Karpacki Przegląd Gospodarczy Karpatský Hospodársky Prehľad

Transkrypt

1 Nr 2(5)/2010 marzec-kwiecień Karpatský Hospodársky Prehľad ISSN Czasopismo bezpłatne Piąty numer czasopisma współfinansowanego przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska Republika Słowacka

2 2 Główną ideą projektu Turystyka bez granic wzmocnienie współpracy transgranicznej w turystyce w oparciu o zrównoważony rozwój środowiska jest popularyzacja potencjału pogranicza polsko słowackiego, a zwłaszcza turystyki zrównoważonej, rozwijanej poprzez transgraniczne partnerstwo. Jego cel to zwiększenie możliwości wykorzystania atrakcyjności turystycznej pogranicza. Możemy to osiągnąć poprzez poprawę jakości usług turystycznych (dzięki systemowi certyfikacji usług turystycznych, szkoleniom kadry branży turystycznej); promocję zasobów przyrodniczych i kulturowych obszaru pogranicza oraz poprawę przepływu informacji na temat ofert turystycznych, wydarzeń kulturowo turystycznych, jednym słowem poprzez stworzenie polsko-słowackiej oferty turystycznej. W ramach projektu przewidziane zostały działania związane z promocją regionu (konferencje, publikacje (w tym czasopisma o tematyce zabytkoznawczej, społeczno gospodarczej), wizyty studyjne, udział w tragach turystycznych, imprezy transgraniczne, film, serwisy internetowe) oraz działania zmierzające do wykorzystania istniejących zasobów (np. Program Ekomuzealny na Słowacji). Projekt przyczyniać się będzie również do podniesienia jakości i konkurencyjności świadczonych usług (system certyfikacji) w ramach systemu zarządzania turystyką (Turystyka Przyjazna Środowisku; księga wzorców architektonicznych). Realizacja projektu opierać się będzie na partnerstwie pięciu organizacji: Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia Pro Carpathia (lider projektu), Agencji Rozwoju Regionalnego Švidnik, Fundacji Bieszczadzkiej, Stowarzyszenia Euroregion Karpacki Polska i Dziecięcej Organizacji Fénix Snina. Hlavnou myšlienkou projektu Turistika bez hraníc posilnenie cezhraničnej spolupráce v cestovnom ruchu na základe trvalo udržateľného rozvoja životného prostredia je popularizácia potenciálu poľsko-slovenského pohraničia, najmä trvalo udržateľného cestovného ruchu rozvíjaného cezhraničným partnerstvom. Jeho cieľom je zväčšenie možností využitia turistickej atraktivity prihraničnej oblasti. Môžeme to dosiahnuť zlepšením kvality turistických služieb (vďaka systému certifikácie turistických služieb, školeniam zamestnancov v turistickom odvetví); propagáciou prírodných a kultúrnych hodnôt prihraničnej oblasti a zlepšením toku informácií o turistických ponukách, kultúrnych a turistických podujatiach, jedným slovom vytvorením poľsko-slovenskej turistickej ponuky. V rámci projektu sa plánujú aktivity spojené s propagáciou regiónu (konferencie, publikácie (vrátane časopisov venovaných pamiatkam, spoločenským a hospodárskym otázkam), študijné návštevy, účasť na turistických veľtrhoch, cezhraničné podujatia, film, internetové servisy) a aktivity zamerané na využitie existujúcich zdrojov (napr. Ekomuzeálny program na Slovensku). Projekt bude tiež prispievať k zvýšeniu kvality a konkurencieschopnosti poskytovaných služieb (systém certifikácie) v rámci systému riadenia turistiky (Turistika priaznivá pre životné prostredie; kniha architektonických vzorov). Realizácia projektu sa bude zakladať na cezhraničnom partnerstve piatich organizácií: Združenie pre rozvoj a propagáciu podkarpatskej oblasti Pro Carpathia (líder projektu), Agentúra regionálneho rozvoja Svidník, Bieščadská nadácia, Združenie Karpatský euroregión Poľsko a Detská organizácia Fénix Snina. dwumiesięcznik bezpłatny nr 2(5) (III IV 2010, Rzeszów) ISSN Wydawca: Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia Pro Carpathia Redakcja: Rzeszów, ul. Gałęzowskiego 6/319 tel./fax: , krzysiek@procarpathia.pl Redaktor prowadzący: Krzysztof Staszewski Współpracują: I. Fac, H. Kmita, P. Musiał, P. Pietrzyk, J. Stachiewicz, A. Śmiały, M. Ungeheuer, M. Witt, K. Zieliński Opracowanie graficzne, łamanie: KORAW Dorota Kocząb Druk: RESPRINT Rzeszów Tłumaczenie na jęz. słowacki: Agencja BTB Tomasz Wicik Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych i zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów. Kopiowanie i rozpowszechnianie publikowanych materiałów wymaga zgody Wydawcy. Wszelkie prawa zastrzeżone Copyright by Stowarzyszenie Pro Carpathia fot. Archiwum Firmy INGLOT 4 Gospodarka Przemysł Podkarpacia A.D Patryk Musiał 6 Gospodarka Bezrobocie w roku kryzysu Marek Ungeheuer 7 Społeczeństwo Wyjazdy i powroty z zagranicy Marek Ungeheuer 9 Rozmowa Prywatyzacja przyniosła sukces Jacek Stachiewicz 12 Gospodarka Black Hawk z Mielca Patryk Musiał 15 Gospodarka Kontrakt przejęli Chińczycy Marek Ungeheuer 16 Gospodarka INGLOT Marek Ungeheuer 18 Komunikacja Kolejne dworce do remontu Marek Ungeheuer 19 Komunikacja Autostrady A4 i D1 Jacek Stachiewicz 20 Komunikacja Autostrada na Podkarpaciu Jacek Stachiewicz 22 Komunikacja Za dwa lata nowa płyta Patryk Musiał 23 Komunikacja Z Jasionki nad Bałtyk Patryk Musiał 24 Finanse Słowacy zadowoleni z euro Marek Ungeheuer 26 Gospodarka Motoryzacyjny gigant z południa Marek Ungeheuer 27 Rozmowa Rozwijać obszary wiejskie Jacek Stachiewicz 31 Gospodarka Słowacy lubią piwo. Słowackie piwo Przemysław Pietrzyk 34 Turystyka Słowacki Raj Andrzej Śmiały 37 Turystyka Mała motocyklowa Izabela Fac 38 Projekty Turystyka bez granic Krzysztof Zieliński 40 Współpraca Kultura i kuchnia pogranicza Krzysztof Zieliński

3 Od redakcji Trzy fundamenty rozwoju W kolejnym numerze Przeglądu zamieszczamy artykuły ilustrujące trzy fundamenty, na których opiera się rozwój gospodarczy naszego kraju, a zarazem Podkarpacia. Pierwszym z nich jest prywatyzacja, o której mówi w wywiadzie wiceminister Skarbu Państwa Zdzisław Gawlik, przez osiem lat do roku 2007 szef Delegatury tego resortu w Rzeszowie. Jego zdaniem, poza nielicznymi przypadkami, prywatyzacja przedsiębiorstw Podkarpacia zakończyła się sukcesem. Przytacza przykład PZL Mielec, który po wykupieniu go przez firmę Sikorsky Aircraft (wchodzącą w skład koncernu United Technologies), ma przed sobą nie tylko stabilizację na długie lata, ale i dynamiczny rozwój. Produktem gwarantującym PZL Mielec bezpieczną przyszłość jest śmigłowiec Black Hawk; montaż pierwszego egzemplarza najnowszej wersji helikoptera zakończył się niedawno. Zainstalowanie się w Mielcu producenta światowej klasy śmigłowców nie byłoby możliwe, gdyby nie rozwój infrastruktury komunikacyjnej. Podobnie nie posadowiłyby się w Rzeszowie i w Parku Naukowo-Technologicznym w Jasionce inne firmy, reprezentujące najnowocześniejsze technologie. Gdyby nie rozwijało się rzeszowskie lotnisko w Jasionce i gdyby nie budowano obecnie w ekspresowym niemal tempie autostrady A4 i trasy S19, pewnie inwestorzy omijaliby nasze Podkarpacie łukiem. Piszemy więc i o autostradzie, i o lotnisku, ponieważ postanowiliśmy w każdym numerze informować Czytelników o stanie realizacji tych newralgicznych dla naszego regionu inwestycji. Infrastruktura, a więc transport lotniczy, kolejowy, autostrady, trasy szybkiego ruchu, ale także drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne, to układ pozwalający na sprawne funkcjonowanie gospodarki regionu. I to ten drugi fundament warunkujący tempo naszego rozwoju. Z rozwojem infrastruktury wiąże się ściśle nasza przynależność do Unii Europejskiej. Gdyby nie idące w miliardy euro fundusze unijne, nie byłoby tych kosztownych inwestycji. Nasz rozwój jest ściśle związany z obecnością w Unii Europejskiej i chyba najwięksi przed sześcioma laty sceptycy (bo właśnie wtedy, 1 maja 2004 roku, Polska stała się pełnoprawnym członkiem Tri piliere rozvoja Unii Europejskiej) biją się dziś w piersi, że nie mieli racji sprzeciwiając się naszej akcesji do europejskiej wspólnoty. Piszemy więc w numerze także o funduszach unijnych, pokazując na przykładzie gminy Cmolas, ile lokalna społeczność może zyskać, jeśli jej samorząd umie i chce pozyskiwać unijne dotacje. Inicjatywa społeczności lokalnych, szczególnie na obszarach wiejskich, powoli staje się oczkiem w głowie decydentów unijnych. Aby tak się działo, dba miedzy innym Gerard Peltre, którego gościliśmy na Podkarpaciu. Jest on wysokiej rangi ekspertem unijnym, zaangażowanym w działalność na rzecz rozwoju obszarów wiejskich i lokalnych inicjatyw gospodarczych. S19, tak by určite investori obchádzali naše Podkarpatsko veľkým oblúkom. Infraštruktúra, teda letecká a železničná doprava, diaľnice, rýchlost- Predstavujeme tri piliere, na ktorých sa zakladá hospodársky rozvoj né komunikácie, krajské, okresné našej krajiny, teda aj Podkarpatska. a obecné cesty, tvorí sústavu, ktorá Ako prvý pilier uvedieme privatizáciu, o ktorej sa viac dozvieme z roznomiky v tomto regióne. A to je umožňuje efektívne fungovanie ekohovoru so zástupcom ministra národného majetku Zdzisławom Gawlikom, nášho rozvoja. druhý pilier podmieňujúci tempo ktorý bol osem rokov do roku 2007 S rozvojom infraštruktúry úzko vedúcim detašovaného pracoviska súvisí to, že sme členom Európskej tohto rezortu v Rzeszowe. Podľa jeho únie. Keby nie miliardy eur z fondov Európskej únie, nemohli by sme názoru bola okrem niekoľkých prípadov privatizácia podnikov z Podkarpatska úspešná. Ako ukážku uvádza Náš rozvoj je úzko spätý so vstupom tieto nákladné investície realizovať. letecké závody PZL Mielec, ktoré po do Európskej únie a asi aj tí najväčší tom, ako ich kúpila firma Sikorsky Aircraft, majú pred sebou nielen stabi- skeptici spred šiestich rokov (pretože práve vtedy, 1. mája 2004, sa Poľsko lizáciu po dlhé roky, ale aj šancu na stalo plnohodnotným členom Európskej únie), sa dnes presvedčili, že dynamický rozvoj. nemali pravdu, keď boli proti nášmu Príchod do Mielca svetového výrobcu vrtuľníkov by nebol možný, keby vstupu do európskeho spoločenstva. Iniciatívy miestnych spoločenstiev, nie rozvoj dopravnej infraštruktúry. Numer 5 czasopisma wydany w ramach projektu najmä tých na vidieku, sa pomaly dostavajú do centra pozornosti orgánov, Turystyka bez granic wzmocnienie współpracy Rovnako by v Rzeszowe ani vo Vedecko-technologickom parku v Jasionke ktoré v EÚ rozhodujú. Stará sa o to transgranicznej w turystyce w oparciu o zrównoważony rozwój środowiska neinvestovali iné firmy, ktoré pôsobia aj Gerard Peltre, ktorý nás v Podkarpatsku navštívil. Je to expert, ktorý v oblasti najmodernejších technológií. Keby sa nerozvíjalo rzeszowské v Európskej únii zastáva vysokú funkciu a zaoberá sa aktivitami v prospech letisko v Jasionke a keby v súčasnosti sa v expresnom tempe nestavala rozvoja vidieka a miestnych ekonomických iniciatív. diaľnica A4 a rýchlostná komunikácia 3

4 Gospodarka Przemysł Podkarpacia Rok ubiegły, na całym świecie uznany został za apogeum kryzysu, w gospodarce Podkarpacia także zapisał się spadkiem. Wartość produkcji przemysłu była u nas w minionym roku mniejsza o miliard 765 milionów złotych, a w ujęciu procentowym (licząc w średnich cenach bieżących z 2005 roku) o 8,1%. Co prawda wzrost aż o 25,3% odnotowało górnictwo i wydobywanie, ale akurat ta branża występuje na naszym terenie w ilościach śladowych i nie ma większego wpływu na całościowy wynik finansowy podkarpackiego przemysłu. Wartość sprzedanej przez nią produkcji osiągnęła w 2009 roku 291,5 mln zł, a to jest zaledwie około 1,1% wartości całej produkcji sprzedanej przemysłu. Archiwum PP PL (2) 4 ilco dvet Wzrost odnotowało budownictwo, co jest nieco zaskakujące, jako że w obliczu kryzysu finansowego deweloperzy nie podejmowali nowych inwestycji i zawieszali inwestycje rozpoczęte. Wartość produkcji sprzedanej budownictwa była aż o 412 mln zł większa niż w roku 2008 i zamknęła się kwotą 4 miliardów 812 mln zł. Niemal trzy piąte tej kwoty, bo 2 mld 913 mln zł, przypadło na produkcję budowlano-montażową, czyli o 9,9% więcej niż w roku wcześniejszym. Co prawda dość istotny spadek dotknął budowę budynków, która była aż o 10,9% mniejsza od tej, którą odnotowano w roku 2008, ale też sytuacja na rynku mieszkaniowym stała się bardzo niepewna. Była zupełnie odmienna od tej, z którą mieliśmy do czynienia w latach poprzedzających szczytowy rok kryzysu. Jak pamiętamy, w roku 2009 banki radykalnie zmieniły zasady przyznawania kredytów hipotecznych na kupno mieszkania i deweloperzy przestraszyli się, że budując nowe domy w dotychczasowym tempie pozostaną sam na sam z pustymi mieszkaniami i niespłaconymi kredytami zaciągniętymi na ich budowę. Budownictwo użytkowe w górę O ile więc budowa budynków popadła w mocny, bo aż ponad 10% regres, o tyle niespotykany wzrost o niemal 30% (dokładnie 28,7%) zanotowano w dziedzinie budowy obiektów inżynierii lądowej i wodnej. W roku 2008 wydano na realizację tych obiektów 1 mld 170 mln zł, a w roku następnym już ponad półtora miliarda, bo 1506 mln zł. Wzrost o niemal 336 mln zł. To dużo. O niemal 7% (6,9) wzrosła też wartość specjalistycznych robót budowlanych, ale w przeliczeniu na złotówki nie były to już tak duże kwoty, jak w przypadku budowy obiektów inżynierii lądowej i wodnej. W porównaniu z rokiem 2008 miniony rok przyniósł w tym dziale wzrost jedynie o 14 mln zł, ale warto odnotować, że był to wynik dodatni, a nie ujemny. Przemysł nie cały na minusie Jak w każdym roku kryzysowym, tak i w roku 2009 jedne dziedziny przetwórstwa przemysłowego miały się lepiej, inne gorzej, a niektóre bardzo źle. Wartość produkcji sprzedanej całego przetwórstwa przemysłowego Podkarpacia była o 2 mld 25 mln zł mniejsza niż w roku Kryzys szczególnie dotknął takie dziedziny, jak produkcję wyrobów tekstylnych (49,7% wartości produkcji z roku 2008), tworzyw

5 A.D sztucznych (64,3% wartości 2008 r.), pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (64,4%), metali (73,5%), pozostałego sprzętu transportowego (81,2%), odzieży (78,8%). Pocieszające jest natomiast, że największy wzrost wartości, bo aż o 37%, odnotowano (oczywiście w cenach stałych) w dziedzinie obejmującej produkcję maszyn i urządzeń. Dobre wyniki mają media Ponad 10% wzrost wartości osiągnęły już tylko gospodarka odpadami i odzysk surowców (11,7%), pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody (10,4%). O 8,5% wzrosła produkcja wyrobów ujętych w statystycznej rubryce pozostałe mineralne surowce niemetaliczne, Priemysel Podkarpatska v roku 2009 a o 5,8% produkcja urządzeń elektrycznych, której wartość w złotych osiągnę- svete považoval za vyvrcholenie miliónov zlotých. Skoro tri pätiny V minulom roku, ktorý sa na celom 2008 a dosiahla výšku 4 miliardy 812 ła 521,9 mln zł. krízy, zaznamenala pokles aj ekonomika Podkarpatska. Hodnota priemy- zlotých tvorili stavebné a montážne tejto sumy 2 miliardy 913 miliónov Na bardzo niewielkim plusie znalazła się w 2009 roku cała branża produkcji artykułów spożywczych (wzrost roku nižšia o zlotých, t.j. chádzajúci rok. selnej výroby bola u nás v minulom práce, čo bolo o 9,9% viac ako pred- o 0,9%), na nieco większym naprawa, o 8,1%. Banícky priemysel zaznamenal nárast o 25,3%, ale toto odvetvie však značne nižšia, poklesla o 10,9% Výstavba stavebných objektov bola konserwacja oraz instalowanie maszyn i urządzeń (wzrost o 2,1%), a poligrafia má u nás iba zanedbateľný podiel v porovnaní s hodnotou z roku 2008, i reprodukcja zapisanych nośników informacji a nemá väčší vplyv na celkový fina- a pri tom sa situácia na trhu s bytmi zanotowała wzrost o 4,3%. nčný výsledok priemyslu Podkar- stala veľmi neistá. Spadek nieprzekraczający 10% dotknął patska. Hodnota predanej výroby Ako v každom krízovom roku, aj produkcję koksu i produktów dosiahla v roku 2009 hodnotu 291,5 v 2009 jedny odvetvia priemyselnej rafinacji ropy naftowej (92% w porównaniu mil. zlotých, čo je iba 1,1% hodnoty výroby sa mali lepšie, iné horšie, z rokiem 2008), chemika- celej predanej priemyselnej výroby. a niektoré veľmi zle. Hodnota pre- liów i wyrobów chemicznych (94,1%), Nárast zaznamenalo stavebníctvo, danej výroby celého priemyselného a także mebli (91,3%), wyrobów z gumy čo môže byť prekvapením, pretože odvetvia v Podkarpatsku bola o 2 i tworzyw sztucznych (91,1% wartości v dôsledku krízy stavební podnikatelia miliardy 25 miliónov zlotých nižšia produkcji z roku 2008). Jedyna dziedzina nezačínali nové investície a tie ako v roku Potešujúce je však, przemysłu, której spadek wartości už začaté pozastavovali. Hodnota že najväčší nárast hodnoty o 37% w 2009 r. nie przekroczył 5%, była produkcja stavebnej predanej výroby bola až bol zaznamenaný v oblasti výroby wyrobów z metali. o 412 mil. zlotých väčšia ako v roku strojov a zariadení. Patryk Musiał 5 jelaga nicootie

6 6 Gospodarka Bezrobocie w roku kryzysu W Mattox tekście dotyczącym sytuacji w przemyśle Podkarpacia w kryzysowym roku 2009 napisaliśmy, że ogólna wartość produkcji sprzedanej przemysłu była mniejsza o ponad 2 miliardy złotych niż rok wcześniej. W tym kontekście ciekawić może odpowiedź na pytanie jak wobec mniejszej produkcji przemysłu kształtowała się sytuacja na rynku pracy, a więc bezrobocie i kogo ono dotknęło szczególnie? W styczniu kryzysowego roku 2009 na Podkarpaciu zarejestrowanych było 126,2 tys. bezrobotnych, a więc nieco mniej niż w grudniu roku 2007 (126,4 tys.), ale było ono już o 10,6 tys. większe niż miesiąc wcześniej, czyli w grudniu roku W ciągu trzech pierwszych miesięcy 2009 r. (zimą zawsze bezrobocie się zwiększa) przybyło równe 6 tys. bezrobotnych (132,2 tys.), ale od kwietnia liczba osób zarejestrowanych jako bezrobotne zaczęła się zmniejszać. To też tradycyjny trend, jako że z końcem zimy i nastaniem wiosny następuje zapotrzebowanie na pracowników w zawodach, które nazywamy sezonowymi. I tak też było wczesną wiosną 2009 roku. Do końca czerwca bezrobocie zmalało więc o 5,3 tys., osiągając poziom 126,1 tys., ale od lipca, letniego przecież miesiąca, kiedy to w poprzednich latach nadal notowany był trend obniżania się liczby bezrobotnych, tym razem nagle zaczęło wzrastać. I był to wzrost dynamiczny, ponieważ na koniec 2009 r. bezrobocie objęło osób. W ciągu pół roku dotknęło więc aż osób. To bardzo dużo, o 22,8% więcej niż w roku Jeśli zaś dodamy jeszcze do tej liczby wzrost bezrobocia między grudniem 2008 r. a styczniem 2009 r., to było ono większe aż o osób. To już liczba zatrważająca. Co spowodowało tak gwałtowny wzrost w ciągu siedmiu miesięcy? Z pewnością było to opóźnione oddziaływanie światowego kryzysu na spadek produkcji w podkarpackich przedsiębiorstwach. Nie oddaje tej sytuacji statystyka, która w pozycji zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładów pracy ujmuje jedynie 4900 osób. Ale przecież wiemy, że spora liczba osób była zwalniana z pracy z dnia na dzień, bez podania przyczyn, a drugą, z pewnością znacznie większą liczbę bezrobotnych zasilili ci, na których pracodawcy wymusili założenie działalności gospodarczej i świadczenie pracy jako samodzielna firma. Oni w pierwszej kolejności byli zwalniani. Z ogólnej liczby osób pozostających bez pracy nieco ponad połowę ( osób) stanowiły kobiety, a podczas dwunastu miesięcy 2009 r. liczba bezrobotnych, którzy stracili prawo do zasiłku wzrosła o 23 tys. osób, do liczby Liczba pozostających bez pracy dłużej niż rok stanowiła dość pokaźną armię, bo liczącą 47,7 tys. osób. Znacząca była też grupa bezrobotnych bezpośrednio po ukończeniu nauki. Liczyła ona aż osób, z której to liczby 3 tysiące (o 800 więcej niż w roku 2008), stanowili absolwenci wyższych uczelni. Rozpatrując natomiast kwestię bezrobocia w roku 2009 pod kątem wieku bezrobotnych, to nieco zaskakujący może wydawać się fakt, że znacznie większą grupę stanowili ludzie młodzi, w wieku do 25 roku życia, niż starsi, którzy ukończyli 50 lat. Tych pierwszych było na koniec grudnia 2009 r. aż (wzrost w porównaniu do stycznia o 6600 osób), a tych drugich (wzrost od stycznia o 3000 osób). O ile w styczniu 2009 r. ogólna liczba mieszkańców Podkarpacia zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw liczyła osób, to po dwunastu miesiącach zmalała o osób, do liczby Większość z tej liczby mieszkańców naszego województwa, którzy utracili zatrudnienie, pracowało w przetwórstwie przemysłowym. W tych branżach liczba zatrudnionych zmniejszyła się ze osób w styczniu do w grudniu 2009 r. Żadna inna branża nie odnotowała tak dużego spadku zatrudnionych. Marek Ungeheuer Nezamestnanosť v V januári krízového roku 2009 bolo v Podkarpatsku registrovaných 126,2 tisíc nezamestnaných, teda trochu menej ako v decembri roku 2007 (126,4 tis.). Nezamestnanosť bola už o 10,6 tis. vyššia ako v predchádzajúcom mesiaci, tzn. v decembri roku V priebehu troch prvých mesiacov roku 2009 už tradične (v zime vždy nezamestnanosť rastie) pribudlo rovno 6 tisíc nezamestnaných (132,2 tis.), ale od apríla začal tento počet klesať. Je to tiež tradičný trend, pretože sa s príchodom jari zvyšuje počet osôb, ktoré pracujú pri sezónnych prácach.

7 Społeczeństwo Wyjazdy i powroty z zagranicy Kryzysowy rok 2009 był znamienny pod względem bilansu wyjazdów mieszkańców Podkarpacia za granicę i powrotów z zagranicy. Był to bowiem pierwszy od dłuższego czasu rok, w którym więcej osób z zagranicy zameldowało się na pobyt stały, niż wymeldowało, wyjeżdżając na pobyt stały z Podkarpacia i z Polski. Zdajemy sobie sprawę, że dane, którymi dysponujemy, a są to dane Głównego Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, nie oddają pełnej skali zjawiska emigracji i imigracji, ponieważ obejmują tylko tych, którzy wyjeżdżając z Polski na stałe bądź powracając do kraju na pobyt stały, dokonali przewidzianych prawem formalności. Nie obejmują tych, którzy wyemigrowali czasowo z Podkarpacia. sxc-tam Możemy tylko przypuszczać, z bardzo pracy dla wszystkich, a tym bardziej śniej osiedlona za granicą rodzina, ale dużą dozą prawdopodobieństwa, że pracy satysfakcjonującej finansowo. biorąc pod uwagę dynamiczny wzrost zarówno w przypadku tych, którzy wyjechali Więc emigrujemy. wyjazdów po wejściu Polski do struk- bądź powrócili na pobyt stały, Drugą przyczyną, która sprawia, że tur europejskich, z pewnością w zde- jak i tych, którzy wyjechali z zamiarem zjawiska migracji zagranicznych nie cydowanej mierze mamy do czynienia powrotu, ale na czas nieokreślony, możemy ująć całościowo w skali roku z ludźmi dynamicznymi, zaradnymi, przyczyna wyjazdu była zarobkowa. 2009, jest fakt, że dysponujemy na którzy poradzili sobie w walce o byt za W Polsce, mimo że najlepiej spośród razie oficjalnymi danymi za 9 miesięcy granicą. Ich wyjazd na pobyt stały to, innych krajów europejskich poradzi- tegoż roku. Ale mimo tych dwóch ograniczeń co by się nie powiedziało, duża strata. liśmy sobie z kryzysem, nadal nie ma uchwycenie trendu charaktery- Ale tak będzie się działo zawsze, dopóki období krízy stycznego dla minionego roku wydaje praca w Polsce nie będzie co najmniej się możliwe. równie atrakcyjna jak za granicą. Ale, co W latach poprzedzających rok 2009 mówią liczby? Do konca júna nezamestnanosť teda klesla o 5,3 tis. a dosiahla emigracja za granicę kraju mieszkańców Podkarpacia rysowała się jedno- Podkarpacia, którzy opuścili region na W roku 2005 liczba mieszkańców úroveň 126,1 tis., ale od júla, keď znacznie saldo migracji było zdecydowanie po stronie emigrujących. Jeśli 1122 osoby. Nie było to dużo, tym bar- pobyt stały na rzecz zagranicy, wyniosła v predchádzajúcich rokoch bol naďalej viditeľný trend znižovania sa weźmiemy pod uwagę, że statystycy dziej, że z zagranicy zameldowało się počtu nezamestnaných, tento krát odnotowują tych, którzy migrują na u nas na pobyt stały 738 osób, a więc počet začal prudko rásť. Bol to dynamický nárast, pretože na koniec roku pobyt stały, to w przypadku dominacji deficyt wyniósł tylko 384 osoby. wyjeżdżających nad przyjeżdżającymi Dwa lata później, w roku 2007, było 2009 nezamestnaných bolo mamy do czynienia z ludźmi, którzy wyjechali za granicę z pewnością za pracą którzy wyjechali, była dwukrotnie już jednak znacznie gorzej. Liczba tych, osôb. V priebehu polroka sa nezamestnanosť dotkla až osôb. Je i z czasem zdobyli sobie pozycję zawodową gwarantującą im bezpieczne, chali. Podkarpacie pożegnały na zawsze większa od tych, którzy do nas przyje- to veľmi veľa, o 22,8% viac ako v roku Ak pridáme ešte k tomuto a można nawet powiedzieć, że komfortowe życie za granicą. Oczywiście pobyt stały 909 osób. W 2008 roku licz osoby, a powitało nasz region na počtu nárast nezamestnanosti medzi decembrom 2008 a januárom 2009, pewien procent wśród wyjeżdżających ba tych, którzy nas opuścili, była o 92 tak sa nám zväčší o osôb. na pobyt stały stanowią zapewne ci, osoby mniejsza niż rok wcześniej i zamknęła się liczbą 1801 osób, natomiast którym pracę i pobyt zapewniła wcze- 7

8 andy205 8 zameldowało się u nas na pobyt stały 1029 osób. Tendencja przyjeżdżających była więc wzrostowa, a wyjeżdżających malejąca. W roku ubiegłym tendencja ta się utrwaliła, a nawet odwróciła. Podczas 9 miesięcy tegoż roku (dysponujemy na razie danymi za 9 miesięcy 2009 r.) na emigrację zagraniczną na pobyt stały wybrało się z Podkarpacia 868 osób, ale na pobyt stały przyjechały do nas z zagranicy 942 osoby. Czy więc jest to tendencja stała? Na pewno nie. Na początku 2009 roku, jak pamiętamy, w świat, a więc także w główne kraje nowej polskiej emigracji, czyli Irlandię i Wielką Brytanię, uderzył z całą mocą kryzys. Było to szczególnie widoczne w pierwszym półroczu. Codziennie niemal można było znaleźć w mediach informacje o zamykaniu takich czy innych firm i drastycznym ograniczaniu zatrudnienia przez inne. Redukcje w pierwszej kolejności uderzały w pracowników z zagranicy, a więc między innymi w Polaków, a wśród nich także w mieszkańców Podkarpacia. Ci, którzy stracili pracę i nie mogli znaleźć innej, wracali więc do domu. Emeryci, nauczyciele i bezrobotni dostaną więcej Od marca 2010 r. więcej dostaną emeryci i renciści. Na podwyżkę od września mogą także liczyć nauczyciele. Od 1 stycznia br. wzrósł zasiłek dla bezrobotnych i pielęgnacyjny, a także najniższa płaca. Prawie 10 milionów emerytów i rencistów, zgodnie z przyjętą przez Sejm ustawą budżetową na 2010 rok, dostanie od marca o 4,1 procent więcej pieniędzy. Ci, którzy w tej chwili mają minimalne świadczenia, czyli 591 złotych, będą dostawać 613 zł. Od nowego roku zmianie uległy także wysokości zasiłków dla bezrobotnych. Okres pobierania zasiłku wynosi 12 miesięcy, przez pierwsze trzy miesiące bezrobotni dostaną Przypomnijmy sobie, że to właśnie w pierwszej połowie 2009 r. na ulicach Rzeszowa i innych miast Podkarpacia nagle pojawiło się sporo samochodów z kierownicą po prawej stronie i z żółtymi tablicami rejestracyjnymi z napisem GB. To były samochody tych, którzy wrócili. Ale pod koniec trzeciego kwartału z informacji mediów można się było dowiedzieć, że kraje Zachodu, w tym Wielka Brytania i Irlandia, wzięły się za bary z kryzysem i, dużym co prawda kosztem, także kosztem ogromnych wyrzeczeń, zaczynają z tej walki wychodzić zwycięsko. Na ulicach naszych miast nadal co prawda widać jeszcze samochody z kierownicą po prawej stronie, ale jakby coraz mniej. Wniosek z tego można wysnuć taki, że ci, którzy wrócili, jednak nie znaleźli korzystnej dla siebie oferty na polskim rynku pracy i wrócili za pracą za granicę. Sądzę, że rok 2010 tę tendencję potwierdzi i nadal będziemy mieć do czynienia z większym odpływem mieszkańców regionu za pracą za granicę. Marek Ungeheuer 717 zł, a przez pozostałe dziewięć miesięcy 563 zł. Zmianie, od nowego roku, uległy także wysokości zasiłków pielęgnacyjnych. Do tej pory zasiłek wynosił 520 zł, ale mogli go dostać jedynie ci, których dochód na osobę nie przekracza 583 zł. Od 1 stycznia prawo do zasiłku mają wszystkie rodziny, w których znajdują się niepełnosprawni bez względu na wysokość zarobków. Od września br. ponad 600 tysięcy nauczycieli dostanie wyższą o 7% pensję. Od 1 stycznia br. wzrosło także minimalne wynagrodzenie, jest to teraz jest to kwota 955 zł na rękę, a po nowym roku będzie 984 zł. Monika Witt Emigrácia Krízový rok 2009 bol charakteristický z hľadiska bilancie výjazdov obyvateľov Podkarpatska do zahraničia a návratov zo zahraničia. Bol to prvý rok od dlhšej doby, v ktorom sa viac osôb zo zahraničia prihlásilo na trvalý pobyt ako odhlásilo. V predchádzajúcich rokoch bola emigrácia obyvateľov Podkarpatska do zahraničia veľmi výrazná bolo jednoznačne viac emigrantov. Samozrejme určité percento spomedzi odchádzajúcich do zahraničia tvoria tí, ktorým prácu a pobyt zabezpečuje rodina, ktorá sa už predtým presťahovala do zahraničia. Berúc do úvahy dynamický nárast počtu výjazdov po pristúpení Poľska do európskych štruktúr, sú to určite ľudia dynamickí a šikovní, ktorí zvládli náročnejšie životné podmienky v zahraničí. Ich vycestovanie natrvalo do zahraničia je v každom prípade veľkou stratou. Ale tak to bude dovtedy, kým práca v Poľsku nebude aspoň rovnako atraktívna ako tá v zahraničí.

9 Rozmowa Prywatyzacja przyniosła sukces Rozmowa z dr hab. Zdzisławem Gawlikiem wiceministrem Skarbu Państwa Jacek Stachiewicz: Premier i szef Nie wszystko się udaje od razu, tak resortu Skarbu Państwa mówią, że jak było zaplanowane. W roku 2009 wydarzenia w bieżącym roku wpływy z prywatyzacji w sferze gospodarki i finansów muszą osiągnąć 25 miliardów złotych, biegły tak szybko, że niedoszłemu inwe- by zmniejszyć deficyt budżetowy storowi opłacało się wpłacić wadium, do wymaganych przez Unię Europejską na przykład na prywatyzację stoczni Rozmowa z dr hab. Zdzisławem 3% i podreperować stan finansów w Gdyni i Szczecinie, ale gdy doszło do Gawlikiem wiceministrem państwa w zakresie długu publicznego. finalizowania transakcji, to jej cena była Skarbu Państwa Realne to według Pana? już dla inwestora nieopłacalna i wolał Zdzisław Gawlik Oczywiście, że realne. stracić wadium niż ponosić większe Stan zaawansowania procesów koszty wiążące się z ich kupnem. A stało tak spektakularnych przedsiębiorstw prywatyzacji i uzyskane na koniec lutego się tak, bo pomiędzy wpłaceniem przez z branży energetycznej i chemicznej, prawie 4 mld złotych uprawniają do inwestora wadium a terminem zapłaty, także z sektora farmaceutycznego, bu- optymizmu. na świecie upadło kilka stoczni, w tym dowlanego, handlu czy transportu, jak W 2009 roku nierealne okazały się między innymi u naszych zachodnich chociażby Polska Żegluga Bałtycka. prywatyzacje stoczni w Gdyni i Szczecinie, sąsiadów w Niemczech. Na niewyko- Z polskiej skali makro chciałbym a co za tym idzie, zerowe z tego nanie finansowego planu 12 miliardów przejść do skali mikro, czyli do nasze- tytułu wpływy do budżetu państwa. wpływów z prywatyzacji duży wpływ go województwa podkarpackiego. Spodziewałem się tego stwierdzenia. Wszyscy widzą tylko i wyłącznie roku dżetu państwa o owe 25 miliardów miały wydarzenia postkryzysowego W jakim stopniu do wzbogacenia bu- niepowodzenie z prywatyzacjami stoczni w Gdyni i Szczecinie, zapominając Wszystko wskazuje na to, że tak. rządowego planu stabilizacji finansów W 2010 roku sytuacja jest inna? złotych, które mają stworzyć podstawę często, w jakiej sytuacji znajdowały się Wystarczy tylko wspomnieć, że gdy publicznych, przysłuży się prywatyzacja przedsiębiorstw na Podkarpaciu? te stocznie, kiedy podejmowano próby ogłoszono sprzedaż pierwszego pakietu znalezienia dla nich inwestora. Często akcji PGE, to zamówienia złożone przez Prywatyzacja bezpośrednia, jak pan zapomina się przy tym o sukcesach indywidualnych inwestorów opiewały na 25,6 miliarda złotych. Wniosek zapewne wie, czyli poprzez sprzedaż w innych branżach. A przecież w tymże przedsiębiorstw, wniesienie do spółki 2009 roku resort Skarbu z powodzeniem przeprowadził debiuty giełdowe mają pieniądze, chcą i będą inwesto- z tego taki, że indywidualni inwestorzy lub oddanie do odpłatnego korzystania kopalni Bogdanka oraz Polskiej Grupy spółce z udziałem pracowników, czyli wać, tylko oferta musi być atrakcyjna. Energetycznej, rozwiązał długoletni A w tym roku będzie nadzwyczaj atrakcyjna. Na giełdę pójdzie więc PZU, tak zwany leasing pracowniczy, stosownie do obowiązujących przepisów, nie konflikt z Eureko w sprawie prywatyzacji PZU. Doprowadzenie do ugody potem drugi pakiet akcji PGE, sprzedawany też będzie poprzez giełdę pakiet ca 2007 roku. Teraz prywatyzacji podle- powinna być wszczynana po 30 czerw- z Eureko pozwoliło naszemu państwu uniknąć zapłaty wielomiliardowego odszkodowania i otworzyło PZU drogę do w połowie roku ma nastąpić sprzedaż nio skomercjalizowane, a więc mające kolejnej firmy energetycznej Tauronu, gają jedynie przedsiębiorstwa uprzed- oferty publicznej w bieżącym roku. udziałów jedynej notowanej na giełdzie obecnie status spółki z udziałem Skarbu Państwa. I z tej puli przedsiębiorstw W połowie grudnia 2009 roku kopalni węgla kamiennego, czyli Bogdanki, wpływy z prywatyzacji wynosiły 6,5 a pod koniec roku być może na niewiele się u nas ostało. Jest jeszcze miliarda złotych i daleko odbiegały giełdę pójdzie sama Giełda Papierów znajdujący się w znakomitej kondycji od zaplanowanych na tenże rok 12 Wartościowych. Poza tym sprzedawane jasielski Gamrat, jest Fabryka Maszyn będą udziały mniejszych, już nie w Leżajsku, pięć PKS-ów, jest Pektowin, miliardów. 9 Jacek Stachiewicz

10 10 są trzy uzdrowiska i to by było wszystko... Niewiele, jak pan widzi. W latach był Pan dyrektorem Delegatury Skarbu Państwa w Rzeszowie, a więc nadzorował Pan bezpośrednią prywatyzację. Jest Pan zadowolony z dokonanych pod Pańskim nadzorem przekształceń własnościowych w gospodarce i przemyśle Podkarpacia? Każdy człowiek stara się swoją działalność oceniać pozytywnie, inaczej jego aktywność byłaby bezsensowna. Podejmując decyzje prywatyzacyjne zawsze towarzyszyło mi przekonanie, że dokonuję trafnego wyboru. Każda prywatyzacja to było ryzyko, że może się nie udać. Prywatyzowane przedsiębiorstwa to przede wszystkim pracujący w nich i zarządzający nimi ludzie, którzy działają w różnym otoczeniu. Powodzenie prywatyzacji było i jest zatem wypadkową wielu czynników. Ale zdecydowana większość prywatyzacji była u nas udana. Które się nie powiodły? W przypadku przedsiębiorstw prywatyzowanych metodą bezpośrednią nie udało się z różnych przyczyn z Hydrobudową, Kolbutem, POM-em w Złotej Górze koło Radymna, chociaż w odniesieniu do wspomnianych podmiotów nie wszystkie decyzje z uwagi na moment, w którym dokonywano prywatyzacji, były podejmowane w Rzeszowie. Różne i złożone były także przyczyny niepowodzenia tych przedsiębiorstw na rynku. Prywatyzacja stwarzała im szansę na skuteczne konkurowanie na rynku, która nie została wykorzystana. A z których jest Pan szczególnie zadowolony? Z prywatyzacji pracowniczych, bo w tej kategorii zdecydowana większość się nam udała. Na przykład? Na przykład pracownicza prywatyzacja Elektromontażu. W przypadku sukcesu prywatyzacyjnego tej firmy zadecydowała silna osobowość prezesa Mariana Burdy, podobnie prezesa Urodzony 12 września 1960 r. w Dębicy, ukończył Wydział Prawa i Administracji Filii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Rzeszowie. Od 1 lutego 1999 do 30 czerwca 2007 Dyrektor Delegatury MSP w Rzeszowie. Autor książek i ponad 50 artykułów naukowych z dziedziny prawa prywatnego, w tym prawa z dziedziny prywatyzacji. Od 21 listopada 2007 roku Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Skarbu Państwa. Janusza Pasternaka i jego mocnego zespołu pracowniczego w Zakładzie Wykonawstwa Sieci Elektrycznych. Tak samo było z przedsiębiorstwami robót drogowych, gdzie na wyróżnienie zasługuje każda z podkarpackich spółek oraz zarządy, które nimi kierowały. Dobrze poradziły sobie przedsiębiorstwa ceramiki budowlanej w Kupnie, Hadykówce, Harasiukach, a ich przykład pokazuje, iż uporem i determinacją można przetrwać najtrudniejsze chwile, czekając na sprzyjającą koniunkturę. Ciekawy i interesujący jest projekt transformacji przedsiębiorstwa realizowany przez prezesa Zająca w odniesieniu do stalowowolskiego Prefabetu. Budujący jest też przykład PKS-ów. Wszystkie, poza pięcioma przekształconymi w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, zostały sprywatyzowane i mimo ogromnej konkurencji przewoźników prywatnych żaden PKS nie upadł. Co ciekawe osiągają one lepsze wyniki niż niektóre PKS-y, jednoosobowe spółki. To dowodzi, że prywatyzować się warto, że prywatyzacja stwarza większe możliwości. Gdyby natomiast nie zostały sprywatyzowane, to ich los, jak pokazują przykłady z ościennych województw, byłby marny. A jak Pan ocenia prywatyzację niegdysiejszych klejnotów przemysłu Podkarpacia WSK Rzeszów, Polfy, PZL Mielec? Uważam, że ich wartość po sprywatyzowaniu niepomiernie wzrosła. Zyskały przedsiębiorstwa i pracujący w nich ludzie. Gdyby natomiast nie zostały sprywatyzowane, to ich los nie byłby godny pozazdroszczenia. WSK Rzeszów, to bardzo spektakularny przykład znakomitego wyboru inwestora. Bardzo dobry był też wybór inwestora dla Polfy. Gdy przejmował firmę, była ona zadłużona, o niepewnej przyszłości. Teraz kwitnie. PZL Mielec... Sądzę, że po wejściu tam takiego inwestora, jak firma Sikorsky, pracownicy tego przedsiębiorstwa mają świadomość, że działają na innej, znacznie wyższej półce w branży niż dotychczas. Co decydowało o tym, że prywatyzacja przynosiła sukces? W przypadku prywatyzacji pracowniczej decydował rozsądek załóg reprezentowanych przez związki zawodowe, a następnie profesjonalizm kadry kierowniczej. W przypadku prywatyzacji poprzez przejęcie przez inwestora strategicznego, przede wszystkim wybór tegoż inwestora, no i oczywiście także wynegocjowanie warunków rozwoju. W każdej zatem sytuacji powodzenie projektów zależało od determinacji ludzi. Prywatyzacyjne sukcesy Podkarpacia świadczą o ludziach dobrze, co również może zachęcać inwestorów do zwrócenia uwagi na nasz region i podejmowania zdwojonego wysiłku inwestycyjnego. Najlepsze tego przykłady znajdujemy na terenach specjalnych stref ekonomicznych. Jak Pan z perspektywy czasu ocenia prywatyzację gospodarki Podkarpacia? Moje zdanie jest niezmiennie jednoznaczne powszechna prywatyzacja przyniosła sukces i dobre perspektywy funkcjonowania na rynku sprywatyzowanych przedsiębiorstw. Te, którym się nie powiodło, stanowią znikomy procent. Jacek Stachiewicz

11 Úspech privatizácie Black Hawk z Mielca 15. marca 2010 v rozsvietenej svetlom farebných svetlometov výrob- Rozhovor s Dr. hab. Zdzisławom Gawlikom zástupcom ministra národného majetku nej hale PZL Mielec vedenie podniku Jacek Stachiewicz: Predseda cov v podniku Zakład Wykonawstwa a dvaja podpredsedovia firmy vlády a šéf rezortu národného majetku Sieci Elektrycznych. Rovnako to bolo Sikorsky Aircraft (Robert Kokorda hovoria, že tento rok musia s podnikmi realizujúcimi stavbu ciest, a Michael Ambrose) prezentovali príjmy z privatizácie dosiahnuť 25 v tomto prípade každá zo spoločností oficiálnym hosťom a predovšetkým miliárd zlotých, aby sa rozpočtový a ich predstavenstvá boli vynikajúce. médiám, čiastočne vyrobenú schodok znížil na požadované Európskou úniou 3%. Práve tieto príjmy keramických stavebných výrobkov lec najnovšiu verziu vrtuľníka Black Dobre to zvládli podniky na výrobu a montovanú ako celok v PZL Mie- zlepšia stan verejných financií z hľadiska dlhu verejnej správy. Dá sa to siuki, ich príklad ukazuje, že pri sve- Dátum 15. marca nebol náhodný. v obciach Kupno, Hadykówka, Hara- Hawk, označenú symbolom S-70i. podľa Vás dosiahnuť? domitej práci je možné pretrvať aj tie Rovno tri roky predtým bol ukončený predaj PZL Mielec spoločnosti Zdzisław Gawlik: Samozrejme, je najťažšie chvíle a počkať na priaznivejšiu konjunktúru. Zaujímavý je projekt to uskutočniteľné. Stav rozpracovania privatizačných procesov a získané zmeny formy podniku, ktorý realizuje Sikorsky Aircraft. Po kúpe PZL Mielec investovala spoločnosť Sikorsky Aircraft do na koniec februára skoro 4 miliardy predseda Zając v prípade Prefabetu zlotých nám dovoľujú pozerať sa do v Stalowej Woli. Pozitívny je tiež závodu viac ako desať miliónov dolárov a zamestnanosť namiesto po- budúcnosti optimisticky. príklad PKS-ov. Všetky, okrem piatich, V akom stupni prispeje k zvýšeniu štátneho rozpočtu privatizácia sa jednoosobovými spoločnosťami ktoré zmenili právnu formu a stali klesu ako predpokladali protivníci podnikov v Podkarpatsku? s podielom štátu, boli privatizované privatizácie narástla o 500 osôb. Priama privatizácia, ako určite a napriek obrovskej súťaži súkromných prepravcov žiadny z PKS-ov nených 1900 osôb a Sikorsky zaručuje, Dnes v PZL Mielec je už zamestna- viete, teda privatizácia prostredníctvom predaja podnikov, vkladu do skrachoval. Zaujímavé je to, že dosahujú aj lepšie výsledky ako niektoré koľko percent. Dnes už vieme, že že sa bude každý rok zvyšovať o nie- spoločnosti alebo prenechania do používania za odplatu spoločnosti s účasťou PKS-y, jednoosobové spoločnosti. Je v roku 2007, po skoro 18 rokoch bananecký zamestnancov, teda tzv. zamest- to dôkaz, že privatizácia prináša pozilansovania na hrane krachu Poľské lízing, sa na základe platných tívne výsledky a poskytuje väčšie možnosti. letecké závody v Mielci sa vrátili do predpisov nesmie začať neskôr ako 30. Keby však privatizované neboli, skupiny popredných výrobcov v le- júna roku Teraz je možné privatizovať ich osud by bol zrátaný ako ukazujú teckom odvetví. iba podniky, ktoré boli pred- príklady zo susedných vojvodstiev. A tento krát už to nie je len poľský tým komercializované, tzn. také, ktoré A ako hodnotíte privatizáciu alebo stredoeurópsky trh. Mielec majú teraz postavenie spoločnosti bývalých klenotov podkarpatského sa stal jedným z dôležitých článkov s podielom štátneho rozpočtu. A takýchto podnikov už veľa nemáme. Je Mielec? jednej z najväčších leteckých sveto- priemyslu WSK Rzeszów, Polfa, PZL leteckej výroby v svetovej stratégii ešte Gamrat v Jasle, ktorý je vo skvelej Myslím si, že sa ich hodnota po vých korporácií koncernu United kondícii, sú strojárenské závody v Leżajsku, päť dopravných podnikov PKS, podniky a pracujúci v nich ľudia. Keby jeden z potentátov vo výrobe vrtu- privatizácii značne zvýšila. Získali Technologies Company. Sikorsky je Pektowin, tri kúpele a to je v podstate však privatizované neboli, ich osud by ľníkov, vrtuľníkom od tejto spoločnosti vždy cestuje prezident USA všetko... Nie je toho veľa, ako vidíte. nebol závideniahodný. WSK Rzeszów S ktorými privatizáciami ste výnimočne spokojní? ného výberu investora. Veľmi dobrý je veľmi vhodným príkladom výbor- najčastejšie z trávnika Bieleho Domu na letisko, kde prestupuje do Sú to najmä zamestnanecké privatizácie, v týchto prípadoch sa nám bol tiež výber investora pre Polfu. svojho Boeingu Air Force One. Keď preberal firmu, táto bola zadĺžená, mala neistú budúcnosť. Teraz podarila rozhodná väčšina. Napríklad PZL Mielec bude zatiaľ vyrábať zamestnanecká privatizácia spoločnosti Elektromontaż. Pre úspech privadčený, že po vstúpení tam takéhoto Spoločnosť Sikorsky Aircraft už prekvitá. PZL Mielec... Som presve- ročne 20 kusov tohto vrtuľníka. tizácie tejto spoločnosti bol rozhodujúci silný charakter predsedu Mariana mestnanci si uvedomujú, že pracujú trum programu vrtuľníkov S-70i investora, akým je firma Sikorsky, za- vyhlásila, že vytvorí v Mielci cen- Burdu, predsedu Janusza Pasternaka na inej, oveľa vyššej úrovni v tomto Black Hawk pre medzinárodných a jeho stabilného tímu zamestnan- odvetví, ako doteraz. zákazníkov. 11

12 12 Gospodarka Black Hawk z Mielca 15 marca 2010 r. w iluminowanej światłami kolorowych reflektorów hali produkcyjnej PZL Mielec kierownictwo zakładu oraz dwaj wiceprezesi firmy Sikorsky Aircraft (Robert Kokorda i Michael Ambrose) zaprezentowali oficjelom, a przede wszystkim mediom, częściowo wyprodukowaną i w całości zmontowaną w PZL Mielec najnowszą wersję śmigłowca Black Hawk, oznaczoną symbolem S-70i. Data 15 marca nie była przypadkowa. Równo trzy lata wcześniej sfinalizowano transakcję sprzedaży PZL Mielec firmie Sikorsky Aircraft. Dziennikarze, którzy nie poprzestali na oficjalnych i kurtuazyjnych wypowiedziach szefów Sikrosky Aircraft oraz PZL Mielec i zapuścili się między szeregowych pracowników wytwórni, rozmawiali z ludźmi tryskającymi satysfakcją, dumą i zadowoleniem. Z czego czerpali swój optymizm? Z faktu, że pracują w zakładzie lotniczym nowoczesnym, produkującym śmigłowiec, który zamówiło wielu odbiorców, a im gwarantuje pewną, dobrze płatną pracę na długie lata. Trzy lata temu, gdy ważyły się losy prywatyzacji ZPL Mielec, tej pewności nie mieli. Zakład stał na krawędzi bankructwa, a u jego bram coraz liczniejsza grupa wierzycieli. Zamówienia na samoloty oscylowały w granicach kilu sztuk rocznie. Przyszłość rysowała się w kolorze bardzo ciemnym, nieomal czarnym. I wtedy o kupno PZL Mielec zwrócił się Sikorsky Aircraft. Po przejęciu ZPL Mielec Sikorsky Aircraft zainwestował w fabrykę kilkanaście milionów dolarów, a zatrudnienie, zamiast zmaleć, jak krakali przeciwnicy prywatyzacji, wzrosło o 500 osób. Dziś w PZL Mielec pracuje już 1900 osób, a Sikorsky zapewnia, że każdego roku będzie się zwiększało o kilka procent. Dziś już wiemy, że w 2007 roku, po niemal 18 latach balansowania na kra- wędzi absolutnej plajty, Polskie Zakłady Lotnicze w Mielcu powróciły do grona liczących się na rynku producentów lotniczych. I tym razem nie chodzi już tylko o rynek polski, czy krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Mielec stał się jednym z istotnych ogniw produkcji lotniczej w światowej strategii jednej z największych korporacji lotniczych świata, koncernu United Technologies Company. Tego samego koncernu, który za sprawą zależnej od siebie firmy Pratt and Whittney Canada, na zupełnie nowe tory technologii silników lotniczych wprowadził WSK w Rzeszowie. To, że Polskie Zakłady Lotnicze w Mielcu po latach bardzo chudych powróciły do grona liczących się producentów lotniczych, stało się za sprawą firmy Sikorsky Aircrfat wchodzącej w skład koncernu United Technolgies Company. Sikorsky to jeden z potentatów w produkcji różnego typu helikopterów, na światowym rynku konkurujący też z amerykańską firmą Bell, a od kilku lat z europejską Eurocopter. Firma Sikorsky (pierwsza nazwa Sikorsky Aero Engineering Company) założona została w USA w roku 1923 przez geniusza konstrukcji lotniczych, a nade wszystko samolotów wirnikowych, ukraińskiego inżyniera Igora Sikorskiego. Dziś Sikorsky Aircraft jest producentem śmigłowców dla wojska, marynarki wojennej USA, helikopterem tej firmy zawsze też podróżuje prezydent USA zazwyczaj z trawnika Białego Domu na lotnisko, by przesiąść się do swojego Boeinga Air Force One. 18 grudnia 2006 roku Sikorsky Aircraft wykupił od Agencji Rozwoju Przemysłu 100 procent udziałów w PZL Mielec za 250 mln zł. Skarb Państwa zarobił na tej transakcji na czysto 66 mln zł, ponieważ pozostała część z kwoty 250 mln zł obejmowała spłatę zadłużenia PZL Mielec oraz zobowiązania inwestycyjne firmy Sikorsky Aircraft. No i zaczęło się polskie piekło... Szukający taniej popularności politycy zaczęli oskarżać Agencję Rozwoju Przemysłu o wyprzedaż za bezcen klejnotów polskiego przemysłu. To, że te klejnoty popadały w ruinę i bez strategicznego inwestora nie były w stanie poradzić sobie na rynku, nie brali w ogóle pod uwagę. Liczyło się medialne rwanie szat. Do prokuratury wniosek o możliwości popełnienia przestępstwa

13 złożył ówczesny szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, dziś szef Kancelarii Prezydenta, Władysław Stasiak. Dopiero po dwóch latach, w styczniu 2009 roku, Prokuratura Okręgowa w Tarnobrzegu, która prowadziła śledztwo, po przesłuchaniu ponad 40 świadków, uznała, że nie ma podstaw do twierdzenia, że podczas prywatyzacji PZL Mielec zostały naruszone intersy majątkowe Skarbu Państwa. Zdzisław Gawlik, dziś w rządzie PO wiceminister Skarbu, a wtedy szef Delegatury Skarbu Państwa w Rzeszowie, mówi w wywiadzie zamieszczonym obok, a traktującym o prywatyzacji na Podkarpaciu, że pracownicy PZL Mielec posiedli świadomość, iż dzięki przejęciu ich przez firmę Sikorsky Aircraft pracują dziś w gronie firm znajdujących się na tej najwyższej półce lotniczych producentów. zacji. Tym samym obalono wyssany PZL pomocy publicznej. Poza tym na To dziś, ale trzy lata temu tej z palca zarzut, że PZL Mielec sprzedano stole nie było innych poważnych ofert. świadomości nie było, było natomiast za kwotę znacznie poniżej ich ówczesnej wartości. Po umorzeniu śledztwa, To wszystko było już kiedyś, jest za bezrozumne mącenie przez opętanych nami i dobrze, że się skończyło. Dziś jest populizmem polityków. dla PZL Mielec pełne optymizmu, szans negocjujący umowę prywatyzacyjną Gdy w styczniu 2009 roku prokuratura umorzyła śledztwo, podała, że także na prestiż. Bo zmontowany i czę- na rozwój, na coraz więcej miejsc pracy, z firmą Sikorsky Aircraft, główny jej negocjator i wtedy także wiceprezes ARP, ściowo wyprodukowany w Mielcu Black opierając się na ekspertyzie biegłych z poznańskiego Centrum Ekspertyz Adam Stolarz, powiedział: Amerykanie Hawk S-70i, to pierwszy śmigłowiec Gospodarczych, nie dopatrzono się przyszli z odsieczą w momencie, gdy firmy Sikorsky Aircraft wyprodukowany nieprawidłowości podczas prywaty- wyczerpały się możliwości udzielania na kontynencie europejskim. To najnowocześniejsza wersja śmigłowca sprawdzonego w warunkach bojowych pod- Sikorsky Aircraft czterosilnikową łódź latająca Clipper. W 1940 r. w firmie Sikorsky zbudowano pierwszy prototyp w Wietnamie, Kuwejcie, Iraku, Afgaczas miliona godzin w akcjach bojowych Firma założona została w 1923 przez ukraińskiego inżyniera Igora Sikorskiego w Stanach Zjednoczonych. lata później rozpoczęto seryjną pro- na najnowszą wersję Black Hakw S-70i śmigłowca z jednym wirnikiem, a dwa nistanie. Światowe zapotrzebowanie Jest pierwszym przedsiębiorstwem dukcje pierwszego helikoptera Sikorsky wynosi ponoć 500 egzemplarzy. Ten lotniczym produkującym helikoptery. R-4. W 1946 r. skonstruowano pierwszy komercyjny śmigłowiec (Sikorsky likopter przejdzie testy oraz kwalifikacje zmontowany w całości w PZL Mielec he- W 1943 r. stała się częścią koncernu United Aircraft, który potem zmienił nazwę na obecnie obowiązującą wiec dwusilnikowy (H-37A Mojave). S-51), a w roku 1953 pierwszy śmigło- w centrum Sikorsky Development Flight Center w West Palm Beach na Florydzie United Technologies Corporation. Firma zaczęła się specjalizować w Stanach Zjednoczonych, a pierwszy Sikorsky Aircraft produkuje śmigłowce przede wszystkim dla marynarki cych dźwigów i latających amfibii, w produkcji śmigłowców latają- poprodukcyjny oblot maszyny odbędzie się jeszcze w tym roku w... Mielcu. wojennej i armii USA; śmigłowcem a w roku 1970 powstał prototyp helikoptera bojowego. Uniwersalne śmi- PZL Mielec ma na razie produkować tej firmy lata także prezydent USA. rocznie 20 sztuk tego śmigłowca. Firma W 1925 r. firma Sikorsky skonstruowała i wyprodukowała jednosilniko- i SH-60 Seahawk rozpoczęto produgłowce wojskowe UH-6 Black Hawk Sikorsky Aircraft zapowiedziała też, że utworzy w Mielcu centrum programu śmigłowców S-70i Black Hawk dla wy dwupłatowiec, w r prototyp kować w roku 1974, są one ciągłe dwusilnikowej łodzi latającej (Sikorsky S-34), w 1931 r. czterosilnikową, dziś, najnowsza wersja właśnie w PZL modernizowane i produkowane do międzynarodowych klientów. Tylko pozazdrościć miejscową łódź latającą, w latach Mielec. opr. jst Patryk Musiał 13 Archiwum PZL Mielec (2)

14 Gospodarka Archiwum PZL Mielec W połowie lutego 2010 r. ukazała się w mediach informacja, że firma Dressta podpisała kontrakt, w wyniku którego sprzeda do Kazachstanu 50 maszyn budowlanych produkowanych przez Hutę Stalowa Wola. Konkretnie 30 ładowarek i 20 spycharek gąsienicowych. Dressta, jak podano, to spółka zależna HSW, będąca, jak napisano, jej ramieniem marketingowym. W informacji dla mediów nie ujawniono nazwy zagranicznego kontrahenta, podano jedynie, że jest to firma leasingowa podległa ministerstwu transportu i komunikacji Kazachstanu. 14 Black Hawk S-70i Jest dwusilnikowym śmigłowcem o maksymalnej masie wł kg. Maksymalna masa startowa śmigłowca to kg. Powierzchnia kabiny wynosi 11,61 m kw. Połączenie kadłuba z podwoziem ma za zadanie pochłaniać energię pionowego lądowania uszkodzoną jednostką przy prędkości opadania 11,6 metrów na sekundę, a siłę uderzenia pochłaniać mają podwozie, kadłub i fotele. Podwozie przystosowane jest do standardowej prędkości opadania w pionie 2,7 metra na sekundę. Śmigłowce Black Hawk napędzane są dwoma silnikami General Electric T700-GE-701D zamontowanymi nad kabiną, tuż za główną skrzynką przekładniową i po obu jej bokach. Osłony silnika po otwarciu tworzą platformę roboczą dla dwóch osób. Najważniejsze elementy decydujące dla bezpiecznego lotu są ukryte w konstrukcji lub zredukowane i oddzielone od siebie, co stanowi środek ochrony przed ostrzałem z broni małokalibrowej. Odporne na zderzenia fotele pilota i drugiego pilota są opancerzone, co także stanowi zabezpieczenie przed zagrożeniem tego typu. Kabina jest wytłumiona i ogrzewana powietrzem z silników. Układ przeciwoblodzeniowy dla przedniej szyby jest elektryczny, a dla wlotów silnika pneumatyczny. Zabezpieczenia przeciwoblodzeniowe mają także układy wirnika nośnego i ogonowego. W standardowej wersji śmigłowiec Black Hawk zazwyczaj zawiera miejsca dla 11 żołnierzy ze sprzętem. W konfiguracjach dla transportu wojsk Black Hawk może być skonfigurowany do transportu aż do 20 żołnierzy wraz ze sprzętem. Miejsca dla pasażerów można usunąć i składować w śmigłowcu. Cała operacja wyczyszczenia wnętrza kabiny trwa 15 minut. W przypadku dużych operacji transportu wojska i sprzętu często wykorzystywane jest podczepianie ładunku pod kadłubem. Black Hawk może przetransportować podwieszony ładunek o wadze ponad 4 ton, a więc m.in. przenosić działa artylerii, w tym artylerii przeciwlotniczej, lekkie ciężarówki, polowe ogniwa paliwowe, systemy zasłonowe oraz wszelkie inne elementy, które powinny być strategicznie rozmieszczone. Ze względu na swoją wszechstronność śmigłowiec Black Hawk wykorzystywany jest także w niebojowych operacjach wojskowych. Są to np. misje poszukiwawczo-ratownicze na rzecz ludności cywilnej, misje ratowniczo-medyczne, akcje usuwania skutków klęsk żywiołowych, świadczenia pomocy międzynarodowej, a także zwalczania produkcji i handlu narkotykami. opr. jst Wszystkie maszyny miały być użyte przy budowie w Kazachstanie autostrady z Aktowe do Czimkentu oraz budowy trzech odcinków odtwarzanego przez Kazachów Jedwabnego Szlaku, starego traktu handlowego prowadzącego z Chin do Europy. Podano także, że Kazachowie zamierzają użyć polskich maszyn do budowy u siebie dróg v_huier już w kwietniu, ale realizację kontraktu uzależniają od uzyskania w państwowym polskim Banku Gospodarstwa Krajowego kredytu na kupno tychże maszyn. Rzecznik HSW, Bartosz Kopyto, oświadczył w wypowiedzi dla prasy, że HSW zorganizowała 8 lutego br. seminarium dla drogowców w stolicy Kazachstanu, przekonując do zalet polskich maszyn budowlanych. Pod koniec lutego, jak mówił w połowie tegoż mie-

15 Kontrakt przejęli Chińczycy siąca rzecznik, w Stalowej Woli miał się odbyć cykl szkoleń w zakresie obsługi i serwisu maszyn. Po przeczytaniu tej informacji nasunęły się nam co najmniej trzy wątpliwości. Po pierwsze dlaczego pisze się o podpisaniu kontraktu w czasie przeszłym dokonanym, skoro niemal natychmiast podaje się, że jest on uwarunkowany uzyskaniem kredytu w polskim, państwowym banku? Po drugie polska firma i polski bank musiałyby działać błyskawicznie, by załatwić kredyt i wszelkie formalności związane z dostarczeniem na początek kwietnia polskich maszyn do Kazachstanu. I wreszcie wątpliwość trzecia Kazachstan graniczy z Chinami na długości niemal 1300 km, a od dawna wiadomo, że Chiny kopiują najlepsze maszyny budowlane światowych producentów i bez skrępowania oferują je na globalnych rynkach. Także polskim firmom budowlanym, co wywołało ostrą reakcję nikogo innego, jak właśnie Huty Stalowa Wola. W sytuacji zagrożenia HSW domagała się uzyskania przez chińskich producentów specjalnego certyfikatu bezpieczeństwa dla ich maszyn, wydanego przez specjalistyczną polską instytucję. Dlaczego więc Kazachowie mieliby wydawać większe pieniądze na droższe polskie maszyny, a nie chińskie, które mają niemal dosłownie pod nosem? W trzeciej dekadzie marca 2010 r. postanowiliśmy więc sprawdzić, co się dzieje z tym kontraktem. W spółce Dressta powiedziano nam, że władnym udzielenia informacji jest wyłącznie prezes. Do rozmowy z prezesem nie doszło, ponieważ nie miał czasu. Powiedzieliśmy sekretarce, o co nam cho- ze strony prezesa uznaliśmy, że kontakt z nami i odpowiedź na jedno jedyne pytanie prezes uważa za niestosowne. Wysłaliśmy więc a do rzecznika prasowego Banku Gospodarstwa Krajowego z opisem sytuacji kontraktowej Dressty z Kazachami i z prośbą o udzielnie nam odpowiedzi na pytanie, czy coś się z kredytem dla Kazachów dzieje. Po kilku dniach uzyskaliśmy informację, że dzi i poprosiliśmy o przekazanie naszej sprawa kredytu okazała się bezprzedmiotowa, prośby prezesowi. Podaliśmy również jako że kontrakt upadł. nasz numer telefonu. Prezes milczał. Na Ponieważ prezes firmy Dressta nadal drugi dzień odnowiliśmy kontakt (telefoniczny) milczał, atakowaliśmy rzecznika praso- z sekretarką. Usłyszeliśmy, że wego HSW. Złapany na telefon komór- prezes się do nas odezwie, gdy uzna to kowy rzecznik ujawnił, że Kazachowie za stosowne. Po kilku dniach milczenia postępują nieetycznie i dogadują się Kontrakt prevzali Číňania w sprawie kupna maszyn z Chińczykami. Taki finał sprawy rysował się nam od momentu przeczytania informacji o dużym kontrakcie HSW. V polovici februára 2010 sa v médiách užívať v Kazachstane pri výstavbe Rodzi się oczywiście pytanie następu- objavila informácia, že firma diaľnice z Aktowe do Czimkentu a pri jące dlaczego firma Dressta informuje Dressta podpísala kontrakt, na základe výstavbe troch úsekov rekonštruova- media o zawarciu kontraktu, którego de ktorého predá do Kazachstanu 50 nej Kazachmi Hodvábnej cesty starej facto nie zawarła? Wygląda to na próbę stavebných strojov vyrábaných hutou obchodnej cesty vedúcej z Číny do Európy. Ukázalo sa však, že sa Kazachovia usprawiedliwienia się. Z czego i przed Stalowa Wola 30 nakladačov a 20 kim można chyba wyczytać między wierszami. buldozérov. Všetky stroje sa mali po- vo veci kúpy strojov dohodli s Číňanmi. Marek Ungeheuer 15 dynamix

16 Archiwum firmy INGLOT (3) 16 Gospodarka INGLOT Gdyby zapytać przeciętnego mieszkańca Podkarpacia, mającego jako takie pojęcie o gospodarce województwa, która firma, zajmująca się w regionie produkcją, sprzedaje swoje wyroby poprzez niemal 280 sklepów i stoisk firmowych w Polsce, sklep firmowy w najbardziej prestiżowym miejscu Nowego Jorku, bo na Times Square, i w ekskluzywnej galerii handlowej najbardziej prestiżowego hotelu w Las Vegas (to dopiero w planach), także w Australii, Kanadzie, krajach Zatoki Perskiej (m.in. w jednym z największych centrów handlowych na świecie Dubai Mall), w Europie (Wielka Brytania, Irlandia, Malta, Finlandia, Serbia, Litwa), to z pewnością by nie odpowiedział poprawnie. Szukałby gdzieś pomiędzy wytwórcą silników lotniczych a producentem oprogramowania komputerowego, ale drogą eliminacji szybko odstawiłby te firmy na bok, bo to, co ci znani w Polsce producenci wytwarzają i sprzedają, to nie poprzez detal i nie dla powszechnych odbiorców. Producentów sałatek, ogórków i kompotów z truskawek też musiałby wyeliminować, bo ci bez sprzedaży hurtowej by nie istnieli. Cóż więc pozostaje? Pozostaje firma, o której mało kto wie, bo jej właściciel unika jak ognia mediów. Wywiadów udziela z częstotliwością raz na 10 lat i z reguły bardzo niechętnie o sobie mówi, a jeśli już, to czyli największa na świecie oferta kosmetyków własnych wyłania się z tych nielicznych tekstów o nim obraz człowieka, dla którego życie to praca. Ten pracoholik nazywa się tak, jak jego firma: INGLOT. Z tym, że firma nie ma imienia, a człowiek je ma. Wojciech Inglot jest przemyślaninem i swoją biznesową działalność rozpoczął w rodzinnym Przemyślu. Wcześ- niej skończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, a jego młodość przypadła na zupełnie inną rzeczywistość gospodarczą niż obecnie, marzył, by być naukowcem chemikiem. Ale nie wyszło. Skończył więc studia, potem pracował w laboratorium badawczym w krakowskiej Polfie i w pierwszej połowie lat 80. ubiegłego wieku wrócił do rodzinnego Przemyśla, gdzie na piętrze jednorodzinnego, w części wykończonego domu zaczął produkować kosmetyki. Dziś, po niespełna 30 latach działalności, firma Inglot jest w pięknym, starym mieście nad Sanem największym zakładem produkcyjnym. W Polsce firma IN- GLOT nie ma konkurencji na rynku kolorowych kosmetyków. Konkurencją dla firmy INGLOT może być z półki wyższej średniej francuski L Oreal. Z krajowych producentów absolutnie nikt. Wyróżników firmy jest kilka. Najważniejszym jest strategia, a tę opracował samodzielnie Wojciech Inglot. Właściciel firmy po pewnym czasie działania na polskim rynku zmienił sposób sprzedaży produkowanych przez siebie kosmetyków. Początkowo postępował podobnie jak inni producenci, czyli produkował i sprzedawał do drogerii, wielkich i małych sklepów z kosmetykami, a także do sklepów nie specjalizujących się w sprzedaży kosmetyków, ale posiadających działy z kosmetykami. W tym okresie działania firmy kosmetyki z nazwą INGLOT każda pani mogła kupić niemal wszędzie. Ale ten sposób sprzedawania swoich wyrobów Wojciecha Inglota mierził, bo jego paleta kosmetyków nie mieściła się w małych drogeriach i sklepach z kosmetykami, w których sprzedawano produkty kilkudziesięciu firm. W związku z tym powstała koncepcja tworzenia stoisk firmowych i w dalszej konsekwencji sieci własnych sklepów. Kolejnym wyróżnikiem strategii firmy i jej właściciela, jest produkowanie całej palety kolorowych kosmetyków w możliwie największej palecie barw. W ofercie firmy jest półtora tysiąca produktów lakierów do paznokci, szminek, cieni, konturówek, to liczba ogromna i aby Broadway, Nowy Jork

17 je wszystkie, a nawet tylko część zaprezentować klientkom, trzeba mieć na to powierzchnię. To oczywiste, że przy tej skali działania w małych, większych, a nawet dużych sklepach różnorodnych firm, było to niemożliwe. Firma INGLOT przestała więc dostarczać swój towar do drogerii i drogeryjek, na stoiska dużych i małych sieci kosmetycznych, które wkroczyły do Polski. Obrała strategię tworzenia sklepów, butików i stoisk własnych, firmowych. Strategia była ryzykowna z wielu względów. Po pierwsze z dnia na dzień zmniejszyła się Dubai Mall, Dubaj liczba odbiorców, bo o ile wcześniej stoiskach własnych w handlowych galeriach, W jednym z nielicznych wywiadów niemal każda kobieta mogła kupić kosmetyki produkty firmy INGLOT miały Wojciech Inglot powiedział, że chce firmy INGLOT za przysłowiowym szanse stać się produktami wyjątko- mieć największą na świecie kolekcję rogiem, to po przyjęciu nowej wymi, prestiżowymi i ekskluzywny- kosmetyków i że do 2011 roku ten cel strategii sprzedaży stało się to niemożliwe. mi. I powoli tak się dzieje, bo kosme- osiągnie. Marek Ungeheuer Po drugie strategia ta była bartyki firmy INGLOT są dostępne tylko, dzo kosztowna, ponieważ urządzenie powtarzam tylko, w wyjątkowych własnego stoiska, butiku, sklepu, to miejscach. INGLOT nie to samo, co położenie swego towaru na półce obcego sklepu. Wzgląd galerii handlowej widzi się butik kosme- Dziś więc w każdej niemal większej Wojciech Inglot pochádza z Przemyśla a podnikateľskú činnosť začal trzeci był cokolwiek ryzykowny, ale też tyczny lub absolutnie samodzielne stoisko handlowe, nad którym dominuje mógł przynieść sukces poprzez sprzedaż li tylko w sklepach, butikach i na práve vo svojom rodnom meste. Dnes po necelých 30 rokoch podnikania zdecydowanie, acz nie nachalnie, logo je firma Inglot najväčším výrobným firmy INGLOT. Wyznacznikiem design u butików firmy podnikom v tomto meste. V Poľsku nemá spoločnosť INGLOT súpera na jest dyskretna elegancja, trhu s farebnou kozmetikou. Konkurenciou pre spoločnosť INGLOT môže która w konfrontacji z krzykliwością design u innych byť francúzsky L Oreal, ktorý pôsobí firm, natychmiast rzuca się vo vyššom strednom segmente. w oczy. I o to chodzi. Dzięki Dnes skoro v každej väčšej obchod- samodzielności firma IN- nej galérii je možné navštíviť butik GLOT wyszła z gąszczu anonimowości, stała się firmą s kozmetikou alebo samostatný obchodný stánok, nad ktorým visí logo firmy INGLOT. Charakteristickým widoczną, charakterystyczną, narzucającą swoją styli- prvkom dizajnu butikov INGLOT je diskrétna elegancia, ktorú si jednoducho všimnete v porovnaní s krikľastykę, a przez to wyjątkową. Kolejnym wyróżnikiem jest vým dizajnom ostatných firiem. jej wyjątkowość w świecie Ďalším prvkom charakteristickým kosmetycznych marek. Polega pre spoločnosť INGLOT je jej výnimo- ona na tym, że firma čnosť vo svete kozmetických značiek. sprzedaje tylko to, co sama Zakladá sa na tom, že firma predáva wyprodukuje. Na świecie iba to, čo vyrobí sama. V jednom wygląda to inaczej wielkie firmy kosmetyczne za- z mála rozhovorov povedal Wojciech Inglot, že chce mať najväčšiu kolekciu kozmetiky na svete a že do roku 2011 zwyczaj nie zajmują się tento cieľ dosiahne. Dubai Mall, Dubaj produkcją, zlecają ją innym. 17

18 18 Komunikacja Kolejne dworce do remontu Pisaliśmy już, że Polskie Koleje Państwowe, które są właścicielem niemal wszystkich dworców i stacji kolejowych na terenie Polski, po raz pierwszy w roku 2010 wygospodarowały znaczące pieniądze na ich remont. Środki, jakie PKP przeznaczyły w tym roku na ten cel są znaczne, to 280 milionów złotych, ale liczba obiektów wymagających remontów i modernizacji idzie w setki. W latach ubiegłych remontom niewymagającym zbyt wielkich nakładów finansowych poddano budynki stacji kolejowych w Łańcucie, Horyńcu i Krośnie, znacznie większe środki pochłonął remont i rewitalizacja budynku dworca w Rzeszowie. Największą kwotę przeznaczoną na remont i rewitalizację otrzyma dworzec przemyski, aż 88 milionów złotych. W roku 2011 rozpocznie się remont dworców w Łańcucie oraz Rekonštrukcie staníc Minulý rok boli rekonštruované železničné stanice v Łańcute, Horyńci a Krosne, oveľa väčšie náklady si vyžiadala rekonštrukcia stanice v Rzeszowe. Najviac prostriedkov určených na rekonštrukciu a revitalizáciu získa stanica v Przemyśli, bude to až 88 miliónov zlotých. V roku 2011 sa začne rekonštrukcia staníc v Łańcute a Przeworsku. Po intervencii poslanca z podkarpatskej oblasti Zbigniewa Rynasiewicza, ktorý je predsedom parlamentného výboru pre infraštruktúru, do zoznamu rekonštruovaných staníc poľské železnice zaradili aj objekty v Leżajsku a Jarosławe. V obidvoch prípadoch ide o generálnu rekonštrukciu a revitalizáciu objektov, pričom finančné náklady budú primerané ich veľkosti. Dworzec kolejowy w Leżajsku Przeworsku, w przypadku tego drugiego będzie to przywrócenie pierwotnego, zabytkowego wyglądu. Po interwencji podkarpackiego posła Zbigniewa Rynasiewicza, który jest szefem sejmowej Komisji Infrastruktury, do grafika obejmującego remonty dworców kolejowych PKP włączyła obiekty w Leżajsku i Jarosławiu. W obu przypadkach będzie to gruntowny remont i rewitalizacja tych obiektów, przy czym nakłady finansowe będą proporcjonalne do ich wielkości. Gruntowny remont budynku stacji w Leżajsku rozpocznie się jeszcze tym roku i przeprowadzony zostanie kosztem zł. Remont zabytkowego budynku dworca w Jarosławiu zacznie się w roku przyszłym. Na ten cel PKP zarezerwowały 16 mln 181 tys. zł. W obu przypadkach, tak jak w przypadkach obiektów dworcowych w Przemyślu, Łańcucie i Przeworsku, środki przeznaczone na remont dworców pochodzić będą z budżetu państwa. Ponad jedną trzecią kwoty przeznaczonej na remonty budynków dworcowych w roku 2010 i 2011, pochłoną prace na obiektach znajdujących się w województwie podkarpackim. Marek Ungeheuer Przemyśl będzie miał Obwodnica Przemyśla liczyć będzie 4 km i połączy dwie drogi krajowe: nr 28 i nr 77. Jej trasa przebiegać będzie kilkoma dzielnicami miasta, między innymi przez Budy Wielkie i Błonie. Koszt realizacji inwestycji opiewa na 327 mln zł. Ponad połowa tej kwoty, 187 mln zł, pochodzić będzie z funduszy unijnych w ramach realizacji programu Rozwój Polski Wschodniej. Pozostałe środki wyłoży budżet miasta, który zasilony został na ten cel kwotą 11 mln zł ze środków rezerwy subwencji ogólnej Ministerstwa Finansów. Zrealizowanie 4-kilometrowej obwodnicy pociąga za sobą konieczność wybudowania nowego mostu na Sanie, wiaduktu nad torami kolejowymi oraz budowę kilku przejść dla pieszych. Na początku kwietnia 2010 r. wojewoda podkarpacki wydał zezwolenie na budowę obwodnicy, co było ostatnim koniecznym warunkiem do ogłoszenia przetargu. Jeśli zostanie on szybko rozstrzygnięty, to wyłoniony wykonawca inwestycji będzie mógł rozpocząć prace budowlane jeszcze w tym roku. Ich zakończenie planowane jest za dwa lata, na pierwszą połowę 2012 roku. Patryk Musiał Krzysztof Zieliński

19 Komunikacja Autostrady A4 i D1 W inwestycjach drogowych łączy Podkarpacie ze Słowacją budowa newralgicznych dla obu krajów autostrad. Nasza A4 łączyć będzie wschodnią i zachodnią granicę Polski, podobnie D1 na Słowacji. Inne cechy wspólne polskiej A4 i słowackiej Kto pierwszy, Polacy czy Słowacy, rym zobowiązali się wybudować swoje D1, to fakt, że obie sąsiadu- uruchomią przez swój kraj newralgicz- odcinki, jest realny. ją z Karpatami. Nasza biegnie po ich ną autostradową nitkę? Nie wiadomo. O skali, ale i trudności przedsięwzięcia północnej stronie i na szczęście dla Wiadomo natomiast, że kluczowe dla niech świadczy fakt, że na liczącej prawie 170 km trasie między węzłem Krzy- nas, po terenach nizinnych, słowacka przez tereny po południowej strocinków autostrady, ponieważ już nie że koło Tarnowa, a przejściem granicz- A4 będą budowy podkarpackich odnie Karpat, i nie są to tereny nizinne. z Krakowa, a z położonego o ponad 20 nym w Korczowej, trzeba będzie w ciągu W konsekwencji, na trasie między km na wschód Szarowa można dziś dojechać autostradą do polskiej granicy żynieryjnych, takich jak mosty, wiadukty, dwóch lat wybudować 270 obiektów in- Spiską Nową Wsią a Preszowem Słowacy musieli drążyć najdłuższy, bo z Niemcami. Terminem mobilizującym bezkolizyjne węzły autostradowe, przejścia dla pieszych i przejścia dla zwie- liczący ponad 5 km, tunel w Europie polskich budowniczych są piłkarskie Środkowo-Wschodniej. mistrzostwa Europy w roku Do rząt. Statystycznie wypada ponad jeden ich rozpoczęcia A4 ma być gotowa na obiekt inżynieryjny na trochę ponad 600 obwodnicę całej długości, aby piłkarskim kibicom metrów. Jacek Stachiewicz umożliwić szybki dojazd drogą lądową do stadionów Euro 2012 na Ukrainie. Diaľnice A4 a D1 W kręgach drogowców mówi się, że cały podkarpacki docinek A4 będzie Kto prvý: Poliaci alebo Slováci Nový obchvat podczas najbliższych dwóch lat największym w Europie placem budowy však, že kľúčová pre A4 bude výsta- otvoria diaľnicu? Nevieme. Vieme Obchvat Przemyśla bude mať 4 km a prepojí dve krajské cesty: autostrad i dróg. I mówi się tak nie bez vba podkarpatských úsekov diaľnice, pretože už nie z Krakova, ale č. 28 a č. 77. Jeho trasa bude prebiehať niekoľkými štvrťami mesta, dy na Podkarpaciu pochłonie prawie 9 km na východ Szarowa je možné sa racji. W ciągu tych lat budowa autostra- z nachádzajúceho sa o viac ako 20 okrem iného cez Budy Wielke a Błonie. Náklady na realizáciu investície rzeszowskiemu oddziałowi Generalnej ka. Termínom, ktorý chcú poľskí miliardów złotych. Odcinek A4 podległy dnes dostať diaľnicou do Nemec- sú vo výške 327 mil. PLN. Vykonanie Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad stavitelia stihnúť, sú majstrovstvá 4-kilometrového obchvatu sa spája podzielono na 7 pododcinków. Każdy Európy vo futbale v roku Na s potrebou výstavby nového mosta z nich realizować będzie inny wykonawca. I każdy będzie miał bardzo dużo ich otvorenie má byť diaľnica A4 cez San, viaduktu ponad železničnú hotová v celej dĺžke, aby umožnila trať a niekoľkých priechodov pre fanúšikom futbalu dostať sa na štadióny Euro 2012 na Ukrajine. pracy w stosunkowo krótkim czasie. Ale chodcov. wykonawcy twierdzą, że termin, w któ- 19 Jacek Stachiewicz

20 Komunikacja fot. Krzysztof Zieliński, dtp KORAW Etapy budowy autostrady A4 na terenie Podkarpacia 20