Edukacja globalna z klasą

Transkrypt

1 Kurs internetowy dla nauczycieli Edukacja globalna z klasą Slajd 1 MODUŁ 1 Czym jest edukacja globalna? Kurs internetowy jest współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r.

2 Czym jest edukacja globalna? 3-23 października 2011 Celem modułu jest wyjaśnienie pojęcia edukacji globalnej i określenie jej obszaru tematycznego. Slajd 2 Po ukończeniu tego modułu: ºwytłumaczysz innym osobom (nauczycielom i uczniom), czym jest edukacja globalna º będziesz znał/znała obszary, którymi zajmuje się edukacja globalna º wymienisz cele, jakie realizuje edukacja globalna º będziesz przygotowana/przygotowany do poprowadzenia z uczniami zajęć na temat świadomej konsumpcji i/lub globalnych współzależności.

3 Czym jest edukacja globalna? Slajd 3 Edukacja globalna to część kształcenia i wychowania młodych ludzi, która tłumaczy, jak funkcjonuje współczesny, zglobalizowany świat. Jej celem jest przygotowanie uczennic i uczniów do tego, by lepiej rozumieli to co dzieje się na świecie i byli przygotowani do stawiania czoła wyzwaniom z tym związanym. Dlaczego edukacja ma być GLOBALNA? Kiedyś szkoła uczyła o społeczności lokalnej: o tym, co dzieje się w państwie i krajach ościennych, ponieważ codzienne sprawy obywateli związane były tylko z niewielkim fragmentem świata. Teraz to się zmieniło: ºkupujemy produkty sprowadzane z innych kontynentów ºwybieramy polityków, którzy (np. w ramach Unii Europejskiej) decydują o tym, co wydarzy się w odległych krajach (np. decyzje UE dotyczące rolnictwa determinują sytuację rolników w Afryce) ºcoraz częściej na ulicach widzimy migrantów z innych regionów świata (lub słyszymy o nich) º jesteśmy pod coraz silniejszym wpływem innych kultur (od MTV po Bollywood). Szkoła powinna tłumaczyć młodym ludziom, dlaczego ich T-shirty powstały w Chinach, dlaczego polskie wojsko było w Czadzie, dlaczego przybywają do Polski Wietnamczycy, co dzieje się z bronią, którą sprzedajemy do Indonezji itd. Czy zdarzyło ci się usłyszeć od twoich podopiecznych pytanie dotyczące spraw globalnych? Czego ono dotyczyło?

4 Cele edukacji globalnej Zmiany na świecie Slajd 4 Zaangażowanie na rzecz zmian na świecie Trwała zmiana postaw Świadomość globalnych współzależności Zdobycie wiedzy o świecie

5 Dlaczego warto zajmować się edukacją globalną? Slajd 5 1. Świat stał się mniejszy, a my wszyscy w większym stopniu zależymy od siebie nawzajem. Aby w sposób świadomy funkcjonować w globalnym społeczeństwie, uczennice i uczniowie muszą znać i rozumieć istniejące w nim współzależności. 2. Edukacja globalna pomaga w kształtowaniu kompetencji kluczowych dla sukcesu człowieka w nowoczesnym świecie: krytycznego myślenia, argumentowania własnych poglądów, twórczego zastosowania zdobywanych informacji. 3. Uczniowie i uczennice interesują się tematyką globalną, słyszą o niej w mediach, czytają w Internecie, doświadczają na co dzień. Zajęcia dotyczące tej tematyki będą dla nich ciekawe. 4. Nowa podstawa programowa kształcenia ogólnego włącza do obowiązkowych zajęć w gimnazjum i szkołach ponadgimnazjalnych tematykę globalną. Do kwestii podstawy programowej wrócimy w drugim module.

6 Globalne spojrzenie na jednostkę Edukacja globalna nie polega na prezentowaniu statystyk dotyczących globalnych problemów. Badania prowadzone w wielu krajach Europy pokazują, że efektywna edukacja globalna kładzie nacisk na: Slajd 6 º tłumaczenie przyczyn i konsekwencji opisywanych zjawisk (młody człowiek zaczyna wówczas rozumieć opisywane zjawiska i potrafi zastosować nabytą wiedzę); º ukazywanie wpływu jednostki na globalne procesy i wpływu globalnych procesów na jednostkę (chodzi o tłumaczenie, że za abstrakcyjnymi pojęciami konsumpcja, handel międzynarodowy kryją się zwykli ludzie, konsumenci tacy jak my, konkretni rolnicy lub pracownicy fabryk; to o ich życiu dyskutujemy); º przełamywanie istniejących stereotypów i uprzedzeń (to warunek konieczny funkcjonowania w świecie różnorodności, dlatego zadaniem edukacji globalnej jest konfrontowanie naszej wizji świata z rzeczywistością); º przedstawianie perspektywy Globalnego Południa (aby wyrabiać krytyczne myślenie u młodych ludzi powinniśmy pokazywać, jak na sprawy globalne patrzy większość ludzkości, czyli mieszkańcy krajów rozwijających się); º kształtowanie krytycznego myślenia i zmianę postaw (nie chodzi tylko o nową wiedzę, ale też umiejętności młodego człowieka i stopniową zmianę postaw, np. w zakresie poczucia odpowiedzialności za to, co nas otacza). Bardziej szczegółową definicję edukacji globalnej znajdziesz tutaj >>. Do zagadnień kształtowania umiejętności i wpływania na postawy poprzez edukację globalną wrócimy w czwartym module.

7 Obszary edukacji globalnej Edukacja globalna dotyczy wielu obszarów: możesz je zobaczyć na grafice. Perspektywa globalna Slajd 7 Dla oceny, czy dane zajęcia są edukacją globalną, kluczowy jest sposób ich ujęcia. Spotkanie na temat praw ucznia w naszej szkole mieści się z powodzeniem w haśle prawa człowieka, ale nie nazwalibyśmy go edukacją globalną, bo nie ma w nim kontekstu globalnego. Taki kontekst możemy wprowadzić, opowiadając na przykład, jak prawo do edukacji realizowane jest w Polsce i w Tanzanii. Czy przychodzą ci do głowy inne podobne przykłady? ºHandel międzynarodowy ºZmiany klimatu ºStosunki międzynarodowe ºZanieczyszczenie środowiska ºUbóstwo ºKonsumpcja ºZasoby naturalne ºKonflikty ºPrawa człowieka ºMigracje Dla spojrzenia na zjawiska z perspektywy globalnej konieczne jest wprowadzenie trzech pojęć: GLOBALIZACJI, WSPÓŁZALEŻNOŚCI i ROZWOJU.

8 Globalizacja Jednym z trzech słów kluczowych dla zrozumienia edukacji globalnej jest GLOBALIZACJA. Peter Haggett definiuje globalizację jako proces, w którym wydarzenia, działania i decyzje w jednej części świata mogą mieć poważne konsekwencje dla społeczeństw w odległych częściach globu. Slajd 8 ºMirosława Czerny pisze o czterech wymiarach globalizacji: ºglobalizacja jako internacjonalizacja umiędzynarodowienie zjawisk (np. produkcji) ºglobalizacja jako liberalizacja eliminowanie barier dla przepływu towarów i osób ºglobalizacja jako uniwersalizm przenikanie się i synteza kultur ºglobalizacja jako wersternizacja upowszechnianie amerykańskiego stylu życia. >> Więcej na ten temat w książce Mirosławy Czerny Globalizacja a rozwój, PWN, Warszawa 2005

9 Współzależności Drugie ważne słowo to WSPÓŁZALEŻNOŚĆ. Jest mocno związane z terminem globalizacja, dotyczy wzajemnych relacji (związków), które występują pomiędzy różnymi regionami świata i pomiędzy zamieszkującymi je ludźmi. Slajd 9 Globalizacja sprawia, że w codziennym życiu widzimy coraz więcej przykładów globalnych współzależności. Warto je usystematyzować. 1. Gospodarka ºWiększość produktów, które kupujemy na co dzień jest wytwarzana w innych krajach świata. ºRządy i banki państw z różnych kontynentów pożyczają sobie nawzajem pieniądze lub kupują obligacje. ºKraje Europy eksportują produkty przemysłowe i usługi, a importują żywność i surowce naturalne z Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. 2. Polityka ºPrawie wszystkie państwa są członkami Organizacji Narodów Zjednoczonych, która podejmuje działania, mające wpływ na nas wszystkich (np. Rada Bezpieczeństwa odpowiada za utrzymanie na świecie pokoju). ºBogate kraje angażują się w międzynarodową współpracę na rzecz rozwoju, czyli wspieranie rozwoju krajów uboższych. 3. Środowisko naturalne ºEmisja CO 2 i innych gazów, za którą w zdecydowanej większości odpowiadają kraje Północy, przyczynia się do zmian klimatycznych, dotykających przede wszystkim kraje Azji i Afryki. 4. Kultura ºObserwujemy przenikanie się kultur (potrawy, muzyka i dzieła sztuki z innych kontynentów). ºWiele wzorców kultury się ujednolica (amerykanizacja i westernizacja). Jakie inne przykłady współzależności przychodzą ci do głowy? Czy da się je przyporządkować do jednej z powyższych kategorii?

10 Rozwój Trzecie słowo, które pojawia się w edukacji globalnej w wielu kontekstach to ROZWÓJ. Slajd 10 Rozwój to proces, który prowadzi do poprawy standardu życia ludności danego kraju i poprawy sytuacji gospodarczej państwa. O rozwoju społecznym mogą świadczyć: poprawa dostępu do usług medycznych, dostęp do wysokiej jakości edukacji, możliwość korzystania z dóbr kultury. O rozwoju gospodarczym świadczą zaś wskaźniki ekonomiczne, między innymi produkt krajowy brutto na mieszkańca czy średni dochód. Zróżnicowanie rozwoju państw świata to podstawowe kryterium podziału na globalną Północ (państwa Europy, USA, Kanada, Australia i bogate kraje Azji, jak Japonia lub Korea Południowa) i globalne Południe (państwa Afryki, Ameryki Łacińskiej i pozostałe kraje Azji). Edukacja globalna tłumaczy związki tych dwóch regionów świata i objaśnia, jak mogą wzajemnie wpływać na swój rozwój. >> Więcej na ten temat piszą: Paweł Bagiński, Katarzyna Czaplicka, Jan Szczyciński Międzynarodowa współpraca na rzecz rozwoju, PWE, Warszawa 2009

11 Globalne wyzwania w szkole Nauczyciele i nauczycielki w szkołach w całej Polsce znajdują wiele okazji, by rozmawiać z uczniami o globalizacji i rozwoju międzynarodowym. Poniżej znajdziesz kilka przykładów tego, jak można to robić. Slajd 11 º Język polski Omawiając obraz Upadek Ikara Petera Bruegela i wiersz Prawa i obowiązki Tadeusza Różewicza zachęć uczniów i uczennice do dyskusji na temat stosunku mieszkańców Europy do problemu ubóstwa na świecie. º Język obcy Razem z uczniami i uczennicami przygotujcie przedstawienie teatralne, poruszające zagadnienie odpowiedzialnej konsumpcji. Będzie to dla młodych ludzi doskonała motywacja do odwiedzenia obcojęzycznych stron internetowych w celu odnalezienia potrzebnych informacji. º Historia Zorganizujcie w szkole debatę na temat konsekwencji kolonializmu. Podziel uczniów i uczennice na grupy regionalne i poproś o przedstawienie perspektywy jednego kontynentu. Wnioski z dyskusji pokażcie w formie plakatów, które będą służyły za pomoce dydaktyczne dla innych klas. º Geografia Razem z uczniami i uczennicami zidentyfikujcie na Ziemi obszary charakteryzujące się niedoborem słodkiej wody. Zastanówcie się, jakie ma to konsekwencje dla mieszkających tam ludzi. Następnie oszacujcie własne dzienne zużycie wody i postarajcie się º zmniejszyć je na stałe o 10%. Wiedza o społeczeństwie Poproś uczniów i uczennice o znalezienie w ich domach jak największej liczby przedmiotów związanych z innymi regionami świata. Wspólnie przygotujcie mapę, na której zaznaczycie współzależności oraz wymianę dóbr i idei pomiędzy różnymi miejscami globu.

12 Temat: ŚWIADOMA KONSUMPCJA Świadoma konsumpcja to podejmowanie wyborów konsumenckich w oparciu o wiedzę na temat ich społecznych, ekologicznych i politycznych konsekwencji. Slajd 12 Ruch świadomej konsumpcji ukazuje wpływ, jaki konsumenci i konsumentki wywierają: º na środowisko (poprzez używanie i utylizację różnych produktów) º na proces produkcji dóbr (łańcuch dostaw i sposób produkcji) º na warunki pracy w przemyśle (standardy poszanowania praw pracowników). Na wybory chodzimy raz na parę lat. Do sklepu codziennie. To, jakie produkty wybieramy, ma bezpośrednie przełożenie na sukces lub porażkę danych firm i linii produktów, a co za tym idzie decyduje o ich praktykach i polityce. Na podstawie tekstu Świadoma konsumpcja Kasi Szeniawskiej

13 Świadoma konsumpcja w praktyce W praktyce świadoma konsumpcja oznacza: Slajd 13 ºzdobywanie informacji na temat produktów i usług na przykład praktyk oferujących je firm, procesu produkcji, możliwości utylizacji itp. ºdokonywanie możliwie odpowiedzialnych społecznie i ekologicznie wyborów. Co ważne, świadoma konsumpcja nie ogranicza się do preferowania produktów jednej firmy nad innymi, ale wymaga przemyślenia całej kwestii zakupu zaczynając od naszych motywacji i potrzeb. Często najbardziej odpowiedzialnym wyborem konsumenckim jest powstrzymanie się od zakupu! Na podstawie tekstu Świadoma konsumpcja Kasi Szeniawskiej

14 Globalny pendrive W polskim supermarkecie kupujemy przenośną pamięć (pendrive). Zanim dotarł do naszej miejscowości, wiele krajów było zaangażowanych w wieloetapowy proces produkcji: Slajd 14 º opracowanie niezbędnych technologii (w laboratoriach w Azji czy USA) º wydobycie niezbędnych metali (często w krajach afrykańskich) º produkcja mikrochipów (w fabrykach w Azji) º produkcja plastiku na obudowę (z arabskiej lub południowoamerykańskiej ropy); º złożenie pendrive a w (głównie w fabrykach w Azji); pakowanie i transport do Polski. º º Świadoma konsumpcja zakłada, że zastanowimy się nad społecznymi i środowiskowymi konsekwencjami, które mogą wiązać się z produkcją na wszystkich jej etapach. º Zatrudnianie dzieci w kopalniach w Kongo, wykorzystywanie pracowników fabryk z Indiach, emisja dwutlenku węgla w czasie transportu towarów na drugi koniec świata, ograniczone zasoby ropy naftowej to tylko niektóre problemy, które można rozważyć w tym kontekście. Na podstawie tekstu Świadoma konsumpcja Kasi Szeniawskiej

15 Kto ile zarabia? Często narzekamy na rosnące ceny w sklepach. Rzadko jednak zadajemy sobie pytanie o to, jak dzielone są pieniądze, które płacimy za nasze produkty. Właściciel fabryki / Urzędnik państwowy (podatki) / Właściciel sklepu / Firma transportowa / Robotnik / Właściciel marki Slajd 15 5% 0,5% 12% 20% 32,5% 30% Źródło: Publikacja Koalicji KARAT Mój styl, moja odpowiedzialność. Podręcznik dla aktywistek i aktywistów Jaka część ceny butów, którą płacisz w sklepie, otrzymują poszczególne osoby lub instytucje zaangażowane w ich produkcje i transport?

16 Kto ile zarabia? Badania przeprowadzone przez organizacje pozarządowe na przykładzie obuwia sportowego pokazały, że średnio tylko około 0,5% ceny płaconej w sklepie trafia do robotników w azjatyckich fabrykach. Czy taka sytuacja jest sprawiedliwa? Slajd 16 Firma transportowa 5% Robotnik 0,5% 12% Właściciel fabryki 20% Urzędnik państwowy (podatki) Właściciel marki 32,5% 30% Właściciel sklepu Źródło: Publikacja Koalicji KARAT Mój styl, moja odpowiedzialność. Podręcznik dla aktywistek i aktywistów

17 Czy można coś zrobić? Żeby w żaden sposób nie wywierać negatywnego wpływu na środowisko, musielibyśmy przestać oddychać. Nie o to chodzi. Slajd 17 Tendencja jest jednak odwrotna. W ciągu ostatnich 20 lat wydatki na konsumpcję w 12 nowych państwach członkowskich Unii Europejskiej wzrosły średnio o 75%. Staliśmy się społeczeństwem konsumpcyjnym, warto więc, byśmy konsumowali świadomie. Sprawiedliwy handel Przykładem ruchu świadomej konsumpcji jest Sprawiedliwy Handel (ang. fair trade). Sprawiedliwy Handel to system certyfikacji, który zapewnia, że proces produkcji i sprzedaży kawy czy herbaty, którą kupujemy, przyniósł mniej szkód środowisku i więcej zysku rolnikom. Certyfikat fair trade oznacza, że rolnicy uprawiający krzewy kawy lub herbaty dostali za surowiec lepszą cenę; spółdzielnia, do której należą, gwarantuje im stałe ceny i inwestuje w dobro społeczności lokalnej, np. budując szkoły lub studnie. Produkty ze sprawiedliwego handlu są nieco droższe od zwykłych, można je kupić także w Polsce. Na podstawie tekstu Świadoma konsumpcja Kasi Szeniawskiej

18 Zmiana jest możliwa Zmiana sytuacji rolników w Ghanie lub pracownic fabryki w Bangladeszu nie wydarzy się z dnia na dzień, ale jest możliwa. Warunek to wspólne działanie rządów, biznesu i konsumentów. Slajd 18 ºRządy odpowiadają za wprowadzenie prawa skutecznie chroniącego prawa pracowników fabryk i skutecznie wymuszającego na firmach przestrzeganie standardów ochrony środowiska. ºBiznes powinien zobowiązać się do przestrzegania prawa pracy i prawa dotyczącego ochrony środowiska; szczególnie międzynarodowe korporacje są odpowiedzialne za zapewnienie poszanowania tych standardów w fabrykach dostarczających dla nich produkty. ºKonsumenci muszą domagać się od rządów i biznesu zdecydowanych działań. Pytając o warunki produkcji towarów dajemy sygnał, że jest to sprawa, która nas interesuje. Wybierając odpowiedzialnie promujemy etyczne firmy. Na podstawie tekstu Świadoma konsumpcja Kasi Szeniawskiej

19 Świadoma konsumpcja w szkole Slajd 19 Geografia Klasa zbiera informacje na temat metali, które wykorzystuje się do produkcji telefonów komórkowych. Uczniowie i uczennice sprawdzają w atlasie, z jakich krajów pochodzą te surowce. Przygotowują mapę produkcji telefonów. Wiedza o społeczeństwie Uczennice i uczniowie poznają temat świadomej konsumpcji, sprawdzają, w jaki sposób mogą jako obywatele i obywatelki wpływać na firmy; planują szkolną akcję informacyjną pod hasłem Twoje pieniądze kształtują świat. Matematyka Uczniowie i uczennice poznając procenty liczą, jaką część ceny płaconej w sklepie za buty otrzymują pracownicy fabryki produkującej obuwie w Chinach. Dyskutują, jaki udział w cenie płaconej przez konsumenta jest uczciwym wynagrodzeniem za pracę przy produkcji towaru. Biologia Uczennice i uczniowie poznają pojęcie śladu wodnego (ilość wody potrzebna do produkcji towarów) i na podstawie danych z Internetu starają się obliczyć ślad wodny zakupów swojej rodziny z jednego dnia. Język angielski Uczniowie i uczennice wyszukują na stronach anglojęzycznych wywiady z robotnikami z fabryk w Azji, i starają się je przetłumaczyć wspólnie z nauczycielem; wykorzystując nowe słownictwo dyskutują o świadomej konsumpcji. W jaki sposób można ten temat wprowadzić na twoim przedmiocie?

20 Więcej informacji na temat świadomej konsumpcji (dla zainteresowanych) Slajd 20 º Świadoma konsumpcja tekst Kasi Szeniawskiej dla CEO º Etyka w biznesie międzynarodowym tekst Anny Paluszek dla CEO º Etyka w produkcji ubrań tekst Kasi Szeniawskiej i Marty Minakowskiej dla CEO º Prawa pracowników w fabrykach współpracujących z Nike tekst dla CEO º Wybory konsumenckie a zużycie energii tekst Anny Rok dla CEO ºFilm Opowieść o rzeczach º strona programu Modnie i etycznie Polskiej Akcji Humanitarnej º strona programu Kupuj odpowiedzialnie Polskiej Zielonej Sieci

21 Zadanie praktyczne Slajd Poprowadź z klasą jedno z zaproponowanych ćwiczeń dotyczących współzależności globalnych lub świadomej konsumpcji; możesz do tego wykorzystać zajęcia przedmiotowe, godzinę wychowawczą lub zajęcia pozalekcyjne. Ćwiczenie wraz z omówieniem może zająć nawet całą lekcję. Zapisuj refleksje uczniów i uczennic i przytocz je w sprawozdaniu. ºćwiczenie Społeczna odpowiedzialność biznesu ºćwiczenie Wirtualna woda realne problemy 2. Zastanów się, w jaki sposób możesz wykorzystać na swoich zajęciach informacje na temat świadomej konsumpcji, zamieszczone w module. W kilku zdaniach opisz swój pomysł na lekcję w sprawozdaniu z modułu. ZADANIE DLA CHĘTNYCH 3. Zapoznaj się z tekstem Moje połączenia ze światem, opublikowanym w Cogito nr 12 (378) 9 czerwca Artykuł przystępnie tłumaczy zagadnienia globalnych współzależności w dziedzinie konsumpcji. Zaproponuj scenariusz zajęć z wykorzystaniem tego tekstu.

22 Podsumowanie Zapraszamy teraz do wypełnienia sprawozdania z pierwszego modułu, masz na to czas do 23 października. Zapoznaj się z pytaniami, które zadaliśmy w sprawozdaniu! Kliknij w zakładkę Sprawozdanie. Slajd 22 W drugim module: ºdowiesz się, gdzie w podstawie programowej kształcenia ogólnego znajdują się wątki związane z edukacją globalną ºpoznasz kilka sposobów na wprowadzenie do swoich lekcji perspektywy globalnej ºpoznasz podstawowe fakty dotyczące przyczyn i konsekwencji ubóstwa. Opracowanie graficzne: Prawa do wykorzystywania tekstu posiada Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej. Jego wykorzystanie jest możliwe na warunkach określonych w licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.