NA TARGÓWKU KAMIENIE MÓWIĄ...

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "NA TARGÓWKU KAMIENIE MÓWIĄ..."

Transkrypt

1 NA TARGÓWKU KAMIENIE MÓWIĄ... *** PRZEWODNIK PO MIEJSCACH WALK I PAMIĘCI WARSZAWA, 2008

2 OPRACOWANIE MERYTORYCZNE Katarzyna Utracka ZDJĘCIA I MAPY Zygmunt Walkowski PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD Ireneusz Mitura Urząd Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy Warszawa 2008 Zdjęcia lotnicze pochodzą ze zbiorów Zygmunta Walkowskiego (National Archives, College Park, Stany Zjednoczone)

3 WstęP Szanowni Państwo, Staraniem środowiska żołnierzy VI Obwodu Praga Armii Krajowej i Urzędu Dzielnicy Targówek przygotowane zostało unikatowe wydawnictwo, które dziś oddajemy w Państwa ręce. Na Targówku kamienie mówią to publikacja poświęcona naszej najnowszej historii. Ile kamiennych pomników mijamy każdego dnia w drodze do pracy, na spacerze? Czy zastanawiamy się nad ich znaczeniem, nad tym o czym mówią? Kogo upamiętniają? Dzięki przewodnikowi mamy okazję poznać część naszej tradycji zapisanej w zimnym głazie....kamienie mówią to opowieść o czasach II wojny światowej przedstawiona przez uczestników tamtych wydarzeń. Naród, który traci pamięć, traci sumienie pisał Zbigniew Herbert. Płynący czas zaciera litery wyryte w najtwardszym marmurze - pamięć pozwala je odtworzyć, przywrócić do życia. Dlatego pamiętajmy to nasza powinność. 3

4 WstęP PAMIĘĆ O BOHATERACH NIE ZAGINIE Opracowanie pod tytułem Na Targówku kamienie mówią... jest przewodnikiem po miejscach pamięci narodowej. Zawiera adresy, fotografie obiektów i opisy wydarzeń, które zaważyły na losach mieszkańców. Dzięki wykorzystaniu bogatego zakresu materiałów źródłowych, przedstawiona została historia społeczeństwa, które poniosło olbrzymie ofiary w walce o niepodległość. Tutaj w 1939 roku broniona była Warszawa od strony północnej. Linia frontu przebiegała wśród osiedli mieszkaniowych od Pelcowizny do Utraty. W czasie okupacji, wobec prześladowań i terroru niemieckiego, młodzież podjęła przygotowania do wystąpienia zbrojnego. Na Zaciszu powstały nawet tajne kursy szkoły podchorążych, kształcące dowódców konspiracyjnych oddziałów wojskowych. W ramach organizacji Armii Krajowej, na Bródnie i Targówku, przeszkolonych zostało ok osób, następnie przydzielonych do plutonów bojowych i służb: sanitarnych, łączności, dywersji bojowej. Młodzież harcerska aktywnie uczestniczyła w małym sabotażu, w sieci wywiadu, w rozpowszechnianiu prasy podziemnej. Wszelka działalność związana z odzyskaniem niepodległości spotykała się z prześladowaniami i bezwzględnym terrorem okupanta. Mówią o tym napisy na pomnikach: rozstrzelani, powieszeni, zamordowani w Gestapo, zamęczeni w obozach koncentracyjnych. Gdy po kilkuletniej niewoli, pod Rembertowem pojawiły się czołgi rosyjskie, uznano, że to czas sprzyjający do pokonania zaborcy. W Warszawie zaczęło się powstanie. Zgodnie z otrzymanym rozkazem, powstańcy prascy przystąpili do opanowania strategicznie ważnych obiektów. Na Bródnie były to urządzenia węzła kolejowego i stacji Warszawa-Praga oraz most na Kanale Żerańskim. Na Targówku atakowano ufortyfikowane budynki zarządu Cmentarza Bródnowskiego, stanowisko baterii przeciwlotniczej przy ul. Gilarskiej, obiekty szkoły przy ul. Mieszka I. Ataki powstańcze załamały się jednak gdy Niemcy wprowadzili broń pancerną w postaci kolumny czołgów, które jeździły wzdłuż ulic św. Wincentego i Odrowąża, a po torach kolejowych przejeżdżał pociąg pancerny. Ostrzał z czołgów i pociągu pancernego oraz brak jakiegokolwiek wsparcia z zewnątrz, nie dawał powstańcom szansy na zwycięstwo. Ponadto 2 sierpnia 1944r., żołnierze niemieccy dopuścili się aktu ludobójstwa przez rozstrzelanie ok.100 osób na Cmentarzu Bródnowskim. Wiele ofiar związanych było z przeprowadzonym od strony Targówka atakiem na niemieckie koszary przy ul. 11-go Listopada. W bohaterskim zrywie polegli młodzi chłopcy, żołnierze AK: bracia Kowalscy Kozioł i Koziołek, bracia Puchalscy Atomek i Łotr, harcerz Jurek Kantarski i wielu innych. Ci, którzy ocaleli organizowali przeprawy przez Wisłę do oddziałów AK walczących w Puszczy Kampinoskiej. W ciągu sierpnia 1944 roku, wobec zbliżającego się frontu wschodniego, wysiedlano ludność z kolejnych dzielnic Pragi. Wtedy w egzekucji przy ulicy Odrowąża rozstrzelanych zostało 40 osób a dowódca oddziałów AK z Bródna kpt. piech. Zygmunt Pawlik ps. Gawryło został wywieziony do obozu koncentracyjnego, z którego nie wrócił. Praskim żołnierzom Armii Krajowej poświęcony jest okazały pomnik w kwat. 22A na Cmentarzu Bródnowskim. Tutaj co rok z okazji rocznicy Powstania Warszawskiego odbywają się uroczystości i organizowany jest Apel Poległych przy asyście kompanii honorowej Wojska Polskiego, przy licznym udziale mieszkańców Pragi oraz przedstawicieli władz terenowych i organizacji społecznych. 4

5 WstęP Od początku lat 90-tych miejsca pamięci w Dzielnicy Targówek pozostają pod opieką władz samorządowych. Opieka dotyczy bieżącego porządkowania, remontów i ukwiecania tych obiektów a również dekorowania z okazji rocznic państwowych wspólnie z przedstawicielami praskich organizacji kombatanckich. Przewodnik po miejscach pamięci pod tytułem Na Targówku kamienie mówią, opracowany został z inicjatywy Zarządu Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy. Przez mieszkańców może być traktowany jako dokument tożsamości i dumy obywatelskiej. Dla młodzieży może być podręcznikiem wiedzy o patriotyźmie i o tym jak kochać Polskę. Zofia Stpiczyńska przewodnicząca Komisji Miejsc Pamięci AK na Pradze 5

6 spis obiektów I W HOŁDZIE WALCZĄCYM II ofiary TERRORU NIEMIECKIEGO 1. ul. P. Wysockiego 8. Pomnik harcerzy Sokół walczących w I wojnie światowej. 2. ul. P. Wysockiego 49. Pomnik Bitwy Warszawskiej 1920 roku. 3. ul. Kondratowicza 20. Tablica pamięci walk 20. Dywizji Piechoty. 4. ul. Kondratowicza 20. Pomnik żołnierzy mieszkańców Bródna, Targówka i Zacisza uczestników walk o wolność i niepodległość ojczyzny. 5. ul. Pospolita 22 (Osiedle Zacisze). Tablica upamiętniająca miejsce szkolenia podchorążych Armii Krajowej. 6. ul. P. Wysockiego 8. Tablica pamięci poległych i zmarłych harcerzy z 51. WDH. 7. ul. P. Wysockiego 11. Pomnik pamięci kolejarzy węzła kolejowego Warszawa-Praga. 8. ul. Stojanowska 12/14. Miejsce martyrologii mieszkańców Targówka. 9. ul. Zabraniecka w rejonie wylotu ul. Utrata. Monolit upamiętniający miejsce zamordowania przez okupanta sześciuset Żydów. 10. ul. Toruńska róg Wysockiego (Osiedle Ustronie). Monolit pamięci powieszonych dziesięciu więźniów z Pawiaka. 11. ul. Suwalska 11. Pomnik upamiętniający ofiary egzekucji publicznej. 12. Rondo Żaba. Monolit w miejscu rozstrzelania siedemnastu osób. 6

7 spis obiektów III ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 13. ul. P. Wysockiego róg Bartniczej. Pomnik Reduta Bródnowska. 14. ul. P. Wysockiego róg Bartniczej. Tablica upamiętniająca akcje powstańcze żołnierzy 632. i 641. Zgrupowania Obwodu AK Praga. 15. ul. P. Wysockiego przy Trasie Toruńskiej. Monolit upamiętniający miejsce rozstrzelania dziewięciu Polaków. 16. ul. św. Wincentego 44. Tablica upamiętniająca miejsce rozstrzelania siedemnastu Polaków. 17. ul. św. Wincentego róg Oszmiańskiej. Symboliczna mogiła rozstrzelanych Powstańców. 18. ul. Tykocińska 27/35. Tablica pamięci żołnierzy II Rejonu Obwodu AK Praga. 19. ul. Tykocińska 32/34. Tablica upamiętniająca punkt sanitarny II Rejonu Obwodu AK Praga. 20. ul. Spytka z Melsztyna przy torach kolejowych (Osiedle Zacisze). Monolit upamiętniający zamordowanych przez Niemców dziesięciu Polaków. 21. ul. Księcia Ziemowita 42. Monolit upamiętniający rozstrzelanych trzydziestu jeden Polaków. 22. ul. Odrowąża przy Cmentarzu Żydowskim. Monolit upamiętniający miejsce rozstrzelania czterdziestu Polaków. IV CMENTARZ BRÓDNOWSKI 1. Kwatera 22 A rz. I gr. 1. Pomnik pamięci poległych i zmarłych żołnierzy 6-XXVI Obwodu AK Praga oraz praskiej kompanii Dywersji Bojowej DB Kwatera 93 C gr Mogiła sióstr Marii i Jadwigi Snopkównych zamordowanych przez agenta gestapo. 3. Kwatera 30 N rz. V gr. 15. Mogiła dwóch żołnierzy Armii Krajowej, pracowników tajnej drukarni zamordowanych przez gestapo. 4. Kwatera 35 D rz. IV gr Grób zbiorowy siedmiu żołnierzy Armii Krajowej, pracowników tajnej wytwórni materiałów wybuchowych. 5. Kwatera 36 H rz. I gr. 23. Symboliczny grób Janiny Rylskiej i ppłk. Zygmunta Rylskiego Hańczy. 6. Kwatera 28 B rz. IV gr Mogiła braci Czesława i Narcyza Kozłowskich poległych w Powstaniu Warszawskim. 7. Kwatera 73 A rz. III gr Mogiła braci Zygmunta i Piotra Ludwika Puchalskich poległych w Powstaniu Warszawskim. 8. Kwatera 114 H rz. VI gr Pomnik rozstrzelanych przez Niemców w dniu 2 sierpnia 1944 roku. 9. Kwatera 33 C rz. V gr Mogiły dwudziestu ośmiu członków Polskiej Partii Socjalistycznej poległych w Powstaniu Warszawskim. 10. Kwatera 13 A rz. II gr. 7. Mogiła księdza Józefa Woźniaka, kapelana I Rejonu Obwodu AK Praga. 11. Kwatera 45 N. Pomnik więźniów politycznych straconych w latach

8

9 WSTĘP Liczne miejsca pamięci narodowej znajdujące się na terenie Dzielnicy Targówek mówią o bohaterskiej przeszłości dzielnicy i jej mieszkańców. Pomniki i głazy pamięci przy ulicach i placach, tablice na budynkach i w kościołach, zbiorowe mogiły i pojedyncze groby powstańcze upamiętniają miejsca bohaterskiej walki o niepodległość ojczyzny. Mówią również o ponoszonych w związku z tym ofiarach. W czasie wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, gdy front zbliżał się do Warszawy, nastąpiła ogromna mobilizacja wśród mieszkańców Bródna i Targówka. Harcerze pełnili służbę na stacji kolejowej, gdzie opiekowali się rannymi żołnierzami przywożonymi z frontu. Młodzież masowo zgłaszała się do Armii Ochotniczej. Warsztaty kolejowe pracowały na pełnych obrotach. Remontowano tabor dla potrzeb pobliskiego frontu pod Radzyminem. Upamiętnia to wydarzenie stojący przy ulicy Wysockiego pomnik Bitwy Warszawskiej 1920 roku. Wrzesień 1939 roku przyniósł krwawe walki w obronie stolicy. Na Bródnie i Targówku walczyły między innymi oddziały 20. Dywizji Piechoty płk. dypl. Wilhelma Lawicza-Liszki. Szczególnie zacięte boje toczył 1. Pułk Obrony Pragi i 79. Pułk Piechoty 20. Dywizji na cyplu północno-wschodnim cmentarzy bródnowskich. Obrońcy Pragi pod dowództwem gen. Juliusza Zulaufa zdołali utrzymać pozycje obronne do dnia kapitulacji Warszawy. Bohaterskie walki 20. Dywizji Piechoty upamiętnia tablica na budynku Ratusza Dzielnicy Targówek m.st.warszawy. Po zajęciu Warszawy okupant natychmiast przystąpił do organizowania niemieckiego aparatu administracyjnego i policyjnego opartego na bezwzględnym terrorze, który miał odstraszyć ludność polską od wszelkiej działalności niepodległościowej, kulturalnej, a nawet ekonomicznej. Z miesiąca na miesiąc na warszawskich ulicach nasilały się kontrole dokumentów, łapanki, podczas których dochodziło do masowych aresztowań przypadkowych przechodniów. Wywożono ich następnie na przymusowe roboty do Niemiec, bądź trafiali do obozów koncentracyjnych. Słupy ogłoszeniowe przynosiły nowe obwieszczenia o egzekucjach publicznych. Okupacja niemiecka odcisnęła krwawe piętno również na mieszkańcach Bródna i Targówka. Świadczą o tym miejsca zbiorowych egzekucji przy ul. Wysockiego, Suwalskiej, Rondzie Żaba. Upadek stolicy nie oznaczał rezygnacji z dalszej walki. Od pierwszych tygodni okupacji zaczęły spontanicznie powstawać w całym kraju tajne organizacje podziemne. Tworzyły się struktury Polskiego Państwa Podziemnego, które nie tylko organizowało opór wobec okupanta, ale przede wszystkim opiekowało się swymi obywatelami, wspierało tajną oświatę, prowadziło działalność informacyjną, kulturalną i dokumentacyjną. Prowadzono szeroko zakrojone prace programowo-polityczne nad przyszłym kształtem ustrojowym państwa polskiego, stosunkami społecznymi i gospodarczymi, jak i miejscem Polski w powojennej Europie. Opracowywane były podstawowe akty prawne, projekty ustaw, reformy społeczne i gospodarcze, tak aby odrodzone państwo mogło zacząć działać od razu po zakończeniu wojny. Na czele Polskiego Państwa Podziemnego stały władze na emigracji. Na terenie kraju najwyższą władzę sprawował Delegat Rządu RP na Kraj w randze wicepremiera. Kierował zakonspirowanym aparatem administracji cywilnej. Reprezentanci głównych sił politycznych w kraju tworzyli organ doradczy i opiniodawczy, stanowiący swoisty podziemny parlament. Już od listopada 1939 roku powstawały na Pradze pierwsze organizacje konspiracyjne, głównie na bazie kadry oficerskiej z 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej, który przed wojną stacjonował w koszarach przy ul. 11 Listopada. Na Bródnie, na terenie warsztatów kolejowych Deutsche Ostbahn, działały różnorodne organizacje wojskowe i polityczne. Harcerze nawiązywali kontakty z podziemnymi grupami. Na Nowym Bródnie działała 51. Warszawska Drużyna Harcerska im. hetmana Stefana Czarnieckiego, która weszła w skład Szarych Szeregów i włączyła się czynnie w działalność konspiracyjną. Przystąpiono do szkolenia oddziałów wojskowych, przeprowadzano różnego rodzaju kursy specjalistyczne, w podziemnych zbrojowniach uruchomiono produkcję broni i materiałów wybuchowych. Obok zaplanowanych akcji zbrojnych, godzących w siłę wojenną III Rzeszy, organizowane były akcje 9

10 WSTĘP likwidacyjne konfidentów, odbywało się rozbrajanie żołnierzy i policjantów niemieckich, oddziały dywersyjne przeprowadzały akcje zbrojne, głównie na kolei. Jedna z takich akcji miała miejsce 8 października 1942 roku. W ramach akcji Wieniec, siedem grup dywersyjnych, między innymi Praskiego Batalionu Saperów AK wysadziło w kilku miejscach tory kolejowe w węźle praskim. W odwecie okupant powiesił pięćdziesięciu więźniów z Pawiaka. Jedna z pięciu szubienic stanęła na Pelcowiźnie. Upamiętnia to tragiczne wydarzenie monolit przy ul. Toruńskiej róg ul. Wysockiego. W odpowiedzi na rosnące ograniczenia i likwidację polskich niezależnych gazet, szybko rozwijał się tajny ruch wydawniczy. Wobec wydanego jesienią 1939 roku niemieckiego nakazu zamknięcia szkół średnich i wyższych tworzyła się sieć tajnego szkolnictwa. Młodzież uczęszczała na tajne komplety, kolportowała konspiracyjną prasę, brała udział w akcjach małego sabotażu, a niektórzy w dywersji i walce zbrojnej. Spośród licznie powstających wojskowych organizacji konspiracyjnych najszybszym rozwojem organizacyjnym wykazała się Służba Zwycięstwu Polski (SZP) przekształcona następnie w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), a w lutym 1942 roku w Armię Krajową (AK) - największą konspiracyjną armię w okupowanej Europie. W ramach organizacyjnych miasto Warszawa wraz z powiatem stanowiło Okręg Warszawa AK, w ramach którego Praga stanowiła jego VI Obwód. Obwód AK Praga systematycznie się rozrastał i przed wybuchem Powstania liczył już około żołnierzy i był po Śródmieściu najliczniejszym obwodem miejskim. Dysponował nie tylko liniowymi plutonami kadrowymi, ale także własnym Oddziałem Dywersji Bojowej i Batalionem Saperów Praskich. W 1941 roku cały obszar VI Obwodu podzielono na rejony szkoleniowe, taktyczne i organizacyjne. Utworzonych zostało pięć rejonów ze sztabami i służbami: Rejon I Nowe Bródno Pelcowizna, Rejon II Targówek Mieszkaniowy i Targówek Fabryczny, Rejon III Grochów-Saska Kępa, Rejon IV Michałów-Szmulki i Rejon V Praga Centralna. Dwa pierwsze rejony wchodziły w skład obecnej Dzielnicy Warszawa-Targówek. Pierwszym komendantem Obwodu Praga był ppłk Konrad Szramka-Gliszczyński Zawisza, aresztowany przez Niemców, zginął w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. W lipcu 1942 roku komendantem Obwodu AK Praga został dotychczasowy komendant I i IV Rejonu w tym obwodzie ppłk Zygmunt Ignacy Rylski Hańcza. Po aresztowaniu ppłk. Hańczy, w lutym 1944 roku, trzecim i ostatnim komendantem Obwodu Praga był ppłk Antoni Władysław Żurowski Andrzej Bober, późniejszy dowódca Powstania Warszawskiego na Pradze. Po aresztowaniu ppłk. Zygmunta Rylskiego Hańczy obwód otrzymał nowy kryptonim wewnętrzny XXVI. Pod koniec lipca 1944 roku Obwód Praga - w tym Rejony I i II - mimo aresztowań i represji ze strony władz okupacyjnych szykował się, jak cała Warszawa, do podjęcia działań zbrojnych. Do najważniejszych zadań obwodu należało opanowanie dzielnicy oraz nawiązanie taktycznej współpracy ze zbliżającą się Armią Czerwoną i Armią gen. Berlinga. Zadania te przekraczały możliwości bojowe Obwodu. W ostatnich dniach lipca znaczna część doborowych dywizji niemieckich, które zostały specjalnie ściągnięte do Warszawy w celu wzmocnienia jej obrony, przerzucone zostały na front praski. W momencie wybuchu Powstania wojska niemieckie zablokowały mosty na Wiśle, tym samym utracono łączność z dowództwem Powstania. Praski Obwód AK znalazł się w zupełnej izolacji, okrążony dodatkowo przez silne jednostki niemieckie. W takich warunkach przyszło zmierzyć się Powstańcom z doskonale uzbrojonymi jednostkami niemieckimi, wspartymi dodatkowo artylerią i czołgami. Ogółem w Powstaniu na Pradze wzięło udział około osób, z czego w Rejonach I i II zmobilizowano około żołnierzy. Wobec zdecydowanej przewagi wroga nie zdołano opanować obiektów o znaczeniu strategicznym. Uderzenia na mosty od strony praskiej załamały się z dużymi stratami, również szturm na kluczowy obiekt jakim były koszary 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej przy ul. 11 Listopada nie przyniósł oczekiwanego rezultatu. Nie opanowano także terenów kolejowych w rejonie Dworca Wschodniego oraz ani jednej z kilku baterii artylerii przeciwlotniczej. Na Bródnie główne obiekty również 10

11 WSTĘP pozostały w rękach wroga. Powstańcom nie udało się opanować terenów kolejowych Warszawa-Praga oraz dawnych koszar rezerwy policji na Golędzinowie. Na terenie II Rejonu Targówek nie powiódł się atak na budynek Zarządu Cmentarza Bródnowskiego. Podobnie atak na stanowiska artylerii przeciwlotniczej w rejonie folwarku Agril zakończył się niepowodzeniem. Wobec miażdżącej przewagi nieprzyjaciela, 4 sierpnia komendant Obwodu Praga wydał rozkaz przerwania akcji zbrojnej i przejścia do konspiracji, pozostając w pogotowiu bojowym. Pierwszy etap Powstania dobiegł końca. Zgodnie z rozkazem rejony i zgrupowania przeprowadziły przegrupowania. Powstańcy, którzy nie posiadali broni powrócili na własne kwatery i oczekiwali na dalsze rozkazy. Ci, którzy byli uzbrojeni w ciągu następnych tygodni przedostawali się do lewobrzeżnej Warszawy i Puszczy Kampinoskiej, by kontynuować walkę. Według szacunków komendanta Pragi na Mokotów, Sadybę i Czerniaków oraz do Puszczy Kampinoskiej przeprawiło się ogółem ponad Powstańców. Z chwilą przerwania walk Niemcy przystąpili do ewakuacji ludności Pragi, a w szczególności mężczyzn w wieku lat. Podejrzanych o udział w Powstaniu przeznaczano do likwidacji na miejscu lub w obozach koncentracyjnych. Masowe egzekucje mieszkańców Bródna i Targówka miały miejsce przy ul. Marywilskiej, Oszmiańskiej, św. Wincentego oraz przy ul. Odrowąża - na styku cmentarzy. Osoby zdolne do pracy przekazywane były do dyspozycji Arbeitsamtów w Rzeszy; chorych i rannych, starców, kobiety z dziećmi wysiedlano na teren Generalnego Gubernatorstwa. Dla przeprowadzenia takiej selekcji utworzono specjalne obozy przejściowe. 10 września 1944 roku wojska 1. Frontu Białoruskiego, pod dowództwem marszałka Konstantego Rokossowskiego rozpoczęły operację praską mającą na celu wyparcie Niemców z przedmościa warszawskiego. W działaniach tych brały udział oddziały 1. Armii WP. 13 września oddziały sowieckie wkroczyły na przedmieścia Pragi. Aleksandrów, Bródno i Pelcowizna znalazły się w ogniu bomb i pocisków. Ciężkie walki toczyły się wokół bródnowskich cmentarzy. Walki pomiędzy Kanałem Żerańskim a Jabłonną i Legionowem trwały jeszcze do końca października 1944 roku. Po zajęciu Pragi przez Armię Czerwoną komendant ppłk Żurowski wydał rozkaz rozwiązania oddziałów Armii Krajowej na terenie Pragi i wezwał żołnierzy do wstępowania w szeregi ludowego Wojska Polskiego, przewidując odtworzenie 36. pp Legii Akademickiej. Pomysł ten nie znalazł akceptacji nowej władzy. Ci, co pozostali na Pradze, jako pierwsi z Powstańców Warszawskich poddani zostali represjom służb bezpieczeństwa i NKWD. Mnożyły się aresztowania i wyimaginowane oskarżenia o zdradę ojczyzny. Na podstawie sfingowanych dowodów skazywani byli na karę śmierci, bądź w niewyjaśnionych okolicznościach ginęli w więzieniach. Jednym z miejsc tajnego grzebania pomordowanych żołnierzy i działaczy podziemnych organizacji niepodległościowych stał się Cmentarz Bródnowski. Po wielu latach starań udało się postawić pomnik więźniów politycznych straconych i pochowanych na Bródnie. Przed sądem stanęło wielu Powstańców praskich, wśród nich komendant Obwodu ppłk Antoni Władysław Żurowski. Aresztowany 27 listopada 1944 roku w Świdrze został skazany na karę śmierci, zamienioną na 10 lat więzienia. Latem 1945 roku przewożony do wiezienia we Wronkach został odbity przez oddział partyzancki pod dowództwem por. Mariana Bernaciaka Orlika. Sąd Najwyższy w 1958 roku oczyścił ppłk. Żurowskiego z zarzutu popełnienia przestępstwa. Katarzyna Utracka 11

12 I - W HOŁDZIE WALCZĄCYM 1. UL. Piotra Wysockiego 8 przy kościele p.w. Matki Boskiej Różańcowej Pomnik przed kościołem poświęcony pamięci harcerzy z organizacji Sokół oraz mieszkańców Nowego Bródna i Pelcowizny poległych za wolność ojczyzny w I wojnie światowej. Wzniesiony w 1925 roku, odrestaurowany został w roku Celem sportowo-wychowawczej, paramilitarnej organizacji młodzieżowej Sokół było podnoszenie sprawności fizycznej i duchowej oraz podtrzymywanie i rozwijanie świadomości narodowej. Organizacja powstała w drugiej połowie XIX wieku w krajach słowiańskich. W Warszawie pierwsze koła (tzw. gniazda) powstały przed I wojną światową. Na Nowym Bródnie działało 9. Gniazdo Sokoła. Powstało ono w 1916 roku i miało swą siedzibę w Domu Ludowym przy ul. Kiejstuta. Sokół zapisał chlubną kartę w latach walki o niepodległość ojczyzny. Gdy wybuchła I wojna światowa młodzież zrzeszona w Sokole w znacznej mierze zasiliła szeregi Legionów Polskich. Starsi sokolniacy walczyli na froncie, a jesienią 1918 roku uczestniczyli w rozbrajaniu Niemców w Warszawie. Młodsi pełnili służbę wartowniczą i łączności. Towarzystwo działało aktywnie również po odzyskaniu niepodległości i przez cały okres międzywojenny. Zaprzestało działalności po wybuchu II wojny światowej. Zdelegalizowane przez władze PRL zostało reaktywowane w 1989, a rok później oficjalnie wznowiło działalność. 12

13 W HOŁDZIE WALCZĄCYM - I 2. ul. Piotra Wysockiego 49 Pomnik Bitwy Warszawskiej 1920 roku ufundowany przez mieszkańców Nowego Bródna, odsłonięty został 15 sierpnia 1925 roku. Zdewastowany po wojnie przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, odtworzony został w roku Pozostawiono w tym miejscu fragment przedwojennej brukowanej ulicy z torami tramwajowymi. Patronat nad pomnikiem sprawuje Koło Miłośników Bródna. Bitwa Warszawska nazywana też Cudem nad Wisłą, uznana za osiemnastą na liście przełomowych bitew w historii świata, rozegrała się w dniach sierpnia 1920 roku. W momencie zbliżania się frontu do Warszawy w społeczeństwie polskim nastąpiła ogromna mobilizacja. Dziesiątki tysięcy osób zgłaszało się do Armii Ochotniczej. Formowały się oddziały studenckie, gimnazjalne, harcerskie, robotnicze, a nawet kobiece. Zbierano na cele wojenne biżuterię i ofiary pieniężne. Harcerze pełnili służbę na dworcach kolejowych, pomagając ewakuowanej ludności cywilnej i rannym żołnierzom. W dniach sierpnia stoczono krwawe walki w rejonie Radzymina i Ossowa. Poległ tam ksiądz kapelan Ignacy Skorupka. Atak z rejonu dolnego Wieprza Grupy Uderzeniowej Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego przyniósł ostateczne zwycięstwo i spowodował paniczny odwrót nieprzyjaciela. Mimo upływu czasu pamięć o bohaterach wojny polsko-bolszewickiej jest wciąż żywa. Byli wzorem i przykładem patriotyzmu. Zarówno weterani wojny 1920 roku, jak i ich potomkowie bronili ojczyzny we wrześniu 1939 roku, uczestniczyli w tworzeniu Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, walczyli i ginęli w Powstaniu Warszawskim. 13

14 I - W HOŁDZIE WALCZĄCYM 3. UL. Kondratowicza 20, Urząd Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy Tablica na budynku Ratusza pamięci żołnierzy 20. Dywizji Piechoty broniących we wrześniu 1939 roku północno-wschodniej części Pragi. Fundatorem był Urząd Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy z inicjatywy Społecznej Rady Kombatanckiej. Tablicę, zaprojektowaną przez artystę plastyka płk. Zdzisława Bogaczewicza, odsłonięto w 65. rocznicę walk. W obronie północno-wschodniej części Pragi walczyły oddziały 20. Dywizji Piechoty płk. dypl. Wilhelma Andrzeja Lawicza-Liszki. Miały one między innymi zabezpieczyć kierunki wyprowadzające z Tłuszcza, Radzymina, Nieporętu, Dębego i Modlina. Trzy pułki 78., 79. i 80. objęły stanowiska polowe na Pelcowiźnie, Targówku i Elsnerowie. W połowie września Niemcy zamknęli pierścień okrążenia od wschodu i rozpoczęli koncentryczny atak na pozycje obrońców i dzielnice mieszkalne. Szczególnie silnie atakowane były Annopol, Golędzinów i Nowe Bródno. Mimo silnego ognia artyleryjskiego i zmasowanych bombardowań lotniczych wszystkie ataki zostały odparte. 28 września 1939 roku 20. Dywizja Piechoty skapitulowała wraz z pozostałymi oddziałami polskimi. Po kapitulacji Warszawy część kadry oficerskiej i podoficerskiej pozostała na Pradze włączając się czynnie w działalność konspiracyjną. 14

15 W HOŁDZIE WALCZĄCYM - I 4. UL. Kondratowicza 20, przed Urzędem Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy Głaz z tablicą poświęconą pamięci żołnierzy polskich, mieszkańców Bródna, Targówka i Zacisza uczestników walk o wolność i niepodległość ojczyzny. Tablicę ufundował w 1998 roku Urząd Gminy Warszawa Targówek z inicjatywy Koła Miłośników Bródna. Bogate i burzliwe dzieje Warszawy wpływały na losy Targówka i jego mieszkańców. Tak było podczas obrony Pragi w czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku, jak i podczas powstania listopadowego w 1831 roku. Targówek wówczas był dwukrotnie niszczony. Również bitwa o Warszawę w sierpniu 1920 roku z nawałą bolszewicką odcisnęła swoje piętno na jego mieszkańcach. Wrzesień 1939 roku zapisał się w historii dzielnicy zaciętymi walkami toczonymi przez żołnierzy 20. Dywizji Piechoty. Sierpień 1944 roku przyniósł walki powstańcze toczone przez żołnierzy I i II Rejonu Obwodu AK Praga. Kilkudniowe wystąpienie zbrojne na Pradze zakończyło się niepowodzeniem. Powstańcy w ciągu następnych tygodni przedostawali się do lewobrzeżnej Warszawy i Puszczy Kampinoskiej, by kontynuować walkę. W połowie września 1944 roku rozpoczął się ostatni etap zmagań wojennych. Na Targówku i Bródnie pojawiły się oddziały Armii Czerwonej i walczącej w jej szeregach 1 Armii Wojska Polskiego. Cała dzielnica znalazła się w ogniu bomb. Szczególnie ciężkie walki prowadzone były wokół bródnowskich cmentarzy. 15

16 I - W HOŁDZIE WALCZĄCYM 5. UL. Pospolita 22 (Osiedle Zacisze) Tablica na ścianie domu w miejscu szkolenia podchorążych Armii Krajowej Obwodu AK Praga. Tablicę odsłonięto w 47. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Całokształtem zagadnień wyszkolenia w Związku Walki Zbrojnej, a następnie w Armii Krajowej zajmował się Wydział Wyszkolenia, który organizował kursy Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty dla dowódców plutonów. Organizatorem szkoleń podchorążych w Obwodzie AK Praga był kpt. Stanisław Siedlecki Stach, a po jego aresztowaniu funkcję tę pełnił kpt. Kazimierz Lichodziejewski Tara, komendant II Rejonu AK na Targówku oraz jego zastępca kpt. Kazimierz Praxmajer Kazik. Łącznie zorganizowano sześć kursów, każdy trwał pół roku. Klasy liczyły od sześciu do ośmiu elewów. Ćwiczenia przeprowadzano w podwarszawskich miejscowościach: Markach, Zielonce, Międzylesiu oraz w Świdrze. Zajęcia teoretyczne odbywały się w zakonspirowanych lokalach. Jednym z nich był niewykończony wówczas budynek na Zaciszu przy ul. Pospolitej 22. Kursy ukończyło pięćdziesięciu podchorążych. 16

17 W HOŁDZIE WALCZĄCYM - I 6. UL. Piotra Wysockiego 8, kościół p.w. Matki Boskiej Różańcowej Tablica wewnątrz kościoła w hołdzie harcerzom 51. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej zmarłym i poległym w obronie ojczyzny. Tablicę odsłonięto w 35. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. 51. WDH im. hetmana Stefana Czarnieckiego, założona w 1926 roku, działała przy Szkołach Powszechnych nr 128, 105 i 65 przy ul. Białołęckiej 36 (obecnie Bartnicza 2) na Nowym Bródnie. Podczas obrony Warszawy w 1939 roku harcerze 51. WDH działali w służbach Pogotowia Harcerskiego. Część z nich wstąpiła w szeregi Warszawskiego Batalionu Harcerskiego, który wyszedł z Warszawy. Kilku najstarszych harcerzy walczyło ochotniczo w szeregach broniącego Bródna 79 pp. Po klęsce wrześniowej 51. WDH przeszła do konspiracji i weszła w skład Szarych Szeregów. Na przełomie 1941 i 1942 była najliczniejszą szaroszeregową drużyną w Warszawie. W czasie okupacji harcerze uczestniczyli w szkoleniach wojskowych i różnego rodzaju kursach specjalistycznych: strzeleckim, motorowym, łączności. Prowadzili pracę wywiadowczą (obserwacja pociągów, osób i obiektów nieprzyjaciela), gromadzili broń, brali udział w akcjach sabotażowych, kolportowali prasę konspiracyjną oraz uczęszczali na tajne komplety. Młodsi harcerze brali udział w akcjach małego sabotażu. Pisali na murach hasła antyniemieckie, malowali kotwice, rozrzucali ulotki. Grupa najstarszych harcerzy zgrupowanych w plutonie AK nr 661 walczyła w Powstaniu Warszawskim, w rejonie ul. Radzymińskiej. 17

18 I - W HOŁDZIE WALCZĄCYM 7. UL. Piotra Wysockiego 11, przed Domem Kultury Świt Głaz pamięci kolejarzy węzła Warszawa-Praga. Pomnik powstał z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Warszawy Oddział Bródno w pracowni warszawskiego artysty - rzeźbiarza Marka Moderau. Fundatorem pomnika odsłoniętego w listopadzie 2007 roku był Urząd Dzielnicy Targówek m. st. Warszawy. Węzeł kolejowy Warszawa-Bródno łączył tak zwaną Kolej Nadwiślańską i Kolej Obwodową, których budowę ukończono w latach Powstał wtedy na Nowym Bródnie nieistniejący już dworzec kolejowy Warszawa-Praga, który był jednym z większych dworców kolejowych w mieście. Dworzec stał się oknem na świat dla mieszkańców Bródna i okolicy. Rozwój węzła kolejowego wywołał ożywienie budownictwa przemysłowego i mieszkaniowego. Na terenie Bródna osiedlali się fachowcy z kraju i z zagranicy, różnych narodowości i wyznań. Dla nich i ich rodzin kolej organizowała szkoły, przychodnie, biblioteki, domy kultury. Kolejarze odznaczyli się szczególną odwagą w wojnie obronnej 1939 roku. Czynnie uczestniczyli w życiu konspiracyjnym stolicy, brali udział w akcjach sabotażowodywersyjnych organizowanych przez polskie podziemie, a w 1944 roku walczyli w szeregach powstańczych. 18

19 8. UL. Stojanowska 12/14, siedziba Dzielnicowego Biura Finansów Oświaty OFIARY TERRORU NIEMIECKIEGO - II Tablica na ścianie budynku upamiętniająca zamordowanych w tym miejscu około trzydziestu osób. Władza niemiecka w okupowanej Warszawie oparta była na zorganizowanym aparacie policyjnym i systemie terroru. Z miesiąca na miesiąc na warszawskich ulicach nasilały się kontrole dokumentów, aresztowania, tajne egzekucje, transporty do obozów koncentracyjnych oraz łapanki, kończące się wywózkami na roboty przymusowe do III Rzeszy. Dla żołnierzy podziemia jednym z najbardziej przerażających miejsc w Warszawie była siedziba Policji Bezpieczeństwa (Sipo) i Służby Bezpieczeństwa (SD) w alei Szucha 25. W podziemiach budynku mieścił się areszt śledczy miejsce kaźni wielu Polaków. Tu na przesłuchania przywożeni byli więźniowie z Pawiaka. Budynek przy ul. Stojanowskiej był lokalnym odpowiednikiem siedziby niemieckiej policji. W jego murach w latach zginęło około trzydziestu osób. 19

20 II - OFIARY TERRORU NIEMIECKIEGO 9. UL. Zabraniecka w rejonie wylotu ul. Utrata Monolit upamiętniający miejsce zamordowania przez okupanta sześciuset Żydów. Od początku okupacji niemieckiej Żydzi warszawscy dotknięci zostali licznymi i wciąż potęgującymi się aktami dyskryminacji ze strony okupanta. Momentem przełomowym było zgodnie z zarządzeniem gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera utworzenie odrębnej Żydowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej. Miesiąc później, 16 listopada 1940 roku dzielnica została odcięta od reszty miasta. Powstało w ten sposób getto, największe spośród istniejących na terenie okupowanej Polski. Na obszarze 307 ha stłoczono około 400 tysięcy ludzi. Zgodnie z wytycznymi polityki gospodarczej III Rzeszy wprowadzona została maksymalna eksploatacja mieszkańców getta. Tylko w okresie od zamknięcia dzielnicy żydowskiej do połowy 1942 roku zginęło z głodu i wycieńczenia około 100 tysięcy osób. Administracja niemiecka wykorzystywała Żydów do prac przymusowych również poza murami getta. Pracowali oni między innymi na terenie warsztatów kolejowych i parowozowni na Bródnie, w zakładach wojskowych na Żeraniu oraz na terenie Pelcowizny, w olbrzymim magazynie węglowym przy kanale. W 1942 roku Niemcy przystąpili do likwidacji getta, wywożąc liczne transporty do obozu zagłady w Treblince. W okresie od 1942 do 1943 roku w rejonie ul. Zabranieckiej Niemcy zamordowali około sześciuset Żydów. W kwietniu 1943 roku rozpoczęła się ostateczna akcja likwidacji getta, w którym wybuchło Powstanie. 20

21 OFIARY TERRORU NIEMIECKIEGO - II 10. UL. Toruńska róg ul. Wysockiego (Osiedle Ustronie) Monolit upamiętniający miejsce powieszenia dziesięciu więźniów z Pawiaka. W nocy z 7 na 8 października 1942 roku oddziały saperskie Okręgu Warszawa AK, w tym Praski Batalion Saperów kpt. Józefa Pszennego Chwackiego, przeprowadziły akcję pod kryptonimem Wieniec. Saperzy w kilku miejscach wysadzili tory kolejowe wokół Warszawy, blokując w ten sposób na kilkanaście godzin warszawski węzeł kolejowy. W odwecie okupant dokonał zbiorowej egzekucji. Tydzień później zabrano z Pawiaka pięćdziesięciu mężczyzn. O świcie powieszono ich na pięciu szubienicach ustawionych na dalekich przedmieściach Warszawy i pod miastem, po dziesięciu na każdej. Jedna z takich szubienic stanęła przy ul. Toruńskiej róg Wysockiego (wówczas Białołęcka). Pozostałe ustawiono na Woli, w Szczęśliwcach, Rembertowie i Markach. Była to pierwsza jawna egzekucja dokonana w kilku punktach miasta. Lechosław Zakrzewski, mieszkaniec kolonii Aleksandrów, wspomina: Idąc rano do szkoły z daleka spostrzegłem na placu, tuż obok budynku Straży Pożarnej, wiszące i kołyszące postacie. Początkowo myślałem, że to jakieś ćwiczenia strażaków. Gdy się zbliżyłem, zobaczyłem coś makabrycznego, pierwszy raz w moim życiu. Na szubienicach zostali powieszeni w nocy z 15 na 16 października mężczyźni, z powiązanymi do tyłu rękami. [ ] Datę tego mordu zapamiętam na zawsze. 21

22 II - OFIARY TERRORU NIEMIECKIEGO 11. ul. Suwalska 11 Pomnik upamiętniający ofiary egzekucji publicznej z 17 listopada 1943 roku. Kolejna fala terroru rozpoczęła się w październiku 1943 roku. Poprzedziło ją rozporządzenie generalnego gubernatora Hansa Franka o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie. Rozporządzenie to pozwoliło na natychmiastowe orzekanie kary śmierci przez sądy doraźne Policji Bezpieczeństwa. Sądy te działały bez udziału oskarżonego i jakiegokolwiek postępowania sądowego. Spośród ofiar łapanek okupant wybierał zakładników, którzy mieli być rozstrzelani publicznie. Do połowy lutego 1944 roku miało miejsce trzydzieści pięć egzekucji w różnych rejonach miasta. W odwet za zranienie 17 listopada 1943 roku czterech niemieckich żołnierzy jeszcze tego samego dnia odbyły się dwie egzekucje zbiorowe, przy ul. Kopińskiej w pobliżu Dworca Zachodniego oraz przy ul. Suwalskiej. Oficjalnie podano informację o straceniu czterdziestu trzech osób, łącznie z egzekucją przy ul. Kopińskiej. Według wiadomości napływających z Pawiaka zginęło w tym dniu około osiemdziesiąt osób, w tym pięć kobiet. 22

23 12. Rondo Żaba, przy nasypie kolejowym OFIARY TERRORU NIEMIECKIEGO - II Monolit z piaskowca upamiętniający miejsce rozstrzelania przez Niemców siedemnastu osób. Egzekucje publiczne nie przyniosły oczekiwanego rezultatu i zostały zaniechane. Od połowy lutego 1944 roku Niemcy powrócili do systemu egzekucji tajnych, dokonywanych przeważnie w ruinach getta. Jednocześnie wysyłane były wielkie transporty do obozów koncentracyjnych. W maju 1944 roku ponownie nasiliły się niemieckie akcje terrorystyczne. W różnych punktach miasta przeprowadzano obławy i blokady domów. Skazańców ubranych w papierowe koszule, często z zakneblowanymi ustami, samochody przywoziły na miejsce kaźni. W maju odbyło się sześć egzekucji, o których poinformowano opinię publiczną. Pozostałe przeprowadzane były potajemnie. Jedna z takich egzekucji miała miejsce 4 maja 1944 roku w okolicy Ronda Żaba, przy nasypie kolejowym. 23

24 III - ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 13. UL. Piotra Wysockiego róg Bartniczej Pomnik Reduta Bródnowska upamiętnia walki powstańcze prowadzone na Bródnie w sierpniu 1944 roku. Obiekt, odsłonięty w 50. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, zaprojektował Tadeusz Szurek. Powstał on z inicjatywy Koła Miłośników Bródna. Co roku, 1 sierpnia przed pomnikiem odbywają się uroczystości organizowane przez Urząd Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy. I Rejon Obwodu AK Praga rozciągał się od Pelcowizny po ul. św. Wincentego i obejmował kilka osiedli: Żerań, Golędzinów, Śliwice, Nowe Bródno. Głównym zadaniem rejonu była osłona Pragi od strony twierdzy Modlin i Legionowa. W celu zrealizowania tego zadania podkomendni kpt. piech. Zygmunta Pawlika Gawryło mieli zdobyć i utrzymać tereny kolejowe Warszawa-Praga, blokując w ten sposób komunikację kolejową w kierunku Modlina; opanować wszystkie obiekty zajęte przez Niemców, między innymi budynek Szkoły Powszechnej przy ul. Białołęckiej 36 (obecnie Bartnicza 2) oraz rozległe, zabezpieczone zaporami z drutu kolczastego i bunkrami dawne koszary rezerwy policji na Golędzinowie; zdobyć stanowiska artylerii przeciwlotniczej na Żeraniu; zniszczyć wiadukt na ul. Modlińskiej oraz wysadzić most na Kanale Żerańskim. Cały teren nasycony był oddziałami piechoty, artylerii przeciwlotniczej oraz straży kolejowej. Dodatkowo w koszarach przy 11 Listopada stacjonowały czołgi. Na godzinę W udało się zmobilizować około 580 żołnierzy. W pierwszych potyczkach Powstańcy zdobyli pewną ilość broni. Ważnym osiągnięciem było zajęcie Szkoły Powszechnej przy ul. Białołęckiej 36 i wybudowanie ulicznej barykady, hamującej przejazd jednostek wroga. Po zaciętych walkach opanowano parowozownię przy ul. Kiejstuta oraz 24

25 ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO - III budynki stacji kolejowej Warszawa - Praga, jednak nie udało się ich utrzymać. 58. pluton saperów mający wysadzić most na Kanale Żerańskim dostał się w ogień działek szybkostrzelnych i cekaemów od strony Różopola oraz czołgów, które nadjechały od Białołęki. Pluton poniósł ciężkie straty. Nie powiódł się również atak na bunkry broniące wejścia do koszar na Golędzinowie. Wycofujący się Powstańcy dostali się w ogień niemieckiego pociągu pancernego. Wobec druzgocącej przewagi nieprzyjaciela i dużych strat, które wyniosły około 20%, 2 sierpnia oddziały I Rejonu wycofały się w kierunku Śliwic, Pelcowizny, Cmentarza Bródnowskiego i Targówka. Tam, zgodnie z rozkazem dowódcy przeszły do konspiracji, pozostając w pogotowiu bojowym. 25

26 III - ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 14. UL. Piotra Wysockiego róg Bartniczej, Zespół Szkół nr 41 Tablica na ścianie budynku szkoły upamiętniająca akcje powstańcze żołnierzy 632. i 641. Zgrupowania Obwodu AK Praga. Tablicę odsłonięto w 50. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Część oficerów I Rejonu (Nowe Bródno-Pelcowizna) wywodziła się z konspiracyjnej organizacji Polska Niepodległa, założonej przez inż. Józefa Sulińskiego Sulimę, uczestnika wojny polsko-bolszewickiej, obrońcę Warszawy we wrześniu 1939 roku. W marcu 1942 roku, jako komendant główny podporządkował swoją organizację AK na zasadach pewnej autonomii. W czasie próby aresztowania przez gestapo w marcu 1944 roku zażył truciznę i poniósł śmierć na miejscu. 1 sierpnia 1944 roku Zgrupowania 632. i składające się głównie z oddziałów Polski Niepodległej - pod dowództwem por. Zygmunta Skowrona Rafała zajęły budynek Szkoły Powszechnej przy ul. Białołęckiej 36 (obecnie Bartnicza 2). Do szkoły ulokowanej w centrum rejonu przeniosło się dowództwo rejonu oraz rejonowa składnica meldunkowa. Teren szkoły ogrodzony był wysokim murem, za którym wzdłuż ul. Białołęckiej wykonano stanowiska bojowe. Dodatkowo naprzeciwko Domu Nauczyciela, w poprzek ul. Białołęckiej (obecnie Wysockiego) zbudowano prymitywną barykadę z kamieni i płyt chodnikowych, wysoką na około 0,5 m. Powstał w ten sposób silny bastion powstańczy z uliczną barykadą, hamującą przejazd jednostek wroga, dzięki czemu udało się odeprzeć atak dwóch niemieckich czołgów. Zgodnie z rozkazem dowódcy I Rejonu o przerwaniu akcji, 2 sierpnia po południu oddziały por. Rafała opuściły teren szkoły i następnie poprzez cmentarz, gdzie ukryto broń, przedarły się na Pragę Centralną. Część starała się przedostać na lewy brzeg Wisły, by wziąć udział w dalszych walkach. 26

27 15. UL. Piotra Wysockiego przy Trasie Toruńskiej ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO - III Monolit z piaskowca przy wiadukcie upamiętniający miejsce rozstrzelania dziewięciu Polaków. Od początku Powstania w różnych dzielnicach miasta dochodziło do egzekucji wziętych do niewoli żołnierzy Armii Krajowej i przypadkowych cywilów. Niemcy traktowali żołnierzy walczących w Powstaniu w sposób niezgodny z konwencją genewską, uważając ich za bandytów. Alianci przez pierwszy miesiąc walk w Warszawie zwlekali z uznaniem Armii Krajowej za wojsko sojusznicze. Dopiero oficjalna nota w tej sprawie z 29 sierpnia 1944 roku rządów Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, stwierdzająca, iż Armia Krajowa stanowi integralną część polskich sił zbrojnych i jej żołnierzom powinny przysługiwać prawa kombatanckie, w niewielkim stopniu poprawiła sytuację polskich jeńców. 27

28 III - ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 16. ul. św. Wincentego 44 Płyta pamiątkowa na ścianie budynku w miejscu rozstrzelania przez Niemców siedemnastu Polaków. Punktualnie o godzinie W dwa plutony 655. i 656. rozpoczęły walkę na ul. św. Wincentego. Pierwszy z nich bez powodzenia uderzył na budynek Zarządu Cmentarza, a drugi zaatakował folwark miejski. Niemcy natychmiast wprowadzili na ulicę broń pancerną, ostrzeliwując pobliskie kamienice. Odezwała się też artyleria niemiecka, ostrzeliwująca osiedle. Straty wśród Powstańców były duże, wyniosły około dwudziestu zabitych i rannych. Grenadierzy pancerni z dywizji spadochronowej przystąpili do przeszukiwań domów. Tego dnia przy ul. św. Wincentego miały miejsce trzy egzekucje, w których zginęły dwadzieścia cztery osoby. Najwięcej, siedemnaście osób rozstrzelano pod numerem 44. Ustalone nazwiska ofiar: Górski Wacław, lat około 40 Górski Władysław Kociszewski Bolesław Skorupski Władysław Stachowicz, ojciec, lat około 50 Stachowicz, syn, lat około 16 Wielociński Tadeusz Winiarski Jerzy, lat około 17 28

29 17. UL. św. Wincentego róg Oszmiańskiej ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO - III Symboliczna mogiła rozstrzelanych w dniu 1 sierpnia 1944 roku Powstańców. Jednym z głównych bastionów niemieckich na Pradze były dawne koszary 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej przy ul. 11 Listopada. Obiekt strzeżony w dzień i w nocy obsadzała doskonale uzbrojona załoga niemiecka licząca około 1200 żołnierzy. Stanowiły ją dwa bataliony piechoty wsparte bateriami artylerii polowej, przeciwpancernej i przeciwlotniczej, reflektorami oraz przybyłymi tuż przed Powstaniem około dwudziestoma czołgami z Dywizji Pancerno-Spadochronowej Hermann Göring. Głównym zadaniem oddziałów IV Rejonu Michałów- Szmulki było zdobycie tego bastionu. O godz. 17 cztery zgrupowania AK ruszyły z cmentarza żydowskiego i ul. Praskiej do ataku na koszary. Atakujące oddziały znalazły się w ogniu broni maszynowej z pociągu pancernego oraz zbliżającej się od koszar kolumny czołgów. Zdziesiątkowane oddziały wycofały się w kierunku ul. Oszmiańskiej i Rogowskiej. Na ul. św. Wincentego przy skrzyżowaniu z ulicami Praską i Biruty zginęło siedemnaście osób. Osłaniając odwrót swoich zgrupowań ranni zostali por. Apoloniusz Zbigniew Dobrzyński Kruk, dowódca Zgrupowania i por. Czesław Mazek Rokita, dowódca Zgrupowania. Obaj zamordowani przez Niemców w punkcie opatrunkowym przy ul. św. Wincentego, odznaczeni zostali pośmiertnie Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy. Na cześć poległych dowódców zgrupowaniom nadano ich pseudonimy. 29

30 III - ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 18. ul. Tykocińska 27/35, kościół p.w. Chrystusa Króla Tablica pamiątkowa wewnątrz kościoła poświęcona żołnierzom Armii Krajowej II Rejonu Targówek Obwodu AK Praga. Odsłonięta 1 sierpnia 1967 roku. II Rejon Obwodu AK Praga obejmował Targówek Mieszkaniowy i Targówek Fabryczny. W Godzinie W zmobilizowano około 750 żołnierzy, przeszkolonych w konspiracji. Zadaniem ich było opanowanie zajętych przez Niemców zakładów przemysłowych i koszar, wiaduktów kolejowych przy zbiegu ul. Odrowąża i ul. 11 Listopada oraz nad ul. Radzymińską, stanowisk artylerii przeciwlotniczej w rejonie folwarku Agril ; przecięcie linii kolejowej między dworcami Wschodnim i Warszawa-Praga oraz linii kolejowej do Dworca Gdańskiego. Założeń tych w większości nie zrealizowano. Z ważniejszych obiektów Powstańcy opanowali jedynie fabrykę broni myśliwskiej przy ul. Piotra Skargi, budynek zespołu szkół powszechnych przy ul. Oszmiańskiej 23/25, w którym mieścił się posterunek policji granatowej oraz tartak i olejarnię Wojtana przy ul. Radzymińskiej. Atak na wiadukt kolejowy nad ul. Radzymińską powtórzony w nocy z 1 na 2 sierpnia zakończył się wyparciem Niemców, a następnie spaleniem budynków kolejowych. Ze względu na brak materiałów wybuchowych nie zniszczono jednak wiaduktu ani torów. Nie powiodła się próba zdobycia zarządu Cmentarza Bródnowskiego zajętego przez pododdział Dywizji Pancerno-Spadochronowej Hermann Göring. Podobnie atak na stanowiska artylerii przeciwpancernej z blisko stuosobową załogą Luftwaffe w rejonie folwarku Agril zakończył się niepowodzeniem. Poległ ppor. Józef Kożuchowski Dzik, dowódca grupy szturmowej oraz kilku Powstańców. Na Targówku Fabrycznym Powstańcy 30

31 ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO - III w czasie zajmowania budynku zespołu szkół powszechnych przy ul. Mieszka I zostali ostrzelani z pociągu pancernego oraz zaatakowani przez piechotę, wspartą samochodami pancernymi. Wobec znacznych strat około pięćdziesiąt osób poległych, Powstańcy wycofali się na teren Targówka Mieszkaniowego, gdzie przeszli do konspiracji. W ciągu następnych tygodni przedostawali się do lewobrzeżnej Warszawy, by kontynuować walkę. 31

32 III - ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 19. UL. Tykocińska 32/34, budynek Przychodni Zdrowia Tablica na ścianie budynku, w którym w okresie Powstania Warszawskiego mieścił się punkt sanitarny II Rejonu Obwodu AK Praga. Tablicę, ufundowaną przez Urząd Gminy Warszawa Targówek, odsłonięto w 55. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Na Pradze równolegle ze szkoleniem wojskowym prowadzono we wszystkich zwartych oddziałach szkolenie kobiet na różnego rodzaju tajnych kursach sanitarnych. W każdym z pięciu praskich rejonów AK organizowano składnice sanitarne, tworzono punkty opatrunkowe, z których w razie potrzeby mogłyby powstać szpitale polowe. Jednocześnie w prywatnych mieszkaniach gromadzone były lekarstwa, środki opatrunkowe i sprzęt sanitarny. Na terenie I Rejonu Obwodu AK Praga działały cztery punkty sanitarne: w Zespole Szkół przy ul. Białołęckiej, w Szkole Technicznej przy ul. Wysockiego 51, w ośrodku Caritas przy ul. Poborzańskiej 33 oraz w Domu Ludowym przy ul. Weneckiej. W Rejonie II, poza punktem przy ul. Tykocińskiej, były czynne punkty: w domu sióstr zakonnych przy kościele pw. Chrystusa Króla, w szkole przy ul. Oszmiańskiej 9, w budynku przy ul. św. Wincentego 18 oraz przy ul. Kawęczyńskiej 49. W okresie od 1 do 3 sierpnia 1944 roku w budynku przy ul. Tykocińskiej udzielono pomocy trzydziestu pięciu Powstańcom. Pięć osób ciężko rannych przewieziono do Szpitala Kolejowego przy ul. Brzeskiej. Po likwidacji punktu sanitarnego przy ul. Tykocińskiej rannych, pozostających pod opieką sanitariuszek, umieszczono w prywatnych kwaterach. 32

33 20. ul. Spytka z Melsztyna przy torach kolejowych (Osiedle Zacisze) Monolit upamiętniający zamordowanych przez Niemców dziesięciu Polaków. Wiadomość o wybuchu Powstania Warszawskiego wywołała wściekłość wśród najwyższych władz III Rzeszy. Reichsführer SS Heinrich Himmler, przekazując wydany przez Hitlera rozkaz zniszczenia miasta, dodał: Każdego mieszkańca należy zabić (w tym kobiety i dzieci), nie wolno brać żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy. Rozkaz ten był nadzwyczaj skrupulatnie realizowany. Masowym egzekucjom towarzyszyły mordy, gwałty i grabieże. Choć symbolem bestialstwa nieprzyjaciela była rzeź Woli, w innych częściach miasta również dochodziło do masowych mordów. 1 sierpnia 1944 roku, w pobliżu torów kolejowych w kierunku na Wołomin, Niemcy rozstrzelali dziesięciu mężczyzn. Niektóre źródła podają liczbę dwunastu osób. Zwłoki pogrzebano w miejscu egzekucji. ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO - III 33

34 III - ŚLADY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 21. ul. Księcia Ziemowita 42 Monolit z piaskowca w miejscu rozstrzelania 1 sierpnia 1944 roku trzydziestu jeden Powstańców. Ul. Księcia Ziemowita miała być osią natarcia dla oddziałów powstańczych, których zadaniem było zajęcie budynku szkoły powszechnej przy ul. Mieszka I, oczyszczenie Targówka Fabrycznego i Utraty z oddziałów wroga oraz utrzymanie łączności bojowej z III Rejonem Grochów. Powstańcy w czasie ataku na budynek szkoły zostali ostrzelani z pociągu pancernego, patrolującego linię kolejową w kierunku Wołomina i Ząbek. Poległo około dwudziestu pięciu żołnierzy, pozostali wycofali się na sąsiednie ulice. Następnie do akcji włączyła się piechota nieprzyjaciela, wsparta samochodami pancernymi. Odezwała się również artyleria, ostrzeliwująca osiedle znad Kanału Bródnowskiego. Przed zapadnięciem zmroku nieprzyjaciel przystąpił do pacyfikacji osiedla. Podpalano domy a wyciąganych z mieszkań ludzi rozstrzeliwano. Jedna z egzekucji miała miejsce przy ul. Księcia Ziemowita 42. Zwłoki pomordowanych pochowano na Cmentarzu Bródnowskim. Ustalone nazwiska ofiar: Cieślak Franciszek, lat 41, cieśla Karski Sylwester, lat 23, ślusarz Kowalski Zbigniew, lat 17, furman Marciniak Tadeusz, lat 19, cukiernik Młućko (Mućko lub Młudźko) Stanisław, lat 46, kolejarz 34

Szepty ulic Targówka

Szepty ulic Targówka Szepty ulic Targówka Dzielnica Targówek to niezwykłe miejsce, nie tylko ze względu na swój urok osobisty. Choć niewiele z Nas to wie, znajdują się tu liczne miejsca pamięci narodowej, które mówią o bohaterskiej

Bardziej szczegółowo

POWSTANIE WARSZAWSKIE

POWSTANIE WARSZAWSKIE POWSTANIE WARSZAWSKIE Powstanie Warszawskie było największą akcją zbrojną w okupowanej przez Niemców Europie, zorganizowaną przez Armię Krajową w ramach akcji BURZA. Planowane na kilka dni, trwało ponad

Bardziej szczegółowo

Podczas uroczystości przypomniano, że Legionowo było jedynym miastem w województwie mazowieckim, w którym wybuchło Powstanie Warszawskie.

Podczas uroczystości przypomniano, że Legionowo było jedynym miastem w województwie mazowieckim, w którym wybuchło Powstanie Warszawskie. KPP W LEGIONOWIE http://kpplegionowo.policja.waw.pl/ple/aktualnosci/80680,w-holdzie-powstancom.html 2018-12-29, 01:00 Strona znajduje się w archiwum. W HOŁDZIE POWSTAŃCOM Wczoraj policjanci z legionowskiej

Bardziej szczegółowo

Od początku okupacji przygotowywano się do wybuchu powstania Zdawano sobie sprawę z planów Stalina dotyczących Polski 27 października 1943 r. gen.

Od początku okupacji przygotowywano się do wybuchu powstania Zdawano sobie sprawę z planów Stalina dotyczących Polski 27 października 1943 r. gen. Od początku okupacji przygotowywano się do wybuchu powstania Zdawano sobie sprawę z planów Stalina dotyczących Polski 27 października 1943 r. gen. Sosnkowski wydaje rozkaz o rozpoczęciu przygotowań do

Bardziej szczegółowo

Polskie Państwo podziemne Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A

Polskie Państwo podziemne Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A Polskie Państwo podziemne 1939-1945 Przygotowała: Katarzyna Kossakowska Klasa III A FLAGA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO Polskie Państwo Podziemne (w skrócie PPP) to tajne struktury Państwa Polskiego istniejące

Bardziej szczegółowo

2014 rok Rok Pamięci Narodowej

2014 rok Rok Pamięci Narodowej 2014 rok Rok Pamięci Narodowej I. 100 rocznica wybuchu I wojny światowej I wojna światowa konflikt zbrojny trwający od 28 lipca 1914 do 11 listopada 1918 pomiędzy ententą, tj. Wielką Brytania, Francją,

Bardziej szczegółowo

1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Ponieważ żyli prawem wilka, historia o nich głucho milczy Zbigniew Herbert

1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Ponieważ żyli prawem wilka, historia o nich głucho milczy Zbigniew Herbert 1 marca Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych Ponieważ żyli prawem wilka, historia o nich głucho milczy Zbigniew Herbert Żołnierze Wyklęci żołnierze antykomunistycznego Podziemia stawiających opór

Bardziej szczegółowo

Projekt Edukacyjny Gimnazjum Specjalne w Warlubiu. Kto ty jesteś Polak mały

Projekt Edukacyjny Gimnazjum Specjalne w Warlubiu. Kto ty jesteś Polak mały Projekt Edukacyjny Gimnazjum Specjalne w Warlubiu Kto ty jesteś Polak mały Miejsca Pamięci Narodowej w okolicach Warlubia WARLUBIE- CMENTARZ PARAFIALNY mogiła żołnierzy W mogile pochowano 37 nieznanych

Bardziej szczegółowo

Punkt 12 W tym domu mieszkał i został aresztowany hm. Jan Bytnar ps. Rudy bohater Szarych Szeregów uwolniony z rąk Gestapo 26.III 1943 r.

Punkt 12 W tym domu mieszkał i został aresztowany hm. Jan Bytnar ps. Rudy bohater Szarych Szeregów uwolniony z rąk Gestapo 26.III 1943 r. Grupa I Punkt 23 Miejsce uświęcone krwią Polaków poległych za wolność Ojczyzny. W tym miejscu 2 sierpnia 1944 hitlerowcy rozstrzelali i spalili 40 Polaków. Tablica ta znajduje się na budynku parafii św.

Bardziej szczegółowo

26 Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Władysława IV

26 Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Władysława IV 26 Pułk Artylerii Lekkiej im. Króla Władysława IV Początki 26. pułku artylerii lekkiej sięgają utworzenia tego pułku, jako 26. pułku artylerii polowej w którego składzie były trzy baterie artyleryjskie

Bardziej szczegółowo

Miejsca walk powstańczych tablicami pamięci znaczone

Miejsca walk powstańczych tablicami pamięci znaczone Miejsca walk powstańczych tablicami pamięci znaczone * ul. Belwederska róg Promenady w dniach od 15 sierpnia do 22 września 1944 r. walczyła tutaj kompania O2 Pułku AK Baszta broniąca dostępu do Dolnego

Bardziej szczegółowo

Śladami naszych przodków

Śladami naszych przodków Ziemio ojczysta, ziemio jasna, nie będę powalonym drzewem. Codziennie mocniej w ciebie wrastam radością, smutkiem, dumą, gniewem. Nie będę jak zerwana nić. Odrzucam pusto brzmiące słowa. Można nie kochać

Bardziej szczegółowo

POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE

POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE POLSKIE PAŃSTWO PODZIEMNE "PRZED 75 LATY, 27 WRZEŚNIA 1939 R., ROZPOCZĘTO TWORZENIE STRUKTUR POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO. BYŁO ONO FENOMENEM NA SKALĘ ŚWIATOWĄ. TAJNE STRUKTURY PAŃSTWA POLSKIEGO, PODLEGŁE

Bardziej szczegółowo

AKCJA SPOŁECZNO-EDUKACYJNA ŻONKILE 19 IV 1943 ROCZNICA POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM

AKCJA SPOŁECZNO-EDUKACYJNA ŻONKILE 19 IV 1943 ROCZNICA POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM 19 IV 1943 ROCZNICA POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM GETTO WARSZAWSKIE I POWSTANIE W GETCIE WARSZAWSKIM Utworzenie getta: W 1940 r. Niemcy ogrodzili murem część centrum Warszawy i stłoczyli tam prawie pół

Bardziej szczegółowo

Zarządzenie nr 3/2016 Prezydenta Miasta Starachowice z dnia 4 I 2016 r. w sprawie organizowania obchodów rocznic, uroczystości i świąt państwowych.

Zarządzenie nr 3/2016 Prezydenta Miasta Starachowice z dnia 4 I 2016 r. w sprawie organizowania obchodów rocznic, uroczystości i świąt państwowych. Zarządzenie nr 3/2016 Prezydenta Miasta Starachowice z dnia 4 I 2016 r. w sprawie organizowania obchodów rocznic, uroczystości i świąt państwowych. Na podstawie art. 33 ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym

Bardziej szczegółowo

Skwer przed kinem Muranów - startujemy

Skwer przed kinem Muranów - startujemy 27 IX 2014 RAJD OCHOTY ŚLADAMI POWSTANIA WARSZAWSKIEGO W 75. ROCZNICĘ UTWORZENIA POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO W sobotę, 27 września 2014 roku na terenie Śródmieścia odbył się Rajd Ochoty Śladami Powstania

Bardziej szczegółowo

Obchody 73. rocznicy Powstania Warszawskiego.

Obchody 73. rocznicy Powstania Warszawskiego. Obchody 73. rocznicy Powstania Warszawskiego. W dniach 29 lipca 5 sierpnia 2017 r. odbędą się w stolicy uroczystości związane z obchodami 73. rocznicy Powstania Warszawskiego. Uroczystości na Ursynowie.

Bardziej szczegółowo

Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na

Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na MONTE CASSINO 1944 Monte Cassino to szczyt wysokości 516m położony w skalistych masywach górskich środkowych Włoch, panujący nad doliną Liri i drogą Neapol-Rzym, na którym wznosi się stare Opactwo Benedyktynów.

Bardziej szczegółowo

Pomniki i tablice. Toruń. Zbigniew Kręcicki

Pomniki i tablice. Toruń. Zbigniew Kręcicki Zbigniew Kręcicki Pomniki i tablice Toruń Po lewej. Plac Rapackiego. Uroczyste odsłonięcie pomnika Marszałka nastąpiło 15 sierpnia 2000 r. w 80. rocznicę bitwy warszawskiej. Po prawej. Pierwszy, tymczasowy

Bardziej szczegółowo

75 rocznica powstania

75 rocznica powstania Dziś wszyscy oddajemy cześć tym, którzy swoje życie oddali za wolność, tym, którzy tej wolności nie doczekali, a przede wszystkim tym, którzy wciąż żyją wśród nas. A p e l I P N o u c z c z e n i e 7 5

Bardziej szczegółowo

Apel do mieszkańców stolicy

Apel do mieszkańców stolicy Apel do mieszkańców stolicy 1 sierpnia, o godz. 17.00 w stolicy rozlegną się syreny zatrzymajmy się wtedy na chwilę i skierujmy myśli ku tym, którzy 71 lat temu walczyli za nasze miasto, za wolność. Uczcijmy

Bardziej szczegółowo

Powstanie Warszawskie. Anna Strus 6a

Powstanie Warszawskie. Anna Strus 6a Powstanie Warszawskie Anna Strus 6a Powstanie Warszawskie rozpoczęte 1 sierpnia 1944 roku wystąpienie zbrojne przeciwko okupującym Warszawę wojskom niemieckim, zorganizowane przez Armię Krajową w ramach

Bardziej szczegółowo

98. rocznica bitwy pod Zadwórzem uroczystości ku czci bohaterów 18 sierpnia 2018

98. rocznica bitwy pod Zadwórzem uroczystości ku czci bohaterów 18 sierpnia 2018 Moja Niepodległa https://mojaniepodlegla.pl/mn/aktualnosci/6370,98-rocznica-bitwy-pod-zadworzem-uroczystosci-ku-czci-bohater ow-18-sierpnia-2018.html 2019-05-15, 20:41 Zadwórzem uroczystości ku czci bohaterów

Bardziej szczegółowo

2. Realizacja tematu lekcji: - rozdanie tekstów źródłowych, - czytanie tekstu i odpowiedzi na pytania do tekstu pod kierunkiem nauczyciela.

2. Realizacja tematu lekcji: - rozdanie tekstów źródłowych, - czytanie tekstu i odpowiedzi na pytania do tekstu pod kierunkiem nauczyciela. Autorzy: Elżbieta Okraszewska, Agnieszka Nowak Temat: Armia Krajowa patron i bohater. Cele lekcji: 1. Uczeń zna: daty: 1 września 1939r., 17 września 1939r., 14 lutego 1942r., 1 sierpnia 1944 2 października

Bardziej szczegółowo

Patroni naszych ulic

Patroni naszych ulic Patroni naszych ulic Dębicka ziemia była świadkiem wielkich i tragicznych dziejów. Szczególnie na tym t e r e nie z a p i s a ł się ok r e s ok u pa c j i niemieckiej, kiedy powstała tu niezwykle p r ę

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PATRIOTYCZNYCH W MAŁOPOLSCE W 2015 ROKU

HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PATRIOTYCZNYCH W MAŁOPOLSCE W 2015 ROKU HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PATRIOTYCZNYCH W MAŁOPOLSCE W 05 ROKU STYCZEŃ 70 rocznica wyzwolenia hitlerowskiego obozu w Płaszowie 5.0 teren byłego obozu w Płaszowie Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów

Bardziej szczegółowo

Okres PRL Polska Rzeczpospolita Ludowa

Okres PRL Polska Rzeczpospolita Ludowa I wojna światowa II wojna światowa 1901 1914 1918 1939-1945 1945-1989 2000 Odzyskanie przez Polskę Niepodległości Okres PRL Polska Rzeczpospolita Ludowa GRANICE POLSKI WYBUCH II WOJNY ŚWIATOWEJ 1 WRZEŚNIA

Bardziej szczegółowo

ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO. Od wybuchu II wojny światowej do 1989 roku

ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO. Od wybuchu II wojny światowej do 1989 roku ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO Od wybuchu II wojny światowej do 1989 roku ZEJŚCIE HARCERSTWA DO PODZIEMIA 27 WRZEŚNIA 1939 We wrześniu wybuch wojna kończąca czas spokoju. Po klęskach obrony Polski kierownictwo

Bardziej szczegółowo

Instytut Pamięci Narodowej - Poznań

Instytut Pamięci Narodowej - Poznań Instytut Pamięci Narodowej - Poznań Źródło: http://poznan.ipn.gov.pl/pl7/edukacja/edukacja-poznan/spotkania-z-historia/37700,90-urodziny-pulkownika-jana-gorski ego-poznan-18-kwietnia-2012.html Wygenerowano:

Bardziej szczegółowo

Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN

Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN Źródło: http://pamiec.pl/pa/kalendarium-1/14061,2-sierpnia-1940-roku-sformowano-slynny-polski-dywizjon-mysliwski-303-sluzacy-w -n.html Wygenerowano: Piątek, 2 września

Bardziej szczegółowo

Nadwiślański Oddział Straży Granicznej

Nadwiślański Oddział Straży Granicznej Nadwiślański Oddział Straży Granicznej Źródło: http://www.nadwislanski.strazgraniczna.pl/wis/aktualnosci/24195,inauguracja-wystawy-pt-powstanie-warszawskie -w-medalierstwie.html Wygenerowano: Środa, 1

Bardziej szczegółowo

Niezwyciężeni

Niezwyciężeni Niezwyciężeni 1918-2018 https://niezwyciezeni1918-2018.pl/nie/aktualnosci/59152,rejestracja-do-ii-edycji-konkursu.html 2019-06-19, 20:44 Rejestracja do II edycji konkursu Zapraszamy do wzięcia udziału

Bardziej szczegółowo

PLAN WSPÓŁPRACY PUŁKU OCHRONY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PARTNERAMI SPOŁECZNYMI W ROKU 2014

PLAN WSPÓŁPRACY PUŁKU OCHRONY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PARTNERAMI SPOŁECZNYMI W ROKU 2014 PUŁK OCHRONY im. gen. dyw. Bolesława Wieniawy Długoszowskiego PLAN WSPÓŁPRACY PUŁKU OCHRONY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PARTNERAMI SPOŁECZNYMI W ROKU 2014 W A R S Z A W A 201 3 1 Lp. Nazwa przedsięwzięcia

Bardziej szczegółowo

Sprawdź Swoją wiedzę na temat Żołnierzy Wyklętych

Sprawdź Swoją wiedzę na temat Żołnierzy Wyklętych Sprawdź Swoją wiedzę na temat Żołnierzy Wyklętych Wypełnij kartę odpowiedzi Imię i nazwisko Klasa Szkoła UWAGA Test zawiera 25 pytań jednokrotnego i wielokrotnego wyboru. Za każdą kompletną poprawną odpowiedź

Bardziej szczegółowo

Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu im. nadkom. Józefa Bocheńskiego

Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu im. nadkom. Józefa Bocheńskiego Śląski Oddział Straży Granicznej w Raciborzu im. nadkom. Józefa Bocheńskiego http://www.slaski.strazgraniczna.pl/sm/aktualnosci/31948,120-rocznica-urodzin-nadkom-jozefa-bochenskiego-patr ona-slaskiego-oddzialu-straz.html

Bardziej szczegółowo

ZADANIA DO SPRAWDZIANU

ZADANIA DO SPRAWDZIANU ZADANIA DO SPRAWDZIANU 1. Do daty dopisz wydarzenie: a) 1 IX 1939 r. wybuch II wojny światowej (agresja niemiecka na Polskę) b) 17 IX 1939 r. agresja radziecka na Polskę c) 28 IX 1939 r. kapitulacja Warszawy

Bardziej szczegółowo

WAŻNE DATY WAŻNE BITWY. Lekcja. Temat: Lekcja powtórzeniowa. 1 września 1939 roku - wybuch II wojny światowej

WAŻNE DATY WAŻNE BITWY. Lekcja. Temat: Lekcja powtórzeniowa. 1 września 1939 roku - wybuch II wojny światowej Lekcja Temat: Lekcja powtórzeniowa. WAŻNE DATY 1 września 1939 roku - wybuch II wojny światowej 22 czerwca 1941 roku - atak Niemiec na Związek Radziecki 1 sierpnia 1944 roku - wybuch powstania warszawskiego

Bardziej szczegółowo

TEST HISTORYCZNY 7 DYWIZJA PIECHOTY. 1. W skład której armii wchodziła 7 Dywizja Piechoty we wrześniu 1939 roku? (0-1 pkt)

TEST HISTORYCZNY 7 DYWIZJA PIECHOTY. 1. W skład której armii wchodziła 7 Dywizja Piechoty we wrześniu 1939 roku? (0-1 pkt) TEST HISTORYCZNY 7 DYWIZJA PIECHOTY 1. W skład której armii wchodziła 7 Dywizja Piechoty we wrześniu 1939 roku? (0-1 pkt) a) Armii Łódź b) Armii Kraków c) Armii Karpaty d) Armii Prusy 2. Kto dowodził 7

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2017roku

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2017roku HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2017roku Załącznik do Zarządzenia Nr 995/2016 Burmistrza Krotoszyna z dnia 13 grudnia 2016 r. DATA NAZWA ŚWIĘTA MIEJSCE UROCZYSTOŚCI 98 ROCZNICA WYBUCHU

Bardziej szczegółowo

KOMENDANT NACZELNIK MARSZAŁEK

KOMENDANT NACZELNIK MARSZAŁEK Dał Polsce wolność, granice, moc i szacunek. Warsztaty historyczne KOMENDANT NACZELNIK MARSZAŁEK Śladami Józefa Piłsudskiego Część 2: DAŁ POLSCE WOLNOŚĆ, GRANICE, MOC SZACUNEK Podczas studiów Józef zaangażował

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2010roku

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2010roku Załącznik do Zarządzenia Nr 1658/2009 Burmistrza Krotoszyna z dnia 17 grudnia 2009 r. HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2010roku DATA NAZWA ŚWIĘTA MIEJSCE UROCZYSTOŚCI ZAPROSZONE OSOBY,

Bardziej szczegółowo

Ogólnopolski Konkurs Aktywny zuch, harcerz i uczeń w szkole II edycja r r. KARTA PRACY nr 2b

Ogólnopolski Konkurs Aktywny zuch, harcerz i uczeń w szkole II edycja r r. KARTA PRACY nr 2b Ogólnopolski Konkurs Aktywny zuch, harcerz i uczeń w szkole II edycja 19.01. 2016 r. - 19.06. 2016 r. KARTA PRACY nr 2b ZADANIE 2 - Mapa pamięci o miejscach i bohaterach stworzenie mapki z zaznaczeniem

Bardziej szczegółowo

Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN

Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN Pamięć.pl - portal edukacyjny IPN Źródło: http://pamiec.pl/pa/kalendarium-1/12809,7-wrzesnia-1939-roku-skapitulowala-zaloga-westerplatte-mimo-przygniatajacej-pr ze.html Wygenerowano: Piątek, 20 stycznia

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2014 roku

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2014 roku HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2014 roku Załącznik do Zarządzenia Nr1553/2013 Burmistrza Krotoszyna z dnia10 grudnia 2013 r. DATA NAZWA ŚWIĘTA MIEJSCE UROCZYSTOŚCI 95 ROCZNICA WYBUCHU

Bardziej szczegółowo

,,Poznajemy przeszłość naszej okolicy"

,,Poznajemy przeszłość naszej okolicy ,,Poznajemy przeszłość naszej okolicy" 16 listopada 2017 r. wszystkie klasy 5 uczestniczyły w niecodziennej lekcji historii zatytułowanej,,poznajemy przeszłość naszej okolicy ". Naszymi przewodnikami byli

Bardziej szczegółowo

Warszawa Muzeum Więzienia Pawiak

Warszawa Muzeum Więzienia Pawiak Warszawa Muzeum Więzienia Pawiak Historia Znajduje się w miejscu więzienia zbudowanego w latach 1830-1835 przez władze carskie między ul. Dzielną, Pawią i Ostrożną [później Więzienną]. Kompleks zabudowań

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2018 roku

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2018 roku HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2018 roku Załącznik do Zarządzenia Nr 1531/2017 Burmistrza Krotoszyna z dnia 20 grudnia 2017 r. DATA NAZWA ŚWIĘTA MIEJSCE UROCZYSTOŚCI 99 ROCZNICA WYBUCHU

Bardziej szczegółowo

2014-08-03 Harcerze ze Świnoujskiego ZHR na Zlocie Jutro Powstanie (31 lipca 3 sierpnia 2014 r.)

2014-08-03 Harcerze ze Świnoujskiego ZHR na Zlocie Jutro Powstanie (31 lipca 3 sierpnia 2014 r.) 2014-08-03 Harcerze ze Świnoujskiego ZHR na Zlocie Jutro Powstanie (31 lipca 3 sierpnia 2014 r.) W dniach 31 lipca - 3 sierpnia ponad 2000 harcerek i harcerzy zrzeszonych w Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej

Bardziej szczegółowo

MIASTO GARNIZONÓW

MIASTO GARNIZONÓW 1920 1939 MIASTO GARNIZONÓW 18. PUŁK UŁANÓW POMORSKICH 64 i 65 PUŁK PIECHOTY 16 PUŁK ARTYLERII LEKKIEJ, Do 1927 r. WYŻSZA SZKOŁA LOTNICZA (PRZENIESIONA POTEM DO DĘBLINA ] Od 1928 r. - LOTNICZA SZKOŁA STRZELANIA

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2013 roku

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2013 roku HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2013 roku Załącznik do Zarządzenia Nr1033/2012 Burmistrza Krotoszyna z dnia 10 grudnia 2012 r. DATA NAZWA ŚWIĘTA MIEJSCE UROCZYSTOŚCI ZAPROSZONE OSOBY,

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PATRIOTYCZNYCH W MAŁOPOLSCE W 2016 ROKU

HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PATRIOTYCZNYCH W MAŁOPOLSCE W 2016 ROKU HARMONOGRAM PRZEDSIĘWZIĘĆ PATRIOTYCZNYCH W MAŁOPOLSCE W 06 ROKU STYCZEŃ 7 rocznica wyzwolenia hitlerowskiego obozu w Płaszowie 5.0.06 r. teren byłego obozu w Płaszowie Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXV//18 RADY MIEJSKIEJ W LIPSKU. z dnia 28 marca 2018 r.

UCHWAŁA NR XXV//18 RADY MIEJSKIEJ W LIPSKU. z dnia 28 marca 2018 r. Projekt z dnia 22 marca 2018 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR XXV//18 RADY MIEJSKIEJ W LIPSKU w sprawie wzniesienia pomnika w formie kamienia pamiątkowego upamiętniającego pchor. Stanisława Żłobikowskiego

Bardziej szczegółowo

4 września 1939 (poniedziałe k)

4 września 1939 (poniedziałe k) Wojna obronna 1939 https://1wrzesnia39.pl/39p/kalendarium-1/8872,4-wrzesnia-1939-poniedzialek.html 2019-09-26, 13:11 4 września 1939 (poniedziałe k) Wydarzenia Mordy na ludności cywilnej Częstochowy i

Bardziej szczegółowo

Wykaz pomników, rzeźb i innych miejsc pamięci narodowej na terenie Dzielnicy Praga Północ m. st. Warszawy

Wykaz pomników, rzeźb i innych miejsc pamięci narodowej na terenie Dzielnicy Praga Północ m. st. Warszawy Załącznik nr 1 do umowy nr Wykaz pomników, rzeźb i innych miejsc pamięci narodowej na terenie Dzielnicy Praga Północ m. st. Warszawy 1. Pomnik Kościuszkowca ul. WybrzeŜe Szczecińskie. Stan obiektu jest

Bardziej szczegółowo

Instytut Pamięci Narodowej

Instytut Pamięci Narodowej Napaść na Polskę - wrzesień 1939 roku Strony 1/28 Galeria zdjęć Spalony polski samolot, efekt niemieckiego bombardowania. Żołnierze niemieccy obalają słup graniczny na granicy polsko-niemieckiej. Strony

Bardziej szczegółowo

REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW

REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW Grzegorz Socik REMBERTÓW W CZASIE BITWY WARSZAWSKIEJ W ŚWIETLE DOKUMENTÓW CAW Odradzające się Wojsko Polskie już od pierwszych chwil swego istnienia musiało toczyć walki w obronie państwa, które dopiero

Bardziej szczegółowo

Zamość Rotunda Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny

Zamość Rotunda Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny Zamość Historia Miejsce upamiętnienia zbrodni niemieckich w dawnej działobitni twierdzy zamojskiej, zwanej Rotundą, przy ul. Męczenników Rotundy [na lewo za Bramą Szczebrzeską [ul. Szczebrzeska]. Po kampanii

Bardziej szczegółowo

Ewidencja dóbr kultury nie wpisanych do rejestru zabytków

Ewidencja dóbr kultury nie wpisanych do rejestru zabytków Ewidencja dóbr kultury nie wpisanych do rejestru zabytków Jabłonna 2015/2016 Jabłonna - Obelisk poświęcony pamięci Jana Pawła II i 25-lecia Solidarności (znajduje się naprzeciwko Gminnego Centrum Kultury

Bardziej szczegółowo

Organizacje kombatanckie i patriotyczne

Organizacje kombatanckie i patriotyczne Organizacje kombatanckie i patriotyczne STOWARZYSZENIE DZIECI WOJNY W POLSCE (ZARZĄD GŁÓWNY I ODDZIAŁ ŁÓDZKI) Integracja środowiska dzieci wojny, pomoc w zakresie: ochrony zdrowia, opieki społecznej, prawnej,

Bardziej szczegółowo

Niepodległa polska 100 lat

Niepodległa polska 100 lat Niepodległa polska 100 lat 1918-2018 UTRATA NIEPODLEGŁOŚCI Ostatni z trzech rozbiorów Polski przypieczętowała klęska powstania kościuszkowskiego w lipcu 1794 roku. W roku następnym 3 stycznia 1795 Rosja,

Bardziej szczegółowo

musimy zatem wiedzieć policzyć dokładnie zawołać po imieniu opatrzyć na drogę Zbigniew Herbert

musimy zatem wiedzieć policzyć dokładnie zawołać po imieniu opatrzyć na drogę Zbigniew Herbert IDEA Ośrodek Badań nad Totalitaryzmami im. Witolda Pileckiego służy pogłębieniu refleksji nad polskim doświadczeniem konfrontacji z dwoma totalitaryzmami nazistowskim i komunistycznym. Został powołany

Bardziej szczegółowo

Plan obchodów rocznic, dziedzictwa, tradycji i pamięci narodowej na rok 2012 na terenie miasta Katowice

Plan obchodów rocznic, dziedzictwa, tradycji i pamięci narodowej na rok 2012 na terenie miasta Katowice Plan obchodów rocznic, dziedzictwa, tradycji i pamięci narodowej na rok 2012 na terenie miasta Katowice Data Miejsce obchodów Forma obchodów 4 kwietnia Szkoła Policji Posadzenie Dębów Pamięci i odsłonięcie

Bardziej szczegółowo

KRONIKI POWSTANIA WARSZAWSKIEGO

KRONIKI POWSTANIA WARSZAWSKIEGO KRONIKI POWSTANIA WARSZAWSKIEGO 4 W wyniku Powstania Warszawskiego stolica Polski została zniszczona. Spod stosu gruzów Warszawy udało nam się wydobyć najcenniejszy skarb, jakim jest pamięć o bohaterach

Bardziej szczegółowo

KATYŃ OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA

KATYŃ OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA KATYŃ OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA Wydawnictwo okolicznościowe z okazji 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Biogram podporucznika Wojska Polskiego Zenona Rymaszewskiego Opracowany przez Dariusza Łukaszewicza nauczyciela

Bardziej szczegółowo

Foto: Figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem nad kroczewskim stawem 1943 r. i Foto: Ks. dr Franciszek Bronisław Zaleski.

Foto: Figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem nad kroczewskim stawem 1943 r. i Foto: Ks. dr Franciszek Bronisław Zaleski. {jcomments on} Foto: Figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem nad kroczewskim stawem 1943 r. i Foto: Ks. dr Franciszek Bronisław Zaleski. Ks. dr Franciszek Bronisław Zaleski proboszcz kościoła i parafii w Kroczewie

Bardziej szczegółowo

Dowódcy Kawaleryjscy

Dowódcy Kawaleryjscy Zbigniew Dymitr Dunin-Wąsowicz ur. 14 października 1882 w Brzeżanach, poległ 13 czerwca 1915 prowadząc szarżę pod Rokitną) polski dowódca wojskowy, rotmistrz Legionów Polskich. Po ukończeniu korpusu kadetów

Bardziej szczegółowo

Tradycje administracji wojskowej w Tarnowie sięgają pierwszych dni odzyskania niepodległości. W dniu 28 października 1918 roku Polska Komisja

Tradycje administracji wojskowej w Tarnowie sięgają pierwszych dni odzyskania niepodległości. W dniu 28 października 1918 roku Polska Komisja Tradycje RYS HISTORYCZNY WOJSKOWEJ KOMENDY UZUPEŁNIEŃ W TARNOWIE Tradycje administracji wojskowej w Tarnowie sięgają pierwszych dni odzyskania niepodległości. W dniu 28 października 1918 roku Polska Komisja

Bardziej szczegółowo

SPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU. Nr 1, 1969

SPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU. Nr 1, 1969 SPIS ARTYKUŁÓW OGŁOSZONYCH W NUMERACH 1 5 BIULETYNU Nr 1, 1969 Rola i zadania wojskowej służby archiwalnej (Leszek Lewandowicz) Postępowanie z zespołami otwartymi w świetle wytycznych Naczelnej Dyrekcji

Bardziej szczegółowo

Karpacki Oddział Straży Granicznej

Karpacki Oddział Straży Granicznej Karpacki Oddział Straży Granicznej Źródło: http://www.karpacki.strazgraniczna.pl/ko/komenda/izba-tradycji/17648,izba-tradycji.html Wygenerowano: Czwartek, 19 października 2017, 23:53 Izba Tradycji Autor:

Bardziej szczegółowo

Grudniowe spotkanie przedświąteczne integrujące środowiska żołnierskich pokoleń pn. Solidarni z Wojskiem Polskim

Grudniowe spotkanie przedświąteczne integrujące środowiska żołnierskich pokoleń pn. Solidarni z Wojskiem Polskim Wykaz ofert niespełniających kryteriów formalnych zawartych Otwartego Konkursu Ofert z dnia 24.04.2013 r., które nie będą podlegać dalszej ocenie merytorycznej Lp. Nazwa organizacji Nr ewidencyjny Nazwa

Bardziej szczegółowo

Organizacje kombatanckie i patriotyczne

Organizacje kombatanckie i patriotyczne Organizacje kombatanckie i patriotyczne STOWARZYSZENIE DZIECI WOJNY W POLSCE (ZARZĄD GŁÓWNY I ODDZIAŁ ŁÓDZKI) Integracja środowiska dzieci wojny, pomoc w zakresie: ochrony zdrowia, opieki społecznej, prawnej,

Bardziej szczegółowo

UROCZYSTOŚCI UPAMIĘTNIAJĄCE 7. ROCZNICĘ KATASTROFY SMOLEŃSKIEJ

UROCZYSTOŚCI UPAMIĘTNIAJĄCE 7. ROCZNICĘ KATASTROFY SMOLEŃSKIEJ POLICJA.PL Źródło: http://www.policja.pl/pol/aktualnosci/141549,uroczystosci-upamietniajace-7-rocznice-katastrofy-smolenskiej.html Wygenerowano: Niedziela, 18 czerwca 2017, 15:48 Strona znajduje się w

Bardziej szczegółowo

Agresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą.

Agresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą. Agresja ZSRR na Polskę zbrojna napaść dokonana 17 września 1939 przez ZSRR na Polskę, będącą od 1 września 1939 w stanie wojny z III Rzeszą. Element działań wojennych kampanii wrześniowej pierwszej kampanii

Bardziej szczegółowo

Warszawa 2012. A jednak wielu ludzi

Warszawa 2012. A jednak wielu ludzi Warszawa 2012 A jednak wielu ludzi Nazywam się Tadeusz Wasilewski, urodziłem się 15 sierpnia 1925 roku w Warszawie. W 1934 roku wstąpiłem do 175 drużyny ZHP, której dowódcą był harcmistrz Wrzesiński. W

Bardziej szczegółowo

Konkurs wiedzy historycznej Polskie Państwo Podziemne 1939-1945. Imię i nazwisko... Klasa... Szkoła... Liczba punktów...

Konkurs wiedzy historycznej Polskie Państwo Podziemne 1939-1945. Imię i nazwisko... Klasa... Szkoła... Liczba punktów... Konkurs wiedzy historycznej Polskie Państwo Podziemne 1939-1945 Imię i nazwisko... Klasa... Szkoła... Liczba punktów... 1. Podaj dokładną datę powstania Służby Zwycięstwu Polski oraz imię i nazwisko komendanta

Bardziej szczegółowo

Gen. August Emil Fieldorf Nil

Gen. August Emil Fieldorf Nil Gen. August Emil Fieldorf Nil Żołnierz I Brygady Legionów. Uczestnik wojen 1920 i 1939. Dowódca 51 Pułku Piechoty. Szef Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Wydał rozkaz zastrzelenia kata

Bardziej szczegółowo

Minister Mariusz Błaszczak na obchodach Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych

Minister Mariusz Błaszczak na obchodach Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych Źródło: http://www.mswia.gov.pl/pl/aktualnosci/14232,minister-mariusz-blaszczak-na-obchodach-narodowego-dnia-pamieci-z olnierzy-wyklet.html Wygenerowano: Piątek, 24 czerwca 2016, 13:01 Strona znajduje

Bardziej szczegółowo

Nowości wydawnicze Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej. Przegląd Historyczno-Wojskowy 16 (67)/4 (254),

Nowości wydawnicze Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej. Przegląd Historyczno-Wojskowy 16 (67)/4 (254), Nowości wydawnicze Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej Przegląd Historyczno-Wojskowy 16 (67)/4 (254), 237-240 2015 NOWOŚCI WYDAWNICZE WOJSKOWEGO CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ Archiwum Zgrupowania

Bardziej szczegółowo

Cześć ich pamięci! Rocznica spalenia więźniów Radogoszcza i zakończenia okupacji niemieckiej w Łodzi

Cześć ich pamięci! Rocznica spalenia więźniów Radogoszcza i zakończenia okupacji niemieckiej w Łodzi 23-06-19 1/6 więźniów Radogoszcza i zakończenia okupacji niemieckiej w Łodzi 19.01.2018 19:22 Andrzej Janecki / BPKSiT kategoria: Tożsamość i tradycja Łodzianie wspomnieli tragiczne wydarzenia, które rozegrały

Bardziej szczegółowo

PO M N IK I ŚW IA D K A M I H ISTO R II

PO M N IK I ŚW IA D K A M I H ISTO R II PO M N IK I ŚW IA D K A M I H ISTO R II Krężnica Jara, jak tysiące innych miejscowości, ma swoje dowody tragicznej historii. Do nich należą krzyże, pomniki i groby poległych w walce o wolność Ojczyzny.

Bardziej szczegółowo

Żołnierze Wyklęci Źródło: http://www.wykleci.ipn.gov.pl/zw/geneza-swieta/3819,wstep.html Wygenerowano: Piątek, 8 stycznia 2016, 02:46

Żołnierze Wyklęci Źródło: http://www.wykleci.ipn.gov.pl/zw/geneza-swieta/3819,wstep.html Wygenerowano: Piątek, 8 stycznia 2016, 02:46 Żołnierze Wyklęci Źródło: http://www.wykleci.ipn.gov.pl/zw/geneza-swieta/3819,wstep.html Wygenerowano: Piątek, 8 stycznia 2016, 02:46 Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych ma być wyrazem hołdu dla

Bardziej szczegółowo

ks. ppłk. Stanisław Zytkiewicz

ks. ppłk. Stanisław Zytkiewicz ks. ppłk. Stanisław Zytkiewicz Patron Gimnazjum w Boguchwale Wykonali: Joanna Kamińska Kamila Sapa Julia Ciura Karolina Telesz Bartłomiej Kozak Kim był Stanisław Żytkiewicz? Stanisław Żytkiewicz ur. 6

Bardziej szczegółowo

Działalność Oddziału w okresie wojny: Reaktywacja Oddziału

Działalność Oddziału w okresie wojny: Reaktywacja Oddziału Działalność Oddziału w okresie wojny: Związek Księgowych w Polsce rozwijał się, miał już poważne osiągnięcia i dalsze plany, których realizację uniemożliwił wybuch II wojny światowej. Najeźdźca wprowadził

Bardziej szczegółowo

WYKAZ UROCZYSTOŚCI PATRIOTYCZNYCH W 2018 ROKU

WYKAZ UROCZYSTOŚCI PATRIOTYCZNYCH W 2018 ROKU WYKAZ UROCZYSTOŚCI PATRIOTYCZNYCH W 2018 ROKU L.p Główny Uroczystość Termin Organizator/rzy 1. 73. rocznica rozstrzelania 56 żołnierzy Armii Krajowej 19 stycznia Prezydent M. Kalisza Przewodniczący Rady

Bardziej szczegółowo

Głównym zadaniem AK była walka z okupantem o odzyskanie niepodległości; w tym celu żołnierze podziemnej organizacji prowadzili liczne akcje zbrojne i

Głównym zadaniem AK była walka z okupantem o odzyskanie niepodległości; w tym celu żołnierze podziemnej organizacji prowadzili liczne akcje zbrojne i ARMIA KRAJOWA Armia Krajowa Konspiracyjna organizacja wojskowa polskiego podziemia działająca w okresie II wojny światowej oraz największa i najsilniejsza armia podziemna w Europie, tamtego okresu. W szczytowym

Bardziej szczegółowo

Ukraińska partyzantka

Ukraińska partyzantka SGM WSOłODTM GRZEGORZ MOTYKA Ukraińska partyzantka 1942-1960 Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii ISP INSTYTUT STUDIÓW POLITYCZNYCH PAN OFICYNA WYDAWNICZA RYTM

Bardziej szczegółowo

6 POMORSKA DYWIZJA PIECHOTY

6 POMORSKA DYWIZJA PIECHOTY 6 POMORSKA DYWIZJA PIECHOTY PATRON SZKOŁY Rok 1944 przyniósł istotne zmiany na arenie politycznej. Za sprawą największej operacji desantowej w Normandii państwa sprzymierzone zdołały utworzyć drugi front

Bardziej szczegółowo

Lista mieszkańców Gminy Rzgów poległych, pomordowanych, walczących, więzionych, represjonowanych, zaginionych w latach II wojny światowej

Lista mieszkańców Gminy Rzgów poległych, pomordowanych, walczących, więzionych, represjonowanych, zaginionych w latach II wojny światowej Lista mieszkańców Gminy Rzgów poległych, pomordowanych, walczących, więzionych, represjonowanych, zaginionych w latach II wojny światowej L.p. Nazwisko i imię Miejsce zamieszkania Data i miejsce śmierci

Bardziej szczegółowo

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2016roku

HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2016roku HARMONOGRAM obchodów świąt państwowych i lokalnych w 2016roku Załącznik do Zarządzenia Nr 519/2015 Burmistrza Krotoszyna z dnia16 grudnia 2015 r. DATA NAZWA ŚWIĘTA MIEJSCE UROCZYSTOŚCI 97 ROCZNICA WYBUCHU

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR LXXV/848/10 RADY MIASTA OŚWIĘCIM. z dnia 27 października 2010 r.

UCHWAŁA NR LXXV/848/10 RADY MIASTA OŚWIĘCIM. z dnia 27 października 2010 r. UCHWAŁA NR LXXV/848/10 RADY MIASTA OŚWIĘCIM z dnia 27 października 2010 r. w sprawie organizacji na terenie miasta Oświęcim obchodów świąt narodowych oraz innych rocznic i świąt. Na podstawie art. 18 ust.

Bardziej szczegółowo

Plan współpracy 2. Mazowieckiego Pułku Saperów z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi na rok 2019

Plan współpracy 2. Mazowieckiego Pułku Saperów z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi na rok 2019 2 PUŁK SAPERÓW Z A T W I E R D Z A M DOWÓDCA 2psap... płk Robert KAMIŃSKI WYCIĄG Plan współpracy 2. Mazowieckiego Pułku Saperów z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi na rok 2019

Bardziej szczegółowo

Fot 1. Por. Józef Dambek Fot 2. Por. Augustyn Wesphal Fot 3. Plut. pchor. Rudolf Bigus

Fot 1. Por. Józef Dambek Fot 2. Por. Augustyn Wesphal Fot 3. Plut. pchor. Rudolf Bigus Kamienica Królewska (gmina Sierakowice; powiat kartuski) W lipcu 1943 r., a być może wcześniej, bo już wiosną, miało tu miejsce spotkanie przedstawicieli TOW Gryf Pomorski, w której uczestniczyli (Józef

Bardziej szczegółowo

Gdynia uczciła pamięć ofiar zbrodni katyńskiej

Gdynia uczciła pamięć ofiar zbrodni katyńskiej Gdynia uczciła pamięć ofiar zbrodni katyńskiej Wiosną 1940 roku, decyzją władz ZSRR, rozstrzelano około 22 tysięcy polskich obywateli przetrzymywanych w obozach i więzieniach na terenie Związku Sowieckiego.

Bardziej szczegółowo

Szkolny Konkurs Wiedzy o Armii Krajowej

Szkolny Konkurs Wiedzy o Armii Krajowej Szkolny Konkurs Wiedzy o Armii Krajowej 1. Podaj dokładną datę powstania Armii Krajowej ( 1 pkt ) 14 luty 1942 r.. 2. Grot, Bór, Niedźwiadek to pseudonimy trzech osób. Podaj ich imiona i nazwiska oraz

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXI/261/2016 RADY MIEJSKIEJ KALISZA z dnia 31 marca 2016 r.

UCHWAŁA NR XXI/261/2016 RADY MIEJSKIEJ KALISZA z dnia 31 marca 2016 r. UCHWAŁA NR XXI/261/2016 RADY MIEJSKIEJ KALISZA z dnia 31 marca 2016 r. w sprawie nadania nazwy drogom na terenie miasta Kalisza Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 13 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie

Bardziej szczegółowo

Ku czci Zygmunta Lechosława Szadkowskiego

Ku czci Zygmunta Lechosława Szadkowskiego Irena Horban Ku czci Zygmunta Lechosława Szadkowskiego 5 września 1997 roku odbyła się w Pruszkowie niecodzienna uroczystość. W tym dniu został poświęcony kamień nagrobny ś.p. Zygmunta Lechosława Szadkowskiego,

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 1782/2003 PREZYDENTA MIASTA KRAKOWA Z DNIA 12 grudnia 2003 r.

ZARZĄDZENIE NR 1782/2003 PREZYDENTA MIASTA KRAKOWA Z DNIA 12 grudnia 2003 r. ZARZĄDZENIE NR 1782/2003 PREZYDENTA MIASTA KRAKOWA Z DNIA 12 grudnia 2003 r. w sprawie przyjęcia projektu uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie budowy pomnika upamiętniającego 60 rocznicę masowej rzezi

Bardziej szczegółowo

Walki o wzgórze Jabłoniec 1914 piknik i inscenizacja. Część II. Wpisał Administrator Niedziela, 25. Maj :57

Walki o wzgórze Jabłoniec 1914 piknik i inscenizacja. Część II. Wpisał Administrator Niedziela, 25. Maj :57 Kulminacyjnym punktem niedzielnego spotkani była inscenizacja historyczna pt. Wzgórze Jabłoniec 1914. Zatrzymać rosyjski walec parowy. Scenariusz widowiska przygotowany przez Roberta Kowalskiego, nawiązywał

Bardziej szczegółowo