Aspekty złożoności i filozofii nauki w zarządzaniu

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Aspekty złożoności i filozofii nauki w zarządzaniu"

Transkrypt

1 Tadeusz Gospodarek Aspekty złożoności i filozofii nauki w zarządzaniu Wydawnictwo Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości Wałbrzych

2 Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości Seria: Zarządzanie Recenzent naukowy: Prof. dr hab. inż. Rafał Krupski Redaktor techniczny: Władysław Ramotowski Projekt okładki: Agnieszka Gospodarek Druk: Drukarnia D&D Sp. z o.o Gliwice, ul. Moniuszki 6. Copyright Tadeusz Gospodarek 2012 Kopiowanie i powielanie w jakiejkolwiek formie wymaga pisemnej zgody Wydawcy. ISBN

3 Sokrates powiedział: [Tak czy owak żeń się. Jeśli znajdziesz dobrą żonę, będziesz szczęśliwy, jeśli złą zostaniesz filozofem.] Ja znalazłem żonę o imieniu Agnieszka, która musi znosić codzienne trudy, wynikające z mojej pisaniny, i której to dziękując za wsparcie i cierpliwość, książkę tą dedykuję. A czy zostanę filozofem? Wolę być nadal szczęśliwym. 3

4 Spis treści SPIS TREŚCI...4 WSTĘP...10 I. ORGANIZACJA TEKSTU...10 II. WPROWADZENIE DO FILOZOFII W ZARZĄDZANIU...11 II. ONTOLOGIA RELACYJNA A EPISTEMOLOGIA...21 III. STRUKTURA WARSTWOWA WIEDZY O ZARZĄDZANIU...26 IV. AKSJOLOGIA, A ONTOLOGIA ABSTRAKCYJNA...26 I MULTIDYSCYPLINARNOŚĆ A ZŁOŻONOŚĆ ZARZĄDZANIA ZŁOŻONOŚĆ PROBLEMATYKI ZARZĄDZANIA SYSTEM ZŁOŻONY GENERUJĄCY WARTOŚĆ EPISTEMOLOGICZNE ASPEKTY ZARZĄDZANIA METODOLOGICZNE ASPEKTY ZŁOŻONOŚCI AKSJOLOGICZNE ASPEKTY ZŁOŻONOŚCI SEMANTYCZNE ASPEKTY ZŁOŻONOŚCI PODSUMOWANIE REDUKCJONIZM A ZARZĄDZANIE ASPEKT INFORMATYCZNY REDUKCJONIZMU ASPEKT LOGIKI BIZNESOWEJ A REDUKCJONIZM ASPEKT PROCESOWY REDUKCJONIZMU ASPEKT FORMALNY UJĘĆ REDUKCJONISTYCZNYCH ASPEKT AKSJOLOGICZNY A REDUKCJONIZM PODSUMOWANIE UJĘCIE SYSTEMOWE ZASADY UJĘCIA SYSTEMOWEGO LEMATY UJĘCIA SYSTEMOWEGO OBSERWATOR WEWNĘTRZNY I ZEWNĘTRZNY RÓWNOWAGA MIKRO-MAKRO SYSTEMU ZAGADNIENIE OPTYMALIZACJI PODSUMOWANIE ZARZĄDZANIE JAKO TRANSFERY WIEDZY ZASÓB WIEDZY JAKO ONTOLOGIA ABSTRAKCYJNA WIEDZA UKRYTA ZARZĄDZANIE JAKO PROCES WYMIANY INFORMACJI SZTUCZNA INTELIGENCJA PODEJMOWANIE RACJONALNEJ DECYZJI CZY FILOZOFIA MOŻE ROZWIĄZAĆ PROBLEMY MANAGERA ASPEKTY PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE INTERAKCJE JEDNOSTKI W SYSTEMIE POTRZEBY, CELE, MOTYWACJE NIEPEWNOŚĆ I RYZYKO

5 5.4 STABILNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO ZACHOWANIA SPOŁECZNE PODSUMOWANIE ETYCZNE ASPEKTY ZARZĄDZANIA HUMOWSKI DYLEMAT JAK JEST, A JAK BYĆ POWINNO? IMPERATYW KATEGORYCZNY DZIAŁANIA I ZANIECHANIA ZŁOTA ZASADA POSTĘPOWANIA GRANICA ROZMYCIA ETYCZNEGO PODSUMOWANIE EKONOMICZNE FUNDAMENTY ZARZĄDZANIA ZASADY MINIMUM RÓWNOWAGA EKONOMICZNA UŻYTECZNOŚĆ I WARTOŚĆ KAPITAŁ I JEGO POMIAR KONCEPCJE EKONOMICZNE A ZARZĄDZANIE PODSUMOWANIE II NAUKI O ZARZĄDZANIU A FILOZOFIA NAUKI KWESTIA PRAWDY I WIEDZY PEWNEJ KONCEPCJA PRAWDY W ZARZĄDZANIU KONCEPCJA WIEDZY PEWNEJ PYTANIE NAUKOWE I KRYTERIUM RACJONALNOŚCI PRAWDZIWOŚĆ SĄDU A PROGNOZA STRATEGIA JAKO PYTANIE NAUKOWE PODSUMOWANIE STOSOWALNOŚĆ METODY NAUKOWEJ PROBLEM DEMARKACJI KWESTIA INDUKCJI, DEDUKCJI I ABDUKCJI W ZARZĄDZANIU ANALOGIA I METAFORA POMIAR, MIARA I SKALA ROZMYCIE LOGICZNE PODSUMOWANIE MIĘDZY KONCEPCJĄ A TEORIĄ IDEAŁ BACONA-KARTEZJUSZA CZY ISTNIEJE TEORIA ZARZĄDZANIA? TEORIE NADRZĘDNE I PODRZĘDNE KONCEPCJE TEORIOTWÓRCZE I ROZWÓJ TEORII PRZEJĘCIA TEORII Z INNYCH NAUK PODSUMOWANIE ROZWÓJ NAUK O ZARZĄDZANIU PARADYGMAT JAKO ZDANIE NAUKOWE PARADYGMAT JAKO FILTR ZBIÓR PARADYGMATÓW WZAJEMNIE SPRZĘŻONYCH

6 4.4 PROGRAM BADAWCZY W SENSIE LAKATOSA ROZWÓJ WIEDZY W UJĘCIU PROGRAMÓW BADAWCZYCH PODSUMOWANIE PROGRAM BADAWCZY EXTENDED RBV ZASÓB JAKO ONTOLOGIA O USTALONYCH CECHACH ORGANIZACJA JAKO STRUKTURA ZASOBÓW UŻYTECZNOŚĆ ZASOBÓW I JEJ ZMIANY STAN ZASOBU I JEGO ZMIANA W CZASIE ZARZĄDZANIE JAKO ZMIANA UŻYTECZNOŚCI ZASOBÓW PODSUMOWANIE ZAKOŃCZENIE LITERATURA

7 Od autora Jaka z nauk jest najkonieczniejsza? Oduczyć się rzeczy złych. [Arystoteles] Książka stanowi głos w dyskusji nad rozumieniem zasad konstrukcji wiedzy, naukowego dyskursu oraz problematyki związanej z szeroko pojętym zarządzaniem. Nie jest moją intencją podważać kompetencje czy aspiracje uczonych, uważających inaczej. Konstruktywna krytyka, falsyfikacjonizm, weryfikacjonizm i odpowiednio wykorzystana metoda naukowa stanowią, moim zdaniem, jedyną drogę rozwoju rzetelnej wiedzy, w tym nauk o zarządzaniu. Metaforyczność i duch literackiej twórczości w ekonomii i naukach o zarządzaniu wyrządził już wystarczająco dużo szkody i obniżył reputację tych nauk wśród managerów praktyków do poziomu abstrakcji z przymrużeniem oka. Takiej sobie nieszkodliwej gawędy, nie za bardzo użytecznej, podobnie do współczesnej sztuki abstrakcyjnej. Tak naprawdę, to nikt się specjalnie nie przejmuje tym stanem rzeczy. Teoretycy coś tam sobie piszą o kapitale intelektualnym lub dyfuzji wiedzy, a managerowie liczą pieniądze i realizują kontrakty, zupełnie lekceważąc wynurzenia naukowców. W rezultacie mamy zalew bezużytecznych publikacji, których nikt nie czyta. Winę za to ponoszą nie sami naukowcy, ale zarządzający nauką, którzy pchają badania w obszary odległe od metod, pomiaru i praktycznych potwierdzeń, a szczególnie zastosowań. Prowadząc wykłady dla studentów studiów zaocznych z filozofii zarządzania lub logiki ogólnej i metodologii nauk, napotykam na pytania po co nam taka wiedza? I trzeba coś sensownego na to odpowiedzieć, a nie jest łatwo. Istnieje, bowiem, ogólna teoria i tło społeczne ekonomii oraz zarządzania ale przede wszystkim istnieje praktyka, metody i pomiar. I student pracownik - mający do czynienia z zarządzaniem online pyta sensownie: jak się ta wiedza ma do rzeczywistości? Czy opowiadając, jak zarobić milion dolarów, wiem jak to naprawdę zrobić? Przecież można go zarobić na tyle sposobów, że sztuką jest tego nie uczynić, poważnie o tym myśląc. Ale mało kto daje dokładne wskazówki którą drogę wybrać. Bajki o kapitale ludzkim i dziwy o strukturach organizacyjnych w których wiedza sama z siebie przestawia góry to są farmazony, odległe od rzeczywistości managementu, jak Ziemia od Słońca. Ale niektórym uczonym wydaje się, że głosząc temporalne, modne i szybko zmienne poglądy, niosą posłannictwo dziejowe, które manager przejmie z dobrodziejstwem inwentarza i jeszcze za to zapłaci. Nic z tego, praktyka wyprzedza w tej kwestii teorię o dekadę, a nauka gwałtow- 7

8 nie szuka wyjaśnień coraz dziwniejszych zjawisk, praktyk i kryzysów fundowanych nam przez rzeczywistość biznesową. Braki technik pomiarowych uniemożliwiają zbliżenie do prawdy i w rezultacie prognozowanie ekonomiczne stanowi piętę achillesową teorii zarządzania, a co najgorsze, wystarczająco się skompromitowało na rynku w obliczu kryzysu. Oto celna wypowiedź A. McIntire a z Dziedzictwa cnoty, Jest rzeczą oczywistą, że jeżeli nauki społeczne nie formułują swych wyników w postaci generalizacji o charakterze prawdopodobnym, to powody do zatrudniania przedstawicieli nauk społecznych jako ekspertów - doradców rządowych lub prywatnych korporacji stają się bardzo niejasne, a samo pojęcie fachowca-managera staje się zagrożone. Głównym zadaniem przedstawicieli nauk społecznych jako ekspertów-doradców czy managerów jest bowiem przewidywanie alternatywnych sposobów działania, a jeśli ich przewidywania nie opierają się na znajomości generalizacji prawdopodobnych, status przedstawicieli nauk społecznych zaczyna być niepewny. Okazuje się jednak, że tak właśnie być powinno, osiągnięcia bowiem przedstawicieli nauk społecznych w przewidywaniu przyszłych wydarzeń społecznych są w istocie bardzo znikome, jeżeli w ogóle kiedykolwiek miały miejsce. I na tym tle powstała niniejsza książka, w której jako czynny praktyk zarządzania, który przeszedł na pozycje teorii, chciałbym wrócić do fundamentów wiedzy, czyli do miejsca, w którym zaczyna się dyskurs o prawdzie w duchu ideału Bacona-Kartezjusza. Taki dyskurs, który powinien zdefiniować pojęcie prawdy akceptowalnej, obiektywizmu sądu, racjonalności wyboru i rzetelności wiedzy. Chciałbym zaproponować strukturę nauk o zarządzaniu umożliwiającą budowanie porządku epistemologicznego jako celu trudnego, do którego należy dążyć ale nie koniecznie go osiągnąć. Swoje przemyślenia oparłem na filozofii nauki końca XX wieku, a przede wszystkim na pracach Johna Watkinsa, Rudolfa Carnapa, Karla Poppera, Thomasa Kuhna, Imre Lakatosa, T. Kotarbińskiego. Książka nigdy by nie powstała, gdyby nie było potężnego wsparcia ze strony Internetu. To jest moja biblioteka, zbiór doskonałych artykułów i książek dostępnych online. Jestem gorącym przeciwnikiem blokady informacyjnej i wielkim zwolennikiem udostępnianie publikacji w chmurze. Nauka i kultura są dobrem ponadnarodowym. Bez możliwości ściągnięcia z Internetu wielu artykułów, a nawet całych książek, nie byłbym w stanie napisać swojej w rozsądnym czasie i bez zewnętrznego finansowania. Dlatego w tym miejscu dziękuję chmurze informacyjnej oraz wizjonerom rewolucji informacyjnej. Szczególne uznanie należy się serwisom internetowym: Google, którego moc wyszukiwania oszczędziła mi co najmniej kilku lat poszukiwań tekstów 8

9 źródłowych, Wikipedia której społeczność wnosi do wiedzy globalnej niezwykły wkład mobilizujący, zmuszający autorów publikacji do coraz większego wysiłku, a jednocześnie ośmiesza ignorancję tych, którzy nie korzystają z tej skarbnicy wiedzy lub próbują ją postponować, Stanford Encyklopedia od Philosophy, gdzie znalazłem syntezę wiedzy filozoficznej na najwyższym, światowym poziomie oraz Wikiquote - serwisu, skąd zaczerpnąłem większość cytatów zamieszczonych w tej książce. Serwisom tym składam serdeczne podziękowania za udostępnianą bezinteresownie wiedzę i deklaruję w zamian przekazanie mojej książki do chmury. Na końcu chciałbym bardzo serdecznie podziękować wybitnym, polskim profesorom nauk o zarządzaniu, którzy analizując bezinteresownie tekst, podzielili się cennymi uwagami krytycznymi, które wzbogaciły treść książki oraz wyprostowały niektóre poglądy w niej prezentowane. Wymienię w kolejności alfabetycznej: Prof. Rafał Krupski, Prof. Czesław Mesjasz, Prof. Cezary Suszyński. Tadeusz Gospodarek 9

10 Wstęp Ze wszystkich rzeczy, których wymaga się od książki, najważniejszą jest, żeby nadawała się do czytania. [A. Trollope] Chciałbym spełnić wymogi przedstawione w powyższym cytacie ale ani temat ani problematyka nie zachęcają do lektury. W dodatku myśl filozoficzna nie jest do ogarnięcia na zasadzie czytania powieści lub wszechogarniającego nas hipertekstu. Wymaga czasu i chwili refleksji, a zwłaszcza dyskusji. Ale na wytrwałych czeka nagroda zrozumienie struktury wiedzy. i. Organizacja tekstu Wartość obrazu zależy od piękności otrzymanej iskry. [A. Breton] Jak niniejsza książka została zorganizowana? Zakładam, że filozofia nauki i jej metody stanowią nadrzędną kwestię nad analizowanym zagadnieniem zarządzania. Przyjąłem, że dowolna teoria lub zasób wiedzy stanowi ontologią abstrakcyjną, podobnie, jak zbiór liczb naturalnych, czy gramatyka języka angielskiego. Tym samym, możliwy jest do określenia zakres cech ontycznych oraz desygnatów jej istnienia 1,2. Dla tak zdefiniowanej ontologii możliwe jest ustalenie pewnego zakresu epistemologii, rozważanej z punktu widzenia racjonalnego obserwatora epistemologa, np. sceptyka - probabilisty 3, wystarczającej do zadowalającego opisu posiadającego cechę spójności. Czasami dla danego problemu możliwe jest ustalenie racjonalnej metodologii, obejmującej najlepsze praktyki lub rozwiązania w obrębie danej wiedzy. Wówczas odpowiedni komentarz jest dodawany. Oddzielną kwestię filozofii nauki stanowią zagadnienia aksjologii, zwłaszcza kryteria racjonalności lub wyboru. Tu omawiam podstawowe metody wspierające podejmowanie decyzji oraz metodologię pomiaru. Ważnym aspektem, poruszanym w książce, jest rozwój struktur paradygmatycznych 1 Gospodarek T., Strategia jako struktura naukowa zarządzania, [w] R. Krupski Zarządzanie strategiczne. Strategie organizacji, Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, Ser. Zarządzanie, Wałbrzych, 2010, str Hofweber, T., "Logic and Ontology", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2011 Edition), E. N. Zalta (ed.), 3 Watkins J., Science and Scepticism, London: Hutchinson, 1985.; ( Nauka a sceptycyzm, Warszawa: PWN, 1989). 10

11 w obszarze zarządzania 4. W pracy stosowane jest ujęcie programów badawczych z kryterium racjonalności demarkacji selekcjonującej L. Laudana 5. To pozwala na przedstawienie racjonalnej i pragmatycznej koncepcji rozwoju nauki. Książka składa się z dwóch części pierwszej, poświęconej złożoności zarządzania oraz wynikającym z tego konsekwencjom filozoficznym i części drugiej, poświęconej spojrzeniu na teorię zarządzania oraz strukturę nauk o zarządzaniu z pozycji epistemologa, mającego pełną świadomość interdyscyplinarności zagadnień składających się na wiedzę o systemach generujących wartość oraz zarządzaniu. Obie części są ze sobą sprzężone uzupełniając. Książkę należy czytać, rozpoczynając od wstępu, gdzie przedstawiłem założenia oraz pojęcia konieczne dla ustalenia spójnej koncepcji epistemologicznej. Po tej lekturze można udać się do dowolnego rozdziału i przechodzić do kolejnych, interesujących czytelnika, opuszczając te, mało interesujące. W ten sposób można osiągnąć własne rozumienie tematu ujętego w ramy koncepcji od ontologii poprzez epistemologię do metodologii i praktyki. ii. Wprowadzenie do filozofii w zarządzaniu Filozofia powinna myśli nieprzejrzyste i rozmyte, uczynić jasnymi i wyznaczyć im ostre granice. [L. Wittgenstein] Na wstępie konieczne jest przedstawienie głównych pojęć rozprawy. Będą to: filozofia nauki, logika odkrycia naukowego, ontologia, epistemologia, metodologia, prawda, teoria, paradygmat, program badawczy oraz zarządzanie i system generujący wartość. Należy zastanowić się również nad akceptowalną, z pozycji filozofii nauki, definicją zarządzania. Co oznacza termin zarządzanie? Jest to: proces społeczno ekonomiczny, sterowane przemiany stanu systemu społeczno ekonomicznego 4 Gospodarek T., Modelowanie w naukach o zarządzaniu oparte na metodzie programów badawczych i formalizmie reprezentatywnym, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Laudan L., "The Demise of the Demarcation Problem", [in] Cohen, R.S.; Laudan, L., Physics, Philosophy and Psychoanalysis: Essays in Honor of Adolf Grünbaum, Boston Studies in the Philosophy of Science, 76, (1983), , ( Zgon problemu demarkacji [w] Z. Muszyński (red.), Z badań nad prawdą, nauką i poznaniem, Realizm Racjonalność Relatywizm, t. 31, UMCS Lublin, 1998 s ) 11

12 oddziaływanie człowieka na system społeczno-ekonomiczny, sterowanie reprezentatywne systemem społeczno ekonomicznym, zmiana w czasie relacji w obrębie systemu społeczno ekonomicznego, ustalanie celów do osiągnięcia i wymuszanie ich osiągania. Czy wyczerpano wszystkie, możliwe aspekty definicji? Z pewnością nie. O samej technice zarządzania można stwierdzić, że jest to założony a priori ciąg podejmowanych decyzji lub sztuka tworzenia relacji społecznych oraz więzi ekonomicznych lub świadoma reorganizacja zbioru zasobów w celu zmiany ich użyteczności, itp. W dalszej kolejności pojawiają się zapytania, jak zdefiniować system społeczno-ekonomiczny, jak zdefiniować oddziaływania ekonomiczne lub społeczne w obrębie systemu zarządzanego oraz co to jest stan chwilowy systemu? W końcu kwestia zasadnicza - jak przewidzieć rozwój w czasie systemu w sposób najbardziej akceptowalny? Inną grupę problemów stanowią wybory opcji, metod, sposobów, dla realizacji w sposób najbardziej skuteczny zarządzania jako procesu. I tu pojawiają się kwestie - co jest prawdą w zarządzaniu? Jakie są najlepsze praktyki zarządzania i czy w ogóle takie istnieją? Co to jest racjonalna decyzja? Podobnych pytań można postawić znacznie więcej. Niestety, nie ma na nie ani jednoznacznych i powszechnie akceptowalnych odpowiedzi ani standaryzowanych metod oceny, który wybór jest najlepszy z możliwych. Dlaczego? Bo nauki społeczne, powiązane z zarządzaniem, są nie tylko nieuporządkowane epistemologicznie ale również nie określono w ich obrębie sztywnych zasad stosowalności logiki odkrycia naukowego, nie podjęto skutecznej próby ich wpasowania w ogólną strukturę nauki, a powszechnie akceptowane zaniechania związku bazowego zarządzania z filozofią nauki, skutkują chaosem w obszarze metodologicznym. Więcej, powiązanie zarządzania ze świadomym działaniem człowieka i jego psychologią, wprowadza do formalnych modeli ilościowych zamęt poprzez nieobliczalność zachowań ludzkich, stany psychofizyczne podejmujących decyzje i ogólnie słabą przewidywalność zjawisk społecznych. Co zatem może i powinno stanowić podstawę ogólnej definicji teorii zarządzania? G. Stigler 6 stwierdził, że: teorie ekonomiczne powinny być weryfikowalne przez trzy kryteria: związek z realnością, ogólność i łatwość w stosowaniu. Tu jednak, pojawia się kolejny problem: czy z punktu widzenia obserwatora zewnętrznego i wewnętrznego otrzymamy takie same wnioski? A dodatkowo, czy ujęcie mikro i makro problemu prowa- 6 Stigler G., The development of utility theory, Rozdział 5 [in] Essays in the History of Economics. Chicago: University of Chicago Press

13 dzi do podobnych wyników? W zależności od przyjętej koncepcji zarządzania oraz rodzaju procesu zarządzanego, możemy otrzymać różne wyniki, pasujące do stiglerowskiego kryterium. Stąd dyskusja nad spójnością sądów opartych na wspomnianym kryterium nabiera sensu w odniesieniu do systemów społeczno ekonomicznych. Ów pragmatyczny relatywizm nie jest doskonałym narzędziem ale trudno mu odmówić sensowności. Czy, zatem, istnieje jeden, najlepszy sposób zarządzania organizacjami? Ta kwestia obalana przez P. Druckera 7, choć racjonalnie uzasadniana na gruncie heurystycznym, wymaga wspomagania bardziej fundamentalistycznego. Filozofia nauki powinna uzupełnić to, niewątpliwie użyteczne kryterium, co najmniej o racjonalność stiglerowskiej demarkacji, wykorzystując dodatkowe kryterium. Definiując zarządzanie konieczne jest szersze spojrzenie, wywodzące się z różnych postaw epistemologicznych 8,9. Sugeruje to, że warto zacząć dyskurs od przedstawienia wybranych własności makroskopowych zarządzania, które są czytelne dla każdego, niezależnie od reprezentowanej dziedziny wiedzy lub postawy epistemologicznej, a następnie znaleźć uogólnienia, definiujące opisujące jak najszerszy zakres opisanej charakterystyki. W ten sposób zbliżymy się do szeroko akceptowalnej definicji zagadnienia nie wykluczając możliwości jej uaktualnień. Można stwierdzić, że zarządzanie zawsze: dotyczy przyszłych zdarzeń (od najbliższych na poziomie operacyjnym bieżących decyzji biznesowych do odległych strategicznych wizji i misji organizacji), dokonuje się w relacji do zasobów organizacji, co wiąże się ze zmianą ich ilości, konfiguracji (np. topologii i struktury) lub cech ontycznych, np. przydatności, jakości, funkcjonalności, podlega ocenie w kategoriach aksjologicznych (dobre, złe, sprawiedliwe, itp.) zarówno przez obserwatorów zewnętrznych, jak i wewnętrznych, co wiąże się z koniecznością budowy miary, skali oraz wzorców, dąży do optymalizacji stanu podmiotu zarządzanego, jego zachowań i oddziaływań zgodnie z określonymi zasadami minimum lub minimax, bazuje na podejmowaniu decyzji w niepewności, wynikających z faktu, że skutki tych decyzji dotyczą okresów przyszłych oraz kontekstu zmienności otoczenia, 7 Drucker P. F., Management Challenges for the 21st Century, New York: HarperBusiness, 1999.; (Classic Drucker myśli przewodnie Druckera; Warszawa: MT Business, 2002). 8 Krzyżanowski L., O podstawach kierowania organizacjami inaczej: paradygmaty, metafory, modele, filozofia, metodologia, dylematy i trendy, Warszawa: PWN, Sułkowski Ł., "Epistemologia w naukach o zarządzaniu", Warszawa: PWE,

14 wymaga wymiany informacji lub jej przetworzenia, co wiąże się z rozumieniem przekazu i możliwością uruchomienia procesów wykonania decyzji, związane jest z udziałem człowieka lub jego reprezentanta oraz zachowaniami behawioralnymi podmiotu, nieliniowością procesów, inteligentną autoadaptacją i zmianą stanu psychofizycznego podmiotu, jest ukierunkowane na wewnętrzną strukturę zarządzanego systemu (przedmiotu). Czasami zarządzanie: może zostać oszacowane ilościowo, jako wynik realizacji określonej funkcji celu lub równania stanu zależnego od czasu, można podzielić na etapy lub warstwy logiczne, stosując kartezjańskie ujęcie redukcjonistyczne dla budowy modeli ilościowych, uda się opisać w kategoriach ujęcia systemowego (holistycznego), z punktu widzenia obserwatora zewnętrznego i wewnętrznego, może zostać wykonane przez inteligentne systemy sterujące z pominięciem człowieka i jego decyzji. prowadzi do uzyskania zamierzonych celów strategicznych w skali mikro i makro. Zbudowanie definicji bazującej na powyższych obserwacjach makroskopowych wymaga ustalenia zarówno akceptowalnych ontologii w obrębie zarządzania, jak i sprecyzowania ujęcia epistemologicznego, obejmującego jak najszerszy zakres cech makroskopowych. Następnie należy wybrać funkcję celu rozwoju w czasie systemu zarządzanego, zgodną z najlepszymi praktykami w danej chwili i kontekście. Na tej podstawie można zbliżyć się do ogólnie akceptowalnej definicji, z której daje się wywieść definicje bardziej szczegółowe, opisujące przypadki nie mieszczące się w definicji globalnej. Już na tym etapie dyskusji można zauważyć, że nie ma jednego typu organizacji, nie ma jednego sposobu zarządzania, nie ma jednej funkcji celu, bo zależą one od zmiennego w czasie i przestrzeni kontekstu środowiskowego. Skąd, zatem, wziąć właściwe ujęcie epistemologiczne? Po pierwsze, należy zdać sobie sprawę z głębokiej interdyscyplinarności zarządzania jako zjawiska lub procesu, co wiąże się z koncepcją złożoności 10. Można tu znaleźć elementy ekonomii, nauk przyrodniczych, matematyki, logiki formalnej, psychologii, socjologii, etyki oraz informatyki. A ponieważ 10 Alexander C., New concepts in Complexity Theory, 14

15 zarządzanie odnosi się do zdarzeń czasu przyszłego, najważniejszym elementem metaanaliz jest właściwy model semantyczny, który można zbudować wyłącznie dla odpowiednio określonej ontologii i epistemologii 4, o ile wiedza, jako zasób informacyjny, może zostać uznana za akceptowalną ontologię niematerialną, podobnie jak zbiór liczb rzeczywistych, czy gramatyka języka angielskiego. Jak się okazuje, w metodologii nauk, ontologia w rozumieniu informatyki i filozofii są czymś zupełnie różnym. Po drugie, epistemologia wywodząca się z ujęcia humanistycznego procesu zarządzania, związanego dodatkowo z ujęciem systemowym i poglądami postmodernistów, prowadzi do zupełnie innych, wieloznacznych modeli semantycznych aniżeli epistemologia wywodząca się z postawy fizykalistycznej, bazującej na osiągnięciach neopozytywizmu oraz sztywnych zasadach wnioskowania i struktury nauki określonych przez falsyfikacjonizm K. Poppera 11 i idee paradygmatów T. Kuhna 12. Jeżeli do tego dodamy aspekt probabilistyczny wielu procesów biznesowych oraz uwzględnimy weryfikacjonizm R. Carnapa 13, jako metodę uznania eksperymentu lub wnioskowanie indukcyjne za prawdę akceptowalną, zagadnienie staje się nad wyraz złożone. Ale właśnie takich obiektów badawczych dostarcza nam rzeczywistość. Po trzecie, epistemologia budowana z pozycji obserwatora zewnętrznego oraz wewnętrznego będą się znacząco różnić. A przecież zarządzanie należy rozpatrywać właśnie w układzie tych, dwóch ujęć. Bo czymś innym jest opis organizacji jako oddzielnego bytu wraz z jego relacjami i strukturą, stanowiącego stan mikro, a czymś innym jest oddziaływanie uporządkowanej struktury (stanu mikro) z otoczeniem, prowadzącym do opisu uśrednionego stanu makro, w którym dokładnie opisana struktura wewnętrzna stanów mikro nie jest istotna. Oczywistym jest, że jeżeli wyniki otrzymane z wnioskowania w obu ujęciach byłyby identyczne, wówczas osiągnięta epistemologia zarządzania byłaby doskonałą. Ale na dzień dzisiejszy nie wydaje się to być możliwym, a nawet koniecznym. Po czwarte, problem zarządzania nie może być ograniczony wyłącznie do sterowania procesami w klasycznym ujęciu, ale dotyczy również zagad- 11 Popper K. R., Logic of Scientific Discovery, London-New York: Routledge, Taylor & Francis, 2002.; ( Logika odkrycia naukowego, Warszawa: Fundacja Aletheia, 2002). 12 Kuhn T. S., The Structure of Scientific Revolutions, 2nd ed. Chicago-London, The University Of Chicago Press, 1970.; ( Struktura rewolucji naukowych, Warszawa: Aletheia 2001). 13 Carnap R., An Introduction to the Philosophy of Science, M. Gardner [Ed]. New York: Dover Publications Inc., 1995.; ( Wprowadzenie do filozofii nauki, Warszawa: Aletheia 2006). 15

16 nień podejmowania decyzji w warunkach niepewności, budowy modeli czasu przyszłego oraz struktury podmiotu zarządzania, a więc budowy i funkcjonowania organizacji. Tym samym granice naukowości opisu organizacji i racjonalności wnioskowania nie są ostre i co więcej nie da się ich ustalić bez wprowadzenia istotnych ograniczeń i uproszczeń. Dodając kwestie behawioralne oraz zachowania inteligentne systemów generujących wartość w otoczeniu, staje się koniecznym określenie granic nauk mierzalnych, częściowo kwantyfikowalnych i niekwantyfikowalnych, dla których rozwój metodologiczny będzie mieć charakter eklektyczny, a demarkacja przybierze charakter rozmyty, bardziej w kierunku filtracji problemów nadających się do objęcia przez dany paradygmat, niż uznania naukowości sądu. Po piąte, wyeliminowanie rozważań na temat zasobów ludzkich oraz szczególnej roli i podmiotowości człowieka w procesach zarządzania prowadzi do bardziej jednoznacznych interpretacji zdarzeń biznesowych przynajmniej na poziomie zerowego przybliżenia modelu ilościowego. Każde relacje międzyludzkie na tyle komplikują zagadnienie opisu organizacji i jej oddziaływań z otoczeniem, że żadna metoda ilościowa nie jest wystarczająco dobrym i uniwersalnym przybliżeniem oceny procesów zarządzania. A co dopiero prognoza ilościowa? Nie oznacza to jednak, że czyniąc określone uproszczenia, uzasadniane z poziomu filozofii nauki, nie można uzyskać dobrych oszacowań ilościowych, jak również racjonalnego wsparcia procesów decyzyjnych 14. Wydaje się zasadnym tworzenie dobrych paradygmatów zarządzania z punktu widzenia epistemologa reprezentującego nauki bazowe, a następnie dokonanie próby ich integracji w zbiór synergicznych paradygmatów programu badawczego w sensie I. Lakatosa 15,16.Jest to odpowiednia metoda wywodząca się z filozofii nauki, umożliwiającą wprowadzenie przynajmniej częściowego porządku epistemologicznego w naukach o zarządzaniu. W ten sposób może postępować niezależnie fizyk, psycholog, ekonomista, informatyk, wprowadzając własną wizję zarządzania lub wybranych jego problemów z punktu widzenia struktury danej dyscypliny bazowej, tworząc jednocześnie granicę demarkacji selekcjonującej dla zagadnień, które można objąć 14 Anderson D. R., Sweeney D. J., Williams T. A., Camm J. D., Kipp M., An Introduction to Management Science. Quantitative Approaches to Decision Making, [13 ed.] Mason: South- Western, Cengage Learning, Lakatos I., The Methodology of Scientific Research Programmes. Philosophical Papers, Vol. I, J. Worall, G. Curie (eds.), Cambridge University Press, Cambridge-London-New York-Melbourne Gospodarek T., Modelowanie str

17 wybranymi przez siebie dobrymi paradygmatami 17,18 utworzonymi z inspiracji daną dyscypliną wiedzy. Na styku linii demarkacyjnych będzie można oczekiwać uporządkowanej epistemologicznie, interdyscyplinarnej nauki i rozwoju uniwersalnych metod zarządzania. Racjonalność takiego podejścia jest zgodna z kryterium L. Laudana 5 oraz koncepcją I. Lakatosa 19, które w obecnej fazie rozwoju filozofii nauki wydaje się być najbardziej zasadne. Sporo emocji w definiowaniu zarządzania stanowi problem rozdzielności podmiotu i przedmiotu zarządzania 20,21. Rozmaitość ontologiczna powoduje istnienie sporu co do podmiotowości człowieka w zarządzaniu oraz przyjęcia organizacji jako wyłącznego przedmiotu, rozdzielnego kartezjańsko od podmiotu 22. Któż bowiem powiedział, że przedmiotem zarządzania ma być wyłącznie organizacja? A dlaczego nie proces ekonomiczny lub społeczny? A w ogóle, zasadniczą kwestią metodologiczną staje się ustalenie poziomu kanonicznego procesu lub struktury zarządzanej, które można traktować rozłącznie w sensie kartezjańskiego podziału. Rozwój informatyki i wspomagania zarządzania przez systemy komputerowe narzuca określone, usztywnione struktury modeli systemów zarządzanych oraz funkcji celu, odpowiadające strukturze warstw logicznych 23,24. W tym miejscu dochodzi do ograniczenia podziałów kartezjańskich opisu zarządzania do poziomu logicznie strukturalizowanych podsystemów, dla których możliwe jest zbudowanie czytelnych informatycznie reprezentacji numerycznych. Ujęcie systemowe 25,26 wyznacza tym samym granicę metodologiczną, która może nie 17 Gospodarek T., Paradygmat reprezentatywny w naukach o zarządzaniu, [w] R. Krupski [red.] Zarządzanie strategiczne podstawowe problemy, Wałbrzych: Prace Naukowe Wałbrzyskiej Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości, 2008, str Gospodarek T., Representative Management as a Rational Research Program In Kuhn- Lakatos-Laudan Sense, Int. J of Economics and Business Research, vol. 1 No. 4, 2009, Lakatos I., "Criticism and the Growth of Knowledge", Cambridge: Cambridge University Press, Sułkowski Ł., str Krzyżanowski L., Podstawy nauk o organizacji i zarządzaniu, II wyd. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, Berger P. L, Luckmann T., The Social Construction of Reality: A Treatise its the Sociology of Knowledge, Garden City, New York: Anchor Books, 1966.; ( Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, Warszawa: PIW 1983). 23 Gospodarek T., Modelowanie str Gospodarek T., Logical Layers of Entrepreneurship, Proceedings of the The 9th International Entrepreneurship Forum (9th IEF), September 2009, Istanbul. 25 Bertalanffy L. von, General System Theory. Foundations, Development, Applications. New York: Braziller, 1968.; ( Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Warszawa: PWN 1984). 17

Taksonomia aksjologiczna wartości

Taksonomia aksjologiczna wartości Epistemologiczne aspekty ujęcia systemowego teorii wartości Tadeusz Gospodarek Poznań 15-18.09.2015 Taksonomia aksjologiczna wartości Wartość określa się między innymi jako: to, co być powinno; to, co

Bardziej szczegółowo

Złożoność w naukach ekonomicznych i w zarządzaniu

Złożoność w naukach ekonomicznych i w zarządzaniu Złożoność w naukach ekonomicznych i w zarządzaniu Ku ujęciom interdyscyplinarnym teorii ekonomii i zarządzania Prof. Tadeusz Gospodarek 2014 Złożoność nie jest równoważna trudności. (Zagadnienie trudne

Bardziej szczegółowo

INTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998)

INTUICJE. Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998) PARADYGMAT INTUICJE Zespół norm, wzorców, reguł postępowania, które zna każdy naukowiec zajmujący się daną nauką (Bobrowski 1998) PIERWSZE UŻYCIA językoznawstwo: Zespół form deklinacyjnych lub koniugacyjnych

Bardziej szczegółowo

Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych

Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych 2011-10-01 Plan wykładu 1 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych 2 Podział dyscyplin filozoficznych Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych:

Bardziej szczegółowo

Modelowanie jako sposób opisu rzeczywistości. Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka

Modelowanie jako sposób opisu rzeczywistości. Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka Modelowanie jako sposób opisu rzeczywistości Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechnika Łódzka 2015 Wprowadzenie: Modelowanie i symulacja PROBLEM: Podstawowy problem z opisem otaczającej

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. D. Wade Hands. Economic methodology is dead long live economic methodology: thirteen theses on the new economic methodology

Wprowadzenie. D. Wade Hands. Economic methodology is dead long live economic methodology: thirteen theses on the new economic methodology Economic methodology is dead long live economic methodology: thirteen theses on the new economic methodology D. Wade Hands Dominik Komar Wprowadzenie Sukces intensyfikacja badań na polu metodologicznym

Bardziej szczegółowo

Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI

Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI Filozofia INFORMATYKA Metodologia Wykład 1. Wprowadzenie. Filozofia, metodologia, informatyka Czym jest FILOZOFIA? (objaśnienie ogólne) Filozofią nazywa się

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla programu kształcenia (kierunkowe efekty kształcenia) WIEDZA. rozumie cywilizacyjne znaczenie matematyki i jej zastosowań

Opis efektów kształcenia dla programu kształcenia (kierunkowe efekty kształcenia) WIEDZA. rozumie cywilizacyjne znaczenie matematyki i jej zastosowań TABELA ODNIESIEŃ EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OKREŚLONYCH DLA PROGRAMU KSZTAŁCENIA DO EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OKREŚLONYCH DLA OBSZARU KSZTAŁCENIA I PROFILU STUDIÓW PROGRAM KSZTAŁCENIA: POZIOM KSZTAŁCENIA: PROFIL KSZTAŁCENIA:

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Germanistyka, Wykład I - Wprowadzenie.

Filozofia, Germanistyka, Wykład I - Wprowadzenie. 2010-10-01 Plan wykładu 1 Czym jest filozofia Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii 2 Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady 3 Metafizyka Ontologia Epistemologia

Bardziej szczegółowo

Nazwa metodologia nauki etymologicznie i dosłownie znaczy tyle, co nauka o metodach badań.

Nazwa metodologia nauki etymologicznie i dosłownie znaczy tyle, co nauka o metodach badań. Nazwa metodologia nauki etymologicznie i dosłownie znaczy tyle, co nauka o metodach badań. Metoda dedukcji i indukcji w naukach społecznych: Metoda dedukcji: 1. Hipoteza 2. Obserwacja 3. Przyjęcie lub

Bardziej szczegółowo

Doskonalenie. Zdzisł aw Gomółk a. funkcjonowania. organizacji. Difin

Doskonalenie. Zdzisł aw Gomółk a. funkcjonowania. organizacji. Difin Zdzisł aw Gomółk a Doskonalenie funkcjonowania organizacji Difin Recenzent Prof. dr hab. Zbigniew Banaszak Prof. dr hab. Maciej Wiatr w UE i jej efekty. Copyright Difin SA Warszawa 2009. Wszelkie prawa

Bardziej szczegółowo

Wykład 4. Decyzje menedżerskie

Wykład 4. Decyzje menedżerskie Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 4 Decyzje menedżerskie Plan wykładu Wprowadzenie Wprowadzenie Pojęcie decyzji Decyzja to świadoma reakcja na sytuacje powstające w trakcie funkcjonowania

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA WYDZIAŁ INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA Kierunek studiów: INFORMATYKA Stopień studiów: STUDIA I STOPNIA Obszar Wiedzy/Kształcenia: OBSZAR NAUK TECHNICZNYCH Obszar nauki: DZIEDZINA NAUK TECHNICZNYCH Dyscyplina

Bardziej szczegółowo

Komputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML. Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl

Komputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML. Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl Komputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl Plan prezentacji Wprowadzenie UML Diagram przypadków użycia Diagram klas Podsumowanie Wprowadzenie Języki

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki

Efekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Załącznik nr 2 do Uchwały Nr XXIII 24.5/15 z dnia 25 marca 2015 r. Efekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Umiejscowienie

Bardziej szczegółowo

MAX WEBER zainteresowania: socjologia, ekonomia polityczna, prawo, teoria polityki, historia gospodarcza, religioznawstwo, metodologia nauk

MAX WEBER zainteresowania: socjologia, ekonomia polityczna, prawo, teoria polityki, historia gospodarcza, religioznawstwo, metodologia nauk OBIEKTYWIZM W NAUCE MAX WEBER 1864 1920 zainteresowania: socjologia, ekonomia polityczna, prawo, teoria polityki, historia gospodarcza, religioznawstwo, metodologia nauk społecznych uosobienie socjologii

Bardziej szczegółowo

ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA. pod redakcją Piotra Korzeniowskiego

ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA. pod redakcją Piotra Korzeniowskiego POLSKA AKADEMIA NAUK ODDZIAŁ W ŁODZI KOMISJA OCHRONY ŚRODOWISKA ZAGADNIENIA SYSTEMOWE PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Zagadnienie systemowe prawa ochrony środowiska, którym została poświęcona książka, ma wielkie

Bardziej szczegółowo

Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI

Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI Elementy filozofii i metodologii INFORMATYKI Filozofia INFORMATYKA Metodologia Czym jest FILOZOFIA? (objaśnienie ogólne) Filozofią nazywa się Ogół rozmyślań, nie zawsze naukowych, nad naturą człowieka,

Bardziej szczegółowo

FIZYKA A NAUKI SPOŁECZNE KILKA PROBLEMÓW DO WYJAŚNIENIA

FIZYKA A NAUKI SPOŁECZNE KILKA PROBLEMÓW DO WYJAŚNIENIA Prof. UEK dr hab. Czesław Mesjasz Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie mesjaszc@ae.krakow.pl FIZYKA A NAUKI SPOŁECZNE KILKA PROBLEMÓW DO WYJAŚNIENIA Interdyscyplinarne Seminarium: Matematyka i fizyka w socjologii

Bardziej szczegółowo

INFORMATYKA a FILOZOFIA

INFORMATYKA a FILOZOFIA INFORMATYKA a FILOZOFIA (Pytania i odpowiedzi) Pytanie 1: Czy potrafisz wymienić pięciu filozofów, którzy zajmowali się także matematyką, logiką lub informatyką? Ewentualnie na odwrót: Matematyków, logików

Bardziej szczegółowo

ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE

ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE ZAŁOŻENIA FILOZOFICZNE Koło Wiedeńskie Karl Popper Thomas Kuhn FILOZOFIA A NAUKA ZAŁOŻENIA W TEORIACH NAUKOWYCH ZAŁOŻENIA ONTOLOGICZNE Jaki jest charakter rzeczywistości językowej? ZAŁOŻENIA EPISTEMOLOGICZNE

Bardziej szczegółowo

Ontologie, czyli o inteligentnych danych

Ontologie, czyli o inteligentnych danych 1 Ontologie, czyli o inteligentnych danych Bożena Deka Andrzej Tolarczyk PLAN 2 1. Korzenie filozoficzne 2. Ontologia w informatyce Ontologie a bazy danych Sieć Semantyczna Inteligentne dane 3. Zastosowania

Bardziej szczegółowo

O REDUKCJI U-INFORMACJI

O REDUKCJI U-INFORMACJI O REDUKCJI U-INFORMACJI DO DANYCH Cztery punkty odniesienia (dla pojęcia informacji) ŚWIAT ontologia fizyka UMYSŁ psychologia epistemologia JĘZYK lingwistyka nauki o komunikacji KOMPUTER informatyka elektronika

Bardziej szczegółowo

Podsumowanie wyników ankiety

Podsumowanie wyników ankiety SPRAWOZDANIE Kierunkowego Zespołu ds. Programów Kształcenia dla kierunku Informatyka dotyczące ankiet samooceny osiągnięcia przez absolwentów kierunkowych efektów kształcenia po ukończeniu studiów w roku

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: teologia, jednolite magisterskie Specjalność: teologia nauczycielska i ogólna Sylabus modułu: Filozofia logika i epistemologia (11-TS-12-FLEa)

Bardziej szczegółowo

JAKIEGO RODZAJU NAUKĄ JEST

JAKIEGO RODZAJU NAUKĄ JEST JAKIEGO RODZAJU NAUKĄ JEST INFORMATYKA? Computer Science czy Informatyka? Computer Science czy Informatyka? RACZEJ COMPUTER SCIENCE bo: dziedzina ta zaistniała na dobre wraz z wynalezieniem komputerów

Bardziej szczegółowo

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ Wykład 7. O badaniach nad sztuczną inteligencją Co nazywamy SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ? szczególny rodzaj programów komputerowych, a niekiedy maszyn. SI szczególną własność

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08 Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.

Bardziej szczegółowo

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 30 zaliczenie z oceną

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia. ćwiczenia 30 zaliczenie z oceną Wydział: Psychologia Nazwa kierunku kształcenia: Psychologia Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: prof. dr hab. Ryszard Stachowski Poziom studiów (I lub II stopnia): Jednolite magisterskie Tryb studiów:

Bardziej szczegółowo

Zakładane efekty kształcenia dla kierunku Wydział Telekomunikacji, Informatyki i Elektrotechniki

Zakładane efekty kształcenia dla kierunku Wydział Telekomunikacji, Informatyki i Elektrotechniki Jednostka prowadząca kierunek studiów Nazwa kierunku studiów Specjalności Obszar kształcenia Profil kształcenia Poziom kształcenia Forma kształcenia Tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta Dziedziny

Bardziej szczegółowo

Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych. Teza cele konstrukcja realizacja

Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych. Teza cele konstrukcja realizacja Dr Grzegorz Baran, Instytut Spraw Publicznych UJ Społecznie odpowiedzialne zarządzanie w organizacjach publicznych Teza cele konstrukcja realizacja Teza Zakorzenienie modelu działania organizacji publicznej

Bardziej szczegółowo

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10

Symbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10 Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do

Bardziej szczegółowo

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Zaoczne Studia Doktoranckie z Ekonomii Warszawa, 23 października 2016 Metodologia i metoda naukowa 1 Metodologia Metodologia nauka o metodach nauki

Bardziej szczegółowo

Filozofia I stopień. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku Filozofia dla I stopnia studiów

Filozofia I stopień. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku Filozofia dla I stopnia studiów Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 49/2015 Senatu UKSW z dnia 23 kwietnia 2015 r. Filozofia I stopień Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku Filozofia dla I stopnia

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA WYDZIAŁ INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA Kierunek studiów: INFORMATYKA Stopień studiów: STUDIA II STOPNIA Obszar Wiedzy/Kształcenia: OBSZAR NAUK TECHNICZNYCH Obszar nauki: DZIEDZINA NAUK TECHNICZNYCH Dyscyplina

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem:

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze/obszarach kształcenia wraz z uzasadnieniem: Załącznik nr 1 do uchwały nr 445/06/2012 Senatu UR z dnia 21 czerwca 2012 roku EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW FILOZOFIA poziom kształcenia profil kształcenia tytuł zawodowy absolwenta I stopień

Bardziej szczegółowo

Odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru nauk EFEKTY KSZTAŁCENIA Symbol

Odniesienie do efektów kształcenia dla obszaru nauk EFEKTY KSZTAŁCENIA Symbol KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Wydział Informatyki i Zarządzania Kierunek studiów INFORMATYKA (INF) Stopień studiów - pierwszy Profil studiów - ogólnoakademicki Projekt v1.0 z 18.02.2015 Odniesienie do

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Wydział: Matematyki Kierunek studiów: Matematyka i Statystyka (MiS) Studia w j. polskim Stopień studiów: Pierwszy (1) Profil: Ogólnoakademicki (A) Umiejscowienie kierunku

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Zał. nr 1 do Programu kształcenia KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA WYDZIAŁ INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA Kierunek studiów: INŻYNIERIA SYSTEMÓW Stopień studiów: STUDIA II STOPNIA Obszar Wiedzy/Kształcenia: OBSZAR

Bardziej szczegółowo

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Zaoczne Studia Doktoranckie z Ekonomii Warszawa, 14 grudnia 2014 Metodologia i metoda badawcza Metodologia Zadania metodologii Metodologia nauka

Bardziej szczegółowo

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk

Etyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk Etyka Tożsamość i definicja Ks. dr Artur Aleksiejuk 1. ETYKA A FILOZOFIA PYTANIA PROBLEMOWE: Czy etyka musi być dyscypliną filozoficzną? Czy etyka może być wolna od filozoficznych założeń? Czy i jak dalece

Bardziej szczegółowo

Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe. Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87

Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe. Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87 Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności prawa a derywacyjne argumenty systemowe Studenckie Zeszyty Naukowe 9/13, 84-87 2006 Katarzyna Wojewoda-Buraczyńska Koncepcja multicentryczności

Bardziej szczegółowo

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ Jak określa się inteligencję naturalną? Jak określa się inteligencję naturalną? Inteligencja wg psychologów to: Przyrodzona, choć rozwijana w toku dojrzewania i uczenia

Bardziej szczegółowo

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa

Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność biznesu a dokonania przedsiębiorstwa Prof. dr hab. Edward Nowak Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Katedra Rachunku Kosztów, Rachunkowości Zarządczej i Controllingu Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Bartosza Rymkiewicza pt. Społeczna odpowiedzialność

Bardziej szczegółowo

Najprostszy schemat blokowy

Najprostszy schemat blokowy Definicje Modelowanie i symulacja Modelowanie zastosowanie określonej metodologii do stworzenia i weryfikacji modelu dla danego układu rzeczywistego Symulacja zastosowanie symulatora, w którym zaimplementowano

Bardziej szczegółowo

Definicje. Najprostszy schemat blokowy. Schemat dokładniejszy

Definicje. Najprostszy schemat blokowy. Schemat dokładniejszy Definicje owanie i symulacja owanie zastosowanie określonej metodologii do stworzenia i weryfikacji modelu dla danego rzeczywistego Symulacja zastosowanie symulatora, w którym zaimplementowano model, do

Bardziej szczegółowo

Historia ekonomii. Mgr Robert Mróz. Zajęcia wprowadzające

Historia ekonomii. Mgr Robert Mróz. Zajęcia wprowadzające Historia ekonomii Mgr Robert Mróz Zajęcia wprowadzające 04.10.2016 Plan Organizacja zajęć Warunki zaliczenia Co to jest historia ekonomii i po co nam ona? Organizacja zajęć robertmrozecon.wordpress.com

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL PRAKTYCZNY

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL PRAKTYCZNY EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PRAWO JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL PRAKTYCZNY Tabela odniesienia kierunkowych efektów kształcenia do charakterystyk drugiego stopnia Polskiej Ramy Kwalifikacji

Bardziej szczegółowo

Model referencyjny doboru narzędzi Open Source dla zarządzania wymaganiami

Model referencyjny doboru narzędzi Open Source dla zarządzania wymaganiami Politechnika Gdańska Wydział Zarządzania i Ekonomii Katedra Zastosowań Informatyki w Zarządzaniu Zakład Zarządzania Technologiami Informatycznymi Model referencyjny Open Source dla dr hab. inż. Cezary

Bardziej szczegółowo

Modelowanie i obliczenia techniczne. dr inż. Paweł Pełczyński

Modelowanie i obliczenia techniczne. dr inż. Paweł Pełczyński Modelowanie i obliczenia techniczne dr inż. Paweł Pełczyński ppelczynski@swspiz.pl Literatura Z. Fortuna, B. Macukow, J. Wąsowski: Metody numeryczne, WNT Warszawa, 2005. J. Awrejcewicz: Matematyczne modelowanie

Bardziej szczegółowo

ODWZOROWANIE RZECZYWISTOŚCI

ODWZOROWANIE RZECZYWISTOŚCI ODWZOROWANIE RZECZYWISTOŚCI RZECZYWISTOŚĆ RZECZYWISTOŚĆ OBIEKTYWNA Ocena subiektywna OPIS RZECZYWISTOŚCI Odwzorowanie rzeczywistości zależy w dużej mierze od możliwości i nastawienia człowieka do otoczenia

Bardziej szczegółowo

Proces badawczy schemat i zasady realizacji

Proces badawczy schemat i zasady realizacji Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Wydział Nauk Ekonomicznych UW Warszawa, 28 października 2014 Najważniejsze rodzaje badań Typy badań Podział wg celu badawczego Kryteria przyczynowości

Bardziej szczegółowo

STRESZCZENIE. rozprawy doktorskiej pt. Zmienne jakościowe w procesie wyceny wartości rynkowej nieruchomości. Ujęcie statystyczne.

STRESZCZENIE. rozprawy doktorskiej pt. Zmienne jakościowe w procesie wyceny wartości rynkowej nieruchomości. Ujęcie statystyczne. STRESZCZENIE rozprawy doktorskiej pt. Zmienne jakościowe w procesie wyceny wartości rynkowej nieruchomości. Ujęcie statystyczne. Zasadniczym czynnikiem stanowiącym motywację dla podjętych w pracy rozważań

Bardziej szczegółowo

OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OCENA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Podstawowe informacje Kierunek studiów / Poziom kształcenia logistyka/studia pierwszego stopnia Profil kształcenia / Forma studiów praktyczny/ss i SN Obszar kształcenia

Bardziej szczegółowo

Podstawy metodologiczne symulacji

Podstawy metodologiczne symulacji Sławomir Kulesza kulesza@matman.uwm.edu.pl Symulacje komputerowe (05) Podstawy metodologiczne symulacji Wykład dla studentów Informatyki Ostatnia zmiana: 26 marca 2015 (ver. 4.1) Spirala symulacji optymistycznie

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Odnowa Biologiczna

KARTA KURSU. Odnowa Biologiczna KARTA KURSU Odnowa Biologiczna Nazwa Nazwa w j. ang. Metodologia nauk przyrodniczych Methodology of the natural science Kod Punktacja ECTS* 2.0 Koordynator Dr hab. Alicja Walosik Zespół dydaktyczny Dr

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Nauk Społecznych. Efekty kształcenia Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Załącznik nr 74 do uchwały nr Senatu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach z dnia 29 maja 2012 r. Efekty kształcenia dla: nazwa kierunku poziom kształcenia profil kształcenia

Bardziej szczegółowo

prawda symbol WIEDZA DANE komunikat fałsz liczba INFORMACJA kod (pojęcie interdyscyplinarne) znak wiadomość ENTROPIA forma przekaz

prawda symbol WIEDZA DANE komunikat fałsz liczba INFORMACJA kod (pojęcie interdyscyplinarne) znak wiadomość ENTROPIA forma przekaz WIEDZA prawda komunikat symbol DANE fałsz kod INFORMACJA (pojęcie interdyscyplinarne) liczba znak forma ENTROPIA przekaz wiadomość Czy żyjemy w erze informacji? Czy żyjemy w erze informacji? RACZEJ TAK:

Bardziej szczegółowo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS NA CYKL KSZTAŁCENIA 2014-2016

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS NA CYKL KSZTAŁCENIA 2014-2016 Załącznik Nr 1 do Uchwały Senatu AWFiS w Gdańsku Nr 16 z dnia 27 kwietnia 2012 roku Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS NA CYKL KSZTAŁCENIA 2014-2016 Jednostka Organizacyjna: Rodzaj

Bardziej szczegółowo

Pojęcia to. porównanie trzech sposobów ujmowania pojęć. Monika Marczak IP, UAM

Pojęcia to. porównanie trzech sposobów ujmowania pojęć. Monika Marczak IP, UAM Pojęcia to. porównanie trzech sposobów ujmowania pojęć Monika Marczak IP, UAM Takiego zwierzęcia nie ma?????????? Jeśli brakuje umysłowej reprezentacji pewnego fragmentu rzeczywistości, fragment ten dla

Bardziej szczegółowo

ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Szanowny Studencie, ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA bardzo prosimy o anonimową ocenę osiągnięcia kierunkowych efektów kształcenia w trakcie Twoich studiów. Twój głos pozwoli

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Załącznik do Uchwały Senatu Politechniki Krakowskiej z dnia 28 czerwca 2017 r. nr 58/d/06/2017 Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie Nazwa wydziału Wydział Inżynierii Środowiska Dziedzina

Bardziej szczegółowo

10/24/2015 CELE ZAJĘĆ PLAN ZAJĘĆ METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH WYKŁAD 1

10/24/2015 CELE ZAJĘĆ PLAN ZAJĘĆ METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH WYKŁAD 1 METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH WYKŁAD 1 dr Agnieszka Kacprzak CELE ZAJĘĆ Jak w poprawnie metodologiczny sposób rozwiązywać problemy pojawiające się w nauce i w biznesie? Jak definiować problemy badawcze? Jakie

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny

Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Załącznik do uchwały Nr XXIII 5.5/13 Senatu UMCS z dnia 27 lutego 2013 r. Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze

Bardziej szczegółowo

Kierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych

Kierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych Kierunek Zarządzanie II stopnia Szczegółowe efekty kształcenia i ich odniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych Objaśnienie oznaczeń: Z efekty kierunkowe dla Zarządzania W wiedza

Bardziej szczegółowo

Badania operacyjne. Michał Kulej. semestr letni, Michał Kulej () Badania operacyjne semestr letni, / 13

Badania operacyjne. Michał Kulej. semestr letni, Michał Kulej () Badania operacyjne semestr letni, / 13 Badania operacyjne Michał Kulej semestr letni, 2012 Michał Kulej () Badania operacyjne semestr letni, 2012 1/ 13 Literatura podstawowa Wykłady na stronie: www.ioz.pwr.wroc.pl/pracownicy/kulej Trzaskalik

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 2a Uchwała UZdsZJKwUG nr 1/2012 (3)

Załącznik nr 2a Uchwała UZdsZJKwUG nr 1/2012 (3) Opis zakładanych efektów kształcenia dla kierunku filozofia, studia pierwszego stopnia, stacjonarne i niestacjonarne (macierz efektów obszarowych i kierunkowych wraz z przypisanymi im przedmiotami) Przedmioty

Bardziej szczegółowo

Badania eksploracyjne Badania opisowe Badania wyjaśniające (przyczynowe)

Badania eksploracyjne Badania opisowe Badania wyjaśniające (przyczynowe) Proces badawczy schemat i zasady realizacji Agata Górny Demografia Wydział Nauk Ekonomicznych UW Warszawa, 4 listopada 2008 Najważniejsze rodzaje badań Typy badań Podział wg celu badawczego Badania eksploracyjne

Bardziej szczegółowo

OPTYMALIZACJA HARMONOGRAMOWANIA MONTAŻU SAMOCHODÓW Z ZASTOSOWANIEM PROGRAMOWANIA W LOGICE Z OGRANICZENIAMI

OPTYMALIZACJA HARMONOGRAMOWANIA MONTAŻU SAMOCHODÓW Z ZASTOSOWANIEM PROGRAMOWANIA W LOGICE Z OGRANICZENIAMI Autoreferat do rozprawy doktorskiej OPTYMALIZACJA HARMONOGRAMOWANIA MONTAŻU SAMOCHODÓW Z ZASTOSOWANIEM PROGRAMOWANIA W LOGICE Z OGRANICZENIAMI Michał Mazur Gliwice 2016 1 2 Montaż samochodów na linii w

Bardziej szczegółowo

Ogólna metodologia nauk SYLABUS A. Informacje ogólne. Semiotyka kognitywna, Konceptualizacja i definiowanie

Ogólna metodologia nauk SYLABUS A. Informacje ogólne. Semiotyka kognitywna, Konceptualizacja i definiowanie Ogólna metodologia nauk SYLABUS A. Informacje ogólne Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod przedmiotu Język przedmiotu Rodzaj przedmiotu

Bardziej szczegółowo

Aproksymacja funkcji a regresja symboliczna

Aproksymacja funkcji a regresja symboliczna Aproksymacja funkcji a regresja symboliczna Problem aproksymacji funkcji polega na tym, że funkcję F(x), znaną lub określoną tablicą wartości, należy zastąpić inną funkcją, f(x), zwaną funkcją aproksymującą

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA

EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA Kierunek Ekonomia Studia I stopnia Efekty kształcenia: Kierunek: Ekonomia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Uczelnia: Uczelnia Łazarskiego w Warszawie Profil: Ogólnoakademicki

Bardziej szczegółowo

Efekty uczenia się na kierunku. Logistyka (studia pierwszego stopnia o profilu praktycznym)

Efekty uczenia się na kierunku. Logistyka (studia pierwszego stopnia o profilu praktycznym) Efekty uczenia się na kierunku Załącznik nr 2 do uchwały nr 412 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 29 maja 2019 r. Logistyka (studia pierwszego stopnia o profilu praktycznym) Tabela 1. Kierunkowe

Bardziej szczegółowo

Opis efektu kształcenia dla programu kształcenia

Opis efektu kształcenia dla programu kształcenia TABELA ODNIESIEŃ EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OKREŚLONYCH DLA PROGRAMU KSZTAŁCENIA DO EFEKTÓW KSZTAŁCENIA OKREŚLONYCH DLA OBSZARU KSZTAŁCENIA I PROFILU STUDIÓW PROGRAM KSZTAŁCENIA: Kierunek Fizyka Techniczna POZIOM

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE REKTORA ZACHODNIOPOMORSKIEJ SZKOŁY BIZNESU W SZCZECINIE 4/2013. 30 kwietnia 2013 r.

ZARZĄDZENIE REKTORA ZACHODNIOPOMORSKIEJ SZKOŁY BIZNESU W SZCZECINIE 4/2013. 30 kwietnia 2013 r. ZARZĄDZENIE REKTORA ZACHODNIOPOMORSKIEJ SZKOŁY BIZNESU W SZCZECINIE 4/2013 30 kwietnia 2013 r. W sprawie: korekty do Regulaminu procedur dyplomowych dla I i II stopnia studiów na Wydziale Ekonomii i Informatyki,

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk

Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk Filozofia, Pedagogika, Wykład I - Miejsce filozofii wśród innych nauk 10 października 2009 Plan wykładu Czym jest filozofia 1 Czym jest filozofia 2 Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady Znaczenie

Bardziej szczegółowo

PROGRAM KSZTAŁCENIA NA STUDIACH III STOPNIA Informatyka (nazwa kierunku)

PROGRAM KSZTAŁCENIA NA STUDIACH III STOPNIA Informatyka (nazwa kierunku) PROGRAM KSZTAŁCENIA NA STUDIACH III STOPNIA Informatyka (nazwa kierunku) 1. OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA: 1) Tabela odniesień kierunkowych efektów kształcenia (EKK) do obszarowych efektów kształcenia

Bardziej szczegółowo

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe)

MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) MATRYCA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA (Przedmioty podstawowe) NAZWA PRZEDMIOTU SYMBOL KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA Mikroekonomia 1 Mikroekonomia 2 Makroekonomia 1 Makroekonomia 2 Matematyka

Bardziej szczegółowo

STUDIA PODYPLOMOWE FILOZOFII I ETYKI

STUDIA PODYPLOMOWE FILOZOFII I ETYKI Załącznik nr 1 do Uchwały nr /2012 Senatu UKSW z dnia 25 września 2012 r. STUDIA PODYPLOMOWE FILOZOFII I ETYKI Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia Nazwa kierunku studiów

Bardziej szczegółowo

Zarządzanie kapitałem ludzkim. Procesy narzędzia aplikacje

Zarządzanie kapitałem ludzkim. Procesy narzędzia aplikacje RECENZJE Zarządzanie kapitałem ludzkim. Procesy narzędzia aplikacje Autor: red. Marta Juchnowicz Wydawnictwo PWE Warszawa 2014 Przedstawiona mi do recenzji książka zatytułowana Zarządzanie kapitałem ludzkim.

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA

EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Klucz punktowania odpowiedzi MAJ 2010 2 Zadanie 1. (0 2) problemów i tez z zakresu ontologii, epistemologii,

Bardziej szczegółowo

Matryca efektów kształcenia dla programu kształcenia na kierunku Socjologia Studia pierwszego stopnia

Matryca efektów kształcenia dla programu kształcenia na kierunku Socjologia Studia pierwszego stopnia Załącznik nr 4 do Uchwały nr 1647 Senatu Uniwersytetu w Białymstoku z dnia 17 grudnia 2014 r. Matryca efektów kształcenia dla programu kształcenia na kierunku Socjologia Studia pierwszego stopnia Efekty

Bardziej szczegółowo

Załącznik 2. Symbol efektu obszarowego. Kierunkowe efekty uczenia się (wiedza, umiejętności, kompetencje) dla całego programu kształcenia

Załącznik 2. Symbol efektu obszarowego. Kierunkowe efekty uczenia się (wiedza, umiejętności, kompetencje) dla całego programu kształcenia Załącznik 2 Opis kierunkowych efektów kształcenia w odniesieniu do efektów w obszarze kształcenia nauk ścisłych profil ogólnoakademicki Kierunek informatyka, II stopień. Oznaczenia efektów obszarowych

Bardziej szczegółowo

Algorytm. Krótka historia algorytmów

Algorytm. Krótka historia algorytmów Algorytm znaczenie cybernetyczne Jest to dokładny przepis wykonania w określonym porządku skończonej liczby operacji, pozwalający na rozwiązanie zbliżonych do siebie klas problemów. znaczenie matematyczne

Bardziej szczegółowo

KRZYSZTOF WÓJTOWICZ Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego

KRZYSZTOF WÓJTOWICZ Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego KRZYSZTOF WÓJTOWICZ Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego wojtow@uw.edu.pl 1 2 1. SFORMUŁOWANIE PROBLEMU Czy są empiryczne aspekty dowodów matematycznych? Jeśli tak to jakie stanowisko filozoficzne

Bardziej szczegółowo

Nowe narzędzia zarządzania jakością

Nowe narzędzia zarządzania jakością Nowe narzędzia zarządzania jakością Agnieszka Michalak 106947 Piotr Michalak 106928 Filip Najdek 106946 Co to jest? Nowe narzędzia jakości - grupa siedmiu nowych narzędzi zarządzania jakością, które mają

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK STUDIÓW INFORMATYCZNE TECHNIKI ZARZĄDZANIA Nazwa kierunku studiów: Informatyczne Techniki Zarządzania Ścieżka kształcenia: IT Project Manager, Administrator Bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

KIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad.

KIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad. KIERUNEK SOCJOLOGIA Pytania na egzamin licencjacki Studia stacjonarne i niestacjonarne I stopnia Obowiązują od roku akad. 2015/2016 Egzamin licencjacki jest ostatnim etapem weryfikacji efektów kształcenia.

Bardziej szczegółowo

PODEJMOWANIE DECYZJI W TEORII ZARZĄDZANIA. Elżbieta Jamrozy Marcin Sadowski WSOWL 2011

PODEJMOWANIE DECYZJI W TEORII ZARZĄDZANIA. Elżbieta Jamrozy Marcin Sadowski WSOWL 2011 PODEJMOWANIE DECYZJI W TEORII ZARZĄDZANIA Elżbieta Jamrozy Marcin Sadowski WSOWL 2011 2011-03-20 Podejmowanie decyzji w teorii zarządzania 2 CZYM JEST DECYDOWANIE? 1 2011-03-20 Podejmowanie decyzji w teorii

Bardziej szczegółowo

O ISTOTNYCH OGRANICZENIACH METODY

O ISTOTNYCH OGRANICZENIACH METODY O ISTOTNYCH OGRANICZENIACH METODY ALGORYTMICZNEJ Dwa pojęcia algorytmu (w informatyce) W sensie wąskim Algorytmem nazywa się każdy ogólny schemat procedury możliwej do wykonania przez uniwersalną maszynę

Bardziej szczegółowo

Filozofia, ISE, Wykład V - Filozofia Eleatów.

Filozofia, ISE, Wykład V - Filozofia Eleatów. 2011-10-01 Plan wykładu 1 Filozofia Parmenidesa z Elei Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej filozofii 2 3 Ontologia Parmenidesa Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej filozofii

Bardziej szczegółowo

WIEDZA T1P_W06. K_W01 ma podstawową wiedzę o zarządzaniu jako nauce, jej miejscu w systemie nauk i relacjach do innych nauk;

WIEDZA T1P_W06. K_W01 ma podstawową wiedzę o zarządzaniu jako nauce, jej miejscu w systemie nauk i relacjach do innych nauk; SYMBOL Efekty kształcenia dla kierunku studiów: inżynieria zarządzania; Po ukończeniu studiów pierwszego stopnia na kierunku inżynieria zarządzania, absolwent: Odniesienie do obszarowych efektów kształcenia

Bardziej szczegółowo

WYKAZ KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA KIERUNEK: MATEMATYKA, SPS WIEDZA

WYKAZ KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA KIERUNEK: MATEMATYKA, SPS WIEDZA WYKAZ KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA KIERUNEK: MATEMATYKA, SPS Symbol kierunkowego efektu kształcenia Efekty kształcenia dla programu kształcenia (kierunkowe efekty kształcenia) WIEDZA K1_W01 K1_W02

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NYSIE

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NYSIE PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NYSIE Efekty uczenia się Kierunek Informatyka Studia pierwszego stopnia Profil praktyczny Umiejscowienie kierunku informatyka w obszarze kształcenia: Obszar wiedzy: nauki

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU SOCJOLOGIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU SOCJOLOGIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU SOCJOLOGIA STUDIA DRUGIEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Symbol efektu kierunkowego K_W01 K_W02 K_W03 K_W04 K_W05 K_W06 K_W07 K_W08 K_W09 K_W10 Po ukończeniu studiów absolwent:

Bardziej szczegółowo

Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą

Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą 1 2 Politechnika Częstochowska Piotr Tomski Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą Monografia Częstochowa 2016 3 Recenzenci: Prof. dr hab. inż. Stanisław Nowosielski Prof.

Bardziej szczegółowo

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA

KIERUNKOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA WYDZIAŁ INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA Kierunek studiów: INFORMATYKA Stopień studiów: STUDIA I STOPNIA Obszar Wiedzy/Kształcenia: OBSZAR NAUK TECHNICZNYCH Obszar nauki: DZIEDZINA NAUK TECHNICZNYCH Dyscyplina

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) Ocena dopuszczająca: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności określone

Bardziej szczegółowo

Piotr Kulicki Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Instytut Filozofii Teoretycznej Katedra Podstaw Informatyki

Piotr Kulicki Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Instytut Filozofii Teoretycznej Katedra Podstaw Informatyki Piotr Kulicki Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Instytut Filozofii Teoretycznej Katedra Podstaw Informatyki Modalności w praktyce informatycznej Lublin, 17 listopada 2009 Interesująca opinia

Bardziej szczegółowo

WIEDZA. Ma podstawową wiedzę niezbędną do rozumienia ekonomicznych i innych pozatechnicznych uwarunkowań działalności inżynierskiej.

WIEDZA. Ma podstawową wiedzę niezbędną do rozumienia ekonomicznych i innych pozatechnicznych uwarunkowań działalności inżynierskiej. Efekty kształcenia dla kierunku: LOGISTYKA Wydział: ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA nazwa kierunku studiów: Logistyka poziom kształcenia: studia I stopnia profil kształcenia: ogólnoakademicki symbol K1A_W01

Bardziej szczegółowo