Na ryzyko wystąpienia objawów

Transkrypt

1 JÓZEF SPAŁEK Master Trainer Thera-Band Academy, trener przygotowania motorycznego, koordynator projektu szkoleniowego finansowanego z ramienia Unii Europejskiej: Nowoczesne Metody Fizjoterapeutyczne w Praktyce Co to jest osteoporoza? Osteoporoza to choroba szkieletu, charakteryzująca się osłabieniem struktury wewnętrznej kości oraz spadkiem ich masy. Powoduje to, iż nasze kości stają się bardziej kruche i ulegają częstszym złamaniom, nawet po pozornie niegroźnym upadku czy urazie. Takie złamania występować mogą w różnych częściach naszego ciała, najczęściej jednak występują w rejonach bioder, nadgarstków lub kręgosłupa. Złamania w obrębie kręgosłupa mogą powodować oprócz zmiany długości także pogłębienie jego krzywizn. Na ryzyko wystąpienia objawów narażone są częściej kobiety, osoby wysokie, a także wątłej budowy ciała. Ważnymi czynnikami mogą być także: wczesna menopauza (przed 45 r.ż.), niska podaż wapnia, mało aktywny tryb życia, długotrwałe unieruchomienie oraz wiele innych przyczyn związanych ze stosowaniem zbyt długich dźwigni podczas czynności codziennych lub ćwiczeń. W wieku ok. 30 lat osiągamy szczytową masę kostną. Wraz z wiekiem gęstość i masa naszych kości maleją, co powiązane jest z mniejszą aktywnością. Utrata masy kostnej kobiet podczas pierwszych kilku lat po menopauzie z reguły jest szybsza. Ćwiczenia, odpowiednia dieta, zmiana stylu życia mogą spowolnić utratę masy kostnej, a także zmniejszyć ryzyko częstych złamań. Początek osteoporozy jest zazwyczaj bezobjawowy, dlatego osoby, u których istnieją czynniki ryzyka, powinny zwrócić szczególną uwagę na aktywność fizyczną już w młodym wieku w celu zwiększenia masy kości. Kości a ćwiczenia Dobierając i planując terapię, powinniśmy wziąć pod uwagę nie tylko zainteresowania pacjenta. Program ćwiczeń w istotny sposób powinien wpływać na gęstość kośćca. Pływanie czy jazda na rowerze zapobiegają występowaniu chorób serca oraz pozytywnie wpływają na nasze płuca, lecz w małym stopniu stymulują wzrost masy kości. Nordic walking Doskonałą metodą zarówno prewencji, jak i leczenia osteoporozy jest nordic walking, którego popularność rośnie z roku na rok. Coraz częściej spotkać można osoby w starszym wieku spacerujące z kijami. Popularność tego rodzaju aktywności jest jak najbardziej uzasadniona, zarówno ze względów atrakcyjności, jak i ze względów prozdrowotnych. Dzięki tej nowoczesnej formie aktywności uzyskujemy wzmocnienie całego ciała przy zaangażowaniu prawie 90% mięśni. Jest to idealne rozwiązanie dla osób, u których stwierdza się zarówno występowanie czynników ryzyka osteoporozy, jak i dla osób ze stwierdzoną chorobą. Dzięki temu, iż podczas chodzenia pomagają nam kije, obciążenia, na które narażone są stawy, zostają zredukowane w porównaniu z tymi występującymi podczas marszu lub biegu. Obciążenia podczas poprawnego chodu z kijami są równomiernie rozkładane na wszystkie stawy: skokowy, kolanowy i biodrowy, co powoduje, iż nie następują przeciążenia poszczególnych stawów. Jest to szczególnie ważny aspekt podczas walki z osteoporozą. Nordic walking jest formą aktywności ruchowej dla osób w każdym wieku oraz każdym stopniu wytrenowania. Podczas chodu wzmacniamy zarówno kończyny dolne, jak i kończyny górne, ale także i centrum naszego ciała, co poprawia naszą stabilność i równowagę. Ważny jest również aspekt prewencji przed upadkami; dzięki dodatkowym punktom podparcia, jakie dają nam kije, osoby, u których stwierdza się zwiększone ryzyko upadków, mogą czuć się pewniej i ćwiczyć bez obaw. Bardzo ważne jest nauczenie pacjentów chodu w poprawnej technice. Najbardziej znaną jest technika Vodanowas wykorzystująca przy skorygowanej postawie optymalne zaangażowanie: szczególnie mięśni głębokich stabilizujących kręgosłup oraz mięśni rzadziej angażowanych w czynnościach dnia codziennego. Dr Pusch, wykładowca Uniwersytetu w Graz, w opublikowanym podsumowaniu swoich badań wykazał pozytywny wpływ nordic walking na kobiety z osteoporozą. Wyniki wykazały zwiększenie gęstości kręgosłupa oraz kości biodrowej. Wnioskiem wyciągniętym przez dr. Puscha jest to, iż nordic walking może być bardzo ważnym ogniwem zarówno prewencji, jak i leczenia osteoporozy. Należy także pamiętać o pozytywnym wpływie tego rodzaju aktywności na nasz układ krwionośny, układ oddechowy, postawę, ogólne samopoczucie oraz redukcję tkanki tłuszczowej. Ćwiczenia oporowe ze sprzętem Thera-Band Odpowiednio dobrany wysiłek o charakterze ćwiczeń oporowych hamuje postępy zrzeszotnienia, wzmacnia kości oraz poprawia ruchomość stawów. Jednym z doskonałych systemów pro- 6

2 // 2/2013 V A D E M E C U M F I Z J O T E R A P E U T Y filaktyki i leczenia osteoporozy są ćwiczenia oporowe z taśmą Thera-Band. Oryginalne taśmy Thera-Band są produktem naturalnym, wytworzonym z czystego lateksu. Jest to idealna alternatywa dla dużych stacji treningowych znajdujących się na siłowniach. Taśmy są małe, poręczne, dzięki czemu można ćwiczyć także w domu. Taśmy oporowe mają bardzo wszechstronne zastosowanie, dzięki czemu możemy użyć ich zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu różnych chorób, także osteoporozy. Mają one różne opory, dzięki czemu indywidualnie dostosujemy odpowiednie obciążenie w zależności od potrzeb, celu ćwiczeń oraz możliwości ćwiczącego. Badania przeprowadzone w Niemczech miały na celu sprawdzenie, czy zbilansowany program ćwiczeń z taśmami oporowymi Thera-Band jest skuteczny w efektywnym zwiększaniu gęstości kości, zmniejszaniu ryzyka upadku oraz usprawnianiu działania układu krwionośnego u kobiet w starszym wieku. W badaniach opublikowanych w Archives of Internal Medicine wzięło udział 246 kobiet w wieku powyżej 65. roku życia. Uczestniczki zostały losowo podzielone na dwie grupy. Pierwszą grupę stanowiły kobiety o dobranym i urozmaiconym treningu wysokiej intensywności. Grupa druga uczestniczyła w treningu o niskiej intensywności wellness. Program treningowy obejmował dwie zorganizowane jednostki ćwiczeniowe oraz dwie sesje w warunkach domowych. Całość programu trwała 18 miesięcy. Trening dla grupy pierwszej obejmował: ćwiczenia rozgrzewające układ krwionośny, ćwiczenia oporowe przy użyciu taśm Thera-Band, jednostronne ćwiczenia oporowe kończyn dolnych przy użyciu Manżet Thera Band z obciążeniem, stretching, a także ćwiczenia równoważne. Druga grupa brała udział w ćwiczeniach krążeniowo-oddechowych oraz zróżnicowanych ćwiczeniach niepowodujących adaptacji fizycznej. Po trwających półtora roku badaniach grupa używająca sprzętu Thera-Band znacząco poprawiła swoje wyniki w badaniu gęstości kości. Stwierdzono także, iż częstość upadków spadła o ok. 50% w tej grupie. Obie grupy usprawniły działanie oraz zmniejszyły ryzyko wystąpienia chorób układu krwionośnego. Grupa o odpowiednio dobranym treningu z przyborami Thera-Band zredukowała ryzyko dwukrotnie w stosunku do drugiej grupy. Nie stwierdzono natomiast znaczących różnic w kosztach związanych z przeprowadzeniem wyżej wymienionych programów. Koszt opieki medycznej był znacząco wyższy u osób z grupy drugiej (1). Roczne badania przeprowadzone zostały w Brazylii, gdzie naukowcy udowadniali, jaki wpływ mają ćwiczenia z konceptem Thera-Band na jakość życia, równowagę oraz ryzyko upadków u kobiet z osteoporozą. Kobiety zostały podzielone na dwie grupy: ćwiczącą na sprzęcie Thera-Band oraz pozostałe. Ćwiczenia pierwszej grupy obejmowały ćwiczenia równoważne (1 godz. tygodniowo), wspomagane ćwiczeniami domowymi. Program ćwiczeń zawierał 15 min rozgrzewki oraz rozciągania, 15 min marszu, 30 min ćwiczeń dynamicznych oraz statycznych równoważnych. Te same ćwiczenia powtarzane były w warunkach domowych 3 razy w tygodniu przez 30 min. Po 12 miesiącach grupa ćwicząca ze sprzętem Thera-Band znacząco poprawiła równowagę, jakość życia w porównaniu z grupą kontrolną. Podobne wyniki uzyskano w prewencji upadków, gdzie grupa ćwiczących na sprzęcie Thera-Band uzyskała 50-proc. spadek liczby upadków w porównaniu z grupą nieużywającą sprzętu Thera-Band spadek jedynie o 26% (2). Podsumowując, wyżej wymienione badania wyraźnie ukazują, jakie zalety niesie za sobą odpowiedni trening ze sprzętem Thera-Band. Uzyskano wyraźną poprawę zarówno w gęstości kości, prewencji upadków, jak i jakości życia w Niemczech i Brazylii. Badania o podobnym charakterze przeprowadzane były także między innymi w Japonii oraz Stanach Zjednoczonych. Badania ukazują, jak duże znaczenie zarówno w prewencji, jak i leczeniu osteoporozy mogą mieć ćwiczenia równoważne oraz oporowe. Ćwiczenia równoważne Zwiększone ryzyko upadków oraz złamań, występujące wraz z osteoporozą, ukazuje, jak ważna jest rola ćwiczeń równoważnych i koordynacyjnych. Dzięki zachowaniu lepszej równowagi i stabilności zmniejszymy ryzyko niepotrzebnych, niezwykle groźnych urazów. Dzięki ćwiczeniom na niestabilnych powierzchniach jesteśmy w stanie nie tylko kształtować równowagę, ale także zwiększać stabilność stawów. Trening na przyborach Thera-Band, bądź też ARTZT vitality dostępny jest dla każdego. W łatwy sposób możemy dobrać odpowiedni poziom trudności. Jest to niezwykle atrakcyjny trening, będący też formą zabawy, a jednocześnie przynoszący satysfakcjonujące efekty. Należy jednak pamiętać, że podczas wykonywania ćwiczeń na niestabilnym podłożu trzeba zachować ostrożność. Wraz z postępami w profilaktyce przeciwupadkowej możemy stopniować trudność treningu poprzez przechodzenie do pozycji stojącej bez opierania bądź tylko z lekkim podporem. W dalszym etapie ćwiczeń zwiększamy zaangażowanie poprzez zmianę przyrządu do ćwiczeń na stopień wyższy, począwszy od piankowych, aż po przybory wypełnione powietrzem. Do ćwiczeń tego typu odpowiednia będzie także piłka rehabilitacyjna Thera- Band, dzięki której jesteśmy w stanie wykonać szeroki wachlarz ćwiczeń poprawiających nasze reakcje równoważne, a jednocześnie uatrakcyjnić ćwiczenia. Przyspieszenie efektów możemy uzyskać także poprzez połączenie ćwiczeń równoważnych z ćwiczeniami oporowymi wykorzystującymi taśmy Thera-Band. Piśmiennictwo 1. Kemmler W. et al.: Exercise effects on bone mineral density, falls, coronary risk factors, and health care costs in older women: the randomized controlled senior fi tness and prevention (SEFIP) study. Arch Intern Med., 2010 Jan 25; 170 (2): Madureira M.M. et al.: A 12-month randomized controlled trial of balance training in elderly women with osteoporosis: improvement of quality of life. Maturitas, 2010 Jun; 66 (2): Epub 2010 Apr 14. 7

3 Fot. 1a. Ćwiczenie w parach. Jednoczesna rotacja tułowia. Wzmacnianie siły rotacyjnej oraz mięśni skośnych brzucha. Pozycja wyjściowa Fot.1b. Ćwiczenie w parach. Jednoczesna rotacja tułowia. Wzmacnianie siły rotacyjnej oraz mięśni skośnych brzucha. Pozycja końcowa Fot. 2. Ćwiczenie w parach. Skłon boczny połączony z napięciem taśmy Thera-Band Fot. 3. Ćwiczenie w parach z wykorzystaniem taśmy Thera-Band. Stabilizacja stawu barkowego oraz ustalenie pozycji łopatek 8

4 // 2/2013 V A D E M E C U M F I Z J O T E R A P E U T Y Fot. 4a. Ćwiczenie z taśmą Thera-Band, stabilizacja stawu barkowego oraz odcinka szyjnego. Pozycja wyjściowa Fot. 4b. Ćwiczenie z taśmą Thera-Band, stabilizacja stawu barkowego oraz odcinka szyjnego. Pozycja końcowa Fot. 5. Ćwiczenie z taśmą Thera-Band, stabilizacja stawu barkowego w pozycji siedzącej. Propozycja 2. Fot. 6. Ćwiczenia równoważne z wykorzystaniem piłki Thera-Band 9

5 Fot. 7. Ćwiczenia równoważne z wykorzystaniem piłki Thera-Band połączone z odwiedzeniem ramienia Fot. 8a. Ćwiczenie równoważne w parach na piłkach Thera-Band połączone z rozciągnięciem taśmy. Pozycja wyjściowa Fot. 8b. Ćwiczenie równoważne w parach na piłkach Thera-Band połączone z rozciągnięciem taśmy. Pozycja końcowa Fot. 9. Ćwiczenia izometryczne mięśni przywodzicieli z wykorzystaniem przyborów Thera-Band i Togu 10

6 // 2/2013 V A D E M E C U M F I Z J O T E R A P E U T Y Fot. 10. Fot. 11. Zastosowanie przyborów równoważnych (AeroStep ) w profilaktyce upadków Zastosowanie trenerów równowagi Thera-Band w profilaktyce upadków Fot. 12a. Ćwiczenia przy użyciu taśmy Thera-Band angażujące całe łańcuchy kinetyczne. Pozycja wyjściowa 11

7 Fot. 12b. Ćwiczenia przy użyciu taśmy Thera-Band angażujące całe łańcuchy kinetyczne. Pozycja końcowa Fot. 13. Profilaktyka upadku połączona z treningiem równoważnym na macie Terrasensa Fot. 14. Profilaktyka upadku z uwzględnieniem zmian stabilności podłoża dzięki wykorzystaniu maty Terrasensa oraz trenerów równowagi Thera-Band 12