Materiały informacyjne dla pacjentów

Transkrypt

1 Materiały informacyjne dla pacjentów Zawał serca Rozdziały tego tematu: Wprowadzenie Objawy Przyczyny Rozpoznanie Leczenie Powikłania Zapobieganie Piśmiennictwo Wybrane linki Krótkie nagrania dźwiękowe Wprowadzenie Wyrażenie zawał serca jest powszechnie używane w celu opisania zamknięcia tętnicy wieńcowej serca. Dokładniejszym określeniem tego zjawiska jest zawał mięśnia sercowego (MI). MI oznacza nagłą śmierć części komórek mięśnia sercowego (myocardium) w wyniku zamknięcia tętnicy zaopatrującej daną część serca (zakrzepica tętnicy wieńcowej). Jest to końcowy efekt choroby dwóch naczyń wieńcowych, zaopatrujących mięsień sercowy w krew i jedna z głównych przyczyn zgonów w Wielkiej Brytanii. Warstwy (blaszki) cholesterolu tworzą się wewnątrz naczyń wieńcowych (miażdżyca). Blaszka miażdżycowa może pęknąć, zamykając tętnicę w wyniku nagłego powstania skrzepu krwi w miejscu pękniętej blaszki. Czasami zamknięcie naczynia jest wynikiem kurczu mięśni ścian tętnic wieńcowych. Może to być również rezultatem niewłaściwej, bardzo szybkiej akcji serca, kiedy mięsień sercowy potrzebuje więcej tlenu, niż może być mu dostarczone z krwią. MI występuje u 5 na 1000 mieszkańców Wielkiej Brytanii każdego roku. Występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet, głównie u osób powyżej 40 roku życia. Zawał serca powoduje ostry ból oraz natychmiastowe zmniejszenie wydajności serca, co z kolei wywołuje szereg innych objawów. Połowa zgonów z powodu zawału serca jest następstwem zatrzymania akcji serca (cardiac arrest) w czasie 3 do 4 godzin od początku objawów, dlatego każdy chory, u którego podejrzewa się zawał serca powinien natychmiast otrzymać odpowiednią pomoc medyczną. Heart attack Polish Translated March 05 Page 1 of 10 NHS Direct 2005

2 Objawy Do najczęstszych objawów zawału serca należą: Rozrywający ból w środkowej części klatki piersiowej. Ból często promieniuje do szyi, żuchwy, uszu, ramion oraz nadgarstków. Rzadziej promieniuje do okolicy międzyłopatkowej lub brzucha. Uczucie braku powietrza. Obfite pocenie się oraz bladość skóry. Zawroty głowy, nudności i wymioty. Uogólnione osłabienie oraz uczucie lęku przed śmiercią. W większości przypadków osoby z zawałem serca odczuwają: Rozrywający ból w środkowej części klatki piersiowej Uczucie braku powietrza Obfite pocenie się oraz bladość skóry Zawroty głowy, nudności i wymioty Uczucie lęku przed śmiercią Niepokój. Ból często promieniuje do szyi, żuchwy, uszu, ramion oraz nadgarstków. Rzadziej promieniuje do okolicy międzyłopatkowej lub brzucha. W przeciwieństwie do dusznicy bolesnej ból nie przechodzi po odpoczynku. Ostry ból nie zawsze występuje w przebiegu zawału. W nielicznych przypadkach ból może się nie pojawić, co ma miejsce w około 20% nieostrych zawałów serca (tzw. mini-zawałów), które często nie są rozpoznawane jako MI lub nawet uważane za poważną chorobę przez osoby, u których występują. Oznacza to, że niekiedy osoby, u których nie rozpoznano wcześniej zawału serca, są znacznie bardziej podatne na wystąpienie kolejnego zawału, niż zdają sobie z tego sprawę oni sami i ich lekarze prowadzący. Niektóre osoby mogą odczuwać dolegliwości z powodu postępującego uszkodzenia mięśnia sercowego. Heart attack Polish Translated March 05 Page 2 of 10 NHS Direct 2005

3 Przyczyny Przyczyną zawału mięśnia sercowego jest zamknięcie naczynia przez skrzep, który powstaje po pęknięciu blaszki miażdżycowej. Do najważniejszych czynników ryzyka zawału serca, istotnie zwiększających ryzyko jego wystąpienia należy: Płeć męska Palenie papierosów Nadwaga Wysokie ciśnienie krwi Wysoki poziom cholesterolu we krwi Dieta z dużą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych (tłuszczów zwierzęcych) Cukrzyca Choroby serca w wywiadzie rodzinnym Brak regularnych ćwiczeń fizycznych Sytuacje stresowe, powodujące nagłe przyśpieszenie akcji serca, szczególnie u chorych z rozpoznaną już chorobą wieńcową serca. Taka choroba często przebiega bez objawów do czasu wystąpienia MI. Rozpoznanie Rozpoznanie należy potwierdzić na podstawie badania elektrokardiograficznego (EKG). Urządzenie to rysuje na papierze zmiany potencjałów elektrycznych w sercu pojawiające się w trakcie każdego jego skurczu. Informuje również, która część mięśnia sercowego uległa uszkodzeniu. Zawał mięśnia sercowego należy różnicować z dusznicą bolesną, która może wywoływać podobne objawy. Czynnikiem różnicującym jest m.in. to, że dusznica bolesna w większości przypadków ustępuje po odpoczynku, w przeciwieństwie do bólu występującego w przebiegu zawału. Badanie EKG dostarcza ewidentnych dowodów, potwierdzających zawał serca. Przy przyjęciu do szpitala należy wykonać inne podstawowe badania, aby ocenić czynność nerek i wątroby oraz morfologię krwi pod kątem występowania niedokrwistości. Inne badania dostarczają informacji odnośnie pewnych charakterystycznych białek mięśnia sercowego, których wysokie poziomy można stwierdzić zaraz po zawale serca. Testy te są również pomoce jako potwierdzenie wstępnego rozpoznania. Zdjęcie klatki piersiowej jest zazwyczaj wykonywane w celu poszukiwania powiększenia wymiarów serca, o czym, jeśli Heart attack Polish Translated March 05 Page 3 of 10 NHS Direct 2005

4 występuje, lekarz zawsze powinien wiedzieć. Badanie to jednak pod żadnym względem nie pomaga w rozpoznaniu zawału serca. Leczenie Jeśli u chorego stwierdza się brak oddechu, kaszlu, ruchu lub braku reakcji na stymulację (dotknięcie lub braku odpowiedzi na pytania), należy natychmiast wdrożyć procedury ratujące życie, zaczynając od resuscytacji krążeniowo-oddechowej (CPR). W trakcie CPR należy wykonać 15 uciśnięć klatki piersiowej w okolicy serca na każde dwa oddechy metodą usta-usta. Zespół karetki pogotowia lub lekarz podaje tlen przez maskę lub kaniule donosowe w celu zwiększenia ilości tlenu dostarczanego sercu. Należy podać także dożylne leki przeciwbólowe oraz czasami (jeśli istnieje taka potrzeba) leki moczopędne w zastrzyku, aby zmniejszyć ilość płynu gromadzącego się w płucach. Jeśli nastąpiło zatrzymanie akcji serca, zespół medyczny na miejscu zdarzenia lub w szpitalu podejmuje próby przywrócenia akcji serca z zastosowaniem urządzenia nazywanego defibrylatorem. Defibrylator powoduje przesłanie energii elektrycznej (wstrząsu elektrycznego) przez klatkę piersiową, wywołując impuls przywracający akcję serca. W szpitalu obecnie rutynowo podawane są dożylne leki trombolityczne. Rozpuszczają one skrzepy w naczyniach serca, umożliwiając uszkodzonemu sercu powrót do właściwego funkcjonowania, czasami nawet do całkowitego uzdrowienia. Leki te należy podawać nie później niż do 24 godzin od wystąpienia zawału. Ze względu na to, że akcja serca może być przejściowo nieprawidłowa, leczenie to należy podawać pod stałym monitorowaniem (EKG) pracy serca. Postępowanie takie można przeprowadzić w karetce pogotowia lub w warunkach szpitalnych. Aspiryna zmniejsza lepkość krwi. 300 miligramów aspiryny podanej doustnie natychmiast po rozpoznaniu zawału zmniejsza ryzyko dalszego uszkodzenia serca przez tworzące się nowe skrzepy. Bezpośrednio po wyleczeniu chory przebywa w domu przez tydzień lub mniej. Pracę można ponownie podjąć po 4 do 12 tygodni po MI, w zależności od wysiłku fizycznego wymaganego w pracy. Prowadzenie samochodu można ponownie rozpocząć po miesiącu, ale jak najszybciej o przebytym zawale należy poinformować DVLA (Driver Vehicle Licensing Agency) oraz towarzystwo ubezpieczeniowe. Programy rehabilitacji sercowej opartej na ćwiczeniach zmniejszają ryzyko przyszłych problemów i ułatwiają powrót do normalnego życia. Rehabilitację zazwyczaj rozpoczyna się po 6 tygodniach od MI. Heart attack Polish Translated March 05 Page 4 of 10 NHS Direct 2005

5 Powikłania Powikłania zawału serca dzielą się na występujące natychmiast oraz pojawiające się w późniejszym okresie po MI. Do natychmiastowych powikłań MI należą: Niebezpieczne dla życia arytmie oraz bardzo szybka i bardzo wolna akcja serca; Niebezpieczny spadek ciśnienia krwi; Gromadzenie się płynu w płucach i wokół płuc (obrzęk płuc, wysięk opłucnowy); Powstawanie skrzepów krwi w żyłach głębokich kończyn dolnych oraz w żyłach miednicy (zakrzepica żył głębokich); Pękniecie ściany serca w miejscu uszkodzenia, powstałego w wyniku zamknięcia tętnicy wieńcowej zaopatrującej ten obszar. Powikłania późne: Tętniak uszkodzonej ściany serca, w wyniku jej pocienienia oraz osłabienia; Zwiększone ryzyko MI w przyszłości; Zmniejszenie ilości tlenu dostarczanego sercu, czego następstwem jest ból w klatce piersiowej w trakcie wysiłku (dusznica bolesna); Brak wydajności pracy serca jako pompy (zastoinowa niewydolność serca), wynikiem czego jest uczucie braku powietrza oraz odkładanie się płynu wokół kostek u nóg oraz w obrębie kończyn dolnych (obrzęk); Depresja, brak pewności siebie, brak popędu płciowego, lęk przed stosunkiem seksualnym (bardzo powszechne powikłanie). Heart attack Polish Translated March 05 Page 5 of 10 NHS Direct 2005

6 Zapobieganie Wytyczne dotyczące zapobiegania chorobie naczyń wieńcowych, oparte na wspólnej opinii ekspertów z 19 krajów, opublikowano w czasopiśmie medycznym Lancet. Do głównych punktów tych wytycznych należy: zaprzestanie palenia papierosów, zmniejszenie przyjmowania produktów wysokocholesterolowych, ze zwróceniem uwagi na większy udział nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz produktów bogatych w błonnik w diecie oraz promowanie wysiłku fizycznego. Celem jest zmniejszenie otyłości, obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego we krwi oraz ciśnienia krwi. W wytycznych szczególnie zwrócono uwagę na coraz większy nacisk społeczny przeciwko paleniu papierosów. Do ogólnych zaleceń postępowania zmniejszającego ryzyko wystąpienia MI należy: Zaprzestanie palenia papierosów. Regularne wykonywanie ćwiczeń aerobowych (np. energiczny, 20-minutowy spacer trzy razy tygodniowo). Zmniejsza to ciśnienie krwi, masę ciała, stężenie cholesterolu oraz poprawia wydajność mięśnia sercowego. Zmniejszenie ilości tłuszczów zwierzęcych zawartych w diecie. Dieta Śródziemnomorska, w tym nierafinowe oliwkowe oleje oraz kolorowe warzywa, takie jak pomidory oraz papryka, uważa się za ściśle związane ze zmniejszeniem ryzyka choroby wieńcowej. Wiele osób przyjmuje niewielką dawkę aspiryny dziennie jako zapobiegawcze postępowanie rutynowe. Według aktualnych zaleceń należy przyjmować niewielką dawkę aspiryny (od 80 do 100 mg dziennie mniej niż połowę normalnej tabletki) w celu zapobiegania zawałowi serca u osób z jednym lub dwoma czynnikami ryzyka MI (proszę zapoznać się z rozdziałem Przyczyny), pod warunkiem, że ciśnienie krwi jest w granicach normy. Należy jednak podkreślić, że przyjmowanie aspiryny nie powinno zastępować ćwiczeń, zaprzestania palenia papierosów czy unikania tłuszczów zwierzęcych w diecie. Powód, dla którego tylko osoby z prawidłowym ciśnieniem powinny przyjmować aspirynę, wynika z faktu, że aspiryna hamuje tworzenie się skrzepów krwi, a tym samym zwiększa ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu (krwawienia mózgowego). To zwiększone ryzyko jest przede wszystkim istotne u osób, u których występuje już ryzyko udaru z powodu wysokiego ciśnienia krwi. Heart attack Polish Translated March 05 Page 6 of 10 NHS Direct 2005

7 Piśmiennictwo Prior alcohol consumption and mortality following acute myocardial infarction. (Związek pomiędzy piciem alkoholu a śmiertelnością po ostrym zawale mięśnia sercowego). Mukamal KJ i wsp. Journal of the American Medical Association 2001, tom 285, strony Fish consumption and risk of sudden cardiac death. (Związek pomiędzy jedzeniem ryb a ryzykiem nagłej śmierci sercowej). CM Albert i wsp. Journal of the American Medical Association 1998, tom 279, strony Moderate alcohol consumption and risk of heart failure among older persons. (Umiarkowane spożycie alkoholu a ryzyko niewydolności serca u osób w podeszłym wieku). JL Abramson i wsp. Journal of the American Medical Association 2001, tom 285, strony A meta-analysis of coffee, myocardial infarction, and coronary death. (Metaanaliza na temat związku picia kawy z występowaniem zawału serca oraz zgonu z przyczyn sercowych). S Greenland. Epidemiology 1993, tom 4, strony Primary prevention of coronary heart disease in women through diet and lifestyle. (Prewencja pierwotna choroby wieńcowej u kobiet poprzez stosowanie diety oraz zmianę stylu życia). MJ Stampfer i wsp. New England Journal of Medicine 2000, tom 343, strony Prospective randomised study of intensive insulin treatment on long term survival after acute myocardial infarction in patients with diabetes mellitus. (Prospektywne, randomizowane badanie na temat wpływu intensywnego leczenia insuliną na przeżycie po ostrym zawale mięśnia sercowego u pacjentów z cukrzycą). K Malmberg. British Medical Journal 1997, tom 314, strony Stent or PTCA for acute myocardial infarction? (Stent czy PTCA w leczeniu ostrego zawału serca?) Bandolier 2001, zeszyt 92, strona 7. Kliknij tutaj!! Primary angioplasty versus intravenous thrombolysis for acute myocardial infarction (Cochrane Review). (Angioplastyka pierwotna w porównaniu do dożylnego leczenia trombolitycznego w leczeniu ostrego zawału serca na podstawie bazy Cochrane Review). Cucherat M i wsp. The Cochrane Library, Issue 1, Kliknij tutaj!! Collaborative overview of randomised trials of antiplatelet therapy 1: (Przegląd randomizowanych badań na temat leczenia przeciwpłytkowego 1): prevention of death, myocardial infarction and stroke by prolonged antiplatelet therapy in various categories of people. (zapobieganie zgonom, zawałowi serca oraz udarom w wyniku stosowania przedłużonego leczenia przeciwpłytkowego w różnych grupach pacjentów). Antiplatelet Trialists Collaboration. (Zestawienie badań na temat leczenia przeciwpłytkowego). British Medical Journal 1994, tom 308, strony Simplified CPR guidelines for lay people. (Ułatwione wytyczne postępowania CPR dla laików). McCarthy M. The Lancet 2000, tom 356, strona 741. Heart attack Polish Translated March 05 Page 7 of 10 NHS Direct 2005

8 Low-dose aspirin and vitamin E in people at cardiovascular risk: (Niewielkie dawki aspiryny oraz witaminy E u osób z grupy ryzyka sercowo-naczyniowego) a randomised trial in general practice. (badanie randomizowane w praktyce lekarza ogólnego). Collaborative Group of the Primary Prevention Project (PPP). (Grupa robocza ds. Programu Prewencji Pierwotnej (PPP)). The Lancet 2001, tom 357, strona 89. Estimation of contribution of changes in coronary care to improving survival, event rates, and coronary heart disease mortality across the WHO MONICA Project populations. (Ocena wpływu zmian w leczeniu choroby wieńcowej na zwiększenie przeżywalności, zmniejszenie liczby incydentów sercowych oraz śmiertelności z powodu choroby wieńcowej w populacji badania WHO MONICA). Tunstall-Pedoe H i wsp. dla Programu WHO MONICA. The Lancet 2000, tom 355, strona 688. Lifetime risk of developing coronary heart disease. (Ryzyko rozwoju choroby naczyń wieńcowych). Lloyd-Jones DM i wsp. The Lancet 1999, tom 354, strona 89. Heart attack Polish Translated March 05 Page 8 of 10 NHS Direct 2005

9 Wybrane linki Heart attack (Zawał serca) (BMJ BestTreatments) Troponin test (Test troponinowy) (Badania Laboratoryjne Online Wielka Brytania) Cholesterol test (Oznaczanie poziomu cholesterolu) (Badania Laboratoryjne Online, Wielka Brytania) Creatine kinase (CK) test (Oznaczanie poziomu kinazy kreatynowej) (Badania Laboratoryjne Online, Wielka Brytania) CK-MB test (Oznaczanie poziomu CK-MB) (Badania Laboratoryjne Online, Wielka Brytania) Myoglobin test (Oznaczanie poziomu mioglobiny) (Badania Laboratoryjne Online, Wielka Brytania) LD (Oznaczanie poziomu LD) (Badania Laboratoryjne Online, Wielka Brytania) LDH (Oznaczanie poziomu LDH) (Badania Laboratoryjne Online, Wielka Brytania) Homocysteine (Homocysteina) (Badania Laboratoryjne Online, Wielka Brytania) Lipid profile (Oznaczanie profilu lipidów) (Badania Laboratoryjne Online, Wielka Brytania) Heart attack Polish Translated March 05 Page 9 of 10 NHS Direct 2005

10 Krótkie nagrania dźwiękowe Heart Attack (Zawał serca) (Język angielski) Długość: 09:54 Heart Attack (Zawał serca) (Język gujarati) Długość: 10:53 Heart Attack (Zawał serca) (Język hindi) Długość: 11:42 Heart Attack (Zawał serca) (Język pendżabski) Długość: 08:26 Heart Attack (Zawał serca) (Zawał serca) (Język urdu) Długość: 10:35 Heart attack Polish Translated March 05 Page 10 of 10 NHS Direct 2005