mii stanęły kilka kilometrów od Zalewu Rożnowskiego, a prawym skrzydłem

Transkrypt

1 ---- PR1,ELAMANIE OBRONY NIEMIECKIEJ NA KIERUNKU KRAKOWSKIM 93 mii stanęły kilka kilometrów od Zalewu Rożnowskiego, a prawym skrzydłem wyszły nad Dunajec pod Zakliczynem. Dowództwo niemieckie w meldunku dziennym z 17 stycznia IIJ4S roku oceniło, że tego dnia Rosjanie osiągnęli przedpole pozycji a-2 pomiędzy Rożnowem a Zakliczynem 14 Pozycja a-2 stanowila ważny element niemieckiego systemu obrony na kierunku krakowskim. Rozbudowywana była kilka miesięcy. Opierała się o dużą przeszkodę wodną jakimi był zbiornik rożnowski oraz o rzekę Dunajec. Dunajec ma źródła na Podtatrzu i kierując się ku Wiśle przepływa przez Nowy Sącz, Rożnów, Zakliczyn, Opatów. Ta niezbyt szeroka w górnym biegu ( 40 m), ale malownicza rzeka płynąc przez Pieniny tworzy przełom stanowiący atrakcję turystyczną. U ujścia szerokość rzeki dochodzi do 300m, a głębokość do 1,7 m przy szybkości prądu 1-1,S m/ sek. Górski charakter rzeki powoduje, że w pewnych porach roku bywa ona bardzo niebezpieczna. Częste występowanie rzeki z brzegów, w okresie wiosennym i letnim, powodowało duże straty materialne. W tych okresach rzeka stanowiła trudną do pokonania przeszkodę dla wojsk. Aby usidlić rzekę i "ucywilizować" ją, w okresie międzywojennym zbudowano na niej zaporę pod Rożnowem. Powstały przed zaporą zbiornik retencyjny magazynuje nadmiar wody w okresach silnych przyborów rzeki i pozwala zapobiegać powodziom. Jego pojemność wynosi m3 wody. Z wojskowego punktu widzenia zbiornik jest bardzo niebezpieczny, strona broniąca się moic bowiem w każdej chwili otworzyć śluzy i zalać tereny położone poniżej jego poziomu. Polscy budowniczowie nie zdążyli zakończyć budowy zapory przed wybuchem II wojny światowej. Ukończyli ją Niemcy w okresie okupacji, angażując m.in. francuskich jeńców wojennych. Od lipca 1944 roku do budowy umocnień nad Dunajcem wykorzystali także jeńców włoskich. Pod nadzorem saperów niemicekich zbudowali oni w oparciu o rzekę systemu umocnień polowych i zapór terenowych 1 s. Gdy w styczniu wojska radzieckie zaczęły zbli :i.ać się do Dunajca Niemcy otworzyli śluzy w zaporze i poziom wody w Dunajcu podniósł się od 60 cm do 3 m 11 '. Wieczorem l 7 stycznia 277 pułk piechoty 183 dywizji uchwycił przeprawę promową pod Czchowem. Most został wysadzony przez saperów niemieckich. Poziom wody był wysoki, ale prom mógł poruszać się przez rzekę. Przerzucony przy jego pomocy desant uchwycił przyczółek za rzeką a saperzy przystąpili do odbudowy zniszczonego mostu. W tym czasie oddział wydzielony 31 brygady pancernej gw. wykorzystując ciemności dołączył do niemieckiej kolumny samochodowej i zbliżył się do mostu w Marcinowicach. Niemcy zorientowali się w podstępie zbyt późno i nie zdołali skutecznie interweniować. Czołgi zepchnęły z drogi niemieckie samochody i przejechały przez nie uszkojzony most. Gdy zbliżyła się piechota 305 dywizji przyczółek został rozszerzony i umocniony. Rano przeszła za rzekę także 211 dywizja piechoty i Marcinowi- ' J<. Mo~kJirnlw, op.tit., ~. 601i; W 11 ł AON, l. 711, rulk.l JU7, rui. 6251)21J4-21JH, Meldunek dzienny (;rupy Armii "A" z J7.ol.ł'J4) ruku. AMOI'R, fimj 2l6,upi~ 2671, t , h. l4, ClwakteryHtyka sled r7.c,lllej Beskidu i Pudtatrz.t. "' IIJJdem.

2 SPIS TREŚCI Szacowana siła Armii Czerwonej Szacowana siła sowieckich sillotniczych CZ.ĘŚĆ DRUGA. OPERACJE W 1941 ROKU RoznziAL III POCZl\-TKOWE OPERACJE (22 CZERWCA-31 LIPCA 1941 R.) DzieńD.. 54 Sytuacja 30 czerwca 1941 r. 54 Rozwój sytuacji w pierwszej połowie lipca 1941 r.. 55 Ocena sytuacji z połowy lipca. 58 Dyrektywa nr 33 ( 19lipca 1941 r.) 60 Szacowana sila oddziałów rosyjskich ( 23 lipca 1941 r.) 61 List Armii do OKW 63 Sytuacja pod koniec lipca 1941 r.. 66 ROZDZIAŁ IV FLANOWANIE PRZYSZŁYCH DZIAŁAŃ Rozkaz dla Armii z 28 lipca 1941 r. Dyrektywa nr 34 ( 30 lipca 1941 r.) Wahania Hitlera nad strategią. Suplement do Dyrektywy nr 34 ( 12 sierpnia 1941 r.) Rozwój sytuacji do połowy sierpnia 1941 r. Memorandum Armii z 18 sierpnia 1941 r. Decyzja Hitlera ( 20 sierpnia 1941 r.) i ROZDZIAŁ V ZMIANA KIERUNKU NATARCIA I PRZEGRUPOWANIE. 79 Sytuacja kadrowa (koniec sierpnia 1941 r.) :-9 Rosnące trudności logistyczne (wczesny wrzesień 1941 r.) 80 Materiały pędne i smary 80 Pojazdy gąsienicowe i kołowe. 81 Rozwój sytuacji do połowy września 1941 r. 81 Dyrektywa nr 35 (6 września 1941 r.) 82 Sytuacja pod koniec września 1941 r Przegląd militarno-ekonomiczny (2 października 1941 r.) 86

3 8 SPIS TREŚCI planowanie ofensywy kaukaskiej w listopadzie 1941 r. 121 Efekty moskiewskiego niepowodzenia (styczeń 1942 r.). 122 Pierwsze rozkazy przygotowawcze {łuty 1942 r.) 123 Rola marynarki (łuty 1942 r.). 125 Oceny wywiadu (20 luty 1942 r.). 126 Troski Hitlera w pierwszej połowie marca 1942 r Sytuacja pod koniec marca 1942 r ROZDZIAŁ IX PRZYGOTOWANIA NIEMCÓW DO OFENSYWY LETNIEJ 130 Dyrektywa nr 41 ( 5 kwietnia 1942 r.). 130 Raporty, opóźnienia i rozczarowania w kwietniu 1942 r Raport wywiadu 133 Opóźnienie operacji wstępnych SytuacjaGrupyAnniiŚrodek. 134 Lańcuch dowodzenia. 13-ł Sytuacja transportowa. 135 Turcja pozostaje neutralna. 135 Przygotowania logistyczne 135 Zgranie w czasie. 135 Lańcuch dowodzenia. 136 Zapasy Park motorowy. 136 Transport kolejowy 137 Podsumowanie 137 Problemy organizacyjne Odtwarzanie jednostek. 137 Niedostatek specjalistów 137 Budowa fortyfikacji 138 Brygada Naftowa Kaukaz. 138 Straty i uzupełnienia. 139 Udział niemieckich sojuszników. 139 Bezpieczeństwo tyłów frontu. 140 Linia obronna Grupy Armii Poludnie. 141 Rola Grupy Armii A

4 --- lo SPIS TRJ!ŚCI Niemieckie oceny w październiku i wczesnym listopadzie 1942 r. 176 GrupaArmiiA Grupa Armii B Raport wywiadu z 6listopada Kaukaska ropa Niemieckie próby uruchomienia produkcji 179 Rosyjskie zapasy 180 Lokalne starcia (październik-połowa listopada 1942 r.) 180 RoznziAL XII KRYTYCZNA ANALIZA NIEMIECKIEJ OFENSYWY LETNIEJ W ROKU Różne koncepcje strategii Różnice opinii co do celów kampanii Błędy w realizacji niemieckiej ofensywy 183 ANEKSY A. LISTA NIEMIECKICH DOWÓDCÓW WOJSKOWYCH (LIPIEC 1940 R-LISTOPAD 1942 R.) B. CHRONOLOGIA WYDARZEŃ. 190 C. UWAGI BIBLIOGRAFICZNE. 194 MAPY 195

5 SPIS TREŚCI On TŁUMACZA. OD AUTORA CZĘŚĆ PIERWSZA. PLANOWANIE ROZDZIALI PLANOWANIE STRATEGICZNE.. Wstępne dyskusje (lipiec 1940 r.).. Plan Marck'a (5 sierpnia 1940 r.).. Prace sztabowe (sierpień-wrzesień 1940 r.).. Sugestie admirała Raedera ( 26 września 1940 r.). Przegląd strategiczny (październik 1940 r.) Plan wstępny (listopad-s grudnia 1940 r.).. Ćwiczenia sztabu generalnego i dowództw (listopad-grudzień 1940 r.).... Przegląd gospodarczy Dyrektywa BARBAROSSA ( 18 grudnia 1940 r.).... RoznziALII PLANOWANIE OPERACYJNE. Rozkaz operacyjny dla Armii (3 luty 1941 r.)... Wtajemniczenie sztabów niższego szczebla (łuty-marzec 1941 r.).... Zmiany w planach (marzec-kwiecień 1941 r.).... Grupa Armii Południe Daleka Północ. Opóźnienie terminu rozpoczęcia. Szkic Dyrektywy nr 32 ( 11 czerwca 1941 r.). Koncentracja strategiczna ( 21 czerwca 1941 r.). Wsparcie lotnicze. Inne czynniki.. Źródła informacji

6 ROZDZIAŁ VI NIEMIECKI ATAK NA Mo s~ Z CzYNNIKI STRATEGICZNE początkiem listopada 1941 roku Niemcy poddali dogłębnej analizie kwestię, czy po zakończeniu okresu błot należy wznowić ofensywę na Moskwę. Najważniejszymi argumentami przeciw takiej operacji były: l. Warunki pogodowe. Tuż po zakończeniu okresu błot można spodziewać się stosunkowo krótkiego okresu lekkiego mrozu. Rosyjska zima była coraz bliżej. W okolicach Moskwy nadchodziła ona zazwyczaj najpóźniej w połowie grudnia, zaś jej pełna moc dawała się odczuć pod koniec roku. Do tego momentu oddziały niemieckie musiały zostać przemieszczone i rozk-waterowane tak, by być w stanie przetrwać trudy tej surowej pory roku. 2. Stan oddziałów bojowych. Zdolności bojowe dyvvizji piechoty spadły o 35%, a dywizji pancernych od 40 do 50%. Stopień zużycia czołgów wahał się od 65 do 75%. Uderzająco wysokie były straty wśród oficerów: od l do 25 o, z czego około jedna trzecia z nich zginęła w walce. Na podstawie powyższych danych szacowano, że realna siła bojowa 136 dywizji znajdujących się na froncie rosyjskim stanowiła odpowiednik 83 w pełni ukompletowanych dywizji. 3. Transport kolejowy i sytuacja zaopatrzeniowa. Przepływ zaopatrzenia był zakłócony i tylko z dużymi trudnościami można było dostarczyć na front nawet najbardziej potrzebne racje żywnościowe, amunicję i benzynę. Wysoce wątpliwe było by sytuacja poprawiła się w najbliższym czasie. Zmiana rozstawu torów, a także naprawa zniszczeń linii i infrastruktury kolejowej oraz różnorakich uszkodzeń wymagałyby sporo czasu. W międzyczasie niemieckie oddziały musiałyby egzystować na najbardziej podstawowym poziomie, co siłą rzeczy nie sprzyjało rozpoczynaniu wielkiej ofensywy. Problemy z transportem oznaczały także, że do oddziałów na froncie nie trafi przed początkiem stycznia praktycznie żadna zimowa odzież. 4. Osłona flanek. W rejonie na wschód od Kurska i Orła południowo-wschodnie skrzydło Grupy Armii Środek było bardzo odsłonięte. W miejscu tym słabe

7 Srts TREŚCI 7 Okres błot i jego wpływ na operacje (październik 1941 r.). 86 Plan Hitlera by zdobyć Moskwę { 12 październik 1941 r.) ROZDZIAŁ VI NIEMIECKI ATAK NA MOSKWJ?. 90 Czynniki strategiczne 90 Flanowanie w ostatniej chwili i operacje do 13 listopada 1941 r.. 92 Przebieg ofensywy { l4listopada-5 grudnia 1941 r.). 93 Stan osobowy {Koniec listopada 1941 r.) 94 ~ka 95 CZĘŚĆ TRZECIA ROK NIEZDECYDOWANIA ROZDZIAŁ VII ROSYJSKA KONTROFENSYWA (GRUDZIEŃ 1941-LUTY 1942 R.). 100 Pierwsze niemieckie niepowodzenia 100 Dyrektywa Hitlera nr 39 { 8 grudnia 1941 r.). Rozkaz OKH z 8 grudnia 1941 r. 103 Oceny wywiadu 103 Plany 104 Misje grup armii 104 Przebieg operacji. l 05 Organizacja 105 Armia Czerwona przejmuje inicjatywę. 106 Rozwój sytuacji do 25 grudnia 1941 r. 108 Niemiecki kryzys w połowie stycznia 1942 r. Szczyt kryzysu (początek lutego r.) 113 Rosyjska ofensywa zostaje zatrzymana {20 lutego 1942 r.) 115 Krytyka ROZDZIAŁ VIII WST.ĘPNE PLANOWANIE NIEMIECKIEJ OFENSYWY NA KAUKAZ, 1942 R.. Kroki wstępne (lipiec 1940-wrzesień 1941 r.) Pierwsze plany Operacji Kaukaskiej (październik 1941 r.) 119 l O l lll łl6 lis

8 ROZDZIAŁ VII ROSYJSKA KONTROFENSYWA (GRUDZIEŃ 1941-LUTY 1942R.) D PIERWSZE NIEMIECKIE NIEPOWODZENIA la dowództwa Hitlera, które nie zaznało porażki przez pierwsze dwa lata wojny, prawdziwa sytuacja niemieckich oddziałów pod Moskvvą pozostawała nieznana. Skalę niepowodzeń i porażek ponoszonych na całej długości frontu zaczęto dostrzegać dopiero pod wpływem napływających w coraz większych ilościach ustnych i pisemnych raportów. Jednym z pierwszych dokumentów, który trzeźwo przedstawiał sytuację, było podsumowanie wywiadowcze z l grudnia 1941 r. sporządzone przez Wydział Wschód Wywiadu OKH. Dla jego autorów zaskoczeniem była nie tyle mobilizacja przez Sowietów tak licznych dywizji, ale wielkie ilości napotkanego \vyposażenia wojskowego - zwłaszcza czołgów i dział - których liczba przekraczała najśmielsze niemieckie przewidywania. W przeciwieństwie do wcześniejszych szacunków, w tym z l grudnia wyrażano przekonanie, że rosyjska produkcja wojenna była na tyle duża, iż nawet po utracie ważnych przemysłowo obszarów Rosjanie nadal będą produkować znaczne ilości materiałów wojennych. W listopadzie 1941 r., kontynuowano w raporcie, Sowieci rozpoczęli swoj<} pierwszą skoordynowaną ofensywę. Wzięło w niej udział co najmniej 20 dywizji, które zdołały odbić Rostów nad Donem. Do tamtego momentu ros)iska taktyka ograniczała się do upartej obrony każdego oddanego metra. Wśród niespodziewanych cech przejawianych przez dowódców Armii Czerwonej w pierwszych miesiącach kampanii, raport wymieniał ich zdolności organizacyjne w obszarach zaopatrzenia, aktywacji i odbudowy jednostek, oraz szybkiego tworzenia tyłowych pozycji obronnych przy masowym wykorzystaniu pracy cywili. Rosjanie wykazali też wielką sprawność w użyciu kolei do przerzutu wojska, naprawie torów, oraz ewakuacji większości taboru kolejowego bez zakłócania przepustowości dostępnych linii kolejowych. Piechota specjalizowała się w walkach obronnych. Rosyjski żołnierz instynktownie wykorzystywał korzystny teren by

9 SPIS TREŚCI Zwód i kontra Sygnały ostrzegawcze (maj 1942 r.).... Potencjał sił zbrojnych wiosną 1942 r.. Operacje wstępne{maj-czerwiec 1942 r.).... Wydarzenia i wrażenia tuż przed rozpoczęciem ofensywy (czerwiec 1942 r.) ROZDZIALX PIERWSZE OPERACJE I NOWE PLANY (LIPIEC 1942 R.) Faza pierwsza (28 czerwca-6łipca 1942 r.) Faza druga (30 czerwca-71ipca 1942 r.) Zmiany w niemieckiej organizacji (lipiec 1942 r.) Ofensywa Grupy Armii A 155 Plan działania. 155 Atak Grupy Armii A Niemieckie i rosyjskie słabości 156 Dyrekł}wa nr Dalszy przebieg operacji Sytuacja w pozostałych grupach armii do 20 lipca 1942 r Dyrektywanr44(211ipca1942r.) Dyrektywa nr 45 ( 231ipca 1942 r.}. 160 Niemieckie niedobory 162 Czołgi 162 Benzyna 163 Stalingrad otrzymuje pierwszeństwo przed Kaukazem (koniec lipca 1942 r.) 163 ROZDZIALXI OKRES STAGNACJI (SIERPIEŃ-PAŹDZIERNIK 1942 R.). 165 Rozwój sytuacji do połowy sierpnia 1942 r Stany osobowe i inne problemy ( sierpnia 1942 r.) 168 Sytuacja na Kaukazie (druga połowa sierpnia 1942 r.). 169 Początek bitwy o Stalingrad (koniec sierpnia 1942 r.). 171 Kryzys niemieckiego dowództwa (wrzesień 1942 r.) 172 Błędne dane wywiadu i ich interpretacja. 174 Niemiecka ofensywa zatrzymuje się ( 26 września 1942 r.) 174