Niebieska księga dla sektora transportu publicznego w miastach, aglomeracjach i regionach. Nowe wydanie 2015

Transkrypt

1 Niebieska księga dla sektora transportu publicznego w miastach, aglomeracjach i regionach Nowe wydanie 2015 Wytyczne ws. opracowywania projektów do PO Polska Wschodnia Wrzesień, 2015 r.

2 PO Polska Wschodnia Oś priorytetowa II - Nowoczesna infrastruktura transportowa Priorytet inwestycyjny 4E strategie niskoemisyjne Planowane typy inwestycji budowa/przebudowa sieci autobusowych, trolejbusowych i tramwajowych połączona z zakupem niskoemisyjnego taboru; budowa/przebudowa niezbędnej infrastruktury transportu publicznego, w tym intermodalnych węzłów przesiadkowych; wdrażanie nowych i rozbudowa lub usprawnianie istniejących inteligentnych systemów transportu miejskiego.

3 NK Transport publiczny 2015 Zakres geograficzny Obszary miejskie (rdzenie) Aglomeracje (rdzenie i ich strefy funkcjonalne) Regiony (jeżeli są linie dojazdowe i jeżeli udział ruchu z/do miasta i jego strefy funkcjonalnej jest znaczący) Dotyczy: Inwestycje w transport publiczny Miejskie projekty drogowe w przypadku, gdy będą one miały wpływ na rozkład ruchu i na podział modalny. 3

4 AKK projektu cechy wyróżniające projekty TP 1. Identyfikacja projektu i przygotowanie danych wejściowych (w tym określenie celów projektu) Strategiczna i techniczna analiza wariantów Kontekst strategiczny Analiza popytu 2. Analiza społeczno-gospodarcza Czas przejazdu Koszty wypadków Zmiana klimatu w przypadku transportu szynowego 3. Analiza finansowa Trwałość finansowa i implikacje dla struktury instytucjonalnej 4. Ocena ryzyka projektu 5. Wpływ na zatrudnienie Aspekty instytucjonalne Pomoc publiczna 4

5 Identyfikacja wariantów projektu Identyfikacja wariantów projektu Warianty: organizacja, infrastruktura, tabor Strategiczna i techniczna analiza wariantów Uproszczona AKK krótkiej listy wariantów technicznych (co najmniej dwóch): modelowanie popytu (patrz rozdz. 1.7 Niebieskiej księgi dla TP); najlepsze szacunki CAPEX i OPEX dostępne w chwili przygotowania projektu. Kontekst strategiczny: plany zagospodarowania przestrzennego, wojewódzkie plany zagospodarowania, strategie ZIT 5

6 Przykładowy zakres projektów TP 6 + działania towarzyszące (działania miękkie, organizacja, itd.)

7 Analiza popytu Podejście ogólne Ogólna zasada: pełne modelowanie skutków projektu za pośrednictwem wielogałęziowych modeli sieci jest wymagane w każdym przypadku, gdy wpływ na rozkład ruchu na sieci oraz podział modalny są oczekiwanymi rezultatami funkcjonowania projektu. Podstawowa zasada proporcjonalności Zła praktyka: Jeden projekt, jeden model transportu Dobra praktyka: Jedno miasto, jeden model transportu (dla wszystkich projektów miejskich) 7

8 Analiza popytu Podejście metodologiczne Badania i pomiary ruchu Modelowanie transportu (rok bazowy) Prognozowanie transportu: Współczynniki wpływające na długoterminową podaż Współczynniki wpływające na długoterminowy popyt Wyniki prognoz ruchu 8

9 Analiza popytu - badania Badania i pomiary ruchu Pełne badania ruchu co najmniej raz na 10 lat. Badania na mniejszej próbie mogą być przeprowadzane raz na 5 lat. Pomiary ruchu służące aktualizacji modelu ruchu należy przeprowadzać raz na 2-3 lata. 9

10 Analiza popytu - modelowanie Modelowanie transportu: Wielogałęziowe modele sieci (modele czteroetapowe) Modelowanie dla roku bazowego Kalibracja i walidacja modelu 10

11 Analiza popytu - prognozowanie 11 Prognozowanie transportu musi uwzględniać: Zmiany demograficzne, w tym strukturę populacji w rozbiciu na grupy wiekowe i zawodowe. Niektóre zmiany społeczno-gospodarcze takie, jak PKB per capita, liczba prywatnych samochodów, bezrobocie, zmiany użytkowania gruntów, przewidywane zmiany w sektorze transportu (włączając mobilność, zmiany oferty transportowej i politykę zarządzania ruchem na danym obszarze)

12 Analiza popytu - prognozowanie Czynniki wpływające na popyt na transport w przyszłości Określone na podstawie analizy bieżących uwarunkowań systemu (model transportu). Uwzględniają prawdopodobne zmiany popytu i podaży transportu, jak również inne czynniki o charakterze politycznym, ekonomicznym i dotyczące zagospodarowania terenu mogące wpłynąć na zachowania transportowe. Czynniki wpływające na podaż transportu w przyszłości Planowany rozwój sieci transportu publicznego (w oparciu o właściwe istniejące strategie sektorowe, prognozy finansowe i harmonogramy wdrożenia itd.). Dostępność usług transportowych przewidziana w umowie o świadczenie usług publicznych (PSC) zawarta pomiędzy władzami odpowiedzialnymi za transport i operatorem (operatorami) transportu. np. wymagana częstotliwość i zdolność przewozowa 12

13 Analiza popytu wyniki 13 Najważniejsze wskaźniki transportu dla wszystkich wariantów projektu dla wszystkich środków dla całego okresu referencyjnego.

14 Analiza popytu Zlecanie wykonania studium transportu W większości przypadków, wybór wykonawcy zewnętrznego. Jakość SIWZ: jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz! (wskazówki ws. tworzenia SIWZ patrz źródło poniżej) Własność modelu (możliwość wykorzystania w przyszłości) Utrzymanie i aktualizacja modelu Materiały źródłowe: JASPERS The Use of Transport Models in Transport Planning and Project Appraisal ( Details?documentId=222) 14

15 Koszty eksploatacji i utrzymania Jakie składniki całkowitego kosztu utrzymania i eksploatacji systemu transportu publicznego ulegną zmianie w wyniku realizacji projektu? Ekstrapolacja kosztów historycznych to za mało (np. patrz przypadek poważnie zaniżonych wydatków na E&U). Wykorzystywanie jednostkowej stawki kompensacyjnej z PSC jako przybliżenia jednostkowych kosztów E&U jest niedopuszczalne. Przykład: 15

16 16 Analiza społeczno-ekonomiczna Najważniejsze oddziaływania do uwzględnienia w społecznoekonomicznej ocenie projektów transportu publicznego Wpływ na czas przejazdu Koszt eksploatacji pojazdów Wypadki drogowe i ofiary śmiertelne Zanieczyszczenie powietrza Wpływ na zmianę klimatu Hałas

17 17 Analiza społeczno-ekonomiczna Najważniejsze oddziaływania do uwzględnienia w społecznoekonomicznej ocenie projektów transportu publicznego Wpływ na czas przejazdu Koszt eksploatacji pojazdów Wypadki drogowe i ofiary śmiertelne Zanieczyszczenie powietrza Wpływ na zmianę klimatu Hałas

18 18 Wpływ na czas przejazdu K C i 1 k ci W h i i motywacja podróży: służbowe, dom-pracadom, pozostałe Lata Stawka godzinowa dla pasażerów oraz kierowców (PLN/godz.) Służbowe kci Podróże dojazdowe Pozostałe Stawka godzinowa przewozów towarowych (PLN/godz.) Źródło: Niebieska księga dla transportu publicznego, sierpień 2015, załącznik A Wi praca przewozowa w rozbiciu na kategorie użytkowników (poszczególne rodzaje transportu publicznego, użytkownicy dróg)

19 Koszty wypadków n K W = [(k zt a zt ) + (k rt a rt ) + (k mt a mt )] t=1 Koszt ofiar śmiertelnych Koszt rannych Koszty strat materialnych n ofiar/wypadek * n wypadków * koszt/ofiara n rannych/wypadek * n wypadków * koszt/ranny n wypadków * costs of material damages /accident Koszty jednostkowe (PLN/zdarzenie) Źródło: Niebieska księga dla transportu publicznego, sierpień 2015, załącznik A 19

20 Koszty wypadków 1. Liczba wypadków: w oparciu o prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku (liczba wypadków/m poj.-km). W załączniku D do NK TP podano przykład, można stosować dane lokalne z urzędowych statystyk. 2. Liczba ofiar śmiertelnych i rannych: w oparciu o wskaźnik dotkliwości wypadków (liczba ofiar śmiertelnych/wypadek i liczba rannych/wypadek). W załączniku D do NK TP podano przykład, można stosować dane lokalne z urzędowych statystyk. Źródło: Niebieska księga dla transportu publicznego, sierpień 2015, załącznik A 20

21 21 Koszty zmiany klimatu Środki transportu drogowego Współczynnik emisji (Tn CO2e/poj.-km) CO2e unit cost (PLN/Tn CO2e) Jednostkowe współczynniki emisji zmian Prędkość (km/h) klimatu tco2/poj.-km teren płaski (nawierzchnia po przebudowie/remoncie) Poj. lekkie Poj. ciężkie , , , , , , , , , , , , Koszt jednostkowy emisji gazów cieplarnianych *Na podstawie: EIB Carbon Footprint Methodology, 2014, (25 /tco2 w 2010 i coroczne zwiększenie o 1 /Tco2, ceny 2006) 2015 (PLN/tCO2) Poziom cen 2014 Coroczne zwiększenie PLN/tCO2 Poziom cen Źródło: Niebieska księga dla transportu publicznego, sierpień 2015, załącznik A Ukształtowani e terenu Poj. lekkie Poj. ciężki e Falisty 1,180 1,453 Górski 1,337 2,141

22 Koszty zmiany klimatu Środki transportu kolejowego Współczynnik zużycia energii elektrycznej na pociąg elektryczny (KWh/km) Współczynnik emisji CO2 dla krajowej sieci elektroenergetycznej (t CO2/kWh) Koszty jednostkowe CO2e (PLN/t CO2e ) Dane projektu Dane krajowe lub Dane organizacji międzynarodowych (np. EBI*) Źródło: Niebieska księga dla transportu publicznego, sierpień 2015, załącznik A * EBI, The carbon footprint of projects financed by the Bank (2014), tabela A2.3 22

23 Prezentacja wyników: oddziaływania projektu 23

24 Prezentacja wyników: wskaźniki AKK 24

25 Analiza finansowa Takie samo podejście do wszystkich projektów transportowych Do przychodów projektu zalicza się: Zwiększone przychody ze sprzedaży biletów i inne usługi związane z przychodami (z powodu zwiększenia ruchu pasażerskiego lub modyfikacji polityki cenowej), Zwiększone przychody z innych zastosowań infrastruktury, na przykład sprzedaży lub wynajmu gruntów lub budynków, w tym przychody z działalności nietransportowej (np. najem aktywów projektu w celach zarobkowych, reklamy na pojazdach, itp.). Szczegółowa analiza trwałości finansowej na trzech poziomach: projektu właściciela operatora 25

26 Trwałość finansowa Wymagane analizy Przepływy pieniężne związane z projektem w wartościach przyrostowych, Przepływy pieniężne związane z projektem w wartościach bezwzględnych dla wariantu inwestycyjnego. Prognozy finansowe dla beneficjenta (całego podmiotu) w związku z projektem, w tym rachunki zysków i strat oraz bilans (dla podmiotów, które rzeczywiście je sporządzają), Prognozy finansowe dla innych podmiotów zaangażowanych w projekt, w tym rachunki zysków i strat oraz bilans (dla podmiotów, które rzeczywiście je sporządzają). Jeżeli beneficjentem jest operator transportu publicznego świadczący usługi w ramach zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych, należy również przedstawić prognozy rocznych budżetów stosownych władz odpowiedzialnych za transport. Jeżeli beneficjentem jest podmiot sektora publicznego miasto, region, państwo lub inny wyznaczony podmiot publiczny - należy także przedstawić projektowaną prognozę finansową budżetów operatora. 26

27 Sprawy instytucjonalne PSC Rozp. (WE) nr 1370/2007 (umowa o świadczenie usług publicznych - PSC). Rola PSC w ocenie projektu: Zakupione aktywa projektu powinny być przede wszystkim przeznaczone do usług, które są objęte umową o świadczenie usług publicznych, tak że przewidywana wielkość projektu, wymagany rodzaj aktywów projektu i ich funkcjonalność powinny być odpowiednie z punktu widzenia świadczonych usług publicznych. Założenia dotyczące tempa wzrostu kosztu usług, poziomu rekompensat (np. na pojazdo-kilometr) oraz niezbędnego utrzymania. Niezbędna częstotliwość i zdolność usług (do prognozy ruchu). Założenia dotyczące poziomu rekompensat, tempa wzrostu, częstotliwości i zdolności usług powinny zostać odzwierciedlone w modelu AKK. W przypadku modyfikacji PSC dokonywanych w trakcie przygotowania projektu należy niezwłocznie zaktualizować model AKK. PSC definiuje role i obowiązki stron, które mają kluczowe znaczenie dla określenia właściwych przepływów pieniężnych pomiędzy władzami odpowiedzialnymi za transport, operatorem transportu i ewentualnie innymi podmiotami zaangażowanymi w świadczenie usług. 27

28 Skutki pomocy państwa W przypadku, gdy operator transportu otrzymał zamówienie publiczne na usługi bezpośrednio (z pominięciem konkurencyjnej procedury przetargowej), wpływ projektu finansowanego ze środków UE na wyniki finansowe służb publicznych należy zweryfikować pod kątem braku nadmiernego finansowania publicznego (nadmiernej rekompensaty), jak to określono w przepisach prawa UE (rozporządzenie WE nr 1370/2007 i ustawodawstwo krajowe). Jeżeli nie wybrano jeszcze operatora transportu publicznego, należy przeanalizować skutki pomocy państwa przy założeniu bezpośredniego udzielania zamówień na usługi. Ma to zastosowanie nawet w przypadku, gdy dostawca transportu zamierza wybrać operatora w drodze zaproszenia do składania ofert. Wymagane analizy: przedstawienie obliczeń finansowych dla zakresu przedmiotowych usług publicznych, aby udowodnić, że operator nie otrzyma nadmiernej rekompensaty w związku z realizacją projektu; uwydatnienie postanowień umownych w umowie o świadczenie usług publicznych, które zapewniają zgodność umowy z ramami regulacyjnymi. 28

29 Analiza wrażliwości Scenariusze dla wskaźników efektywności ekonomicznej (w jakich warunkach projekt traci opłacalność ekonomiczną?): Ruch pasażerski (pasażerowie albo pasażero-km) ±15%, ±25% Koszty inwestycji ±15%, ±25% E&U ±15%, ±25% Jednostkowe koszty czasu (1 godz.) ±15%, ±25% Razem: Ruch pasażerski -15% i nakłady inwestycyjne +15% Ruch pasażerski -15% i koszty operacyjne i utrzymania +15% OPEX +15% i CAPEX +15% Ruch pasażerski -15%, nakłady inwestycyjne +15% i koszty operacyjne i utrzymania +15% i globalne zróżnicowanie ekonomicznych kosztów jednostkowych -15% Scenariusze dla wskaźników efektywności finansowej (w jakich warunkach projekt zaczyna przynosić dochód finansowy?): Ruch pasażerski (pasażerowie albo pasażero-km) ±15%, ±25% Dochody projektu (związane z biletami i inne) ±15%, ±25% CAPEX ±15%, ±25% OPEX ±15%, ±25% Razem: Dochody projektu ±15% i nakłady inwestycyjne ±15% Dochody projektu ±15% i koszty operacyjne i utrzymania ±15% 29

30 30 Thank you Dziękujemy