Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych

Transkrypt

1 Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych Sierpień 2011

2 Spis treści 1. Wprowadzenie Charakterystyka badań Założenia metodologiczne Zasady doboru próby Charakterystyka badanej zbiorowości Wyniki badań Poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych Formy dofinansowania wyjazdów turystycznych Przyczyny nieuczestniczenia w wyjazdach turystycznych Plany dotyczące wyjazdów turystycznych Satysfakcjonująca wysokość wsparcia finansowego Wymiana turystyczna z Hiszpanią Źródła informacji Osoby towarzyszące podczas wyjazdów Rodzaje zakwaterowania Rodzaje transportu Terminy wyjazdów Cel wyjazdów turystycznych Hiszpania Portugalia Długość podróży Preferowane miejsce spędzania wyjazdu Rodzaje aktywności turystycznej Udogodnienia w miejscu zakwaterowania Podsumowanie...76 Spis tabel:...79 Spis rysunków:...79 KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 2

3 1. Wprowadzenie Poniższe opracowanie zawiera wyniki badań, jakie zostały zrealizowane przez KB Pretendent na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki. Głównym celem badania było określenie preferencji turystycznych mieszkańców Polski w wieku Charakterystyka badań 2.1 Założenia metodologiczne Na zlecenie Ministerstwa Sportu i Turystyki KB Pretendent przeprowadził badania preferencji osób starszych dotyczących wyjazdów turystycznych. Badanie zrealizowano na reprezentatywnej grupie mieszkańców Polski powyżej 55 roku życia. Była to grupa 1067 osób. Operatem losowania był spis telefonów mieszkańców Polski. Do interpretacji i analizy danych wykorzystano takie zmienne jak płeć, wiek respondenta oraz województwo, w którym mieszka badany. Dane na wykresach zostały zaokrąglone do wartości całkowitych, dlatego mogą nie sumować się do 100%. W przypadku pytań wielokrotnego wyboru również wartości nie sumują się do 100%. Badania zostały uzupełnione o analizę Desk Research następujących publikacji: Turystyka i wypoczynek w 2009 r., Koszty pracy w 2008 roku, Turystyka w 2009 roku, Demografia w 2009 roku, Emerytury i renty w 2009 roku, Dochody i warunki życia ludności (raport z badań EU-SILC) w 2009 roku, Praca a obowiązki rodzinne w 2005 r. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2010 roku Zastosowaną metodą badawczą była metoda ankietowa, a dokładniej badania ankietowe wykonane metodą CATI (wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo). Wykorzystana technika badawcza opierała się na bezpośrednim komunikowaniu się ankieterów z respondentami, przy wykorzystaniu ustrukturyzowanego narzędzia badawczego - kwestionariusza ankiety. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 3

4 2.2 Zasady doboru próby Badaniami objęto mieszkańców Polski powyżej 55 roku życia. Losowanie odbyło się na zasadzie losowania warstwowo-proporcjonalnego. Podstawą losowania było 16 województw - warstw. W każdym z województw, proporcjonalnie do liczby mieszkańców w danym wieku, wylosowano reprezentatywną liczbę kobiet i mężczyzn. Informacje dotyczące liczby mieszkańców w poszczególnych województwach zostały uzyskane z publikacji Głównego Urzędu Statystycznego Charakterystyka badanej zbiorowości W badaniu przeprowadzonym przez KB Pretendent wzięło udział 1067 osób powyżej 55 roku życia. Wśród badanych było 5 kobiet oraz 4 mężczyzn. Rysunek Rysunek 1 Płeć respondentów Wiek respondentów rozkładał się następująco: najwięcej badanych było w wieku lat (2), następnie 75 lat i więcej (24%), lat (2), lat () oraz lat (). Rysunek 2. 1 Demografia w 2009 roku, 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 4

5 i więcej 24% 2 2 Rysunek 2 Wiek respondentów Dobór próby z podziałem na poszczególne województwa został przeprowadzony proporcjonalnie do liczby osób, będących w danym wieku i zamieszkujących dany obszar. Najwięcej respondentów pochodziło z województw: śląskiego (13,), mazowieckiego (12,), następnie małopolskiego (8,), wielkopolskiego (7,) oraz łódzkiego (7,) i dolnośląskiego (7,). W województwie lubelskim przebadano 6, respondentów, w pomorskim 5,4%, podkarpackim 5, zachodniopomorskim 4,, kujawsko-pomorskim 4, oraz warmińsko-mazurskim 4, respondentów. Najmniej badanych osób było w województwie lubuskim (2,4%), opolskim (2,) oraz w podlaskim (3,) i w świętokrzyskim (4,). Rysunek 3. Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 4, 6, 2,4% 2, 5, 3, 5,4% 4, 4, 4, 7, 7, 8, 7, 12, 13, KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 5

6 Rysunek 3 Miejsce zamieszkania respondentów ze względu na województwo Biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania z podziałem na i, w badaniu mieszkańcy wsi stanowili 3, natomiast pozostali, czyli 6, byli mieszkańcami miast. Rysunek Rysunek 4 Miejsce zamieszkania respondentów Wśród respondentów przeważały osoby, które są w związku cywilnym. Stanowiły one 6 badanych. Następną grupą były osoby owdowiałe (2). Osoby stanu wolnego stanowiły, natomiast - osoby rozwiedzione. Rysunek 5. zamężna/zamężny panna /kawaler wdowa /wdowiec rozwiedziona/rozwiedziony 2 6 Rysunek 5 Stan cywilny Ponad 1/3 badanych deklarowała swoje miesięczne dochody netto na osobę w gospodarstwie domowym na poziomie zł. 30% respondentów określiło je na poziomie do zł miesięcznie. Średnie dochody powyżej 2001 zł /m-c zaznaczyło badanych, natomiast zaznaczyło, iż ma dochody poniżej 500 zł netto miesięcznie na osobę. Rysunek 6. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 6

7 poniżej 500 zł zł zł 30% pow zł Odmowa odpowiedzi 24% Rysunek 6 Średnie dochody netto miesięczne na osobę w gospodarstwie domowym Przeważająca większość badanych (8) jest na emeryturze, 1 deklaruje aktywność zawodową natomiast 4% wśród badanych jest bezrobotnych. Rysunek % Pracuję Jestem na emeryturze/rencie Jestem bezrobotny Rysunek 7 Aktywność zawodowa Największy procent badanych stanowią osoby z wykształceniem średnim (4). 1/5 badanych posiada wykształcenie zawodowe, nieco mniej - bo 1 - wykształcenie wyższe. Pozostali, czyli 1 osób ma wykształcenie podstawowe. Rysunek 8. podstawowe/niepełne zawodowe średnie wyższe Rysunek 8 Wykształcenie KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 7

8 3. Wyniki badań 3.1 Poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych W 2010 roku uczestnictwo Polaków (będących w wieku powyżej 15 roku życia) w podróżach turystycznych spadło o cztery punkty procentowe w stosunku do roku Na wyjazd krajowy, bądź zagraniczny wyjechało 4 mieszkańców Polski. Z danych zebranych podczas badań wśród osób powyżej 55 roku życia wynika, że 3 respondentów uczestniczyło w wyjazdach turystycznych. Według danych z GUS z 2009 roku, największym zainteresowaniem cieszyły się wyjazdy długoterminowe w kraju. Uczestniczyło w nich 34% badanych. Drugie w kolejności były wyjazdy krótkoterminowe w kraju. Tych z kolei odnotowano 3. Najmniej popularne zaś były wyjazdy zagraniczne z przynajmniej jednym noclegiem (). 2 Odsetek Polaków uczestniczących w krajowych wyjazdach długookresowych w 2010 roku, w stosunku do poprzednich lat (odpowiednio 2 dla roku 2006 oraz 2007, 2 dla 2008 roku, 30% dla 2009 roku), zmniejszył się o około 2-4 punkty procentowe i wynosił 2. Dla osób powyżej 55 roku życia w 2010 roku wynosił. Krajowe wyjazdy krótkookresowe w analizowanym okresie osiągnęły najwyższy poziom w latach (2), najniższy w 2008 roku, po czym w kolejnych latach wzrastały o jeden punkt procentowy na rok, osiągając poziom 2 w 2010 roku. W przypadku osób powyżej 55 roku życia w 2010 roku poziom uczestnictwa był na poziomie. 3 Wyjazdy zagraniczne wśród osób 55+ w 2010 roku były na poziomie. W przypadku ogółu Polaków wyniki przedstawiają się następująco: w 2006 roku były na poziomie, w 2007 wzrosły o jeden punkt procentowy, w kolejnym roku wzrosły do poziomu 1, natomiast w 2009 roku spadły o 1 procent, zaś w 2010 osiągnęły. 2 Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. 3 Łaciak J., 2011, Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2010 roku, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 8

9 Analizując poszczególne lata można zauważyć największy spadek (o 2-4 punkty procentowe) w uczestnictwie w wyjazdach turystycznych pomiędzy rokiem 2009 a 2010, we wszystkich typach wyjazdów, oprócz krótkookresowych wyjazdów krajowych, gdzie nastąpił wzrost o 1 punkt procentowy. 4 Odnosząc badaną przez nas populację do danych ogólnopolskich w 2010 roku wynika, że osoby powyżej 55 roku życia we wszystkich typach wyjazdów uczestniczą w znacznym stopniu. Największą rozbieżność widać w przypadku wyjazdów krajowych krótkookresowych i wynosi ona 14 punktów procentowych. Najmniejsza różnica jest obserwowana w przypadku wyjazdów zagranicznych (wynosi ona 4 pp.), następnie w krajowych wyjazdach długookresowych (11 pp.). Wnioskować można, iż to właśnie osoby powyżej 55 roku życia w 2010 roku, najczęściej korzystały z wyjazdów zagranicznych i krajowych długookresowych, w stosunku do pozostałych osób z całej populacji. 5 Rysunek 9. populacja 15+ populacja % wyjazd krajowy długoterminowy wyjazd krajowy krótkoterminowy wyjazd zagraniczny ogólny poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych w 2010 roku Rysunek 9 Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych w 2010 roku ogólnie oraz z podziałem na typy wyjazdów. Jak wynika z badań wśród osób powyżej 55 roku życia, większość respondentów nie wyjeżdżało nigdzie (6). Wśród podróżujących wyjeżdżało na wyjazd 5-cio dniowy lub dłuższy w kraju a wyjeżdżało za granicę z przynajmniej 1 noclegiem. badanych było na 2-4 dniowym wyjeździe krajowym. Rysunek op. cit. 5 Turystyka i wypoczynek w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 9

10 6 nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1- noclegiem Rysunek 10 Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Analizując odpowiedzi z uwzględnieniem podziału na płeć, nie widać znaczących różnic. To co można zaobserwować, to fakt, że kobiety częściej niż mężczyźni deklarują wyjazdy krajowe (różnica wynosi 5 pp.). Rysunek 11. nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1-noclegiem Rysunek 11 Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Dekompozycja ze względu na płeć. Najstarsze osoby najrzadziej deklarują jakiekolwiek wyjazdy. 7 osób w wieku powyżej 75 roku życia zaznacza, że nigdzie nie wyjeżdża. Wyjazdy zagraniczne przynajmniej z jednym noclegiem najczęściej deklarują osoby pomiędzy 60 a 64 rokiem życia () a najrzadziej osoby pomiędzy 70 a 74 rokiem życia (). Szczegóły przedstawia rysunek 12. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 10

11 nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1-noclegiem % 1 75 i więcej 7 Rysunek 12 Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Dekompozycja ze względu na wiek. Dane uzyskane z poszczególnych województw przedstawiają się następująco: najczęściej na brak jakichkolwiek wyjazdów w 2010 roku wskazywali mieszkańcy województw: podlaskiego (8), zachodniopomorskiego (8) oraz podkarpackiego (8). Na wyjazdy krajowe od 2 do 4 dni najczęściej wyjeżdżali mieszkańcy województwa opolskiego (1) oraz dolnośląskiego (). Powyżej 5 dni w kraju najczęściej wyjeżdżali mieszkańcy województwa małopolskiego (2), kujawsko-pomorskiego (24%) oraz mazowieckiego (2). Najrzadziej na wyjazdy zagraniczne wyjeżdżali mieszkańcy województwa podlaskiego () oraz województwa zachodniopomorskiego (4%). Poszczególny rozkład odpowiedzi zawiera rysunek 13. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 11

12 nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1-noclegiem Dolnośląskie 5 1 Kujawsko-pomorskie 5 24% Lubelskie 6 Lubuskie 6 Łódzkie 6 1 Małopolskie 5 2 Mazowieckie 6 2 Opolskie 60% 1 Podkarpackie 8 4% Podlaskie 8 Pomorskie 7 1 Śląskie 64% 1 Świętokrzyskie 7 Warmińsko-mazurskie 7 4% 1 Wielkopolskie 7 Zachodniopomorskie 8 4% Rysunek 13 Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Dekompozycja ze względu na województwo. Podział respondentów z uwzględnieniem miejsca zamieszkania - wskazuje, że mieszkańcy wsi zdecydowanie częściej deklarują brak jakichkolwiek wyjazdów (różnica wynosi 18 pp.). Mieszkańcy dużych miast, w stosunku do mieszkańców wsi, częściej też zaznaczają wyjazdy dłuższe niż 5 dni, (różnica wynosi 11 pp.). Rysunek 14. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 12

13 wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1- noclegiem wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju 20% nigdzie nie wyjeżdżałem/am 60% 7 Rysunek 14 Czy wyjeżdżał/a Pan/Pani w 2010 roku w kraju/za granicę? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.2 Formy dofinansowania wyjazdów turystycznych. Z danych GUS, w 2009 roku 7 podróży była finansowana wyłącznie z dochodów gospodarstwa domowego, z którego pochodzili turyści, 1 przez inne gospodarstwo domowe, dofinansowywana była przez zakład pracy bądź inne instytucje. 6 W przypadku osób powyżej 55 roku życia, 84% wyjazdów było finansowanych samodzielnie, natomiast 1 korzystało z dofinansowań wyjazdu, z czego korzystało z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, natomiast z innych form dofinansowania. Rysunek 15. Tak, z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych Tak, z innych form dofinansowania Nie 84% Rysunek 15 Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? 6 tamże KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 13

14 respondenci. W tabeli 1 znajdują się inne źródła dofinansowania wyjazdów, na które wskazywali Inne formy dofinansowania wyjazdu turystycznego Liczba wskazań na daną odpowiedź z NFZ 8 z pracy 5 dla emerytów wakacyjne 3 PFRON 2 córka finansowała 1 dotacja ze szkoły 1 Fundusz Turystyczny 1 KRUS 1 rodzina 1 sanatorium dla amazonek, 1 wygrałam wycieczkę 1 z MOPS-u 1 Tabela 1 Inne formy dofinansowania wyjazdów turystycznych. Z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych częściej korzystali mężczyźni () i niż kobiety (). Kobiety częściej korzystały z innych form dofinansowania () w stosunku do mężczyzn (). Rysunek 16. ZFŚS Z innych form dofinansowania Nie 8 84% Rysunek 16 Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? Dekompozycja ze względu na płeć. Osoby w wieku lat, częściej niż pozostałe, korzystały z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych ( w stosunku do wskazań przez osoby powyżej 75 roku życia, czy wskazań przez osoby w wieku lat). Rysunek 17. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 14

15 ZFŚS Z innych form dofinansowania Nie i więcej % 7 8 Rysunek 17 Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? Dekompozycja ze względu na wiek Analizując odpowiedzi w poszczególnych województwach można zaobserwować iż z żadnych form dofinansowania nie korzystali mieszkańcy województw: warmińskomazurskiego, podkarpackiego, oraz lubuskiego (po 100% odpowiedzi na nie ). Najczęściej na ZFŚS wskazywali mieszkańcy świętokrzyskiego (30%), zachodniopomorskiego (2) oraz małopolskiego (1). Inne formy dofinansowania najczęściej wskazywały osoby zamieszkujące województwo podlaskie (2) i lubelskie (24%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi zawiera rysunek 18. ZFŚS Z innych form dofinansowania Nie Zachodniopomorskie 2 7 Wielkopolskie 8 Warmińsko-mazurskie 100% Świętokrzyskie 30% 60% Śląskie 4% 94% Pomorskie 94% Podlaskie 2 7 Podkarpackie 100% Opolskie 9 Mazowieckie 8 Małopolskie 1 7 Łódzkie 4% 1 7 Lubuskie 100% Lubelskie 24% 64% Kujawsko-pomorskie 8 Dolnośląskie 90% Rysunek 18 Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? Dekompozycja ze względu na województwo. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 15

16 Analizując dane przedstawione na rysunku 19, miejsce zamieszkania respondentów ma wpływ na korzystanie z dofinansowań wyjazdów turystycznych. Mieszkańcy wsi, rzadziej niż mieszkańcy miast korzystają z jakiegokolwiek dofinansowania (różnica wynosi 7pp) % ZFŚS Z innych form dofinansowania Nie Rysunek 19 Czy korzystał/a Pan/Pani ze wsparcia wyjazdu turystycznego w 2010 r.? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.3 Przyczyny nieuczestniczenia w wyjazdach turystycznych. W populacji ogólnopolskiej osób powyżej 15 roku życia, w 2010 roku nie uczestniczyło w wyjazdach turystycznych 6 Polaków. Jako przyczynę podają względy ekonomiczne (4), brak ochoty lub potrzeby wyjazdu (), praca zawodowa () oraz duże wydatki związane z kupnem lub dużym remontem mieszkania, kupnem samochodu lub innych przedmiotów trwałego użytku (4%). 7 W objętej badaniem populacji, w 2010 roku nie uczestniczyło w wyjazdach turystycznych 6 osób, powyżej 55 roku życia. Przyczyny braku uczestnictwa najczęściej wymieniane przez tę grupę to problemy ze zdrowiem (40%), brak środków finansowych (3) oraz brak czasu (1). Rysunek Turystyka i wypoczynek w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 16

17 nie miałem/am czasu 1 nie miałem/am środków finansowych 3 nie miałem/am z kim wyjechać nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem 40% nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) Rysunek 20 Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010 roku. Inne przyczyny nieuczestniczenia w turystyce wymieniane przez respondentów zostały zawarte w poniższej tabeli 2. Inne przyczyny nieuczestniczenia w turystyce nie mam potrzeby, wolę czas spędzić w domu (3) sytuacja rodzinna (2) brak czasu dlatego, że sama prowadzi działalność turystyczną indywidualista mamy własną działkę nad jeziorem nie dostałem wizy biuro podróży nie zorganizowało wycieczki opłaconej wcześniej nie mam z kim zostawić gospodarstwa nie myślałam o wyjeździe w tym czasie ze względu na wiek Tabela 2 Inne przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010 r. Porównując wyniki badań GUS z roku 2005 i 2009 nie widać znacznych zmian co do przyczyn braku wyjazdów. Można jednak zauważyć spadek znaczenia braku środków finansowych jako nieuczestniczenia w wyjazdach turystycznych. Wzrosło również znacznie KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 17

18 braku zainteresowania wyjazdami jako czynnika wpływającego na podejmowanie decyzji o wyjazdach. Podobnie jak w poprzednich latach, im lepsza sytuacja materialna, tym wyższy poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych, zarówno zagranicznych, krajowych długookresowych i krajowych krótkookresowych 8. Badania przeprowadzone przez firmę PRETENDENT potwierdzają opisaną zależność również w grupie badanych osób 55+. (w 2010 r. od przy złej sytuacji do 2 przy średniej i 4 przy dobrej). Rysunek 21 nigdzie nie wyjeżdżałem/am wyjeżdżałem/am na wyjazd 2-4 dniowy w kraju wyjeżdżałem/am na wyjazd 5-dniowy lub dłuższy w kraju wyjeżdżałem/em za granicę z przynajmniej 1-noclegiem poniżej 500 zł zł zł 6 2 pow zł Odmowa odpowiedzi 6 Rysunek 21 Poziom uczestnictwa w wyjazdach turystycznych z uwzględnieniem poziomu dochodów. Kobiety częściej niż mężczyźni za powód nieuczestniczenia w turystyce podają brak środków finansowych (różnica 14 pp.). W pozostałych przypadkach mężczyźni, częściej niż kobiety, zaznaczali poszczególne kategorie odpowiedzi. Szczegółowy rozkład pokazuje rysunek Dane zostały zaczerpnięte z opracowania: Łaciak J., Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2010 roku, 2011, Instytut Turystyki, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 18

19 nie miałem/am czasu nie miałem/am środków finansowych nie miałem/am z kim wyjechać nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) 4% 0% % 40% 4 44% Rysunek 22 Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010r. Dekompozycja z względu na płeć. Osoby w wieku lat za przyczyny nieuczestniczenia w turystyce najczęściej wskazują brak środków finansowych (3), brak czasu (2), problemy ze zdrowiem (2) oraz brak ochoty na wyjazd (). W pozostałych kategoriach wiekowych te czynniki są również wymieniane jako najważniejsze. Można zaobserwować, że im starsza osoba, tym częściej deklaruje brak wyjazdów turystycznych z powodu problemów ze zdrowiem, z kolei im młodszy wiek respondenta, tym częstsze wskazania na brak czasu. Rysunek 23. nie miałem/am czasu nie miałem/am środków finansowych nie miałem/am z kim wyjechać nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) 54% % 34% % 4% 4% 4% i więcej Rysunek 23 Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010r. Dekompozycja ze względu na wiek. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 19

20 Najczęściej na brak środków finansowych wskazywali mieszkańcy województw: opolskiego (6), dolnośląskiego (60%), pomorskiego (54%) lubuskiego (5). Problemy ze zdrowiem najczęściej wymieniają mieszkańcy łódzkiego i śląskiego (po 54%), pomorskiego (5) i podkarpackiego (50%). Brak czasu to najczęściej wskazywany powód w województwach: warmińsko-mazurskim (2), śląskim (2), podkarpackim (2). Brak ochoty na wyjazd najczęściej deklarowały osoby z województw lubuskiego (1) i opolskiego (1). Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia rysunek 24. nie miałem/am czasu nie miałem/am środków finansowych nie miałem/am z kim wyjechać nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) Dolnośląskie 60% 20% 4% Kujawsko-pomorskie 1 50% 3 4% 4% 4% Lubelskie 4 3 Lubuskie Łódzkie 4% 3 4% 4% 54% Małopolskie 1 4 4% 2 4% Mazowieckie 3 4 4% Opolskie Podkarpackie % Podlaskie Pomorskie 2 54% 5 Śląskie % Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie 2 4 Wielkopolskie 20% 3 4 Zachodniopomorskie % Rysunek 24 Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010 r. Dekompozycja ze względu na województwo. Wyniki badania Głównego Urzędu Statystycznego opisane w publikacji Turystyka i wypoczynek w 2009 roku wykazały, iż aktywność turystyczna zależna jest od miejsca zamieszkania danej osoby. Respondenci zamieszkujący tereny wiejskie wykazywali KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 20

21 aktywność turystyczną na poziomie 4, czyli o 19 p.p. niższą, w porównaniu z mieszkańcami miast. Z naszych badań można wyciągnąć podobne wnioski. Różnica pomiędzy miastem a wsią w tym przypadku wynosi 18 p.p. Analizując dane z uwzględnieniem miejsca zamieszkania, największe różnice widać w kategorii nie miałem czasu (wynosi ona 5 pp. więcej dla wskazań przez mieszkańców wsi). Z kolei mieszkańcy miast częściej wskazują na przyczyny związane z brakiem ochoty na wyjazd ( w stosunku do wskazań przez mieszkańców wsi). Rysunek 25. nie miałem/am czasu nie miałem/am środków finansowych nie miałem/am z kim wyjechać nie miałem/am ochoty na wyjazd miałem/am problem ze zdrowiem nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową/gospodarstwem rolnym brak ofert skierowanych do emerytów inna przyczyna (jaka...?) 4% % 4 Rysunek 25 Przyczyny nieuczestniczenia w turystyce w 2010 r. Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania 3.3 Plany dotyczące wyjazdów turystycznych Badanie GUS dotyczące osób powyżej 15 roku życia przedstawia wyniki dotyczące planów wyjazdów długookresowych. Wyniki wskazują, że spośród ogólnej liczby osób w gospodarstwach domowych, dłuższy wyjazd w ciągu najbliższych 2 lat planowało 4, czyli o 6 p.p. więcej niż w badaniu z 2005 r. 9 9 Turystyka i wypoczynek w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 21

22 Z badań przeprowadzonych wśród osób powyżej 55 roku życia wynika, że 2 z nich zamierza wyjechać na jakikolwiek wyjazd turystyczny w 2012 roku. Rozkładając odpowiedzi na poszczególne typy wyjazdów widać, iż na wyjazd w kraju zamierza wyjechać respondentów, na wyjazd w kraju i za granicę, oraz na wyjazd za granicę. Nie zdecydowanych jest badanych. Rysunek 26. tak, w kraju (Proszę podać 2 preferowane województwa) za granicę tak w kraju i za granicę nie zamierzam nigdzie wyjechać 5 Rysunek 26 Czy zamierza Pan/Pani wyjechać na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.? Analizując przyczyny braku zamiaru wyjazdów turystycznych wśród respondentów z naszej próby, najczęściej wymienianymi są problemy ze zdrowiem (54%), brak środków finansowych 1, chęć spędzenia czasu w domu (), brak ochoty na wyjazd (), brak opiekuna dla domu/rodziny na czas wyjazdu (). Ciekawe wynik można zaobserwować porównując przyczyny braku uczestnictwa w wyjazdach turystycznych w 2010 roku z przyczynami braku zamiaru wyjechania na wyjazd turystyczny w 2012 roku. Problemy ze zdrowiem są tutaj również najczęściej wymienianą przyczyną, jednak w przypadku planowania wyjazdu, jest ona wymieniana częściej o 14 p.p.. Przyglądając się planom wyjazdów, obserwujemy zmniejszenie się wskazań na brak środków finansowych o 2, co może świadczyć o optymistycznych prognozach dotyczących sytuacji finansowej na przyszłość. Analiza pod względem płci ukazuje, że kobiety są mniej zdecydowane na wyjazd w roku 2012 z przynajmniej jednym noclegiem, niż mężczyźni (różnica 3 pp.). Również kobiety częściej deklarują brak zamiaru wyjazdu (różnica 2 pp.). Rysunek 27. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 22

23 5 5 1 nie wiem nie zamierzam nigdzie wyjechać tak w kraju i za granicę za granicę tak, w kraju (Proszę podać 2 preferowane województwa) Rysunek 27 Czy zamierza Pan/Pani wyjechać na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.?. Dekompozycja ze względu na płeć. Na brak zamiaru jakiegokolwiek wyjazdu najczęściej wskazują osoby powyżej 75 roku życia (70% wskazań). Najbardziej chętne są osoby w wieku lat (3 wskazań). Osoby w tym przedziale wiekowym, również najczęściej wskazywały zamiar wyjazdu za granicę ( wskazań), oraz w kraju ( wskazań). Rysunek 28. tak, w kraju (Proszę podać 2 preferowane województwa) za granicę tak w kraju i za granicę nie zamierzam nigdzie wyjechać nie wiem % i więcej 70% Rysunek 28 Czy zamierza Pan/Pani wyjechać na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.? Dekompozycja ze względu na wiek. Najwięcej deklaracji o braku zamiaru wyjazdu na wyjazd turystyczny widać wśród mieszkańców województw: podlaskiego (8), podkarpackiego (8), świętokrzyskiego (7) oraz warmińsko-mazurskiego (7). Osoby, które najczęściej deklarują chęć jakikolwiek wyjazdów, zamieszkują województwa: dolnośląskie (4), małopolskie (3), kujawsko-pomorskie (3). Na wyjazdy zagraniczne najczęściej wskazują mieszkańcy KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 23

24 województw: kujawsko-pomorskiego (), małopolskiego (), oraz mazowieckiego (). Rysunek 29. tak, w kraju (Proszę podać 2 preferowane województwa) za granicę tak w kraju i za granicę nie zamierzam nigdzie wyjechać nie wiem Dolnośląskie 24% Kujawsko-pomorskie % Lubelskie 3 2 Lubuskie 4% 50% 2 Łódzkie 1 5 Małopolskie 4 1 Mazowieckie 1 5 Opolskie 6 Podkarpackie 8 Podlaskie 8 Pomorskie 6 Śląskie 6 Świętokrzyskie 7 Warmińsko-mazurskie 7 Wielkopolskie 4% 60% 1 Zachodniopomorskie 6 Rysunek 29 Czy zamierza Pan/Pani wyjechać na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.? Dekompozycja ze względu na województwo. Zarówno w badaniach Głównego Urzędu Statystycznego 10, wśród osób powyżej 15 roku życia, jak i w naszych badaniach, mieszkańcy wsi zdecydowanie częściej niż mieszkańcy miast wskazują na brak zamiarów jakichkolwiek wyjazdów w roku Różnica pomiędzy mieszkańcami wsi a mieszkańcami miast, wśród osób powyżej 55 roku 10 Turystyka i wypoczynek w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 24

25 życia wynosi 14 p.p., (6 wskazań przez osoby zamieszkujące, do 5 wskazań przez mieszkańców miast), natomiast w przypadku próby ogólnopolskiej osób powyżej 15 roku życia wynosi ona 16 p.p., (6 wskazań przez osoby zamieszkujące, do 5 wskazań przez mieszkańców miast). Mieszkańcy miast częściej wskazują na wyjazdy krajowe i zagraniczne (różnica 7 p.p.) oraz zagraniczne (różnica 3 p.p.). Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia rysunek 30. tak, w kraju (Proszę podać 2 preferowane województwa) za granicę tak w kraju i za granicę nie zamierzam nigdzie wyjechać nie wiem Rysunek 30 Czy zamierza Pan/Pani wyjechać na wyjazd turystyczny (tj. z co najmniej jednym noclegiem) w 2012 r.? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. Najczęściej wymienianym województwem, do którego chcieliby się udać respondenci, w celu krajowego wyjazdu turystycznego, jest pomorskie, następnie małopolskie, dolnośląskie, podkarpackie, zachodniopomorskie i warmińsko- mazurskie. Warto zauważyć, iż niektórzy respondenci nie wskazywali na województwo, lecz na regiony ogólnie. Być może spowodowane jest to brakiem wiedzy dotyczącej podziału administracyjnego kraju, bądź preferowaniem poszczególnych regionów geograficznych, bez względu na podział administracyjny. Takim przykładem jest ogólnie określone morze oraz góry. Żadna z badanych osób nie wskazała na województwo łódzkie jako preferowane miejsce krajowych wyjazdów turystycznych. Tabela 3. Województwo/region Liczba wskazań Pomorskie 17 Małopolskie 14 Dolnośląskie 13 Podkarpackie 10 KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 25

26 Zachodniopomorskie 10 morze 10 Warmińsko-mazurskie 9 Kujawsko-pomorskie 6 góry 6 Lubuskie 4 Śląskie 4 Świętokrzyskie 4 Lubelskie 3 Opolskie 3 Podlaskie 3 Mazowieckie 2 Wielkopolskie 2 regiony południowe 1 wszystkie 1 obojętnie 1 lecznicze nadmorskie kurorty 1 gdzie będzie możliwość odbycia zabiegów zdrowotnych 1 sanatorium 1 Łódzkie 0 Tabela 3 Preferowane województwa/regiony związane z wyjazdem krajowym. Wśród osób, które nie zamierzają nigdzie wyjeżdżać w 2012 roku z przynajmniej jednym noclegiem, zadaliśmy pytanie o przyczynę takich decyzji. Pytanie to nie zostało zadane mieszkańcom województwa dolnośląskiego i kujawsko- pomorskiego, ze względu na to, iż w toku badań okazał się, że respondenci nie chcą odpowiadać na to pytanie z powodu poruszania drażliwych dla nich tematów, takich jak ułomności związane z ich niepełnosprawnością, czy też brakiem środków finansowych. Ponad połowa respondentów za powód braku zamiaru wyjazdu w 2012 roku, z przynajmniej jednym noclegiem, podała problemy ze zdrowiem (54%). Brak środków finansowych to problem 1 badanych, natomiast na odpowiedź wolę czas spędzać w domu wskazało respondentów. Rysunek 31. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 26

27 Nie będę miał/miała środków finansowych 1 Nie będę miał/miała z kim wyjechać Nie będę miał/miała ochoty na wyjazd Mam problem ze zdrowiem 54% Nie będę miał/miała z kim zostawić domu, rodziny Brak ofert skierowanych do emerytów Wole czas spędzać w domu Już wiele widziałem/widziałam w swoim życiu teraz czas na młodych W obecnych czasach niebezpiecznie jest podróżować Inne jakie 0% Rysunek 31 Dlaczego nie zamierza pan/pani wyjechać na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Inne powody wymieniane przez respondentów przedstawia tabela 4. Inne odpowiedzi Liczba wskazań obowiązki rodzinne 7 zaawansowany wiek 5 obowiązki zawodowe 2 brak wyjazdów grupowych 1 mam swoją działkę miejsce 1 nie wiem, bo prowadzę dynamiczne życie 1 różnie to w życiu jest 1 Tabela 4 Inne wymieniane przez respondentów powody braku zamiaru wyjazdu na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Kobiety częściej niż mężczyźni wskazywały na problemy ze zdrowiem (różnica 6 p.p.), brak środków finansowych (różnica 5 p.p.) oraz odpowiedź nie będę miała z kim zostawić domu/rodziny (różnica 2 p.p.). Mężczyźni z kolei częściej wskazywali na chęć spędzania czasu w domu (różnica 8p.p.) oraz brak ochoty na wyjazd (różnica 4 p.p.). Rysunek 32. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 27

28 Nie będę miał/miała środków finansowych 1 Nie będę miał/miała z kim wyjechać Nie będę miał/miała ochoty na wyjazd Mam problem ze zdrowiem 5 5 Nie będę miał/miała z kim zostawić domu, rodziny Brak ofert skierowanych do emerytów 0% Wole czas spędzać w domu Już wiele widziałem/widziałam w swoim życiu teraz czas na młodych W obecnych czasach niebezpiecznie jest podróżować Inne jakie 0% 0% Rysunek 32 Dlaczego nie zamierza pan/pani wyjechać na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Dekompozycja ze względu na płeć. Uwzględniając wiek respondentów, można zaobserwować, że im starsza osoba, tym częściej, za powód braku zamiaru wyjazdu na wyjazd turystyczny w 2021 roku podaje problemy ze zdrowiem. Na problemy finansowe najczęściej wskazują osoby w wieku lat (2) oraz osoby w wieku lat (1). Osoby w wieku lat () oraz lat () częściej niż w pozostałych przedziałach wiekowych (po 4% wskazań przez pozostałych) wskazują na odpowiedź nie będę miał/a z kim zostawić domu/rodziny. Brak ochoty na wyjazd, to przyczyna wskazywana w największym stopniu przez osoby w wieku lat (), następnie przez osoby w wieku lat () oraz w wieku lat (). Rysunek 33. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 28

29 Nie będę miał/miała środków finansowych Nie będę miał/miała z kim wyjechać Nie będę miał/miała ochoty na wyjazd Mam problem ze zdrowiem Nie będę miał/miała z kim zostawić domu, rodziny Brak ofert skierowanych do emerytów Wole czas spędzać w domu Już wiele widziałem/widziałam w swoim życiu teraz czas na młodych W obecnych czasach niebezpiecznie jest podróżować Inne jakie % i więcej % 4% 4% Rysunek 33 Dlaczego nie zamierza pan/pani wyjechać na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Dekompozycja ze względu na wiek. Zarówno w badaniach GUS, wśród osób powyżej 15 roku życia, jak i w badaniach przeprowadzonych przez KB Pretendent, mieszkańcy wsi zdecydowanie częściej niż mieszkańcy miast, wskazują na brak zamiarów jakichkolwiek wyjazdów w roku Różnica pomiędzy mieszkańcami wsi a mieszkańcami miasta, wśród osób powyżej 55 roku życia wynosi 14 p.p., (6 wskazań przez osoby zamieszkujące, do 5 wskazań przez mieszkańców miast), natomiast w przypadku próby ogólnopolskiej osób powyżej 15 roku życia wynosi ona 16 p.p. (6 wskazań przez osoby zamieszkujące, do 5 wskazań przez mieszkańców miast). 11 Ze względu na miejsce zamieszkania, nie widać znaczących różnic pomiędzy respondentami. Kategorię odpowiedzi nie będę miał/miała z kim zostawić domu/rodziny częściej wskazywały osoby zamieszkujące (różnica 4pp.). Rysunek GUS Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku Warszawa, 2010 KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 29

30 Nie będę miał/miała środków finansowych Nie będę miał/miała z kim wyjechać Nie będę miał/miała ochoty na wyjazd Mam problem ze zdrowiem Nie będę miał/miała z kim zostawić domu, rodziny Brak ofert skierowanych do emerytów Wole czas spędzać w domu Już wiele widziałem/widziałam w swoim życiu teraz czas na młodych W obecnych czasach niebezpiecznie jest podróżować Inne jakie 0% 0% 0% 4% % 5 Rysunek 34 Dlaczego nie zamierza pan/pani wyjechać na wyjazd turystyczny w 2012 roku? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.5 Satysfakcjonująca wysokość wsparcia finansowego Zapytaliśmy osoby, które za powód braku zamiaru wyjazdu w 2012 roku podali brak środków finansowych, jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby ich do podjęcia decyzji o wyjeździe. Znaczna część badanych (4) wymieniała dofinansowanie powyżej 30%. 1/5 respondentów wskazała na odpowiedź wyjadę bez względu na dofinansowanie, tyle samo na odpowiedź nie wyjadę bez względu na dofinansowanie. Rysunek 35. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 30

31 wyjadę bez względu na dofinansowanie 20% powyżej 30% % 10-20% do nie wyjadę bez względu na dofinansowanie 2 Rysunek 35 Jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby Pana/Panią do podjęcia decyzji o wyjeździe? Różnice w odpowiedziach pomiędzy mężczyznami i kobietami są niewielkie. Mężczyźni deklarują częściej wyjazd bez względu na dofinansowanie (różnica 6 p.p.), kobiety natomiast częściej niż mężczyźni wskazują na dofinansowanie na poziomie 10-20% (różnica 4 p.p.) Rysunek % 2 1 nie wyjadę bez względu na dofinansowanie do 10-20% 20-30% powyżej 30% wyjadę bez względu na dofinansowanie Rysunek 36 Jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby Pana/Panią do podjęcia decyzji o wyjeździe? Dekompozycja ze względu na płeć. Osoby powyżej 75 roku życia, zdecydowanie częściej niż pozostałe, wskazują na brak zainteresowania wyjazdami bez względu na dofinansowanie (34% w stosunku do 20% wskazań). Największy odsetek wskazań na dofinansowanie powyżej 30% wykazują osoby w wieku lat, (60%), osoby w wieku lat (50%) oraz osoby w wieku lat (4). Rysunek 37. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 31

32 nie wyjadę bez względu na dofinansowanie do 10-20% 20-30% powyżej 30% wyjadę bez względu na dofinansowanie % % 4% 4 20% % 75 i więcej 34% 3 1 Rysunek 37 Jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby Pana/Panią do podjęcia decyzji o wyjeździe? Dekompozycja ze względu na wiek. Mieszkańcy wsi (2) częściej deklarują brak zainteresowania wyjazdem bez względu na dofinansowanie w stosunku do mieszkańców miast (1). Mieszkańcy wsi, częściej też deklarują możliwość wyjazdu przy dopłacie powyżej 30% (różnica 3pp.). Rysunek nie wyjadę bez względu na dofinansowanie do 10-20% 20-30% powyżej 30% wyjadę bez względu na dofinansowanie Rysunek 38 Jakie wsparcie finansowe wyjazdu zagranicznego skłoniłoby Pana/Panią do podjęcia decyzji o wyjeździe? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.6 Wymiana turystyczna z Hiszpanią Kolejne pytanie, skierowane do respondentów, dotyczyło wiedzy na temat dofinansowań wymiany turystycznej seniorów z Hiszpanią. Z badań wynika, że 7 osób badanych nie wie o takiej możliwości. Pozostałe (24% ) słyszały, z czego od znajomych, z innego źródła, z Internetu i z biura podróży. Rysunek 39. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 32

33 nie, nie wiem tak wiem, z biura podróży tak wiem, od znajomych tak wiem, z internetu tak wiem, z innego źródła: jakiego? 7 Rysunek 39 Czy wie Pan/Pani o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią? Biorąc pod uwagę płeć respondentów, nie widać znaczących różnic w udzielanych odpowiedziach na to pytanie. Rysunek nie, nie wiem tak wiem, z internetu tak wiem, z biura podróży tak wiem, z innego źródła: jakiego? tak wiem, od znajomych Rysunek 40 Czy wie Pan/Pani o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią? Dekompozycja ze względu na płeć. Najmniejszą wiedzę o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią deklarują osoby w wieku lat (8). Wiedzę z Internetu czerpały w największym stopniu osoby w wieku lat ( ) oraz osoby w wieku lat (). Rysunek 41. nie, nie wiem tak wiem, z biura podróży tak wiem, od znajomych tak wiem, z internetu tak wiem, z innego źródła: jakiego? % 4% i więcej 7 Rysunek 41 Czy wie Pan/Pani o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią? Dekompozycja ze względu na wiek. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 33

34 Zdecydowanie to mieszkańcy wsi posiadają mniejszą wiedzę na temat dofinansowań wyjazdów niż mieszkańcy miast. 9 mieszkańców wsi wskazało na brak tej wiedzy, w stosunku do wskazań 6 mieszkańców miast. Rysunek % 4% nie, nie wiem tak wiem, z internetu tak wiem, z biura podróży tak wiem, z innego źródła: jakiego? tak wiem, od znajomych Rysunek 42 Czy wie Pan/Pani o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. Inne wymieniane źródła wiedzy przedstawia tabela 5. Inne Liczba wskazań gazeta 11 telewizja 11 radio 4 byłam 2 media 2 od rodziny 3 od znajomych 2 Internet 1 tak, ale nie kwalifikuje się ze względu na prace 1 ulotka 1 widziałam coś w telewizji, krótka informacja, ale nie zagłębiałam się Tabela 5 Inne źródło wiedzy o dofinansowywanej wymianie turystycznej seniorów z Hiszpanią Wiedzę o dofinansowaniach respondenci chcą czerpać z Internetu (2), z prasy turystycznej (2) oraz z innych źródeł (50%). Rysunek Internet prasa turystyczna inne: jakie? 50% 2 2 KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 34

35 Rysunek 43 Skąd chciałby/a Pan/Pani się dowiedzieć o dofinansowanych wyjazdach turystycznych osób starszych za granicę Inne źródła to przede wszystkim telewizja, prasa codzienna, oraz listy przesyłane pocztą. Tabela 6. Inne jakie Liczba wskazań telewizja 36 nie chcę się dowiadywać 31 prasa codzienna 27 list 18 biura podroży 14 ulotki 11 radio 11 Internet 8 media 6 od znajomych, którzy brali udział 6 ankiety przez telefon 5 telefon 5 biura emerytalne, związki emerytów 4 biuletyny 3 przez sołtysów (mieszkam na wsi) 2 rodzina 2 urząd miasta 2 informator 1 nie zastanawiałem się nad tym 1 program 1 słup ogłoszeniowy 1 konkretne komunikaty 1 info 1 uniwersytet 3 wieku 1 dom kultury 1 wszystko jedno skąd 1 Tabela 6 Inne, preferowane źródła wiedzy o dofinansowanych wyjazdach turystycznych osób starszych za granicę. 3.7 Źródła informacji Internet, jako źródło wiedzy jest preferowany przez 3 respondentów w wieku lat oraz taki sam odsetek respondentów w wieku lat. Prasa turystyczna jest preferowana przez 2 badanych, będących w wieku 75 lat i więcej oraz 24% badanych, będących w wieku lat. Rysunek 44. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 35

36 Internet prasa turystyczna inne: jakie? % % % 6 75 i więcej 20% 2 5 Rysunek 44 Skąd chciałby/a Pan/Pani się dowiedzieć o dofinansowanych wyjazdach turystycznych osób starszych za granicę Mieszkańcy miast częściej wskazują na Internet jako źródło informacji (różnica w stosunku do mieszkańców wsi wynosi 6 p.p.), natomiast mieszkańcy wsi preferują prasę turystyczną (o 5 p.p. więcej wskazań przez tę grupę). Rysunek % 24% 2 20% Internet prasa turystyczna inne: jakie? Rysunek 45 Skąd chciałby/a Pan/Pani się dowiedzieć o dofinansowanych wyjazdach turystycznych osób starszych za granicę? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.8 Osoby towarzyszące podczas wyjazdów Z badań ogólnopolskich wynika, że w 2010 roku Polacy najczęściej wyjeżdżali ze współmałżonkiem (4), z dziećmi (2) i bez osób towarzyszących (2). Ze znajomymi (kolegami, koleżankami) wyjechało 1 respondentów. Nie ma znaczących różnic w odpowiedziach dotyczących roku 2009, poza tą, że mniejsza część badanych (o 3 p.p.) wyjechała z dziećmi GUS Turystyka i wypoczynek w gospodarstwach domowych w 2009 roku Warszawa, 2010 KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 36

37 Z badania przeprowadzonego na grupie osób powyżej 55 roku życia wynika, iż nieco ponad połowa badanych (5), na wyjazd zagraniczny chciałaby zabrać ze sobą małżonka. 1 respondentów preferowałoby zabrać dzieci bądź wnuki, przyjaciela, innego opiekuna, partnera. Pozostali () woleliby jechać sami. Rysunek 46. nikogo, chciałbym/ałabym jechać sam/sama partnera 1 małżonka dzieci/wnuki 5 Rysunek 46 Kogo chciałby/aby Pan/Pani zabrać ze sobą na wyjazd zagraniczny? Wspólny wyjazd z małżonkiem/małżonką zdecydowanie częściej preferują mężczyźni (6) niż kobiety (4). Z kolei kobiety (2) częściej niż mężczyźni (), chciałyby zabrać ze sobą dzieci/wnuki. Kobiety również częściej wskazywały na chęć zabrania ze sobą w podróż przyjaciela ( wskazań w stosunku do wskazań przez mężczyzn). Rysunek 47. nikogo, chciałbym/ałabym jechać sam/sama małżonka partnera dzieci/wnuki przyjaciela innego opiekuna (jakiego?...) Rysunek 47 Kogo chciałby/aby Pan/Pani zabrać ze sobą na wyjazd zagraniczny? Dekompozycja ze względu na płeć. Im starsza osoba, tym częściej wskazuje na chęć zabrania ze sobą na wyjazd zagraniczny dzieci bądź wnuków. 1/5 badanych w wieku lat nie chciałaby zabierać nikogo. Szczegółowy rozkład odpowiedzi zawiera rysunek 48. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 37

38 nikogo, chciałbym/ałabym jechać sam/sama partnera przyjaciela małżonka dzieci/wnuki innego opiekuna (jakiego?...) % % 4 1 4% % 1 75 i więcej 3 30% Rysunek 48 Kogo chciałby/aby Pan/Pani zabrać ze sobą na wyjazd zagraniczny? Dekompozycja ze względu na wiek. Różnice między respondentami zamieszkującymi bądź są następujące: osoby zamieszkujące częściej wskazują na chęć samodzielnego wyjazdu (różnica 8 p.p.) Osoby zamieszkujące miasta, na towarzysza/opiekuna podróży częściej wskazują małżonka (różnica 3 p.p.) oraz przyjaciela (różnica 5 p.p.) Rysunek 49. nikogo, chciałbym/ałabym jechać małżonka partnera dzieci/wnuki przyjaciela innego opiekuna (jakiego?...) 20% % 5 Rysunek 49 Kogo chciałby/aby Pan/Pani zabrać ze sobą na wyjazd zagraniczny? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. Pozostałe osoby wymieniane jako opiekun, którego respondenci chcieliby zabrać na zagraniczny wyjazd turystyczny przedstawia tabela 7. Inne jakie Liczba wskazań koleżanka, znajomi przyjaciele 8 rodzina (brat, siostra, kuzyn, rodzice, dzieci) nie będę jechała za granicę 5 10 KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 38

39 nie wiem 2 opiekun medyczny, inny opiekun 2 Tabela 7 Inne osoby, które chciałby/aby Pan/Pani zabrać ze sobą na wyjazd zagraniczny? Prawie 2/3 badanych osób wyraża chęć uczestniczenia w zorganizowanym wyjeździe grupowym. Rysunek 50. Tak Nie 3 6 Rysunek 50 Czy chciałby/aby Pan/Pani uczestniczyć w zorganizowanym wyjeździe grupowym? Kobiety (7) częściej niż mężczyźni (6) deklarują chęć uczestnictwa w zorganizowanym wyjeździe grupowym. Rysunek Tak Nie Rysunek 51 Czy chciałby/aby Pan/Pani uczestniczyć w zorganizowanym wyjeździe grupowym? Dekompozycja ze względu na płeć. Ze względu na wiek, rozkład odpowiedzi przedstawia się następująco: największy odsetek wskazań na tak, zaznaczyły osoby w wieku lat (74%), następnie lat (7), lat (7), lat (70 %) oraz 74 i więcej (5). Rysunek 52. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 39

40 Tak Nie % 30% % i więcej 5 4 Rysunek 52 Czy chciałby/aby Pan/Pani uczestniczyć w zorganizowanym wyjeździe grupowym? Dekompozycja ze względu na wiek. Chęć wyjazdu częściej deklarują mieszkańcy miast. Różnica pomiędzy mieszkańcami miast i mieszkańcami wsi wynosi 6 p.p. Rysunek Tak Nie Rysunek 53 Czy chciałby/aby Pan/Pani uczestniczyć w zorganizowanym wyjeździe grupowym? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania. 3.9 Rodzaje zakwaterowania Sugerując się klasyfikacją zaproponowaną przez Eurostat, obiekty noclegowe dzieli się na obiekty zbiorowego i indywidualnego zakwaterowania. Obiekty zbiorowego zakwaterowania to hotele, hostele oraz ośrodki wczasowe. Natomiast do obiektów indywidualnego zakwaterowania zaliczane są pokoje gościnne (kwatery prywatne) oraz gospodarstwa agroturystyczne 13. Wyniki badania GUS dotyczące wykorzystania bazy noclegowej w 2009 r. pokazują, że 19,4 mln turystów skorzystało ze zbiorowego zakwaterowania. W porównaniu do 2008 r. 13 Turystyka w 2009 r., 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 40

41 jest to spadek liczby turystów o. Badania ogólnopolskie wskazują, że większość turystów - nocowała w obiektach hotelowych tj. w hotelach, motelach, pensjonatach i innych tego rodzaju obiektach (prawie 13,0 mln). W pozostałych obiektach (domach wycieczkowych, schroniskach, kempingach itd.) - 6,4 mln. Baza obiektów noclegowych indywidualnego zakwaterowania w końcu 2009 roku wynosiła 14,4 tys. co stanowiło łącznie 211,6 tys. miejsc noclegowych. Baza noclegowa tego typu, to kwatery agroturystyczne (5,5 tys.) oraz pokoje gościnne (8,9 tys.). Zarówno wśród kwater agroturystycznych (7), jak i pokoi gościnnych, (5) przeważały obiekty całoroczne. 14 Jak wynika z badań Instytutu Turystyki, 15 w okresie struktura zakwaterowania podczas podróży krajowych zmieniła się nieznacznie. Podczas wyjazdów dłuższych niż 5 dni przeważały takie, gdzie nocleg był zorganizowany u krewnych i znajomych: w mieście 2 (2 w 2008 r.) i na wsi ( w 2008 r.). Wyjazdów połączonych z noclegami w pensjonatach odnotowano (1 w 2008 r.), w ośrodkach wczasowych i innych kwaterach po. W przypadku krótkich podróży po kraju odnotowano większy odsetek wskazań na noclegi u krewnych i znajomych (3 mieszkań u krewnych w mieście w 2009 roku i 3 w 2008 r. oraz 2 mieszkań u krewnych na wsi w 2009 roku i 2 w 2008 r.). Hotel był miejscem noclegu dla respondentów ( w 2008 r.), zaś pensjonat dla (i był taki sam, jak w 2008 roku). Z badań przeprowadzonych w grupie osób powyżej 55 roku życia wynika, iż najczęściej preferowanym miejscem zakwaterowania jest pensjonat (80%), pokoje gościnne (7), następnie kwatery agroturystyczne (7), hotel 1-3 gwiazdkowy (70%), hotel 4-5 gwiazdkowy (64%), oraz apartament (6 wskazań). Rysunek op. cit. 15 Łaciak J., 2011, Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2010 roku, Instytut Turystyki, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 41

42 pokoje gościnne kwatery agroturysty czne apartament pensjonat hotel 1-3* hotel 4-5* Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych zdecydowanie preferuję preferuję zdecydowanie nie preferuję raczej preferuję nie preferuję hotel 4-5* hotel 1-3* 30% 2 2 pensjonat 44% 2 1 apartament 30% 20% 2 kwatery agroturystyczne % pokoje gościnne 44% Rysunek 54 Jaki rodzaj zakwaterowania preferuje Pan/Pani wybrać podczas wyjazdu? Ze względu na płeć respondentów wyniki przestawiają się następująco: apartament częściej preferują mężczyźni (6) niż kobiety (5). Podobnie jest w przypadku kwater agroturystycznych. 7 mężczyzn i 7 kobiet preferuje je, jako miejsce do zakwaterowania. Szczegółowy rozkład przedstawia rysunek 55. zdecydowanie preferuję raczej preferuję preferuję nie preferuję zdecydowanie nie preferuję 34% % % 4 24% 1 30% % % % Rysunek 55 Jakie rodzaj zakwaterowania preferuje Pan/Pani wybrać podczas wyjazdu? Dekompozycja ze względu na płeć. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 42

43 pokoje gościnne kwatery agroturystyczne apartament pensjonat hotel 1-3* hotel 4-5* Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych Hotel 4-5 gwiazdkowy najchętniej preferują osoby w wieku lat (6), najmniej natomiast osoby w wieku 75 lat i więcej (5). Podobnie w przypadku hoteli 1-2 gwiazdkowych (osoby w wieku lat 7 w stosunku do 6 wskazań w wielu 75 lat i więcej). Najwięcej wskazań na pensjonat, jako preferowane miejsce zakwaterowania, było wśród osób w wieku lat (9), najmniej - 7 wskazań - przez osoby w wieku 75 lat i więcej. Rysunek 56. zdecydowanie preferuję raczej preferuję preferuję nie preferuję zdecydowanie nie preferuję i więcej i więcej i więcej i więcej i więcej i więcej % 24% 3 30% % % 3 44% % 4 44% % 20% % % % % 4% Rysunek 56 Jakie rodzaj zakwaterowania preferuje Pan/Pani wybrać podczas wyjazdu? Dekompozycja ze względu na wiek. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 43

44 pokoje gościnne kwatery agroturyst yczne apartame nt pensjonat hotel 1-3* hotel 4-5* Preferencje osób starszych dotyczące wyjazdów turystycznych Mieszkańcy miast, częściej niż mieszkańcy wsi wskazują, iż preferują hotel 4-5 gwiazdkowy (7 p.p.) i hotel 1-3 gwiazdkowy (5 p.p.). Mieszkańcy wsi częściej preferują apartamenty (3 p.p.), kwatery agroturystyczne (3 p.p.) oraz pokoje gościnne (6 p.p.). Rysunek 57. zdecydowanie preferuję raczej preferuję preferuję nie preferuję zdecydowanie nie preferuję % % 4 20% 1 30% % % 1 40% % Rysunek 57 Jakie rodzaj zakwaterowania preferuje Pan/Pani wybrać podczas wyjazdu? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania Rodzaje transportu Z badań Instytutu Turystyki wynika, że turyści najczęściej podróżowali samochodem. W przypadku podróży długookresowych w 2009 roku, było to 6 wskazań, zaś w 2008 o 2 p.p. mniej. Natomiast w przypadku podróżny krótkookresowych w 2009 roku - 7 wskazań (6 w 2008 roku). Podróż pociągiem w roku 2009 odbyło 1 respondentów wybierających się w długookresową podróż (2 w roku 2008), i wybierających się w podróż na okres krótki ( w 2008 roku). Najchętniej preferowanym środkiem transportu dla osób powyżej 55 roku życia jest autobus/autokar (2 wskazań), następnie samolot (2 wskazań) oraz samochód (20%). Dla 1/5 środek transportu nie ma to znaczenia. Z kolei respondentów preferuje pociąg. Rysunek 58. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 44

45 samochód pociąg statek samolot autobus/autokar nie ma to dla mnie znaczenia % 20% Rysunek 58 Jaki rodzaj środka transportu Pan/Pani preferuje? Mężczyźni zdecydowanie częściej wybierają samochód (różnica 7 p.p.), kobiety z kolei autobus bądź autokar (różnica 8 p.p.). Rysunek 59. samochód 1 24% pociąg statek samolot 24% 24% autobus/autokar nie ma to dla mnie znaczenia % 2 Rysunek 59 Jaki rodzaj środka transportu Pan/Pani preferuje? Dekompozycja ze względna płeć. Dla osób w wieku lat najchętniej wybieranym rodzajem środka transportu jest samochód (2), następnie zaś samolot (24%) oraz autokar/autobus (2). Dla osób w wieku lat są to autobus (2), samolot (2), oraz samochód (1). Podobny rozkład odpowiedzi jest w przypadku osób w wieku lat. Samochód jako preferowany środek transportu wskazany jest przez osób w wieku lat i 1 osób w wieku powyżej 75 roku życia. Te dwie grupy wiekowe chętniej niż pozostali preferują pociąg (odpowiednio 1 wskazań dla wieku lat i 1 dla wieku powyżej 75 roku życia). Rysunek 60. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 45

46 samochód pociąg statek samolot autobus/autokar nie ma to dla mnie znaczenia % % % i więcej % 2 Rysunek 60 Jaki rodzaj środka transportu Pan/Pani preferuje? Dekompozycja ze względu na wiek. Mieszkańcy wsi (3) zdecydowanie częściej niż mieszkańcy miast (2) preferują, jako środek transportu autobus/autokar. Mieszkańcy miast (2) z kolei częściej niż mieszkańcy wsi (1) wskazują na podróż samolotem. Rysunek 61. samochód pociąg statek samolot autobus/autokar nie ma to dla mnie znaczenia 0% 1 20% 20% 20% Rysunek 61 Jaki rodzaj środka transportu Pan/Pani preferuje? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania Terminy wyjazdów Badania ogólnopolskie przeprowadzone przez Główny Urząd Statystyczny w 2009 roku, wśród osób powyżej 15 roku życia wskazały, iż najbardziej preferowanym miesiącem wyjazdów długookresowych był sierpień (0,85 mln.), zaś krótkookresowych wrzesień (0,2 mln.) 16. Badania na próbie osób powyżej 55 roku życia pokazało, że połowa respondentów preferuje wyjazdy w sezonie letnim. Na wyjazd poza sezonem wskazało 1 respondentów, w niskim sezonie, zimowym natomiast na brak preferencji wskazało respondentów. Rysunek Turystyka w 2009 roku, 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 46

47 letni (czerwiec-sierpień) zimowy (grudzień-luty) poza sezonem (październik, listopad, marzec, kwiecień) nie mam preferencji dot. terminu wyjazdu w niskim sezonie (wrzesień, maj) 1 50% Rysunek 62 W jakich terminach Pan/Pani preferuje wyjazdy turystyczne? Mężczyźni częściej wskazują na sezon letni (5 w stosunku do 4 wskazań przez kobiety) kobiety zaś wskazują częściej niż mężczyźni na wyjazdy poza sezonem (różnica 4 p.p.) oraz niski sezon (różnica 3 p.p.) Rysunek letni (czerwiecsierpień) zimowy (grudzieńluty) poza sezonem nie mam preferencji (październik, listopad, dot. terminu wyjazdu marzec, kwiecień) w niskim sezonie (wrzesień, maj) Rysunek 63 W jakich terminach Pan/Pani preferuje wyjazdy turystyczne? Dekompozycja ze względu na płeć. Na sezon letni wskazywało najwięcej osób w wieku lat (5), oraz powyżej 75 roku życia (5). Na niski sezon najczęściej wskazywały osoby w wieku lat (1) oraz osoby w wieku lat (1). Na wyjazd poza sezonem najczęściej wskazywały osoby w wieku lat (2) oraz osoby w wieku lat (1). Rysunek 64. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 47

48 letni (czerwiec-sierpień) zimowy (grudzień-luty) poza sezonem (październik, listopad, marzec, kwiecień) nie mam preferencji dot. terminu wyjazdu w niskim sezonie (wrzesień, maj) % % i więcej 5 20% Rysunek 64 W jakich terminach Pan/Pani preferuje wyjazdy turystyczne? Dekompozycja ze względu na wiek. Osoby zamieszkujące, częściej wskazują na sezon letni (o 5 p.p.), natomiast osoby zamieszkujące - terminy poza sezonem (różnica 6pp.). Rysunek 65. w niskim sezonie (wrzesień, maj) nie mam preferencji dot. terminu wyjazdu poza sezonem (październik, listopad, marzec, kwiecień) 1 zimowy (grudzień-luty) 4% letni (czerwiec-sierpień) 4 5 Rysunek 65 W jakich terminach Pan/Pani preferuje wyjazdy turystyczne? Dekompozycja ze względu na miejsce zamieszkania Cel wyjazdów turystycznych W badaniach GUS z 2009 roku można zaobserwować, iż najczęściej wskazywanym głównym celem wyjazdu - w ramach krajowych podróży wakacyjnych oraz podróży zagranicznych z przynajmniej jednym noclegiem - był wypoczynek, rekreacja i wakacje (6 wskazań dla krajowych wyjazdów oraz 5 wskazań dla wyjazdów zagranicznych). W przypadku podróży krótkotrwałych cel ten był wybierany przez 34% podróżujących. KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 48

49 Kolejnym najczęściej wymienianym celem były odwiedziny u krewnych/znajomych (2), oraz zwiedzanie (), wyjazd zdrowotny (4%) rok, pod względem wyboru celu podróży nie różnił się zbytnio od poprzedniego. Najwięcej uczestników krajowych wyjazdów długookresowych podróżowało w celach turystyczno-wypoczynkowych (70%; w 2009 r. również 70%), a następnie aby odwiedzić krewnych lub znajomych (2) oraz w celach zdrowotnych (). 18 Głównym celem wyjazdów turystycznych naszych respondentów jest wyjazd turystyczno- wypoczynkowy (7 wskazań). Odwiedziny u krewnych i znajomych, to cel wyjazdów badanych, cel zdrowotny -, natomiast religijny -. Rysunek 66. turystyczno-wypoczynkowy religijny służbowy odwiedziny u krewnych i znajomych zdrowotny inny (jaki?) 7 Rysunek 66 Jaki jest główny cel Pana/Pani wyjazdów turystycznych? W przypadku podziału na płeć respondentów nie zauważono istotnych różnic w udzielanych odpowiedziach. Rysunek Turystyka i wypoczynek w 2009 roku, 2010, Główny Urząd Statystyczny, Łaciak J., 2011, Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych w 2010 roku, Warszawa, KB Pretendent, ul. Elizy Orzeszkowej 40/ Wrocław, Strona 49