poprawą kąta skrzywienia w wielu przypadkach. w Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy

Transkrypt

1 CENTRUM TERAPII SKOLIOZ I WAD POSTAWY WYSPA W GDAŃSKU LECZENIE SKOLIOZ IDIOPATYCZNYCH Leczenie skolioz idiopatycznych stanowi duże wyzwanie dla lekarza, fizjoterapeuty oraz innych członków zespołu leczącego. Istnieje wiele terapii leczących skoliozy, które łączy jeden cel: zatrzymać progresję skrzywienia i jeśli to możliwe w jak największym stopniu je skorygować. Jedną z nich jest metoda FED, która opiera się na trójwymiarowej korekcji kręgosłupa z jednoczesnym jego wydłużeniem. FED jest nieinwazyjną metodą powstałą w wyniku długoletnich badań, a jej skuteczność została potwierdzona poprawą kąta skrzywienia w wielu przypadkach. W Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy (CTSiWP) Wyspa w Gdańsku metoda FED jest stosowana od 1,5 roku. CEL PRACY Celem pracy była ocena skuteczności terapii skolioz idiopatycznych w CTSiWP Wyspa w Gdańsku. MATERIAŁ I METODY Grupę badawczą stanowiło 2 osób (17 dziewcząt i 3 chłopców) w wieku od 8 do 17 lat z rozpoznaną w badaniu lekarskim na podstawie zdjęcia rentgenowskiego skoliozą. Średnia wieku wynosiła 13 lat. Kąt Cobba łuku pierwotnego wynosił średnio 28 stopni, a średni kąt rotacji wg Raimondiego w łuku pierwotnym 15. Wszystkie osoby poddane były terapii prowadzonej w Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy Wyspa w Gdańsku przez rok. Średnia uczęszczania na terapię wynosiła 63 zabiegi. Pacjenci poza uczęszczaniem na terapię mieli polecone wykonywanie ćwiczeń zadanych przez fizjoterapeutę w domu 5 razy w tygodniu. Ocenie poddano radiogramy wykonane przed terapią i po roku leczenia. Radiogramy były wykonane w projekcji przednio-tylnej (anterior-posterior AP) na stojąco. Oceniany był kąt Cobba oraz kąt rotacji wg Raimondiego. Program fizjoterapeutyczny obejmował przygotowanie fizykalne (lampa sollux 1 minut, elektrostymulacja 1 minut), terapię w urządzeniu FED (25 minut), kinezyterapię analityczną, stymulację układu proprioceptywnego za pomocą biofeedbacku na urzą- 4% 8 (4%) 5% 9 (45%) 3% 4% 2% 4 (2%) > 5 (25%) 3% 4 (2%) 1% 15% 4 (2%) 3 (15%) 2 (1%) 1 (5%) % King-Moe I King-Moe II King-Moe III King-Moe IV King-Moe V Rys. 1. Charakterystyka pacjentów ze względu na typ skoliozy % <2 kąta Cobba 2 29 kąta Cobba 3 39 kąta Cobba 4 39 kąta Cobba i więcej Rys. 2. Charakterystyka pacjentów ze względu na wielkość kąta skrzywienia 14

2 TEMAT NUMERU Zdj. 1A B. Przygotowanie fizykalne pacjenta. A. Lampa sollux. B. Elektrostymulacja mięśni A B Najwyższej jakości oliwa z oliwek nasycona ozonem w odpowiednim stężeniu. produkt naturalny o działaniu antygrzybiczym i antybakteryjnym przyspiesza procesy odnowy skóry likwiduje świąd, suchość i łuszczenie się skóry wygładza, ujędrnia, nawilżą odbudowuje naturalny płaszcz lipidowy skóry zmniejsza nierówności skóry oraz widoczność cellulitu polecany do pielęgnacji przeciwodleżynowej i przeciwodparzeniowej Ozon od lat stosowany jest w medycynie m.in. ze względu na właściwości antyseptyczne. Właściwości ozonu wykorzystuje się w leczeniu rozmaitych schorzeń skóry, zwłaszcza zakażonych ran, odleżyn, oparzeń termicznych i po radioterapii, owrzodzeń, stanów zapalnych, zespołu stopy cukrzycowej. Zdj. 2. Pacjentka w trakcie terapii w urządzeniu FED A B Zdj. 3A B. Zastosowanie ćwiczeń oddechowych REK L AMA styczeń 214 Dostępny w aptekach 15

3 dzeniu Delos Postural System (2 minut; zdj. 1A B 5A C). Połowa badanych osób (1 dziewcząt i 1 chłopiec) była dodatkowo zaopatrzona w gorsety ortopedyczne typu Cheneau. WYNIKI Po wykonaniu kolejnych zdjęć rentgenowskich ich analiza wykazała, że średni kąt Cobba (łuku pierwotnego) u badanych osób zmniejszył się po terapii z 28 do 24 (tab. 1), a średni kąt rotacji wg Raimondiego z 16 do 14 stopni (tab. 2). Znamienną poprawę zarówno wielkości kąta skrzywienia, jak i rotacji kręgu szczytowego zaobserwowano u pacjentów z IV typem skrzywienia wg klasyfikacji King- -Moe. U 7% pacjentów uzyskano wyniki nieprzekraczające 5 zwiększenia lub zmniejszenia kąta Cobba (w łuku pierwotnym), a 3% badanych uzyskało poprawę kąta Cobba (w łuku pierwotnym) o więcej niż 5. U żadnego dziecka nie zaobserwowano progresji. U 4 pacjentów z grupy osób niezaopatrzonych w gorsety ortopedyczne typu Cheneau zaobserwowano regresję skrzywienia, natomiast w grupie pacjentów dodatkowo korzystających z zaopatrzenia ortopedycznego regresja nastąpiła tylko u 2 osób. Niemniej jednak istotny jest fakt, iż średni kąt skrzywienia w grupie pacjentów z gorsetami był większy o 15 od średniego kąta skrzywienia w drugiej grupie (pacjenci bez gorsetów), a średni kąt rotacji był większy tylko o 5. Średni wiek pacjentów bez gorsetu był natomiast większy o jeden rok od średniego wieku pacjentów zaopatrzonych w gorset. Najliczniejszą grupę stanowili pacjenci uczęszczający na terapię 1 lub 2 razy w tygodniu. Wśród nich 5 pacjentów uzyskało znaczną poprawę kąta skrzywienia i stanowili oni największą grupę pacjentów, którzy uzyskali regresję, a u 6 pacjentów skolioza się ustabilizowała. Średni kąt skrzywienia we wszystkich grupach był zbliżony, jednakże należy zauważyć, że średni kąt skrzywienia w grupie, która uczęszczała na terapię 1 lub 2 razy w tygodniu, był o 9 mniejszy niż w grupie, która uczęszczała na terapię 3 lub 4 razy w tygodniu, i o 11 mniejszy niż w grupie, która przyjeżdżała na turnusy. Podobnie kąt rotacji skrzywienia był mniejszy o 6 w pierwszej grupie (terapia 1 2 razy w tygodniu) w stosunku do grupy drugiej (terapia 3 4 razy w tygodniu) oraz o 13 w stosunku do grupy trzeciej (turnusy). A B Zdj. 4A B. Zastosowanie ćwiczeń asymetrycznych Zdj. 5A. Trening stabilności postawy i równowagi ciała na urządzeniu Delos Postural System Zdj. 5B. Trening stabilności postawy i równowagi ciała na urządzeniu Delos Postural System. Przed korekcją. 16

4 TEMAT NUMERU Tab. 1. Średni kąt skrzywienia przed terapią i po niej w zależności od typu skoliozy Typ skoliozy Tab. 2. Średni kąt rotacji przed terapią i po niej w zależności od typu skoliozy Typ skoliozy Średni kąt rotacji przed terapią [ ] Średni kąt rotacji po terapii [ ] Różnica [ } King-Moe I King-Moe II King-Moe III King-Moe IV King-Moe V wszystkie typy skolioz Średni kąt Cobba przed terapią [ ] Średni kąt Cobba po terapii [ ] Różnica [ ] King-Moe I King-Moe II King-Moe III King-Moe IV King-Moe V wszystkie typy skolioz Tab. 3. Zestawienie wyników leczenia w zależności od typu skoliozy Typ skoliozy Stabilizacja* Regresja** Progresja*** King-Moe I 3 19 King-Moe II 6 12 King-Moe III 1 7 King-Moe IV 2 11 King-Moe V 2 19 wszystkie typy skolioz * zwiększenie lub zmniejszenie kąta Cobba do 5 ** zmniejszenie kąta Cobba o 6 lub więcej *** zwiększenie kąta Cobba o 6 lub więcej Regresja 7% (14 osób) 3% (6 osób) 3% % 7% Progresja Rys. 3. Rozkład występowania stabilizacji, regresji i progresji po rocznym leczeniu skolioz idiopatycznych w CTSiWP Wyspa Stabilizacja Zdj. 5C. Trening stabilności postawy i równowagi ciała na urządzeniu Delos Postural System. Po korekcji za pomocą biofeedbacku wzrokowego styczeń

5 1 8 pacjenci z gorsetem 9 6 terapia 1 3 razy w tygodniu 6 terapia 3 4 razy w tygodniu 6 turnusy 1 3 razy w roku 5 3 pacjenci bez gorsetu stabilizacja regresja progresja stabilizacja regresja progresja Rys. 4. Porównanie wyników leczenia (stabilizacji, regresji i progresji) pacjentów zaopatrzonych dodatkowo w gorset ortopedyczny i pacjentów bez gorsetu stabilizacja regresja progresja stabilizacja regresja progresja stabilizacja regresja progresja Rys. 5. Porównanie wyników leczenia z uwzględnieniem częstotliwości terapii PRZYKŁADY RADIOGRAMÓW PACJENTÓW PRZED I PO TERAPII Zdj. 6A B. Pacjent nr 1. A. Przed terapią. B. Po terapii A B A Zdj. 7A B. Pacjent nr 2. A. Przed terapią. B. Po terapii B Pacjentka 9 lat Przed terapią Po terapii terapia 1 raz w tygodniu King-Moe II II gorset nie nie test Rissera kąt Cobba 23 kąt rotacji 2 Pacjentka 14 lat Przed terapią Po terapii 2 3-tygodniowy turnus 2 razy w roku King-Moe IV IV gorset tak tak test Rissera 3 3,5 kąt Cobba 4 29 kąt rotacji

6 styczeń

7 A B Zdj. 8A B. Pacjent nr 3. A. Przed terapią. B. Po terapii Pacjent 14 lat Przed terapią Po terapii terapia 1 raz w tygodniu King-Moe IV IV gorset nie nie test Rissera 3,5 3,5 kąt Cobba 14 kąt rotacji WNIOSKI 1) Kompleksowa terapia skolioz w CTSiWP Wyspa w Gdańsku z zastosowaniem metody FED skutkowała u 7% dzieci stabilizacją skrzywienia, u 3% obserwowano regresję zmian, u żadnego dziecka nie obserwowano progresji. 2) Znamienną regresję kąta Cobba uzyskano w IV typie skolioz wg klasyfikacji King-Moe. 3) Znamienną regresję kąta rotacji kręgu szczytowego uzyskano również w IV typie skolioz wg klasyfikacji King-Moe. 4) Terapia 1 2 razy w tygodniu okazała się wystarczająca do uzyskania stabilizacji lub regresji skrzywienia. Na stronie: znajdą Państwo dodatkowe artykuły, w tym m.in.: i aktywności dla potrzeb planowania procesu fizjoterapii idiopatycznej III mgr ANNA PERMODA Kierownik Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy Wyspa w Gdańsku, pracownik na wydziale Fizjoterapii Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku mgr ANETA BYTNER Fizjoterapeuta Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy Wyspa w Gdańsku mgr DOMINIKA WOŹNIAK Fizjoterapeuta Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy Wyspa w Gdańsku dr n. med. AGATA DEJA Lekarz prowadzący w Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy Wyspa w Gdańsku, ordynator Oddziału Rehabilitacji dla Dzieci Wojewódzkiego Zespołu Reumatologicznego w Sopocie mgr ZOFIA PANECZKO Fizjoterapeuta Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy Wyspa w Gdańsku dr n. med. ANDRZEJ PERMODA Konsultant-specjalista w dziedzinie fizjoterapii w Centrum Terapii Skolioz i Wad Postawy Wyspa w Gdańsku, adiunkt na wydziale Fizjoterapii Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku 2

8 TEMAT NUMERU S iły działające na ciało człowieka w wodzie mają wpływ na pracę układów i narządów wewnętrznych organizmu oraz powodują wzmożoną pracę układu mięśniowo-szkieletowego. Nakładu pracy mięśniowej wymaga również utrzymanie równowagi statycznej w wodzie. W przypadku skoliozy asymetryczna budowa ciała powoduje, że rozkład sił działających na ciało człowieka w wodzie również jest asymetryczny, a utrzymanie pozycji równoważnej związane jest z adekwatną asymetryczną odpowiedzią ruchową tułowia i aktywacją mięśni odpowiedzialnych za korekcję skrzywienia. Zadania ruchowe wykonywane w wodzie, wykorzystujące jej właściwości w celu terapeutycznym, umożliwiają działanie o charakterze korekcyjnym, a także ogólnoustrojowym i ogólnowzmacniającym. PAULINA OBTUŁOWICZ, MICHAŁ ZARZYCKI ĆWICZENIA W WODZIE ORAZ PŁYWANIE JAKO FORMA KOREKCJI SKOLIOZ UZUPEŁNIAJĄCA LECZENIE METODĄ FED Kinezyterapia analityczna jako składowa metody FED to ściśle określony, zindywidualizowany zestaw ćwiczeń ruchowych mających na celu trójpłaszczyznową korekcję skrzywienia, wzmocnienie mięśni stabilizujących tułowia oraz poprawę funkcji układu oddechowego. Środowisko wodne umożliwia wykonanie ćwiczeń ruchowych spełniających wszystkie te założenia, a właściwości wody pozwalają na intensyfikację procesu korekcyjnego oraz działanie ogólnoustrojowe. styczeń

9 Siły działające na ciało człowieka w wodzie mające istotne znaczenie w procesie korekcji to: ciśnienie hydrostatyczne, ciśnienie hydrodynamiczne, siła wyporu, siła oporu, siła napędowa. Zdj. 1 Zdj. 2A Zdj. 2B Ciśnienie hydrostatyczne pobudza układ sercowo-naczyniowy do intensywniejszej pracy, pobudza krążenie wrotne, stawia opór dla klatki piersiowej podczas fazy wdechu oraz utrudnia wydech i umożliwia jego wydłużenie, wspomaga trening mięśni oddechowych oraz poprawę wydolności oddechowej, poprawia ukrwienie tkanek, stymuluje receptory skórno- -mięśniowe i jest swego rodzaju masażem dla układu mięśniowo-szkieletowo-więzadłowego, mobilizuje układ trawienny do pracy, rozluźnia układ nerwowy, w procesie terapeutycznym powoduje przede wszystkim zmiany o charakterze ogólnoustrojowym. Siła wyporu pozwala na odciążenie i zmniejszenie wpływu siły grawitacji na postawę ciała człowieka, powiększenie przestrzeni międzykręgowych, odciążenie kręgów i krążków międzykręgowych oraz stawów niezbędne do uzyskania zmian strukturalnych w procesie korekcji oraz aktywację struktur mięśniowych działających korekcyjnie na skoliozę, w wyniku dążenia do utrzymania równowagi statycznej w wodzie. Siła oporu pozwala na wykonanie ruchu korekcyjnego o charakterze wzmacniającym oraz intensyfikację korekcji. Istota siły oporu wody w przebiegu terapii skolioz polega na jej wszechobecnym działaniu. Każdy ruch wykonany w wodzie odbywa się przeciw sile oporu, a przy jego prawidłowym wykonaniu ma charakter silnie korygujący. Siła oporu wody pozwala na wielopłaszczyznowe działanie korekcyjne, wykonywane równocześnie na różnych poziomach skrzywienia. Uzyskanie takich warunków pracy korekcyjnej, o charakterze wzmacniającym, w warunkach kinezyterapii wykonywanej w formie stacyjnej jest praktycznie niemożliwe. Wielkość siły oporu można regulować, dostosowując ją do potrzeb danej korekcji. Zwiększenie siły oporu uzyskuje się poprzez przyspieszenie ruchu lub zmianę kształtu poruszającej się części ciała/ zwiększenie powierzchni oporowej poprzez dobór odpowiedniego sprzętu pływackiego (wiosełka sportowe lub płetwy)/ użycie dodatkowego sprzętu wypornościowego, który stawiać będzie opór dla wykonywanego ruchu kończyn górnych lub dolnych, a siła oporu będzie wprost proporcjonalna do siły wyporu danego przyrządu terapeutycznego. Dobierając odpowiednią formę korekcji wykonywanej w wodzie, można dowolnie zmieniać powyższe parametry tak, aby wpływ siły oporu na korekcję skrzywienia był jak najefektywniejszy. 22

10 Zdj. 3A Zdj. 3B Zdj. 4A Zdj. 4B Zdj. 5A Zdj. 5B W przebiegu terapii ruchowej skolioz wykonywanej w wodzie można zastosować następujące typy zadań ruchowych o charakterze korekcji: pływanie asymetryczne z wykorzystaniem ruchów napędowych do stylu grzbietowego lub kraula (zdj. 1), pojedyncze ćwiczenie ruchowe o charakterze korekcji lub hiperkorekcji wykonane w formie dynamicznej, tzn. poślizg i pojedynczy ruch korekcyjny (zdj. 2A B), pojedynczy poślizg w pozycji ułożenia korekcyjnego lub hiperkorekcyjnego (zdj. 3A B), pojedynczy poślizg w pozycji hiperkorekcji z izometrycznym napięciem mięśni (zdj. 4A B), korekcyjny aqua fitness, czyli ćwiczenia ruchowe asymetryczne wykonane w formie statycznej: w pozycji stojącej (zdj. 5A B), w pozycji leżenia przodem (zdj. 5C D), w pozycji leżenia tyłem (zdj. 5E), w pozycji leżenia na boku (zdj. 5F), w zawieszeniu pionowym (zdj. 5G-H), aktywną derotację tułowia (zdj. 6), ćwiczenia rozciągające (zdj. 7), ćwiczenia rozluźniające (zdj. 8), W procesie kinezyterapii analitycznej wykonywanej w wodzie zadania ruchowe o charakterze korekcyjnym opracowuje się indywidualnie dla potrzeb danego pacjenta, styczeń

11 zgodnie z wytycznymi korekcji skolioz dla poszczególnych typów King-Moe. Ćwiczenia te mają charakter statyczny lub dynamiczny, a ich podstawowym celem jest korekcja danego segmentu ruchowego kręgosłupa przy stabilizacji pozostałej części tułowia lub trójpłaszczyznowa korekcja jednoczesna na różnych poziomach skrzywienia. Kinezyterapia wykonywana jest samodzielnie przez pacjenta lub z pomocą fizjoterapeuty. Stabilizację tułowia uzyskuje się przez symetryczną, dynamiczną pracę kończyn górnych lub dolnych, trzymanie brzegu basenu lub sprzętu wypornościowego (np. deski) lub za pośrednictwem terapeuty. W procesie terapii ruchowej skolioz środowisko wodne umożliwia jednoczesne: odciążenie niezależne od masy ciała, niezbędne w procesie korekcji skoliozy do uzyskania strukturalnych zmian w budowie kręgów i krążków międzykręgowych, korekcję trójpłaszczyznową wykonywaną w trzech płaszczyznach równocześnie, kinezyterapię o charakterze wzmacniającym odpowiednie partie mięśniowe, z wykorzystaniem siły oporu wody, przy zmniejszonym działaniu przeciążeniowym siły grawitacji, relaksację mięśniowo-nerwową ułatwiającą elongację i rozciągnięcie odpowiednich partii mięśniowych, wzmacnianie mięśni stabilizujących tułowia i utrwalenie uzyskanej korekcji, poprawę wydolności oddechowej płuc bez konieczności wykonywania dodatkowych ćwiczeń oddechowych, pozytywne zmiany w układzie krążeniowo-oddechowym, naczyniowym, trawiennym oraz nerwowym, poprawę psychicznej sfery życiowej pacjenta. Zdj. 5C Zdj. 5D Korekcja wykonywana w wodzie oraz pływanie korekcyjne to wszechstronna forma terapii skolioz zgodna z metodą FED. Kinezyterapia analityczna wykonywana w wodzie może być stosowana jako terapia wspomagająca i urozmaicająca leczenie metodą FED, ale także jako część składowa pojedynczego zabiegu. Zdj. 5E 24

12 Zdj. 5F Zdj. 5G Zdj. 5H REK L AMA diagnostyka terapia trening prewencja stretching trening funkcjonalny styczeń

13 Zdj. 6 Zdj. 7 Zdj. 8 PAULINA OBTUŁOWICZ MICHAŁ ZARZYCKI 26