Transport przez błonę komórkową cd. Modelowanie

Transkrypt

1 Transport przez błonę komórkową cd. Modelowanie

2 Kanały jonowe posiadają zdolność do kontrolowanego przepuszczania jonów. występowanie w nich tzw. pora wodna hydrofilowa przestrzeń wewnątrz białka, przez którą jony mogą przenikać przez błonę komórkową pora wodna ulega otwarciu lub zamknięciu w zależności od czynników zewnętrznych rodzaje czynnika otwierającego (aktywującego) kanały jonowe: - zależne od napięcia - zależne od ligandu - aktywowane naprężeniem mechanicznym otwieranie kanału jest procesem typu "wszystko albo nic

3 Czynniki aktywujące

4 Przykłady- kanał sodowy aktywowany acetycholiną wiązanie acetylocholiny zachodzi w czasie krótszym niż 100 μs. przejście ze stanu zamkniętego w otwarty jest bardzo szybkie, ok. 30 μs. przez otwarty kanał z łatwością przepływają jedno- i dwuwartościowe małe kationy, lecz nie aniony. To skutek rozkładu ładunków wewnątrz kanału. Po obydwu stronach najwęższej części kanału znajdują się ujemnie naładowane łańcuchy boczne aminokwasów.

5 Kanały jonowe przepuszczanie jonów nie zależy od wielkości czynnika aktywującego. zaistnienie czynnika powodującego otwarcie kanału wpływa jedynie na prawdopodobieństwo tego, że kanał będzie znajdował się w stanie otwartym (proces stochastyczny!) Ale, wielkość czynnika otwierającego wpływa (w pewnym stopniu) na ilość kanałów jonowych w błonie znajdujących się w stanie otwartym. Pomiary Sakmanna i Nehera pozwoliły wyznaczyć szybkość przenoszenia jonów na sekundę przez kanał!

6 Kanały jonowe Schemat przekroju kanału potasowego przekrój poprzeczny pory wodnej zmienia się wzdłuż osi kanału. W części do otoczenia komórki filtr o długości 1,2 nm i średnicy 0,3 nm. W części środkowej jest szeroka wnęka o długości około 1,0 nm, mogąca pomieścić kilkadziesiąt cząsteczek wody. W części zwróconej do wnętrza komórki (o długości 2,0 nm) zlokalizowane są podjednostki odpowiedzialne za zamykanie i otwieranie kanału w stanie zamkniętym najmniejsza średnica tej części pory wynosi 0,24 nm, podczas gdy średnica jonu K + jest równa 0,26 nm. Ścianki tej części pory są hydrofobowe. Jan Gomułkiewicz Jacek Miękisz, Stanisław Miękisz

7 Potencjał równowagowy - potencjał Nersta Przegroda rozdziela roztwory o dwóch stężeniach jonów Będzie zachodziła dyfuzja (zgodnie z gradientem stężeń) Przepływ jonów pomiędzy roztworami można zatrzymać wytwarzając pomiędzy nimi odpowiednią różnicę potencjałów. Pole elektryczne będzie powodowało ruch jonów (migrację) w stronę przeciwną do kierunku dyfuzji stężenia jonów w obu przedziałach przestaną się zmieniać.

8 Z rozkładu kanonicznego Piotr Podziemski

9 Potencjał równowagowy Nersta U = RT zf ln c 1 c 2 z- wartościowość jonu F-stała Faradaya C i -stężenia jonu po obu stronach błony Jon Potencjał Nersta K + Na + Cl - -81mV +55mV -81mV

10 Równanie Goldmana-Hodgkina-Katza, Prąd elektryczny w błonie jest przenoszony tylko przez jony Na +, K + i Cl - Dla stanu stacjonarnego komórki otrzymujemy zależność na potencjał błonowy V m. : V m RT F P P K K K w PNa Na w PCl Cl K o P Na o P Cl w Na Cl o Ograniczenia! można je stosować tylko do opisu transportu jonów w kanałach o wystarczająco dużej średnicy pory kanału dla roztworów o rozcieńczeniu zapewniającym brak oddziaływań między transportowanymi jonami, w kanałach są przemieszczane pojedyncze jony rozdzielone cząsteczką wody!

11 Procesy stochastyczne? Szukamy prawdopodobieństw otwarcia kanału, czasu otwarcia Natężenie z jednego kanału potasowego średnio to 1,6 pa, czyli około 9900jonów/ms

12 Równanie Langevina-dynamika Brownowska Zakłada się, że jony przechodząc przez błonę (kanały) doznają dużego tłumienia, co usprawiedliwia zaniedbanie w równaniu Langevina: m i dv dt i m γ i i v i F (t) q E - natężenie pola elektrycznego. m i γ i v i, - siła tarcia F r - siła stochastyczna rezultatprzypadkowych zderzeń jonu z cząsteczkami wody i ścianek pory kanału. F s jest siłą krótkozasięgowego nieelektrostatycznego oddziaływania jonu z kanałem. Natężenie pola elektrycznego, odpowiedzialnego za działającą na jon siłę elektryczną, obliczane jest dla każdego punktu kanału z równania Poissona: r i E F s ε( r) (r) ρ r

13 , Równanie Smoluchowskiego Prawdopodobieństwo znalezienia cząstki w miejscu o określonych współrzędnych i w określonym czasie, p(x,t), można otrzymać rozwiązując równanie Smoluchowskiego: pi x, t t D i x pi x gdzie F i =q i E + F s. Dla szerokich wielojonowych kanałów prawdopodobieństwo p i można zastąpić stężeniem i wtedy równanie Smoluchowskiego przechodzi w równanie Nersta-Plancka (po uwzględnieniu równania ciągłości) Fi kt p i c i t x J i

14 Problem I modelowanie ruchu jonu/ów w kanale Cząstka poruszająca się w obecności siły tarcia współczynnik γ zależy od lepkości ośrodka i promienia cząsteczki Rozwiązanie tego równania sugeruje, że cząstka się zatrzyma, ale cząsteczki wody i jony są porównywalnej wielkości, a w stanie równowagi termicznej oczekujemy, że: v 2 = 3kT m Zatem naturalnym równaniem na dynamikę jest Siła Langevina

15 Ale to nie wszystko W tym równaniu Newtona brakuje siły odpowiedzialnej za oddziaływanie elektrostatyczne. Składają się na nie 4 składniki: Wypadkowy potencjał błony komórkowej Polarność wnętrza kanału - Białka błonowe (integralne) tworzące kanał układają się tak, że ich polarna część (z aminokwasów) wyścieła jego wnętrze Ładunek niesiony przez transportowane jony Oddziaływanie elektrostatyczne jonów ze ściankami kanału

16 Symulacje numeryczne Warunki brzegowe na końcach kanału umieszcza się duże (jak duże?) rezerwuary jonów potasu (lub sodu) oraz chloru (jon, który opuści grupę, jest elastycznie zawracany) Potencjał między warstwami błony uproszczony do obrazu kondensatora płaskiego Koncentracja jonów po obu stronach jest utrzymywana na stałym poziomie na zasadzie prądu płynącego przez obwód zamknięty Warto dodać, że liczba jonów w miejscu wejścia do kanału, powinna być opisana rozkładem bimodalnym

17 Symulacje numeryczne cd. Zauważmy, że: Mamy stałą relaksacji, która dla jonów potasu i chloru jest rzędu 30 fs. Gdy całkując równanie Langevina bierzemy Δt>>30fs: A jeśli wykorzystamy Δt<30fs: Czyli błądzenie przypadkowe Czyli ruch ze stałą prędkością termalną Gdy siły, które wpływają na jon zmieniają się bardzo szybko należy uwzględniać krótkie czasy (2fs), bo wówczas zmienia się również geometria samego kanału jonowego. Można też połączyć obie skale czasowe wewnątrz kanału brać krótkie, a poza nim dłuższe (S. H. Chung et al. Biophys. J. 77, )

18 Symulacje numeryczne - test Współczynniki nachylenia są o 7% mniejsze niż przewidywane teoretycznie

19 Słabe strony metody Parametry wejściowe równania muszą być znane z innych metod np. z dynamiki molekularnej (współczynnik przenikalności dielektrycznej dla cząsteczek wody, stała dyfuzji) Założenie o stałości białek kanału (i nie chodzi tu o zmiany konformacji cząsteczek trwają dłużej niż penetracja kanału przez jon, ale ruchy obrotowe tych białek są szybkie)

20 Kanał potasowy (KcsA) Schemat przekroju kanału potasowego Składa się z trzech jednostek przekrój poprzeczny pory wodnej zmienia się wzdłuż osi kanału. W części do otoczenia komórki filtr o długości 1,2 nm najważniejsza pod kątem selektywności: rozróżnia jony potasu (promień 1.33A) i sodu (0.95A) W obszarze filtru występują dwa jony potasu, przedzielone cząsteczką wody, obecność trzeciego wywołuje przepływ prądu W części środkowej jest szeroka wnęka o długości około 1,0 nm, mogąca pomieścić kilkadziesiąt cząsteczek wody. W części zwróconej do wnętrza komórki (o długości 2,0 nm) zlokalizowane są podjednostki odpowiedzialne za zamykanie i otwieranie kanału

21 Wyniki

22 A gdy zwiększymy koncentrację

23 Charakterystyka prądowo-napięciowa BD pozawala również zmierzyć średnie czasy przebywania w poszczególnych elementach kanału: 5ns 6ns 1ns

24 Kanał Ca 2+ Stochastyczny model Langevin-Lorentz- Poisson (LLP 2007, S. Coco, D. S. M. Gazzo, A. Laudani & G. Pollicino) m dv dt = hv + q E T + v B T + N t 2 φ + q f P dω = 0 Ω E T = φ + E ESO 10A h-współczynnik tarcia (wynika z oddziaływania z cząsteczkami wody) E T oraz B T całkowite pola panujące w kanale, to ostatnie nie zawsze występuje N(t) siła Langevina 10A

25 Opis modelu cd. 2 φ + q f P dω = 0 Ω E T = φ + E ESO f(p)- rozkład przestrzenny cząstki (jonu) Pole elektryczne jakiemu podlega jon jest sumą pola pochodzącego od kanału oraz pola pochodzącego od towarzyszących jonów Zakłada się stacjonarny przepływ jonów przez kanał Celem modelu jest wyznaczenie charakterystyki prądu jonowego vs. napięcie błony. Wprowadzono założenia dotyczące iteracji (numeryka problemu skala czasu, warunki początkowe)

26 Założenia-warunki symulacji Najpierw jony w roztworze (rozkład Poissona+przypadkowe położenie początkowe) Czasy dojścia ujścia do kanału opisane rozkładem eksponencjalnym z założeniem braku pamięci (tzn. to się dzieje w tym kroku zależy TYLKO od kroku poprzedniego! tu tzw. proces Poissona)

27 Wyniki

28 Kanał jonowy i procesy Markowa i niemarkowowskie - różnych skalach czasowych - nadają się do opisu dynamiki przepływu jonów K przez kanał Dwie skale czasowe: oscylacyjny charakter dyfuzji przez filtr kanału (czas oscylacji>>czas dyfuzji) Niemarkowowskość pochodzi od wody! W kanale jonowym zmienia swoją lepkość. Ruch cząsteczek wody w filtrze to proces bez pamięci, we wnęce (tzw. basket) to proces niemarkowowski.

29 Fluktuacje: kanał otwarty/zamknięty Długość sygnału ok. 25s, próbkowanie 10kHz Średnie czasy: otwarcia kanału /-0.01 ms zamknięcia kanału /-0.01 ms PHYSICAL REVIEW E, VOL. 63, Gęstość prawdopodobieństwa wartości prądu jonowego

30 Rozkłady czasów zamknięcia/otwarcia zamknięte Głębsza analiza pokazała, że dla czasów otwarcia lepiej dopasować rozkład eksponencjalny niż potęgowy: otwarte

31 Jakie są z tego wnioski? Transport przez kanał jonowy to Fractional Brownian Motion! α

32 Alan Hodgkin i Andrew Huxley i ich historyczny przełom

33 Model elektryczny błony Hipoteza błonowa Bernsteina (1902): potencjał czynnościowy jest skutkiem krótkotrwałych zmian w przepuszczalności jonów przez błonę: w stanie spoczynkowym błona neuronu przepuszcza jony K +, w stanie potencjału czynnościowego przepuszcza wszystkie jony i jej potencjał spada -sięga 0! (na podstawie potencjału Nersta) W komórce więcej K + niż na zewnątrz (przeciwnie niż jonów Na +, dlatego potencjał błony = to potencjał równowagi dla jonów K + ) W 1952 roku Alan Hodgkin i Andrew Huxley odkryli mechanizmy aktywności jonowej badając neuron kalmara (Loligo pealei)-aktywność ta jest odpowiedzialna powstawanie potencjału czynnościowego

34 Doświadczenia Cola i Curtisa Potwierdzenie hipotezy Bernsteina, ale Wzrost potencjału nie jest aż tak wysoki,

35 Pierwsze eksperymenty ( ) Zaobserwowali zmianę znaku potencjału błony! Rejestrowany prąd płynący przez błonę jest sumą prądów jonowych i prądu pojemnościowego (prądu ładowania elektrycznej pojemności błony - ten zanika z pewną stałą czasową) metoda voltage-clamp

36 Nowe wyniki Pomiar prądu sodowego i potasowego poprzez toksyny blokujące transport konkretnych jonów, można wydzielić z prądu całkowitego prąd przenoszony przez te jony.

37 Hipoteza sodowa Hodgkina i Katza (1949) zmiany potencjału błony odpowiadają potencjałom (Nersta) dla dominujących w danej chwili jonów W stanie spoczynku jak u Bernsteina dominują jony K W czasie narastania potencjału czynnościowego przepuszczalność dla Na rośnie Amplituda potencjału czynnościowego zależy od koncentracji sodu na zewnątrz

38 Model obwód elektryczny Dla krótkiego segmentu neuronu Prądy jonowe: sodu, potasu oraz upływu (głownie niesiony przez jony chloru)

39 Prąd jonowy Model wymagał założenia, że konduktancja dla prądów sodu i potasu, to zmienne dynamiczne zależne od V m K

40 Prąd jonowy Zmiany makroskopowej przewodności w modelu HH wynikają z sumarycznego efektu otwierania i zamykania wielu kanałów jonowych zanurzonych w błonie Każdy kanał ma po kilka bramek jeżeli jedna nie jest w stanie przyzwalającym na transport, to kanał jest zamknięty

41 Końcowe równania Wprowadzając trzy typy bramek, HH wykazali, że każdy kanał składa się z czterech: Równania kinetyczne na prawdopodobieństwo otwarcia bramek

42 Ograniczenia modelu HH Model HH w sposób globalny patrzy na generację potencjału czynnościowego, kinetyka/dynamika przejść między/do stanów jest bardzo złożona Inaktywacja kanału Na+ odbywa się z większym prawdopodobieństwem, gdy kanał jest otwarty Inaktywacja zależy od aktywacji i założenie o niezależności bramki prowadzi do konduktancji w modelu HH opisanej nieprawidłową zależnością:

43 Modyfikacja FitzHugh-Nagumo Redukcja obliczeń poprzez przejście z modelu czterowymiarowego do dwuwymiarowego Pokazano, że m w modelu HH znacznie szybciej się zmienia niż dwie pozostałe, i to daje uproszczenie:

44 Przykłady wzorców odpowiedzi modelu neuronu

45 Jak się zachowuje neuron w rzeczywistości?

46 Modele Markowa? Bramka (dwustanowa) w stanie otwartym przebywa z prawdopodobieństwem m, a w stanie zamkniętym 1-m Jeżeli bramki działają od siebie niezależnie to mamy identyczność w stosunku do modelu HH Bramka czterostanowa C-zamknięta, O-otwarta, Ic zamknięta nieaktywna, Io-otwarta nieaktywna

47 Ale przejścia między stanami są zależne Tylko ze stanu otwartego bramka wchodzi w stan nieaktywny Model HH zakłada, że kanał składa się z czterech bramek. Gdy każda jest aktywna, to kanał jest otwarty Badania sugerują, że każdy z czterech segmentów kanału musi wykonać dwa przejścia: spoczynkowy pośredni aktywny, zanim kanał zostanie otwarty:

48 Czyli (kanał potasowy)

49 Ogólne wnioski Stany bramek opisują konformację kanałów jonowych, dlatego jeśli podczas depolaryzacji następuje przejście: C I c I o są niedostępne (nie uczestniczą w tworzeniu potencjału czynnościowego) I o O są dostępne (przewodzą prąd jonowy, zatem uczestniczą w tworzeniu potencjału czynnościowego) W modelu np. trójstanowym są zdefiniowane stany poprzez następujące równania różniczkowe

50 cd.. Makroskopowy prąd płynący przez błonę komórkową: konduktancja Liczba kanałów typu X na jednostkę powierzchni błony Prawdopodobieństwo, że jest w stanie aktywnym

51 Zastosowania modelu Markowa Wydłużony odstęp QT typ LQT3 (czyli zmiany wynikające z mutacji genu kodującego kanał sodowy)

52 Model wild-type Trzy stany zamknięte/jeden otwarty Szybka i wolna inaktywacja Kanał sodowy

53 A mutacja tego kanału Brak fazy inaktywacji fluktuacje między stanem otwartym a zamkniętym

54 Dalsze porównanie