemowe Rafał Kmiecik DNV

32 SYSTEM ZARZĄDZANIA ENERGIĄ System Zarządzania Energią: Zestaw współzależnych lub wzajemnie oddziałujących elementów organizacji do ustanowienia Polityki Energetycznej i Celów oraz do osiągnięcia tych celów EN 16001, rozdz system zarządzania energią EnMS (ISO 50001) Zestaw współzależnych lub wzajemnie oddziałujących elementów organizacji do ustanowienia polityki energetycznej, celów, procesów i procedur do osiągnięcia tych celów ISO 50001, rozdz. 3.2

33 EN / ISO PRZEGLĄD Ciągłe doskonalenie Polityka Energetyczna Planowanie Przegląd Zarządzania Wdrożenie i Działania Operacyjne Audyt Wewnętrzny Kontrola Monitorowanie i Pomiary Działania Korygujące i Zapobiegawcze

34 EN / ISO PRZEGLĄD Ciągłe doskonalenie Polityka Energetyczna Planowanie Dokumentuj Politykę, ustanów zobowiązanie, postaw cele i dokonuj przeglądów Przegląd Zarządzania Wdrożenia i Działania Operacyjne Audyt Wewnętrzny Kontrola Monitorowanie i Pomiary Działania Korygujące i Zapobiegawcze

35 EN / ISO PRZEGLĄD Ciągłe doskonalenie Polityka Energetyczna Zidentyfikuj możliwości dokonując regularnych przeglądów, zainicjuj projekty oszczędzania energii, dostosuj się do wymagań prawnych i statutowych Przegląd Zarządzania Planowanie Wdrożenia i Działania Operacyjne Audyt Wewnętrzny Kontrola Monitorowanie i Pomiary Działania Korygujące i Zapobiegawcze

36 EN / ISO PRZEGLĄD Ciągłe doskonalenie Polityka Energetyczna Planowanie Przegląd Zarządzania Dystrybuuj plany, buduj kompetencje, realizuj projekty, porządkuj procedury oraz Audyt odpowiedzialności Wewnętrzny Wdrożenia i Działania Operacyjne Kontrola Monitorowanie i Pomiary Działania Korygujące i Zapobiegawcze

37 EN / ISO PRZEGLĄD Ciągłe doskonalenie Przegląd Zarządzania Polityka Energetyczna Planowanie Wdrożenia i Działania Operacyjne Wdróż plan pomiarów, monitoruj, mierz i zapisuj dane związane ze zużyciem energii, okresowo porównuj zużycie ze wskaźnikiem energetycznym, porównuj zużycie z innymi organizacjami, gdzie jest to możliwe, oceniaj zgodność Audyt Wewnętrzny Kontrola Monitorowanie i Pomiary Działania Korygujące i Zapobiegawcze

38 EN / ISO PRZEGLĄD Ciągłe doskonalenie Polityka Energetyczna Przegląd Zarządzania Planowanie Przegląd skuteczności działań dokonywany przez Najwyższe Kierownictwo, przegląd Wdrożenia i Działania zgodności, decyzje o planach Operacyjne doskonalących i zmianach w Polityce Energetycznej Audyt Wewnętrzny Kontrola Monitorowanie i Pomiary Działania Korygujące i Zapobiegawcze

39 WYMAGANIA: EN / ISO Czynniki energetyczne: parametry wpływające na wynik zużycia energii w procesach, np. temperatura, ciśnienie, prędkość przepływu, objętość, wielkość/ ilość produkcji, Związek pomiędzy zużyciem energii i powiązanymi czynnikami energetycznymi Ocena - bieżące vs. oczekiwane zużycie energii w przyjętych przedziałach czasu Dokumentowanie czynników i aspektów energetycznych, możliwości oszczędzania energii, znaczących odchyleń od oczekiwanego poziomu zużycia energii Monitorowanie niezgodności administracyjnych oraz mających wpływ na osiągany wynik zużycia energii Szkolenia na wszystkich poziomach, szczególnie dla personelu mającego znaczący wpływ na zużycie energii Plan pomiarów zużycia energii Efektywność energetyczna w działaniach operacyjnych Energetyczna linia bazowa/ Profil energetyczny/ Aspekty energetyczne w procesach projektowania oraz modyfikacjach wyrobów, usług, procesów, technologii Uwzględnienie zużycia energii w łańcuchach dostaw i zakupach produktów, surowców, usług.

40 GDZIE ZARZĄDZANIE ENERGIĄ W ISO 14001? 4.1 System Zarządzania Środowiskowego - ogólne wymagania 4.2 Polityka środowiskowa 4.3 Planowanie- PLAN Aspekty środowiskowe Wymagania prawne i inne Cele, zadania i programy 4.4 Wdrażanie i funkcjonowanie - DO Zasoby, role, odpowiedzialności i uprawnienia Kompetencje, szkolenie i świadomość Komunikacja Dokumentacja systemu zarządzania środowiskowego Nadzór nad dokumentami Sterowanie operacyjne Gotowość i reagowanie na awarie 4.5 Sprawdzenie - CHECK Monitorowanie i pomiary Ocena zgodności Niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze Nadzór nad zapisami Audit wewnętrzny 4.6 Przegląd Zarządzania- ACT

41 SYSTEMY ZARZĄDZANIA ENERGIĄ (EnMS) 3.1 System Zarządzania Energią - ogólne wymagania 3.2 Polityka energetyczna 3.3 Planowanie - PLAN Wstępny przegląd, Identyfikacja i przeglądy okresowe aspektów energetycznych Wymagania prawne i inne Cele, zadania i programy 3.4 Wdrażanie i funkcjonowanie - DO Zasoby, role, odpowiedzialności i uprawnienia Kompetencje, szkolenie i świadomość Komunikacja Dokumentacja systemu zarządzania energią Nadzór nad dokumentami Sterowanie operacyjne 3.5 Sprawdzenie - CHECK Monitorowanie i pomiary Ocena zgodności Niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze Nadzór nad zapisami Audit wewnętrzny 3.6 Przegląd Zarządzania - ACT Dane wejściowe do przeglądu Dane wyjściowe z przeglądu

42 SYSTEMY ZARZĄDZANIA ENERGIĄ (EnMS) 4 System Zarządzania Energią 4.1 Wymagania ogólne 4.2 Odpowiedzialność Kierownictwa Wymagania ogólne Role, odpowiedzialności i uprawnienia 4.3 Polityka środowiskowa 4.4 Planowanie energetyczne - PLAN Wymagania ogólne Wymagania prawne i inne Przegląd energetyczny Energetyczna linia bazowa Wskaźniki wydajności energetycznej (Energy Performance Indicators) Cele, zadania i plany działania 4.5 Wdrażanie i funkcjonowanie - DO Wymagania ogólne Kompetencje, szkolenie i świadomość Dokumentacja Sterowanie operacyjne Komunikacja Projektowanie Zakupy usług energetycznych, wyrobów, wyposażenia i energii 4.6 Sprawdzenie (Checking performance) - CHECK Monitorowanie, pomiary i analizy Ocena zgodności wymagań prawnych i innych Audyt wewnętrzny Niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze Nadzór nad zapisami 4.7 Przegląd Zarządzania - ACT Dane wejściowe do przeglądu Dane wyjściowe z przeglądu

43 CHRONOLOGIA ISO Działania inicjujące 2008 ISO projektuje standard Energy Management System jako priorytetowy 1sze spotkanie ISO/PC 242 (US) - Wersja robocza (draft) gie spotkanie ISO/PC 242 (Brazil) - Draft Komisji 3ciespotkanie ISO/PC 242 (UK) -Draft Standardu Międzynarodowego FinalnyDraft Standardu Międzynarodowego 2011 Zaplanowana data zakończenia - Standard Międzynarodowy Zamysłem było wprowadzenie organizacyjnej struktury zarządzania energią w oparciu o model PDCA (ISO 9001 oraz ISO 14001) integrujący elementy techniczne i zarządcze

44 KORZYŚCI Z WDROŻENIA EnMS Redukcja kosztów zużycia energii Identyfikacja -obszary, procesy, miejsca, urządzenia o wysokim zużyciu energii Identyfikacja i monitorowanie aspektów energetycznych szczególnie związanych z istotnym zużyciem energii Utrzymanie zgodności zasad eksploatacji i utrzymania urządzeńz istniejącymi udokumentowanymi instrukcjami bądźprocedurami bądź identyfikacja braku uregulowańw tym zakresie. Opomiarowaniebieżącego zużycia energii do zapotrzebowania na energię Narzędzie pozwalające poprawiać efektywność energetyczną

45 Audytenergetyczny w systemie zarządzania energią dr inż. Andrzej Szajner

46 POCZĄTEK AUDYT ENERGETYCZNY Poza oszczędnością energii audyt ma zalety: znacznie ogranicza awarie i przestoje ujawnia możliwości przedsięwzięć niskonakładowych prowadzi do poprawy poziomu technicznego urządzeń technologicznych podstawy opisane w ISO koresponduje z systemami zarządzania EMAS i ISO (14001, 50001)

47 AUDYT ENERGETYCZNY

48 METODY OBNIŻENIA KOSZTÓW działania bez- i nisko-nakładowe nastawy regulatorów obniżenie temperatury czujniki obecności samozamykacze monitoring! termomodernizacja, w tym: docieplenie budynku, okna modernizacja instalacji grzewczej i c.w.u. modernizacja procesów i odzysk energii zarządzanie energią

49 Optymalizacja zakresu termomodernizacji

50 DANE WEJŚCIOWE Wielkość produkcji w ciągu minionych 5 lat Zużycie energii w ciągu 5 minionych lat Taryfy, ceny paliw Schemat procesu produkcyjnego Typ, moc i warunki eksploatacji urządzeń energetycznych, np. kotłów, wymienników Przepływ energii Schemat zakładu

51 DANE WEJŚCIOWECD Problemy zakładu do rozważenia w trakcie audytu Przedsięwzięcia w kierunku poszanowania energii podjęte w zakładzie w przeszłości Planowane przedsięwzięcia zakładu w kierunku poszanowania energii do podjęcia w przyszłości Otoczenie ekonomiczne dla gałęzi przemysłu, zakładu i sektora energii; czynniki sprzyjające i hamujące

52 AUDYT PRZEMYSŁOWY FAZY Faza I Faza II Faza III Zbieranie danych Analiza danych Koncepcja Analiza możliwości wykonania Plan działań Przygotowanie dokumentów i kwestionariuszy Przygotowanie pomiarów Analiza strat Ocena eksploatacji Ocena urządzeń Identyfikacja możliwych usprawnień Analiza opłacalności Skutki Analiza techniczno- ekonomiczna Wybór rozwiązań optymalnych Możliwości finansowania Analiza gospodarki energetycznej Harmonogram Nakłady Odpowiedzialność

53 MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA -MSP Europejski Bank Rozbudowy i Rozwoju (EBOR) - Program Finansowania Rozwoju Energii Zrównoważonej w Polsce PolsEFF dla projektów o wartości od 25 tys. do 1mlnEUR w formie kredytu bądźleasingu, oraz dotacji w wysokości 10-15%: małe projekty: wykorzystanie urządzeńz Listy Zakwalifikowanych Urządzeń większe: wymagane jest osiągnięcie 20% zmniejszenia zużycia energii wykazane przez audyt energetyczny wsparcie techniczne - audyty

54 MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA -DUŻE Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) -program dla przedsiębiorstw, których łączne roczne zużycie nośników energii przekracza 50 GWh minimalny wzrost efektywności energetycznej o co najmniej 7% szeroki zakres działań, od technologii do wytwarzania (w tym kogeneracji) wsparcie techniczne audytów energetycznych

55 SYSTEM BIAŁYCH CERTYFIKATÓW Mechanizm pozyskiwania, umarzania i obrotu świadectwami potwierdzającymi przeprowadzenie działańskutkujących oszczędnościąenergii; działania: zwiększenie sprawności wytwarzania energii zmniejszenie strat w przesyle i dystrybucji energii oszczędności w zużyciu energii przez odbiorców końcowych Prawa majątkowe wynikające z białych certyfikatów będą zbywalne; towar giełdowy Przedsiębiorstwa energetyczne -obowiązek pozyskania i przedstawienia do umorzenia URE określonej ilości białych certyfikatów

56 WNIOSKI Bez aktywnych kroków nie ma możliwości obniżenia zużycia i kosztów energii Inni podejmująkroki oszczędnościowe, więc cena energii będzie rosła Termomodernizacjai odnawialne źródła wsparte są specjalnym finansowaniem Specjalne finansowanie jest metodąna obniżenie wkładu własnego w inwestycję

57 Dziękujemy za uwagę. KONTAKT: 1. DNV Business Assurance Poland Tomasz Gasiński - Prezes Zarządu Tomasz.Gasinski@dnv.com Telefon: Stowarzyszenie Polskie Forum ISO sekretariat@pfiso14000.org.pl Telefon: