DZIENNIK URZ DOWY MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI

Transkrypt

1 87 87 DZIENNIK URZDOWY MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Warszawa, dnia 15 grudnia 2009 r. Nr 37 TRE: Poz.: INFORMACJA MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 87 z dnia 14 grudnia 2009 r. w sprawie strategii krajowej dla zrównowaonych programów operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata INFORMACJA MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 14 grudnia 2009 r. w sprawie strategii krajowej dla zrównowaonych programów operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata W zwizku z art. 8 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego (Dz. U. z 2008 r. Nr 11, poz. 70, Nr 52, poz. 303 i Nr 158, poz. 989) ogasza si informacj o opracowaniu strategii krajowej dla zrównowaonych programów operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata , która stanowi zacznik do informacji. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marek Sawicki 1) Minister Rolnictwa i Rzwoju Wsi kieruje dziaem administracji rzdowej rynki rolne, na podstawie 1 ust. 2 pkt 3 rozporzdzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegóowego zakresu dziaania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (Dz. U. Nr 216, poz. 1599).

2 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 Zacznik do informacji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 14 grudnia 2009 r. (poz. 87) STRATEGIA KRAJOWA DLA ZRÓWNOWAONYCH PROGRAMÓW OPERACYJNYCH ORGANIZACJI PRODUCENTÓW OWOCÓW I WARZYW W POLSCE NA LATA WPROWADZENIE Polska jest duym producentem owoców, warzyw i pieczarek w skali Unii Europejskiej oraz caej Europy. W produkcji i eksporcie niektórych owoców dla przetwórstwa np. truskawek, wini, porzeczek czarnych oraz jabek przemysowych Polska jest w wiatowej czoówce. Rozwijajc produkcj i eksport pracochonnych gatunków owoców i warzyw do przetwórstwa wykorzystano sprzyjajce warunki ekonomiczne, przede wszystkim due zasoby pracy na wsi, skoncentrowane w rodzinnych gospodarstwach indywidualnych. Wikszo zakadów przetwórstwa owoców i warzyw w Polsce naley do duych ponadnarodowych firm, pozyskujcych w kraju tani surowiec. Spowodowao to obnienie opacalnoci produkcji owoców i warzyw do przetwórstwa. Na rynku midzynarodowym przetwory owocowe z Polski o unikalnych cechach jakociowych jak np. przetwory truskawkowe nie wytrzymuj duej konkurencji ze strony krajów silnie rozwijajcych si takich jak Chiny, czy Maroko. Podobnie wyglda sytuacja na midzynarodowym rynku koncentratu soku jabkowego oraz wini mroonych. Wydaje si, e obecnie, nie zaniedbujc problemów przetwórstwa, powinno si dynamicznie rozwija produkcj owoców i warzyw przeznaczonych na rynek produktów do bezporedniego spoycia. Szanse rozwoju produkcji i eksportu na tym rynku s, po integracji z Uni Europejsk i zniesieniu ce, cen wejcia oraz innych ogranicze administracyjnych, bardzo due i co najwaniejsze dotychczas nie wykorzystane przez polskich producentów i eksporterów. Krajowy rynek owocowo-warzywny ma duy potencja do zwikszania produkcji i eksportu na rynki rozwinitych pastw Unii Europejskiej. Dobrym przykadem na istnienie takich moliwoci jest rynek pieczarek, gdzie polscy producenci zajmuj czoowe miejsce jako eksporterzy we wspólnocie. Podobne moliwoci s na rynku czereni, truskawek i jabek deserowych oraz niektórych warzyw np. kalafiorów i brokuów. Rozwój produkcji i eksportu owoców i warzyw wieych wymaga sprawnej organizacji rynku, oraz waciwego przygotowania oferty pod wzgldem jakoci, iloci i cigoci dostaw. Sprzeda, transport i dostawa owoców i warzyw do odbiorcy na wymagajcych rynkach jest moliwa tylko przy zastosowaniu nowoczesnych systemów pakowania i zasad nowoczesnej logistyki. Bardzo wana jest promocja owoców i warzyw produkowanych przez organizacje producentów (i producentów nie zrzeszonych dziaajcych w Polsce) na rynku krajowym, a przede wszystkim na rynkach zagranicznych. Dla nowoczesnego i skutecznego marketingu i promocji moliwe jest wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej oraz funduszy krajowych. Znaczenie gospodarcze produkcji, przetwórstwa, eksportu i sprzeday owoców, warzyw i pieczarek na wsi i obszarach wiejskich. Produkcja owoców, warzyw i pieczarek jest bardzo wanym dziaem produkcji rolnej. Produkcja owoców i warzyw zajmujc nie wicej ni 3% uytków rolnych, stanowi ponad 36% towarowej produkcji rolinnej i 14-15% caej towarowej produkcji rolniczej. Warto eksportu warzyw, owoców i pieczarek (wieych i przetworzonych) wzrosa z poziomu 1, 192 mln EUR w 2004 r. do 2, 074 mln EUR w 2008 r., czyli o 74%. 1. Produkcja owoców w Polsce wynosia w ostatnich latach tys. ton. Warzyw gruntowych produkowano od do tys. ton. Produkcja warzyw spod oson wynosia w 2004 r. 674 tys. ton, w 2008 r. 772 tys. ton. Najwicej w Polsce produkuje si jabek, wini i owoców jagodowych. W zbiorach warzyw gruntowych dominuje kapusta, marchew i cebula. W zbiorach warzyw spod oson najwicej produkuje si pomidorów. Produkcja pieczarek w Polsce przekroczya w ostatnich latach 200 tys. ton i dynamicznie si rozwija. 2. Produkcja owoców w ponad 50% przeznaczona jest do przetwórstwa. Tylko 16% zebranych owoców jest eksportowane na rynek owoców deserowych. 30% procent wyprodukowanych

3 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 warzyw gruntowych trafia do przetwórstwa, a tylko 9% jest eksportowane na rynek warzyw przeznaczonych do bezporedniej konsumpcji. 3. Ceny owoców, warzyw i pieczarek na rynku produktów przeznaczonych do bezporedniej konsumpcji s znacznie wysze ni pacone w przetwórstwie. Dalszy rozwój produkcji owoców i warzyw w Polsce bdzie moliwy pod warunkiem przeznaczenia tych produktów na eksport na rynek deserowy. Podstawowym warunkiem rozwoju tego eksportu jest odpowiednia organizacja rynku, zaplecza handlowego, w tym nowoczesnego systemu opakowa. 4. Produkcja owoców, warzyw i pieczarek jest podstawowym ródem dochodów dla ok. 160 tys. gospodarstw uprawiajcych owoce i warzywa na skal towarow. Dla wielu tysicy gospodarstw produkcja owoców i warzyw stanowi uzupeniajce ródo dochodów. 5. Ogólna liczba gospodarstw ogrodniczych systematycznie spada. Ronie natomiast liczba gospodarstw uprawiajcych owoce, warzywa i pieczarki na skal towarow. 6. Gospodarstwa wiksze obszarowo, produkujce owoce i warzywa na du skal, s w stanie osiga dochody wystarczajce na utrzymanie rodziny. W latach, w których wystpoway korzystne ceny owoców i warzyw, dochody te pozwalaj równie modernizowa gospodarstwa. 7. Gospodarstwa ogrodnicze prowadzce pracochonn produkcj owoców, warzyw i pieczarek daj miejsca pracy bardzo duej liczbie (ok. 200 tys.) osób mieszkajcych na wsi i na obszarach wiejskich. Dodatkowe 50 tys. miejsc pracy na wsi i obszarach wiejskich jest generowane w sektorze produkcji ogrodniczej oraz w przetwórstwie. 8. Problem racjonalnego zatrudnienia ludnoci wiejskiej i zapewnienia im godziwych dochodów nabiera szczególnego znaczenia w niektórych rejonach Polski o stosunkowo niewielkich gospodarstwach. Stan organizacji rynku oraz rozwój grup i organizacji producentów w Polsce. Stan organizacji rynku owoców, warzyw i pieczarek w Polsce jest bardzo niski. Analiza mocnych i sabych stron oraz szans i zagroe (SWOT) wykazaa, e Polska bdc jednym z wikszych w Europie producentów owoców, warzyw i pieczarek ponosi wymierne straty z powodu sabej organizacji rynku. Wahania produkcji i poday oraz cen owoców i warzyw w Polsce s znaczco due, gdy produkcja owoców i warzyw rozwija si ywioowo. W Polsce w poowie 2009 r. zarejestrowanych byo 136 wstpnie uznanych grup oraz 7 uznanych organizacji producentów owoców i warzyw. Pomimo tego, e pod wzgldem iloci grup i organizacji stan zorganizowania rynku mógby wydawa si wysoki, to w praktyce poziom organizacji rynku mierzony wartoci wprowadzanych do obrotu owoców i warzyw nie przekracza poziomu 7-8%. Mona przewidywa, e bardzo szybkie tempo powstawania nowych wstpnie uznanych grup producentów spowoduje, e w 2010 r. grupy i organizacje producentów bd wprowadza na rynek kilkanacie procent cznej wartoci produkcji owoców i warzyw. Dla porównania: w Niemczech udzia organizacji producentów w cznej produkcji owoców i warzyw wynosi w 2006 r. 31%, w Holandii wskanik ten ksztatowa si w 2007 r. na poziomie 92%, a w 1997 r. wynosi 70%. W innych rozwinitych pastwach Unii Europejskiej o duym znaczeniu ogrodnictwa wskanik ten wynosi 60-70%. Wysoki poziom organizacji rynku ogrodniczego w niektórych pastwach Unii Europejskiej to wynik nie tylko odmiennej od naszej polityki rolnej w przeszoci, ale przede wszystkim racjonalnej i wspieranej finansowo organizacji rynku ogrodniczego, która w formie ujednoliconego i obowizujcego prawa istnieje we wspólnocie od 1972 r. Przez cay ten ponad trzydziestoletni okres a do 1 maja 2004 r. producenci owoców i warzyw w Unii Europejskiej, korzystali z rónych form pomocy wspierajcych organizacje rynku i przede wszystkim unowoczenianie jego zaplecza technicznego. Polska w momencie akcesji do Unii Europejskiej (w maju 2004 r.) bya szczególnie, pod wzgldem organizacji rynku nie przygotowana do integracji. Brak grup i organizacji producentów utworzonych zgodnie prawodawstwem wspólnotowym wyklucza bowiem uzyskanie pomocy finansowej z budetu Unii Europejskiej, która do ogrodnictwa moe trafi tylko przez te grupy i organizacje producentów. Nawet obecnie, pi lat po integracji, Polska majc 12-13% udzia w produkcji owoców i warzyw na rynku wspólnotowym, wykorzystuje nie wicej ni 1% budetu unijnego przeznaczonego na wsparcie grup i organizacji producentów. Ten fakt sabej organizacji rynku i konieczno przyspieszenia procesów koncentracji poday w grupach i organizacjach producentów musi by uwzgldniony w priorytetach krajowej strategii dla programów operacyjnych.

4 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz ANALIZA SYTUACJI WYJCIOWEJ ORAZ ANALIZA MOCNYCH I SABYCH STRON ORAZ SZANS I ZAGROE SEKTORA OWOCÓW I WARZYW (SWOT) 2.1 SYTUACJA WYJCIOWA Powierzchnia i zbiory owoców, warzyw i pieczarek W 2008 r. powierzchnia uprawy owoców ogóem wynosia 409,0 tys. ha i bya wysza o 4% od redniej z lat W ogólnej powierzchni uprawy owoców 68% zajmoway nasadzenia drzew owocowych. Nasadzenia owoców jagodowych stanowiy 32%. Produkcja owoców w Polsce jest zdominowana przez cztery gatunki owoców: jabka, winie, truskawki i porzeczki czarne. Powierzchnia uprawy tych owoców zajmuje 70-75% ogólnej powierzchni uprawy owoców a zbiory stanowi ponad 85% ogólnych zbiorów owoców w kraju. Polska jest obecnie najwikszym producentem owoców klimatu umiarkowanego w Unii Europejskiej. Podstawowym asortymentem w produkcji s jabka, winie i porzeczki czarne. Z porównania nasadze w latach oraz 2005, 2006, wynika, e powierzchnia uprawy owoców z drzew (sadów) w Polsce w ostatnich latach nie ronie. Dotyczy to nawet takich gatunków jak winie, gdzie wysoka produkcja w 2008 i 2009 r. bya gówn przyczyn bardzo niskich cen tych owoców. Wyjtkiem byy nasadzenia orzechów woskich, które dynamicznie rosy. Powierzchnia uprawy orzechów woskich wzrosa w 2008 r. do poziomu 19,6 tys. ha z 2,3 tys. ha w 2005 r., czyli o ponad 700%. rednie zbiory owoców z drzew w latach 2005, 2006, 2008 wynosiy 2807,9 tys. ton i byy na poziomie rednich zbiorów w latach , które wynosiy 2834,7 tys. ton. W okresie tym wzrosy nieznacznie tylko zbiory jabek. Zbiory pozostaych owoców z drzew, nie wyczajc wini, byy o kilka procent nisze. Wyjtkiem na rynku owoców z drzew w Polsce byy zbiory w 2007 r. na poziomie tylko 1266,8 tys. ton, i byy one rekordowo niskie (spadek o ponad 50%) z powodu katastrofalnych przymrozków oraz w 2008 r. rekordowo wysokie, na poziomie 3291,8 tys. ton. Szczególnie wysokie w 2008 r. byy zbiory jabek 2807,9 tys. ton, co spowodowao obnienie ich cen (gównie dotyczyo to jabek przemysowych). Jednoczenie umocnia si pozycja polskich producentów w eksporcie jabek do Rosji i innych pastw Europy Wschodniej i rodkowej. W sezonie 2008/2009 eksport jabek deserowych z Polski wynosi 786, 4 tys. ton. W sezonie 2006/2007 eksport jabek deserowych wynosi 529,1 tys. ton. W 2008 r. powierzchnia uprawy owoców jagodowych w Polsce wynosia 129,2 tys. ha i bya na poziomie redniej powierzchni tych owoców w poprzednich 3 latach. W odrónieniu od owoców z drzew (sadów) powierzchnia uprawy owoców jagodowych w latach do dynamicznie rosa. W 2002 r. owoce jagodowe w Polsce uprawiano na powierzchni 104 tys. ha, w 2005 r. powierzchnia ich uprawy wzrosa o 25% do 130,2 tys. ha. W najszybszym tempie rosa powierzchnia uprawy malin, dziki nasadzeniom odmian owocujcych jesieni oraz truskawek. rednia produkcja owoców jagodowych w wynosia 516, 5 tys. ton i bya o 15,3% wysza od rednich zbiorów z lat Zbiory truskawek w tym okresie zwikszyy si o 23%, malin o 38%, a borówki wysokiej o 87%. Spady zbiory agrestu i porzeczek czerwonych. W 2007 r. zbiory owoców jagodowych mimo przymrozków obniyy si tylko o 15% do 428,6 tys. ton. W 2008 r. zbiory owoców jagodowych byy podobnie jak owoców z sadów rekordowo wysokie na poziomie 549,9 tys. ton. rednia powierzchnia uprawy warzyw gruntowych w latach wyniosa 220,9 tys. ha i wzrosa o 14,8% w porównaniu do redniej z okresu r. Najwikszy by w tym czasie wzrost powierzchni pomidorów gruntowych (o 25,2%) i grupy pozostaych warzyw gruntowych pietruszki, selerów, porów, brokuów, saaty, warzyw strczkowych itp. Powierzchnia uprawy ogórków zwikszya si o 5,2%, cebuli o 7,8%, marchwi jadalnej o 9,8%, kalafiorów o 10,1% i buraków wikowych o 18,3%. Zbiory warzyw gruntowych w latach wynosiy 4726,6 tys. ton i wzrosy w porównaniu ze redni z lat o 6,7%. Wzrosy zbiory wszystkich gatunków warzyw, z wyjtkiem ogórków gruntowych (spadek o 2,5%). W 2008 r. zbiory warzyw gruntowych wyniosy 4430,4 tys. ton i byy o 12% nisze ni w 2007 r. Powierzchnia warzyw spod oson rednio w latach bya nisza od przecitnej w latach o 5,5%. W 2008 r. powierzchnia warzyw spod oson wynosia 5216 tys. ha i bya nisza ni w 2007 r. o 2,1%. Powierzchnia uprawy warzyw pod osonami w Polsce systematycznie spada. W 2002 r. warzywa pod osonami uprawiano na powierzchni 6324 ha, w 2005 r. ich powierzchnia obniya si do 5429 ha, czyli o 14,2%. W latach spadek powierzchni uprawy warzyw pod osonami wynosi 1108 ha, co stanowio 17,5% ich powierzchni z 2002 r. Zbiory warzyw spod oson mimo spadku powierzchni wolno, ale systematycznie rosn. W latach zebrano 699,7 tys. ton warzyw spod oson, z czego 378,3 tys. ton (54%) stanowiy pomidory. W okresie 1 W analizie zbiorów oraz powierzchni uprawy owoców pominito 2007 r. z uwagi na bardzo niskie zbiory (48% zbiorów w porównaniu do redniej) spowodowane katastrofalnymi przymrozkami wiosennymi.

5 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz r. zbiory warzyw spod oson wynosiy 702,7 tys. ton, z czego pomidory stanowiy 56%. W 2008 r. zbiory warzyw spod oson wg GUS wynosiy 774,4 tys. ton. rednio w latach powierzchnia uprawy pieczarek w jednym cyklu produkcyjnym wyniosa 220 ha i bya wysza od przecitnej w latach o 17%. W 2008 r. powierzchnia uprawy pieczarek bya wiksza ni w roku poprzednim o 2% i osigna rekordowy poziom 230 ha. Zbiory pieczarek wzrosy w latach w porównaniu do okresu o 19,2% i wyniosy 197 tys. ton. W 2008 r. zbiory pieczarek byy wysze w porównaniu z rokiem poprzednim o 2% i wyniosy 210 tys. ton. Dynamiczny wzrost produkcji pieczarek w Polsce spowodowany jest rosncym eksportem pieczarek wieych. Polska umacnia pozycj drugiego po Holandii producenta pieczarek w Unii Europejskiej. Warto produkcji towarowej owoców, warzyw i pieczarek Z szacunków Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej 2 opartych o dane Gównego Urzdu Statystycznego wynika, e czna warto produkcji towarowej owoców, warzyw i pieczarek w latach wyniosa rednio 7513,6 mln z, z czego warto produkcji owoców wynosia 3336,8 mln z co stanowio 44,8% cznej wartoci produkcji owoców, warzyw i pieczarek. Warto produkcji warzyw w latach wyniosa 3428,3 mln z (45,6%). Warto towarowej produkcji pieczarek w tym samym okresie wyniosa 748,5 mln z i stanowia 9,6% cznej wartoci produkcji owoców, warzyw i pieczarek. W latach towarowa produkcja owoców, warzyw i pieczarek stanowia 14,5% towarowej produkcji caego rolnictwa i 33,8% wartoci towarowej produkcji rolinnej. W 2008 r. czna warto produkcji towarowej owoców, warzyw i pieczarek wyniosa 9187,6 mln z, (37,2% produkcji rolinnej) z czego warto produkcji towarowej owoców GUS obliczy na bardzo wysokim poziomie 4553,1 mln z a warzyw 3862,2 mln z. Warto produkcji pieczarek oszacowano w 2008 r. na 772,3 mln z. W towarowej produkcji owoców, dominuje produkcja jabek deserowych. Warto towarowej produkcji jabek deserowych oszacowano rednio w latach na 1234,0 mln z, co stanowio 40% produkcji owoców. Warto produkcji towarowej jabek przemysowych w latach wynosia 585,0 mln zotych (24,0% wartoci produkcji owoców). czna warto towarowej produkcji jabek deserowych i przemysowych w tych latach wyniosa 1819,0 mln zotych, co stanowio 54,5% towarowej produkcji owoców. Warto towarowej produkcji wini, których Polska jest najwikszym producentem i eksporterem na wiecie, stanowia w ostatnich latach 8-9% towarowej produkcji owoców z drzew. Produkcja truskawek, stanowia 50% towarowej produkcji owoców jagodowych oraz 11-12% wartoci produkcji owoców. W towarowej produkcji warzyw gruntowych (2276,2 mln z w latach ) dominuje produkcja warzyw z grupy warzywa pozostae, na któr skadaj si takie warzywa jak: pietruszka, selery, pory, groch, fasola na strk zielony, szparagi, rabarbar itp., mniej popularne warzywa. rednio w latach warto towarowej produkcji tych warzyw stanowia 33% produkcji warzyw gruntowych. Due znaczenie w wartoci produkcji warzyw gruntowych maj kapusta, cebula i marchew. W towarowej produkcji warzyw spod oson (1153,2 mln z rednio w latach ) dominuje produkcja pomidorów uprawianych w szklarniach i tunelach foliowych ogrzewanych. W latach warto produkcji tego gatunku wynosia rednio 754,0 mln z i stanowia 65,4% wartoci produkcji warzyw spod oson. Kierunki zagospodarowania owoców, warzyw i pieczarek Dominujcym kierunkiem zagospodarowania owoców jest przetwórstwo. rednio w latach przetwórstwo zagospodarowao 1510,0 tys. ton owoców, co stanowio 53% ich produkcji towarowej. O wysokim udziale przetwórstwa w produkcji owoców decyduje duy przerób jabek (gównie kierowanych do produkcji koncentratu soku jabkowego) oraz wini uywanych do mroenia i przerobu na sok. W pozostaych gatunkach owoców z drzew takich jak gruszki, czerenie, brzoskwinie i morele udzia przetwórstwa w produkcji towarowej nie przekracza 10%. W dostawach na rynek owoców wieych w Polsce dominuj jabka. Owoce jagodowe w Polsce s produkowane gównie na potrzeby przetwórstwa i dotyczy to w zasadzie wszystkich gatunków owoców jagodowych (z wyjtkiem borówki wysokiej). rednio w latach dostawy owoców jagodowych do przetwórstwa wyniosy 340 tys. ton (85% ich produkcji towarowej). Na eksport w stanie wieym (bez owoców schodzonych, czyli pulpy) rednio w latach trafio okoo 5 tys. ton owoców jagodowych, czyli okoo 1,3% ich towarowej produkcji. Na rynku krajowym owoców wieych sprzedano ok. 55 tys. ton tych owoców (13,7% produkcji towarowej). Najwikszy udzia w poday do przetwórstwa maj truskawki, których dostawy do przerobu w latach na poziomie 130 tys. ton stanowiy 82% produkcji towarowej tych owoców. Naley podkreli, e produkcja truskawek w Polsce róni si zasadniczo 2 GUS oblicza i publikuje warto globalnej i towarowej produkcji owoców oraz warzyw nie podajc wartoci produkcji poszczególnych gatunków owoców i warzyw oraz pieczarek. Konieczne wic byo szacowanie wartoci produkcji poszczególnych gatunków owoców i warzyw oraz pieczarek.

6 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 sposobem zagospodarowania zbiorów od innych krajów. W krajach Unii Europejskiej, a take w krajach, które s konkurentami Polski na midzynarodowym rynku truskawek przetworzonych (na przykad w Maroku, Turcji, Chinach) truskawki produkowane s przede wszystkim na rynek wieych truskawek deserowych. Ceny na rynku truskawek deserowych s z reguy dwu-, trzykrotnie wysze ni na rynku truskawek do przetwórstwa. Z tego wzgldu w wikszoci pastw do przetwórstwa kierowane s truskawki gorszej jakoci, które nie zostay sprzedane jako deserowe, lub których ceny w okresach duej poday spadaj. Niewykorzystanym, ale w przyszoci rozwojowym kierunkiem zbytu owoców jagodowych w Polsce jest produkcja na rynek owoców deserowych przede wszystkim truskawek i malin (gównie na eksport). Barierami dla rozwoju eksportu s jednak: brak nowoczesnej organizacji produkcji i sprzeday oraz skutecznej promocji naszych owoców na rynkach zagranicznych. Podstawowym kierunkiem rozdysponowania warzyw gruntowych w Polsce jest krajowy rynek warzyw wieych, na który w latach sprzedano 1995 tys. ton warzyw gruntowych (57% towarowej produkcji warzyw). Do przetwórstwa (cznie z kwaszeniem kapusty i ogórków w maych, rodzinnych kwaszarniach) trafio okoo 1180 tys. ton warzyw, co stanowio 34,5% towarowej produkcji warzyw gruntowych. Na eksport skierowano rednio w latach ok. 305 tys. ton warzyw (8,9% towarowej ich produkcji). Na wiksz, liczc si w Europie skal, eksportujemy tylko cebul, której zagraniczna sprzeda w latach wyniosa rednio 150 tys. ton (30% towarowej produkcji cebuli w Polsce). Warzywa produkowane pod osonami przede wszystkim pomidory, ogórki i papryka s kierowane gównie na rynek krajowy. W latach do konsumpcji bezporedniej skierowano 520 tys. ton warzyw spod oson, co stanowio 88% ich towarowej produkcji. Z warzyw produkowanych pod osonami eksportowalimy w ostatnich latach tys. ton pomidorów (gównie w drugiej poowie roku) oraz znacznie mniejsze iloci ogórków i papryki. rednio w latach na eksport trafio 70 tys. ton warzyw spod oson, co stanowio 12% ich towarowej produkcji. Eksport pieczarek wieych z Polski wyniós rednio w latach ok. 90 tys. ton (54% towarowej produkcji). Udzia przetwórstwa w zagospodarowaniu pieczarek z Polski jest w ostatnich latach bardzo stabilny i w okresie r. wynosi ok. 23% produkcji (okoo 40 tys. ton). Pieczarki przetworzone (gównie mroone oraz zakonserwowane w solance), s kierowane przede wszystkim na eksport. Na rynek krajowy trafio w latach ok. 40 tys. ton pieczarek wieych. Kanay zbytu owoców, warzyw i pieczarek na rynku produktów wieych Szacuje si, e rozdysponowanie produkcji towarowej owoców i warzyw przeznaczonych na rynek produktów wieych byo nastpujce: 1. ok. 50% sprzeday w kraju i na eksport, zrealizoway gospodarstwa dostarczajc towar bezporednio odbiorcom: na rynkach hurtowych i targowiskach i do punktów sprzeday detalicznej w kraju; 2. ok. 15% sprzeday zrealizoway prywatne firmy tradycyjnych hurtowników; 3. ok. 15% sprzeday realizoway platformy logistyczne wielkich sieci handlowych oraz samodzielne platformy logistyczne; 4. ok. 20% sprzeday owoców, warzyw i pieczarek w kraju i na eksport zrealizoway grupy i organizacje producentów zarejestrowane zgodnie z wymogami wspólnotowymi oraz róne firmy rodzinne i grupy marketingowe, które prowadz dziaalno handlow (hurtow), ale które z rónych powodów nie s w stanie speni wymogów prawa Unii Europejskiej dotyczcego organizacji rynku ogrodniczego. Zmiany struktury agrarnej gospodarstw produkujcych owoce, warzywa i pieczarki Powszechne Spisy Rolne GUS przeprowadzone w 1996 r. oraz 2002 r. oraz badania prowadzone na reprezentatywnej zbiorowoci gospodarstw w 2005 r. i 2007 r. wykazay e w Polsce bardzo dynamicznie zmienia si struktura gospodarstw ogrodniczych. Wg Spisu z 1996 r. sady bardzo mae (od 0,1 do 1 ha ) znajdujce si w gospodarstwach, zajmoway ha, co stanowio 37% wszystkich nasadze drzew owocowych. Sadów o powierzchni powyej 1 ha byo w 1996 r ha, (63%) z czego sadów powyej 5 ha ha (33 % sadów ogóem). Gospodarstw z sadami o powierzchni wikszej ni 1 ha byo w 1996 r , co stanowio tylko 9,7% gospodarstw posiadajcych sady. Nastpny Powszechny Spis Rolny w 2002 r. wykaza, e powierzchnia sadów w przedziale od 0,1 do 1 ha obniya si do ha (o 30%). Sady te pooone byy w gospodarstw i zajmoway 24% ogólnych nasadze drzew owocowych. W 2002 r. w gospodarstwach o powierzchni wikszej ni 1 ha byo ha sadów i zajmoway one 76% sadów ogóem. Najwiksz zmian wykazan przez Spis GUS w 2002 r. jest wzrost powierzchni sadów powyej 5 ha do ha w gospodarstwach.

7 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 W 2002 r. upraw truskawek zajmowao si 196,1 tys. gospodarstw na powierzchni 37,96 tys. ha. Z tego 99,6 tys. gospodarstw (50,8%) uprawiao truskawki na powierzchni do 0,10 ha. W 96 tys. gospodarstw powierzchnia plantacji bya wysza od 0,10 ha i wynosia rednio na jedno gospodarstwo 0,36 ha. Dla porównania w 1996 r. truskawki na powierzchniach wikszych ni 0,10 ha uprawiao gospodarstw, a rednia powierzchnia uprawy truskawek w tych gospodarstwach wynosia 0,24 ha. W 1996 r. upraw warzyw na powierzchni powyej 0,10 ha zajmowao si 404 tys. gospodarstw. Gospodarstw o powierzchni uprawy warzyw powyej 1 ha byo 27 tys., co stanowio tylko 6% gospodarstw. Gospodarstwa te miay jednak 37% powierzchni uprawy warzyw powyej 0,1 ha. W 2002 r. produkcj warzyw gruntowych w kraju na powierzchni powyej 0,1 ha w jednym gospodarstwie zajmowao si 225 tys. gospodarstw, o 45% mniej ni w 1996 r. Gospodarstw o areale uprawy warzyw powyej 1 ha byo ju w 2002 r. 32 tys. Stanowiy one 14% gospodarstw warzywniczych, ale ich udzia w powierzchni upraw warzyw wyniós 69,3%. Warzywa pod osonami uprawiane byy w 2002 r. w nieco ponad 6 tys. gospodarstwach towarowych, które stanowiy 24,8% wszystkich gospodarstw posiadajcych warzywa pod osonami na powierzchni powyej 500 m 2. W produkcji pieczarek obiekty (pieczarkarnie) towarowe stanowiy 62,2% ogólnej liczby pieczarkarni. Pieczarkarnie towarowe posiaday a 93% powierzchni uprawnej pieczarek Badania GUS prowadzone w 2005 i 2007 r. na reprezentatywnej zbiorowoci gospodarstw, potwierdzaj e proces koncentracji produkcji w gospodarstwach wikszych zarówno owoców, warzyw gruntowych i warzyw produkowanych pod osonami kontynuowany jest w dalszym cigu. Na podstawie danych GUS mona szacowa, e obecnie towarowa powierzchnia uprawy owoców i warzyw wynosi ok. 400 tys. ha, z czego uprawy na powierzchni powyej 5 ha zajmuj okoo 200 tys. ha. W 1996 r. powierzchnia uprawy owoców i warzyw, na powierzchni przynajmniej 5 ha w jednym gospodarstwie wynosia, wg danych GUS nie wicej ni 100 tys. ha. Koncentracja produkcji owoców i warzyw w wikszych, specjalistycznych gospodarstwach ogrodniczych, zlokalizowanych w rejonach o duym nasileniu produkcji ogrodniczej to najwaniejsze przemiany strukturalne, które dokonay si w naszym ogrodnictwie w ostatnich latach. Koncentracja produkcji w gospodarstwach wikszych, uzalenia jednak w wikszym stopniu nasz produkcj ogrodnicz od moliwoci zatrudnienia pracowników sezonowych. Na podstawie wyników Spisu Powszechnego 2002 r. oraz bada reprezentatywnych opublikowanych przez GUS, w 2005 i 2007 oszacowano, e obecnie towarowych gospodarstw zajmujcych si produkcj owoców, warzyw i pieczarek mamy okoo 120 tys. 3. Obok tych gospodarstw funkcjonuje co najmniej 80 tys. gospodarstw o mniejszej skali produkcji towarowej, w których produkcja owoców, warzyw i pieczarek nie stanowia gównego róda dochodu rodziny producenta 4. Specyficzne cechy produkcji owoców i warzyw w Polsce Podstawow cech produkcji owoców, jak równie warzyw w Polsce jest bardzo duy udzia przetwórstwa w zagospodarowywaniu tych produktów (problemy te przedstawiono szczegóowo w opisie sytuacji wyjciowej i analizie mocnych i sabych stron oraz szans i zagroe). W Polsce prawie 40% cznej produkcji owoców, warzyw i pieczarek trafiao do przetwórstwa. W produkcji owoców jagodowych udzia przetwórstwa w zagospodarowaniu produkcji towarowej wynosi 85%, a owoców z drzew 48%. cznie w ostatnich latach ponad 50% owoców jest kierowanych do przetwórstwa. W produkcji warzyw udzia przetwórstwa jest nieco mniejszy, wynosi 30%, w produkcji pieczarek ok. 25%. Podstawowym problemem w produkcji owoców dla przetwórstwa jest brak kontraktacji, co skutkuje bardzo duymi wahaniami poday i cen. Problem ten, mimo wielu prób i wysików zarówno administracji rzdowej, producentów jak i niektórych zakadów przetwórczych nie zosta dotychczas rozwizany. Produkcja owoców dla przetwórstwa jest bardzo silnie skoncentrowana w niektórych rejonach kraju, co powoduje, e kryzys obnia dochody wikszoci gospodarstw tyche rejonów. Ponadto w latach duej poday surowca kryzys jest potgowany przez wysokie mare poredników prowadzcych skup surowca na potrzeby zakadów przetwórczych. Polska w dajcej si przewidzie perspektywie, co najmniej kilkunastu lat, bdzie cigle decydujcym w Europie dostawc przetworów z owoców jagodowych, wini i koncentratu soku jabkowego. Du rol w najbliszej przyszoci na rynku w Europie bd równie 3 Przyjto, i s to gospodarstwa o powierzchni powyej 1 ha (drzewa i krzewy owocowe oraz warzywa gruntowe) powyej 3 tys. m 2 (warzywa spod oson) i powyej 200 m 2 w jednym cyklu (pieczarki). 4 Ocena liczby towarowych gospodarstw ogrodniczych w Polsce jest trudna, gdy Spis Rolny GUS pokaza tylko liczb gospodarstw uprawiajcych okrelone grupy i gatunki owoców i warzyw.

8 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 odgrywa mroone warzywa z Polski. Krajowa strategia dla programów operacyjnych organizacji producentów w Polsce, musi wic uwzgldnia du rol przetwórstwa w ogrodnictwie. Strategia nie rozwie oczywicie wszystkich problemów produkcji owoców i warzyw dla przetwórstwa. Aktywni producenci musz mie w jej ramach moliwo podejmowania dziaa wspieranych finansowo z budetu wspólnotowego dla rozwizywania problemów produkcji owoców i warzyw dla przetwórstwa. Ogólne cele programów operacyjnych okrelone w rozporzdzeniu Rady (WE) nr 1234/2007 nie okrelaj szczegóowych zada i celów, które mona by wprost zastosowa do sektora produkcji i sprzeday owoców i warzyw dla przetwórstwa. Jednak zarówno w celach organizacji producentów, jak i celach programów operacyjnych mona okreli i zrealizowa wiele racjonalnych dziaa na rzecz poprawy produkcji i handlu owoców i warzyw dla przetwórstwa, przestrzegajc jednoczenie wszystkich ogranicze zapisanych w zaczniku VIII do rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007. W ogólnym celu organizacji producentów optymalizacja kosztów produkcji oraz ustabilizowanie cen producenta mieci si program oszczdnoci kosztów i wydatków poprzez zakup przez organizacje producentów np. wydajnych maszyn do zbiorów, czy budowa nowoczesnego i oszczdnego systemu nawadniania plantacji. Podniesienie jakoci surowca moe by realizowane poprzez zaoenie np. plantacji truskawek do przetwórstwa z kwalifikowanych sadzonek truskawek odmiany Senga Sengana lub malin jesiennych, odmian polskiej hodowli przydatnych do produkcji wysokiej jakoci mroonek. Dziaania te mieszcz si te w celu zagwarantowanie, e produkcja jest planowana i dostosowana do popytu, zwaszcza w odniesieniu do jakoci i iloci. Aktywna i dua organizacja producentów po znalezieniu odbiorcy i podpisaniu odpowiednich umów moe podj si produkcji wysokiej jakoci surowca majc zagwarantowany jego zbyt po wczeniej ustalonych i atrakcyjnych dla dostawcy i odbiorcy cenach. 2.2 ANALIZA MOCNYCH I SABYCH STRON ORAZ SZANS I ZAGROE SEKTORA OWOCÓW I WARZYW (ANALIZA SWOT) Analiza SWOT. Produkcja i rynek owoców, warzyw i pieczarek. - struktura gospodarstw Mocne strony W towarowej produkcji dominuj odporne na kryzysy gospodarstwa rodzinne. Znaczna grupa duych gospodarstw dobrze wyposaonych w rodki do produkcji. Systematyczna koncentracja produkcji w gospodarstwach wikszych. Sabe strony Stosunkowo dua liczba gospodarstw drobnych, dwuzawodowych. Wzajemna konkurencja gospodarstw. Niech producentów do wzajemnej wspópracy i samoorganizowania si. - rynek i sie handlowa Dugoletnie powizania handlowe dostawców i odbiorców warzyw. Rozbudowana sie rynków hurtowych. W handlu hurtowym znaczn rol odgrywaj grupy rodzinne i firmy prywatne o silnej pozycji na rynku. Relatywnie may udzia w dostawach do konsumenta wielkich sieci handlowych. Coraz wicej producentów podnosi jako ograniczajc ilociowy rozwój produkcji niskiej jako- ci, gównie dla przetwórstwa. Niski stopie zorganizowania w grupy i organizacje producentów. Sabe wyposaenie handlu w sortownie i pakownie. Brak dostatecznej iloci nowoczesnych systemów pakowania i nowoczesnego systemu logistyki. Handlowe otoczenie sektora ogrodniczego zaniedbane i niedoinwestowane. Zaniedbania w zakresie nowoczesnej promocji i marketingu. Brak powiza producentów owoców i warzyw z zakadami przetwórczymi na zasadach spódzielczoci lub udzia- ów kapitaowych. - osignicia Wysoka w skali Europy produkcja owoców oraz niektórych warzyw. Duy eksport jabek, cebuli i Rozwój produkcji ksztatowany ywio- owo i koniunkturalnie. Relatywnie niskie plony w porówna-

9 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 pieczarek oraz przetworów. owocowych i mroonych warzyw. Rejony produkcji zlokalizowane w sprzyjajcych warunkach klimatycznych i ekonomicznych. niu do pastw rozwinitych o podobnych warunkach klimatycznych. Niewykorzystane moliwoci rozwoju produkcji niektórych gatunków owoców i warzyw. - jako i technologia Przodujce gospodarstwa podnosz jako inwestujc w nowoczesne technologie produkcji i niezbdne urzdzenia. Relatywnie wysoka jako w produkcji i unikalne cechy smakowe niektórych owoców. Niedoinwestowanie w zakresie sortowania i pakowania owoców i warzyw. Stosunkowo niska jako owoców i warzyw. Powolny postp we wdraaniu nowoczesnych technologii mimo dobrego zaplecza badawczego. Niedoinwestowanie i niska kultura handlu traci jako wypracowan w produkcji. Wiele maych gospodarstw z powodu niskich dochodów, nie jest w stanie zmieni technologii produkcji i podnie jakoci. - konkurencyjno Nisze ceny ni w wikszoci europejskich pastw rozwinitych. Bardzo wysoka pozycja w eksporcie. Pooenie geograficzne Polski wobec najwikszych rynków zbytu jest korzystne. Stagnacja i spadek produkcji w Europie. Niskie koszty pracy. Konkurencyjno cenowa wykorzystana tylko w eksporcie do Europy Wschodniej. Konkurencyjno cenowa owoców i warzyw systematycznie zmniejsza si. Niewykorzystane moliwoci eksportu na rynki rozwinitych pastw europejskich. - odporno na kryzysy - Produkcja skoncentrowana w rodzinnych gospodarstwach odpornych na kryzysy. - Brak zaduenia wikszoci gospodarstw. - Coraz wiksze wsparcie finansowe z budetu UE. Szanse - Due wahania cen i dochodowoci produkcji. - Brak rozwiza systemowych dla agodzenia skutków kryzysów. spowodowanych wysok produkcj. Zagroenia - koszty produkcji Nisze koszty produkcji ni w pastwach Europy Zachodniej. Wysokie zatrudnienie w rolnictwie. Relatywnie due moliwoci pozyskania pracowników sezonowych. Moliwo stabilizacji kosztów produkcji poprzez nowe inwestycje, powikszanie skali produkcji i podnoszenie plonów. Wzrost cen rodków produkcji i opaty pracy donajtej. Niech do prostych form kooperacji pozwalajcych obniy koszty produkcji. Niewystarczajce wasne rodki finansowe na niezbdne inwestycje w gospodarstwach. - rynek Silne i dugoletnie powizania z rynkiem europejskim. Koncentracja przetwórstwa i handlu w wielkie firmy co osabia pozycj

10 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 Mocna i ugruntowana pozycja na rynku pastw Europy Wschodniej. Stagnacja produkcji owoców, warzyw i pieczarek w Europie. Programy promocji zwikszania spoycia owoców i warzyw. Moliwoci znacznego zwikszenia eksportu owoców i warzyw wieych na wiele atrakcyjnych rynków. handlow dostawców. Niski stopie zorganizowania rynku pierwotnego i brak integracji uczestników rynku.. Brak wspópracy producentów z zakadami przetwórstwa i firmami wielkich sieci handlowych co opónia procesy stabilizacji rynku i poprawy jakoci. - moliwoci i ograniczenia rozwoju produkcji Dostpno zasobów ziemi i innych rodków produkcji. Relatywnie wysokie zasoby pracy w rolnictwie i na terenach wiejskich. Dua liczba rednich gospodarstw rodzinnych, dla których produkcja owoców i warzyw jest moliwo- ci uzyskania godziwych dochodów. Ograniczone rodki finansowe, niezbdne na inwestycje w gospodarstwach. Przetwórstwo zdominowane przez ponadnarodowe firmy nastawione na pozyskiwanie taniego surowca do produkcji póproduktów. Ograniczenia klimatyczne dla produkcji wysokiej jakoci niektórych owoców i warzyw. - polityka wadz Korzystna polityka fiskalna (mae obcienia podatkami i skadk KRUS). Intensyfikacja dziaa pozwalajcych na lepsze wykorzystanie funduszy z budetu UE. Mao dynamiczny rozwój programów promocji eksportu i spoycia owoców i warzyw. Moliwo ograniczenia wsparcia sektora z funduszy UE po 2013 r. 2.3 WPYW POPRZEDNICH PROGRAMÓW OPERACYJNYCH Od 2004 r. powstao 9 organizacji producentów, przy czym tylko 4 z nich wdraay swoje programy operacyjne. Jedna organizacja producentów rozpocza realizacj programu w czwartym kwartale 2004 r., natomiast 3 pozostae realizoway programy operacyjne w 2005 i 2006 r. Ze wzgldu na krótki okres realizacji programów oraz ze wzgldu na fakt, e byy to pierwsze programy operacyjne realizowane w Polsce trudno jest zaobserwowa i wykaza wyrane trendy lub wpyw tych programów na sektor owoców i warzyw. Z analizy przeprowadzonej na podstawie dostpnych danych o stanie realizacji programów operacyjnych przez organizacje producentów wynika, e w latach organizacje producentów w gównej mierze kieroway swoje dziaania na realizacj celów zwizanych z popraw jakoci produktów. W najwikszych uznanych organizacjach producentów wydatki przeznaczone na realizacj tych celów stanowiy okoo 40%-45% wszystkich wnioskowanych rodków, a stopie realizacji zaplanowanych dzia- a w tym zakresie by bliski 100%. Nieco mniej rodków, ale równie pojawiajcych si w wikszoci sprawozda organizacji producentów w Polsce, przeznaczano na cele zwizane z ochron rodowiska, a dokadniej z rozwojem metod produkcji integrowanej, czy choby na zwikszenie efektywnoci produkcji, np. poprzez wprowadzanie opakowa wielokrotnego uytku. Dziaania takie charakteryzoway si wysokim stopniem realizacji. Ponadto dziaania podejmowane przez organizacje producentów prowadziy do koncentracji poday owoców i warzyw, przeznaczonych do przetwórstwa. Inne osignicia to zrzeszanie si producentów i podejmowanie wspólnych dziaa, przyspieszanie wprowadzania nowych odmian owoców i warzyw, unowoczenianie infrastruktury, redukcja kosztów produkcji i polepszanie sytuacji finansowej organizacji. Wszystkie ww. korzyci miay równie wpyw na sytuacj finansow samych producentów zrzeszonych w organizacjach.

11 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz CELE PROGRAMÓW OPERACYJNYCH I INSTRUMENTÓW ORAZ WSKANIKI WYDAJNOCI Cele, których realizacja (co najmniej jednego) jest konieczna dla uznania organizacji producentów s okrelone w art. 122 lit. c rozporzdzenia Rady (WE) nr 1234/2007 i brzmi one nastpujco: 1. Zapewnienie planowania i dostosowywania produkcji do popytu, w szczególnoci w odniesieniu do jakoci i iloci; 2. Koncentracja dostaw i umieszczanie na rynku produktów wytwarzanych przez ich czonków; 3. Optymalizacja kosztów produkcji oraz ustabilizowanie cen producentów. Odpowiednie przepisy rozporzdzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w art.122 lit. c okrelaj, e organizacja producentów, ma realizowa co najmniej jeden z tych celów. Cele programów operacyjnych zgodnie z art. 103c ust. 1 rozporzdzenia Rady (WE) nr 1234/2007 przedstawiono poniej. Programy operacyjne musz realizowa co najmniej dwa sporód celów wymienionych powyej (art. 122 lit. c) lub celów wymienionych poniej. 1. planowanie produkcji; 2. poprawa jakoci produktów; 3. podwyszenie wartoci handlowej produktów; 4. promowanie produktów zarówno w postaci wieej jak i przetworzonej; 5. rodki ochrony rodowiska i metody produkcji bezpieczne dla rodowiska, w tym rolnictwo ekologiczne (dziaania w zakresie ochrony rodowiska s przedstawione w oddzielnym opracowaniu); 6. zapobieganie kryzysom i zarzdzanie nimi. Zgodnie z art. 103c ust. 2 rozporzdzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w Polsce w ramach mechanizmu zapobiegania sytuacjom kryzysowym i zarzdzaniu kryzysowemu organizacje producentów mog korzysta z mechanizmu nieprzeznaczenia owoców i warzyw do sprzeday. Celem krajowej strategii jest wykorzystanie moliwoci rozwoju organizacji producentów, przy uwzgldnieniu struktur poszczególnych organizacji. W perspektywie dugookresowej dy si do poprawy oferty oraz konkurencyjnoci organizacji producentów przez wykorzystanie dostpnych rodków finansowych. Podstaw dla koncepcji krajowej strategii jest wykorzystanie organizacji producentów jako podstawowego ogniwa pomidzy produkcj i handlem. Organizacje producentów musz by atrakcyjnym i skutecznym partnerem dla odbiorców owoców, warzyw i pieczarek. W obecnej sytuacji organizacji rynku owoców i warzyw w Polsce organizacje producentów musza by atrakcyjne przede wszystkim dla ich czonków producentów owoców i warzyw. Ogólne cele zapisane w krajowej strategii musz by zgodne z celami wsparcia wspólnotowego dla organizacji producentów owoców i warzyw okrelonymi w: 1. Zaczniku VII Struktura i zawarto strategii krajowej na rzecz trwaych programów operacyjnych, o której mowa w art. 57 ust. 1 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007 ustanawiajcego przepisy wykonawcze do rozporzdze Rady (WE) nr 2200/96, (WE) nr 2201/96 i (WE) nr 1182/2007 w sektorze owoców i warzyw. 2. Zaczniku XIV Wspólny wykaz wskaników wydajnoci, o którym mowa w art. 126, ust. 3 do rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007. Jednoczenie strategia krajowa dla programów operacyjnych musi uwzgldnia ograniczenia okrelone w Zaczniku VIII do rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007 Wykaz dziaa i wydatków nie kwalifikujcych si w ramach programów operacyjnych, o których mowa w art. 61. Wewntrzna spójno strategii. Komplementarno oraz zgodno z innymi instrumentami. Cele szczegóowe wzajemnie si uzupeniaj, tworzc tym samym spójn strategi. Organizacje producentów w ramach krajowej strategii mog ukierunkowa swoje programy operacyjne pomidzy na przykad dziaaniami na rzecz koncentracji poday, podniesieniem atrakcyjnoci dla producentów oraz podnoszeniem i utrzymaniem jakoci. W ten sposób takie elementy jak na przykad koncentracja poday i poprawa jakoci, wzmacniaj powizania pomidzy producentami. Jednoczenie przyczynia si to do stabilizacji poziomu produkcji oraz wikszej identyfikacji producentów z organizacjami, co w konsekwencji oznacza popraw konkurencyjnoci naszej produkcji owoców i warzyw na rynku midzynarodowym. Realizacja programów operacyjnych zwikszy poziom innowacji, przyczyniajc si do trwaego sukcesu organizacji producentów.

12 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 Cele wsparcia organizacji producentów owoców i warzyw w ramach pierwszego filaru Wspólnej Polityki Rolnej obejmuj popraw jakoci i koncentracj poday wraz z podnoszeniem atrakcyjnoci czonkostwa w organizacji (równie utrzymanie stanu rodowiska i jego ochron). Wsparcie organizacji producentów jest realizowane przede wszystkim w ramach pierwszego filaru WPR. Zgodnie z rozporzdzeniem Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 wrzenia 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) istnieje moliwo udzielenia wsparcia ze rodków programu rozwoju obszarów wiejskich, które w czci posiadaj punkty styczne z dziaalnoci organizacji producentów owoców i warzyw. Jednoczenie zgodnie z art. 60 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007 pastwa czonkowskie musz zagwarantowa, e na dane dziaanie realizowane przez organizacje producentów otrzyma ona wsparcie jedynie w ramach jednego systemu (Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich lub Wspólnej Organizacji Rynków Rolnych). W zwizku z powyszym agencja patnicza przy rozpatrywaniu wniosków organizacji producentów o patno bdzie dokonywaa kontroli krzyowych, weryfikujcych, czy na dziaania objte pomoc organizacja producentów lub jej czonkowie nie zostaa udzielona pomoc w ramach PROW. Wskaniki wydajnoci Wskaniki wydajnoci maj na celu ocen, czy istnieje zwizek pomidzy podjtymi dziaaniami, a osignitymi rezultatami i czy efekty, które osignito s znaczce. Rodzaje wskaników: 1. wskanik wyjciowy dotyczy oceny sytuacji wyjciowej przy rozpoczciu programu operacyjnego. 2. wskanik nakadu dotyczy stwierdzenia, czy dziaanie zostao podjte i wskazuje zainwestowan kwot przypadajc na rodzaj dziaania (w PLN lub EUR). 3. wskanik produktu dotyczy ustalenia zasigu dziaania. Moe by wyraony na kilka sposobów. Okrela on liczb gospodarstw, w których dziaanie wdroono lub powierzchni obszarów, na których dziaanie jest realizowane lub liczb wykonanych dziaa. 4. wskanik rezultatu dotyczy wyniku dziaa, okrelonego ilociowo. 5. wskanik oddziaywania - dotyczy oceny ogólnego wpywu dziaania, na przykad w postaci zmiany liczby gospodarstw, które wprowadziy wybrane dziaania. Indywidualne wskaniki dla poszczególnych dziaa znajduj si w zaczniku XIV do rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/ WYMOGI DOTYCZCE WSZYSTKICH LUB KILKU RODZAJÓW DZIAA. Kryteria wspólne dla wszystkich dziaa Lista dziaa okrelonych w strategii nie jest wyczerpujca. Organizacje producentów mog zwróci si do waciwego organu krajowego o wprowadzenie nowych dziaa do strategii krajowej, jeli uznaj w swojej ocenie, i dziaania te bd bardziej dostosowane do osignicia jednego lub wicej ogólnych lub szczegóowych celów funkcjonowania organizacji producentów, zdefiniowanych w art. 103c ust. 1 oraz w art. 122 lit. c rozporzdzenia Rady (WE) nr 1234/2007. Kryteria dotyczce kwalifikowania si inwestycji do wsparcia Inwestycje w modernizacje s dozwolone jedynie wówczas, gdy nowo stworzony lub wyprodukowany produkt jest, z uwagi na zaawansowanie techniczne lub bardziej racjonalny sposób wykorzystania, znacznie bardziej istotny dla organizacji producentów, ni produkt poprzedni. Wsparcie przyznawane jest po uprzednim zobowizaniu si organizacji producentów do niezbywania, nieudostpniania (w zakresie okrelonym w art. 61 ust. 6 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007) oraz wykorzystywania zgodnie z przeznaczeniem: 1. budynków, lub budowli w okresie do 10 lat od daty nabycia lub oddania ich do uytku; 2. narzdzi, maszyn i urzdze do 5 lat od dnia nabycia.

13 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 Kryteria dotyczce kwalifikowania si leasingu do uzyskania pomocy Leasing nowych rodków trwaych, jest moliwy, jeeli jego warto nie przekracza rynkowej wartoci danego dobra. Inne koszty zwizane z umow leasingu, jak np. mara, koszty refinansowania, koszty ogólne oraz koszty ubezpieczenia, nie s wydatkami kwalifikowanymi (artyku 55 ust. 1 akapit 1 lit. b) rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1974/2006). Kryteria dotyczce kwalifikowania si wynajmu i dzierawy do uzyskania pomocy Wynajem i dzierawa rodków trwaych s dopuszczalne jeeli nabycie w takiej formie jest moliwe, ekonomicznie uzasadnione oraz jego warto nie przekracza rynkowej wartoci danego dobra. Koszty operacyjne wynajmowanych i dzierawionych dóbr nie s wydatkami kwalifikowanymi. Dodatkowe kryteria kwalifikowania inwestycji realizowanych w gospodarstwach czonków organizacji producentów W przypadku inwestycji lub te innych dziaa realizowanych w gospodarstwach czonków naley wykaza, jakie cele s realizowane na rzecz caej organizacji producentów, a take w jakim stopniu dziaania te przyczyniaj si do osignicia okrelonych celów. Organizacja producentów musi by wacicielem inwestycji lub poprzez umowy na eksploatacje zapewni, e w przypadku wystpienia czonka z organizacji odzyska ona kocow warto inwestycji. Inwestycje dotyczce gospodarstw indywidualnych, niezbdne do realizacji jego podstawowych zada, nie mog by finansowane z instrumentów wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw. Chodzi tu przede wszystkim o czynnoci zwizane z siewem, pielgnacj oraz zbiorem upraw. Wyjtek stanowi stosowanie specjalistycznego sprztu. Kryteria kwalifikacji w odniesieniu do zakadania upraw trwaych W przypadku zakadania upraw trwaych, do uzyskania pomocy kwalifikuj si koszty inwestycji, tj. materia szkókarski, niezbdne materiay wynikajce z technologii uprawy (np. linki, supki, wsporniki itp.), a take koszty zwizane z zaoeniem uprawy. Kryteria dotyczce maksymalnego procentowego poziomu funduszu operacyjnego przeznaczonego na rodki, dziaania lub wydatki realizowane w ramach programu operacyjnego Maksymalny odsetek funduszu operacyjnego, który moe by przeznaczony na poszczególne rodki (obszary dziaa, o których mowa w rozdziale 3.2, bdce celami operacyjnymi programów operacyjnych) nie moe przekroczy 50% wydatków w danym roku realizacji programu operacyjnego. Ponadto nie wicej ni 30% funduszu operacyjnego moe by przeznaczone na realizacj indywidualnego dziaania w danym roku programu operacyjnego. rodki zapobiegania sytuacjom kryzysowym i zarzdzania kryzysowego, w tym spata kapitau i odsetek nie mog przekroczy jednej trzeciej wydatków w ramach programu operacyjnego. Kryteria dotyczce kwalifikowania si do uzyskania pomocy wydatków zwizanych z wykonaniem funduszu operacyjnego i realizacj programu operacyjnego W ramach wykonywania funduszy operacyjnych do wsparcia kwalifikuj si koszty administracyjne oraz koszty personelu zwizane z wykonaniem funduszy operacyjnych i z realizacj programów operacyjnych w formie standardowej stawki ryczatowej równej 2% kwoty zatwierdzonego funduszu operacyjnego, do równowartoci EUR INFORMACJE SZCZEGÓOWE W ODNIESIENIU DO WYBRANYCH RODZAJÓW DZIAA Dziaania majce na celu planowanie produkcji Nabycie rodków trwaych W dziaaniu polegajcym na wykorzystaniu technologii produkcji owoców i warzyw skutecznie zapobiegajcych niepodanym spadkom plonów do wsparcia kwalifikuj si: 1. zakup materiaów do budowy szklarni i montau tuneli foliowych oraz budowa szklarni i monta tuneli foliowych do ochrony upraw w celu uniknicia niekontrolowanych spadków poziomu plonów, wywoanych warunkami atmosferycznymi;

14 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz budowa, zakup i monta systemów sucych do nawadniania upraw lub ich dzierawa, najem lub leasing tych systemów w celu uniknicia niekontrolowanych spadków poziomu plonów wywoanych warunkami atmosferycznymi; 3. zakup i monta instalacji chronicych uprawy owoców i warzyw przed przymrozkami (np. systemy deszczowni, urzdzenia do mieszania powietrza, okrywy termoizolacyjne, specjalistyczne piece grzewcze, generatory dymu). W dziaaniu polegajcym na dostosowaniu skali i zakresu produkcji owoców i warzyw w celu dostosowania oferty organizacji producentów owoców i warzyw do popytu i poszerzenia zakresu produkcji, do wsparcia kwalifikuj si: 1. zakup materiau szkókarskiego do zaoenia lub powikszenia upraw trwaych oraz wieloletnich (tj. krzewów, drzewek i sadzonek bylin); 2. zaoenie plantacji (np. paliki, supki, linki, wsporniki, ciarki, spinacze, osony zabezpieczajce pnie). W dziaaniu polegajcym na wykorzystaniu technologii produkcji owoców i warzyw pozwalajcych na wyduenie okresu poday owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuj si: zakup i monta materiaów i urzdze przyspieszajcych lub opóniajcych dojrzewanie owoców i warzyw (np. agrowóknina, soma, urzdzenia do podawania etylenu). W dziaaniu polegajcym na wykorzystaniu systemów teleinformatycznych do kontroli procesu produkcji owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuje si zakup i instalacja urzdze i oprogramowania komputerowego do kontroli warunków klimatycznych, fitopatologicznych oraz entomologicznych w produkcji owoców i warzyw Inne dziaania W dziaaniu polegajcym na stosowaniu systemu przekazywania informacji dotyczcych planowania i organizacji produkcji owoców i warzyw prowadzonych przez czonków organizacji producentów owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuj si: 1. zakup i instalacja systemów przesyania informacji sucych do planowania i organizacji produkcji przez czonków organizacji producentów owoców i warzyw; 2. zakup i instalacja systemów przesyania informacji sucych do organizacji dostaw owoców i warzyw od czonków organizacji producentów owoców i warzyw do organizacji producentów owoców i warzyw; 3. zakup dostpu do baz danych: handlowych, statystycznych oraz informacji rynkowej; 4. instalacja oprogramowania komputerowego zakupionego do obsugi systemów, o których mowa w pkt. 1 i Dziaania majce na celu popraw lub utrzymanie jakoci produktu Nabycie rodków trwaych W dziaaniu polegajcym na wykorzystaniu technologii produkcji owoców i warzyw zapobiegajcych utracie ich jakoci oraz zachowujcych t jako w procesie produkcji do wsparcia kwalifikuj si: 1. zakup i monta instalacji chronicych drzewa i krzewy owocowe oraz uprawy warzywne przed opadami gradu, nadmiernymi opadami deszczu lub ptakami (np.: siatki ochronne, przeciwgradowe, specjalistyczne zadaszenia i konstrukcje dachowe chronice przed nadmiernym i intensywnym deszczem, urzdzenia biosoniczne do odstraszania ptaków); 2. zakup i monta materiaów chronicych owoce i warzywa przed zabrudzeniem w procesie produkcji (np. soma, agrowóknina, folia). W dziaaniu polegajcym na stosowaniu systemów poprawy jakoci owoców i warzyw, kontroli jakoci owoców i warzyw oraz systemów identyfikowalnoci produktów sektora owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuj si:

15 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz zakup i monta maszyn i urzdze niezbdnych do spenienia wymaga wynikajcych z wdroenia certyfikowanych systemów zapewnienia jakoci owoców i warzyw; 2. zakup i monta maszyn i urzdze niezbdnych do wdroenia wewntrznych systemów kontroli jakoci owoców i warzyw; 3. zakup i monta maszyn i urzdze niezbdnych do wdroenia systemu identyfikowalnoci produktów sektora owoców i warzyw; 4. zakup i instalacja systemów teleinformatycznych wspierajcych stosowanie certyfikowanych systemów zapewnienia jakoci owoców i warzyw, wewntrznych systemów kontroli jakoci owoców i warzyw oraz systemów zapewniajcych identyfikowalno produktów sektora owoców i warzyw; 5. budowa i wyposaenie laboratorium sucego do monitoringu pozostaoci pestycydów, azotanów, azotynów i metali cikich w owocach i warzywach; 6. zakup sprztu sucego do waenia i etykietowania owoców i warzyw. W dziaaniu polegajcym na stosowaniu nowoczesnych technologii przechowywania lub transportu, zapobiegajcych utracie jakoci przechowywanych i przewoonych produktów sektora owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuj si: 1. budowa, rozbudowa, przebudowa, remont lub zakup chodni wyposaonych w nowoczesne systemy przechowywania lub dzierawa, najem lub leasing tych chodni (np. technologia KA lub ULO); 2. zakup i monta maszyn i urzdze niezbdnych do stosowania nowoczesnych systemów przechowywania w chodniach lub dzierawa, najem lub leasing tych maszyn i urzdze, celem dostosowania istniejcych pomieszcze przechowalniczych; 3. zakup i monta w samochodach ciarowych w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym, urzdze przeznaczonych do transportu chodniczego lub w kontrolowanej atmosferze lub dzierawa, najem lub leasing tych urzdze (np. agregat chodniczy, zabudowa izotermiczna samochodu ciarowego, naczepy lub przyczepy). W dziaaniu polegajcym na wykorzystaniu technologii zwikszajcych warto handlow owoców i warzyw przez ich uszlachetnianie lub pierwsze przetworzenie do wsparcia kwalifikuj si: 1. zakup i monta urzdze, narzdzi oraz maszyn sucych do przygotowania owoców i warzyw do sprzeday, w szczególnoci do mycia, czyszczenia, sortowania, pakowania, konfekcjonowania, krojenia, cicia, szatkowania, obierania oraz drylowania lub ich dzierawa, najem lub leasing; 2. zakup i monta urzdze sucych do pierwszego przetworzenia owoców i warzyw lub ich dzierawa, najem lub leasing; 3. zakup budynków oraz budowli przeznaczonych do przygotowania owoców i warzyw do sprzeday lub ich pierwszego przetworzenia lub ich budowa, rozbudowa, przebudowa lub remont. W dziaaniu polegajcym na stosowaniu nowoczesnych rozwiza logistycznych i organizacyjnych, pozwalajcych na usprawnienie realizacji dostaw przez organizacje producentów owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuj si: 1. zakup sprztu sucego do gromadzenia owoców i warzyw po zbiorze, z wyczeniem cigników i przyczep rolniczych lub jego dzierawa, najem lub leasing (np. skrzyniopalety, skrzynie, specjalistyczne przyczepy suce do gromadzenia owoców i warzyw po zbiorze, wózki paletowe, wózki widowe); 2. zakup i instalacja systemów teleinformatycznych wspierajcych stosowanie nowoczesnych metod kontrolowania, planowania i realizacji dostaw owoców i warzyw do odbiorców Inne dziaania W dziaaniu polegajcym na stosowaniu systemów poprawy jakoci owoców i warzyw, kontroli jakoci owoców i warzyw oraz systemów identyfikowalnoci produktów sektora owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuj si:

16 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz przeprowadzanie certyfikacji w ramach certyfikowanych systemów zapewnienia jakoci oraz regularnych audytów niezbdnych do wdraania certyfikowanych systemów zapewnienia jakoci; 2. pobieranie próbek oraz przekazywanie tych próbek do bada laboratoryjnych sucych do regularnego monitoringu pozostaoci pestycydów, azotanów, azotynów i metali cikich w owocach i warzywach; 3. zatrudnienie osób zajmujcych si kontrol jakoci handlowej owoców i warzyw przygotowywanych do sprzeday Dziaania majce na celu popraw obrotu/ marketingu Nabycie rodków trwaych W dziaaniu polegajcym na wykorzystaniu nowoczesnych sposobów prowadzenia sprzeday produktów sektora owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuj si: 1. zakup, dzierawa, najem lub leasing budynków lub budowli sucych do prowadzenia nowoczesnych form sprzeday owoców i warzyw lub ich budow, rozbudow, przebudow lub remont; 2. zakup i instalacja systemu teleinformatycznego sucego do sprzeday internetowej, w tym zakup i instalacja oprogramowania do obsugi tego systemu Inne rodzaje dziaa obejmujce dziaania promocyjne i komunikacyjne inne ni dziaania zwizane z zapobieganiem kryzysom i zarzdzaniem w sytuacjach kryzysowych W dziaaniu polegajcym na wykorzystaniu strategii marketingowych o charakterze promocyjnym do wsparcia kwalifikuj si: 1. opracowanie i wdraanie strategii marketingowych w zakresie promocji rozpoznawalnoci marki lub znaku towarowego nalecych do organizacji producentów owoców i warzyw (np. rejestracja znaków towarowych; przeprowadzanie bada marketingowych dotyczcych marki lub znaku towarowego organizacji producentów; tworzenie i administrowanie stronami internetowymi organizacji producentów; organizowanie konferencji); 2. opracowanie i wdroenie strategii reklamowych dla produktów organizacji producentów owoców i warzyw (np. przeprowadzanie bada marketingowych dotyczcych produktów, w tym ankietowanie konsumentów; promocja oznakowa jakociowych, aktywne uczestnictwo w pokazach, wystawach i targach); 3. zatrudnienie osób posiadajcych kwalifikacje do realizacji strategii, o których mowa w pkt. 1 i 2 (zatrudniony personel do realizacji strategii, o których mowa w pkt. 1 i 2 musi posiada odpowiednie wyksztacenie lub wykazywa si dowiadczeniem zawodowym w zakresie marketingu i reklamy) Badania naukowe i produkcja eksperymentalna Nabycie rodków trwaych W dziaaniu polegajcym na prowadzeniu bada naukowych oraz produkcji eksperymentalnej dotyczcych sektora owoców i warzyw, wsparcie mog uzyska inwestycje polegajce na zakupie rodków trwaych niezbdnych do realizacji bada naukowych oraz produkcji eksperymentalnej, o których mowa w punkcie Inne rodzaje dziaa W dziaaniu polegajcym na prowadzeniu bada naukowych oraz produkcji eksperymentalnej dotyczcych sektora owoców i warzyw do wsparcia kwalifikuje si:

17 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz przeprowadzanie bada naukowych w zakresie wprowadzania nowych produktów sektora owoców i warzyw (np. ocena moliwoci uprawy nowych gatunków lub odmian owoców i warzyw, badania sensoryczne nowych produktów sektora owoców i warzyw); 2. opracowywanie ulepszonych metod przechowywania owoców i warzyw; 3. prowadzenie produkcji eksperymentalnej owoców i warzyw (np. badanie nowych metod uprawy zwikszajcych wydajno i jako produkcji owoców i warzyw) UWAGA: Powierzchnia polowej produkcji eksperymentalnej nie moe by wiksza ni 0,5 ha. Powierzchnia produkcji eksperymentalnej pod osonami nie moe by wiksza ni 100 m 2 ; 4. opracowanie nowych technologii majcych na celu ulepszenie maszyn oraz urzdze wykorzystywanych w produkcji, zbiorze, przechowywaniu, przygotowywaniu do sprzeday i pierwszym przetworzeniu owoców i warzyw; 5. opracowywanie systemów monitoringu i kontroli warunków klimatycznych, fitopatologicznych i entomologicznych w produkcji owoców i warzyw, realizowanych przez co najmniej dwie organizacje producentów Dziaania w zakresie szkolenia i dziaania majce na celu wspieranie dostpu do usug doradczych W dziaaniu polegajcym na prowadzeniu szkole zawodowych i doradztwa do wsparcia kwalifikuj si: 1. przeprowadzenie szkole i zapewnienie obsugi doradczej w zakresie dziaa realizowanych przez organizacje producentów owoców i warzyw wymienionych w punktach od do (np. koszt przeprowadzenia szkolenia lub doradztwa, koszt uczestnictwa w szkoleniu organizowanym przez inny podmiot, w tym koszt dziennej diety, transportu i zakwaterowania); 2. zakup wyposaenia niezbdnego do przeprowadzania szkole (np. komputer, rzutnik multimedialny, nagonienie) rodki zapobiegania kryzysom i zarzdzania w sytuacjach kryzysowych W celu zabezpieczenia ewentualnych strat rynkowych organizacji producentów lub jej czonków, spowodowanych wystpieniem sytuacji kryzysowych na rynku, realizuje si dziaanie polegajce na stosowaniu mechanizmu nieprzeznaczania do sprzeday owoców i warzyw, które jest wdraane w sposób okrelony w rozporzdzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 grudnia 2008 r. w sprawie okrelenia sposobu zagospodarowania owoców i warzyw nieprzeznaczonych do sprzeday (Dz. U. z 2009 r. Nr 5, poz. 29). Dziaanie to ma na celu zagodzenie skutków wystpienia sytuacji kryzysowej na rynku owoców i warzyw objtego wspóln organizacj rynków rolnych Dziaania w zakresie ochrony rodowiska Powysze zagadnienie zostao omówione w ramach krajowych na rzecz dziaa w zakresie ochrony rodowiska i zostao notyfikowane w Komisji Europejskiej. Ramy krajowe zostay zamieszczone w Zaczniku do Strategii krajowej Inne rodzaje dziaa Nabycie rodków trwaych W dziaaniu polegajcym na wspieraniu czenia si organizacji producentów oraz przygotowania si organizacji producentów do nabycia udziaów lub akcji w spókach sektora owoców i warzyw oraz nabycia tych udziaów lub akcji do wsparcia kwalifikuje si nabycie udziaów lub akcji w spókach sektora owoców i warzyw, które przyczyni si bezporednio do osignicia celów programu operacyjnego. W ramach powyszego dziaania wspierane mog by tylko te inwestycje, które bd wyranie poprawia pozycj na rynku lub dochodowo organizacji producentów, bd wyranie uzasadnione

18 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 ekonomicznie oraz moliwe bdzie dugoterminowe monitorowanie korzyci ekonomicznych z nich pyncych. Inwestycje realizowane w ramach tego dziaania musz przyczynia si bezporednio do osignicia celów programu operacyjnego zdefiniowanych w art. 103c ust. 1 oraz w art. 122 lit. c rozporzdzenia Rady (WE) nr 1234/ Inne dziaania W dziaaniu polegajcym na wspieraniu czenia si organizacji producentów oraz przygotowania si organizacji producentów do nabycia udziaów lub akcji w spókach sektora owoców i warzyw oraz nabycia tych udziaów lub akcji do wsparcia kwalifikuj si koszty: 1. sporzdzenia studiów i projektów wykonalnoci; 2. obsugi prawnej i administracyjnej niezbdnej do czenia si organizacji producentów owoców i warzyw. 4 ODPOWIEDZIALNE ORGANY I WACIWE WADZE Organem odpowiedzialnym za kontakty z Komisj Europejsk (w tym przekazywanie informacji dotyczcych organizacji producentów, grup producentów i stowarzysze organizacji producentów) jest w Polsce Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (zgodnie z art. 99 ust. 1 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007). Decyzje w sprawie uznania, zawieszenia albo cofnicia uznania organizacji producentów le w gestii marszaków województw waciwych ze wzgldu na siedzib organizacji producentów. Zatwierdzenie programów operacyjnych albo ich zmian dokonuj dyrektorzy oddziaów regionalnych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa waciwi ze wzgldu na siedzib organizacji producentów natomiast wypata pomocy realizowana jest przez Prezesa ARiMR. Kompetencje poszczególnych organów krajowych, odnoszce si do organizacji rynku owoców i warzyw, zawarte s w ustawie z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego (Dz.U. z 2003, Nr 223, poz. 2221). 5 OPIS SYSTEMÓW MONITOROWANIA I OCENY Zaoenia ogólne: Programy operacyjne zostan zatwierdzone wycznie pod warunkiem, e organizacje producentów zawr w nich informacje o sytuacji wyjciowej, celach programów, a take wskaniki wydajnoci dla kadego z realizowanych dziaa, wymienionych w niniejszej strategii i zobowi si dostarczy informacje o wynikach zrealizowanych corocznie dziaa w swoim rocznym raporcie. Kada organizacja producentów realizujca program operacyjny, musi corocznie skada sprawozdania dotyczce realizacji programu operacyjnego. Sprawozdanie w odniesieniu do realizacji kadego dziaania musi zawiera ocen osignitych postpów ujtych w oznaczonych wskanikach dla kadego dziaania. Jednoczenie w wypadku nieosignicia lub niedostosowania si do wyznaczonego celu musz by podane okolicznoci odpowiedzialne za ww. niedopenienia zobowiza. Ogólna dziaalno organizacji producentów bdzie równie oceniana podczas analizy rocznych sprawozda z realizacji programów operacyjnych. Realizacja Strategii krajowej na rzecz zrównowaonych programów operacyjnych odbywa si poprzez realizacj poszczególnych programów operacyjnych opracowanych przez organizacje producentów, zatwierdzanych przez dyrektorów oddziaów regionalnych ARiMR, zgodnie z zaoeniami tej strategii krajowej, przepisami rozporzdzenia Rady (WE) Nr 1234/2007 oraz rozporzdzenia Komisji (WE) Nr 1580/2007. Istnieje cisy zwizek (spójno) pomidzy celami ustanawianymi w programach operacyjnych oraz zwizanych z nimi oczekiwanych wyników, a zamierzonymi celami i potrzebami zdefiniowanymi w strategii krajowej, tj. strategia okrela cele programów operacyjnych oraz wskaniki umoliwiajce ocen postpów w realizacji tych celów.

19 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 Proces monitorowania i oceny dotyczy realizacji poszczególnych programów operacyjnych, jak równie samej strategii krajowej poprzez ocen wykonania wszystkich jednostkowych programów operacyjnych ogóem. Do monitorowania i oceny realizacji strategii krajowej bd brane pod uwag tylko i wycznie organizacje producentów realizujce programy operacyjne MONITOROWANIE I OCENA PROGRAMÓW OPERACYJNYCH; OBOWIZKI ORGANIZACJI PRODUCENTÓW W ZAKRESIE SPRAWOZDAWCZOCI Artyku 127 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007 okrela, e programy operacyjne s monitorowane i oceniane za pomoc odpowiednich wskaników wydajnoci. Postp, wydajno i skuteczno programów operacyjnych s oceniane za pomoc wspólnego zestawu wskaników wydajnoci. Wskaniki te zostay wymienione w zaczniku XIV do rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007. Przy opracowaniu programów operacyjnych, organizacje producentów wykorzystuj odpowiednie wskaniki, istotne ze wzgldu na wybrane cele. Monitorowanie programów operacyjnych ma na celu: 1. stwierdzenie postpów programu wzgldem okrelonych celów oraz 2. ewentualne podjcie niezbdnych dziaa dostosowawczych. Monitoring jest prowadzony w oparciu o wskaniki nakadu, wskaniki produktu, a take rezultatu, które okrelane s w cyklu rocznym. Informacje dotyczce uzyskanych wyników naley wczy do rocznych sprawozda, o których mowa w art. 98 ust. 1 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007. Ocena programów operacyjnych suy okreleniu postpów dotyczcych realizacji celów programów operacyjnych. Na jej podstawie uzyskiwane s informacje przydatne do osignicia poprawy jakoci, skutecznoci i wydajnoci programów operacyjnych. Ocena jest dokonywana w formie redniookresowej. Ocen redniookresow naley przeprowadzi odpowiednio wczenie w trakcie realizacji programu operacyjnego, tak aby jej wyniki mogy zosta uwzgldnione podczas przygotowania kolejnego programu. Taka ocena jest ocen programów operacyjnych pod ktem uzyskanych wyników, skutecznoci oraz wydajnoci. W zwizku z tym niezbdne mog by dodatkowe informacje, umoliwiajce w razie potrzeby równie dokonanie oceny jakociowej. W celach zwizanych z monitoringiem oraz ocen programów operacyjnych, organizacje producentów prowadz system zbierania, rejestrowania i przechowywania odpowiednich danych. Obowizki organizacji producentów w zakresie sprawozdawczoci dotycz przede wszystkim: 1. rocznych sprawozda, o których mowa w art. 98 ust. 1 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007; 2. oceny redniookresowej, o której mowa w art. 127 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007; 3. a take sprawozda kocowych, o których mowa w art. 98 ust. 3 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007. Organizacje producentów przekazuj sprawozdania waciwej instytucji (Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa) na formularzach udostpnionych przez t instytucj MONITORING I OCENA STRATEGII KRAJOWEJ Podobnie jak organizacje producentów, pastwa czonkowskie musz prowadzi monitorowanie i ocen programów operacyjnych. Przy czym monitoring i ocena krajowej strategii polega na okreleniu postpów w realizacji celów strategii, dotyczcych uzyskanych wyników, skutków oraz wydajnoci. Funkcja monitoringu krajowej strategii polega na okreleniu, jakie postpy udao si osign w odniesieniu do wyznaczonych celów. Ocena krajowej strategii ma na celu okrelenie postpów w realizacji celów strategii dotyczcych uzyskanych wyników, skutków oraz wydajnoci. Celem tego rodzaju dziaa jest uzyskanie informacji, które przyczynia si do ulepszenia przyszych strategii krajowych. Artyku 128 rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007 stanowi, i monitorowanie i ocena w odniesieniu do strategii krajowej przeprowadzane s przy uyciu odpowiednich wskaników. Wskaniki te zostay wymienione w zaczniku XIV do rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1580/2007.

20 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Nr Poz. 87 ZACZNIK: RAMY KRAJOWE NA RZECZ DZIAA W ZAKRESIE OCHRONY RODOWISKA DLA PROGRAMÓW OPERACYJNYCH ORGANIZACJI PRODUCENTÓW W SEKTORZE OWOCÓW I WARZYW. Spis treci: 1. WPROWADZENIE ANALIZA WYJCIOWA SYTUACJI RODOWISKOWEJ W SEKTORZE OWOCÓW I WARZYW Wpyw sektora owoców i warzyw na gleb Wpyw sektora owoców i warzyw na jako wody Wpyw sektora owoców i warzyw na zrównowaone wykorzystywanie zasobów wodnych Wpyw sektora owoców i warzyw na biorónorodno i biotopy Wpyw sektora owoców i warzyw na krajobraz Wpyw sektora owoców i warzyw na zmiany klimatyczne Wpyw sektora owoców i warzyw na gospodark odpadami Wnioski WYBÓR STRATEGII I CELU Spójno Komplementarno Zgodno DZIAANIA PRO-RODOWISKOWE Ogólne wymagania dla dziaa na rzecz ochrony rodowiska wybranych w ramach programu operacyjnego Ogólne wymagania odnonie rodowiskowej zawartoci programu operacyjnego Zasady ogólne stosowane w odniesieniu do poziomu wsparcia dla dziaa pro-rodowiskowych Kwalifikujce si dziaania rodki i zabiegi pielgnacyjne suce poprawie i utrzymaniu dobrego stanu gleby Systemy redukujce emisj gazów cieplarnianych i zanieczyszcze do atmosfery Inwestycje w now technologi zapewniajc lepsze wykorzystywanie energii Rozwijanie lokalnych systemów energii odnawialnej. Zastpienie istniejcych instalacji grzewczych, nowymi instalacjami bdcymi w stanie dziaa w oparciu o odnawialne róda energii Zastosowanie systemów redukcji zuycia wody Zastosowanie systemów okrelania rzeczywistych potrzeb nawadniania Zastosowanie zamknitych obiegów wody w gospodarstwie Odtwarzanie i utrzymywanie naturalnych zbiorników retencyjnych Obnianie zuycia nawozów Zastpowanie starych, tradycyjnych opryskiwaczy lub ich elementów, nowymi, bardziej przyjaznymi rodowisku Budowa oczyszczalni cieków w gospodarstwach Stosowanie biologicznych metod ochrony rolin: rodki i materiay pochodzenia naturalnego oraz feromony i introdukcja organizmów poytecznych bdcych naturalnymi wrogami szkodników upraw ogrodniczych Wprowadzenie naturalnych metod zapylania rolin Tworzenie lokalnych systemów kompostowania odpadów Przyczynianie si do tworzenia lokalnych systemów przetwarzania odpadów plastikowych i odzysku z nich surowców Horyzontalne dziaania: uczestnictwo w szkoleniach, korzystanie z usug doradczych w zakresie ochrony rodowiska, przeprowadzanie analiz wody, gleby i rolin odnoszcych si do ochrony rodowiska