Świadomość i zachowania ekologiczne mieszkańców obszaru LGD KWS

Transkrypt

1 Operacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków finansowych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Świadomość i zachowania ekologiczne mieszkańców obszaru LGD KWS 1

2 Wprowadzenie do koncepcji badania Na świadomość ekologiczną składają się: wiedza ekologiczna (w tym znajomość procesów, zależności i wzajemnych powiązań występujących w środowisku, wiedza na temat powiązań między działalnością człowieka i stanem środowiska) oraz tzw. wyobraźnia ekologiczna, definiowana jako umiejętność przewidzenia konsekwencji własnych działań w odniesieniu do ich wpływu na środowisko. 1 Świadomość ekologiczna oznacza także świadomość zagrożeń, na którą składają się przekonania o zagrożeniu środowiska i jego negatywnym wpływie na życie i zdrowie człowieka, wiedza o mechanizmach tych zagrożeń, a także emocjonalny stosunek do nich (poczucie zagrożenia, stres). 2 1 Górnicki K., Wybrane problemy badań świadomości ekologicznej, w: Kapitał ekologiczny Polski północnowschodniej, K. Górnicki (red.), 2010, s P. Gliński, Świadomość ekologiczna społeczeństwa polskiego, Kultura i Społeczeństwo, 1998,3:

3 Procedura badawcza Zastosowanie trzech różnych technik wynikało z jednej strony z chęci uniknięcia konsekwencji związanych z ograniczeniami określonej techniki (np. CAWI wyklucza w znacznym stopniu udział w badaniu respondentom powyżej 55 roku życia). Z drugiej strony, ze względu na pilotażowy charakter badania, miało zweryfikować najefektywniejszy sposób realizacji badania, który zostanie zarekomendowany do stosowania w przyszłości. Struktura ankiety odnosiła się bezpośrednio do przyjętego zakresu pojęcia świadomości ekologicznej. Respondentom zadano szereg pytań zamkniętych w dwóch blokach dotyczących ich opinii i wiedzy oraz ich codziennych nawyków w zakresie gospodarki odpadami, racjonalnego korzystania z zasobów (woda, gaz, energia elektryczna). 3

4 Procedura badawcza W ramach badania przeprowadzono analizę danych wtórnych (przegląd dotychczasowych badań nad świadomością ekologiczną), ze szczególnym uwzględnieniem analiz prowadzonych po 2010 roku. Dane pierwotne zebrano z wykorzystaniem trzech technik badawczych: tradycyjną ankietą papierową (PAPI), ankietą telefoniczną (CATI), ankietą internetową (CAWI). 4

5 WYNIKI BADANIA OGÓLNY STOSUNEK DO OCHRONY ŚRODOWISKA 5

6 Ogólny stosunek do ochrony środowiska Większość mieszkańców ocenia stan środowiska naturalnego w swojej najbliższej okolicy jako dobry lub przeciętny. Do trzech kluczowych problemów należą zanieczyszczenia powietrza, problem śmieci oraz stanu czystości wód. Mieszkańcy obszaru LGD wyrażają troskę o stan środowiska naturalnego w swojej okolicy i niemal wszyscy zgadzają się, że ochrona przyrody powinna być priorytetowym działaniem człowieka wobec środowiska naturalnego (30% odpowiedzi zdecydowanie się zgadzam z tym stwierdzeniem, 60% - raczej się zgadzam ). 6

7 Ogólny stosunek do ochrony środowiska Wykres 1. Ocena stanu środowiska, największe problemy środowiska naturalnego (lokalnie) inne 3% Bardzo słabo 2% trudno powiedzieć 12% Słabo 6% katastrofy naturalne 10% Przeciętnie 31% katastrofy wywołane przez człowieka wyczerpywanie się zasobów naturalnych 15% 13% Dobrze 46% wzrost poziomu hałasu 13% utrata różnorodności biologicznej 8% zanieczyszczenie wód problem śmieci 48% 47% zanieczyszczenie powietrza 65% 7

8 Ogólny stosunek do ochrony środowiska Ankietowani rozumieją konieczność prawnego sankcjonowania ochrony środowiska, zgodnie z ustawami w tym zakresie oraz postanowieniami międzynarodowymi. 67% ankietowanych uważa, że należy poszerzać parki narodowe, a 55% jest zdania, że sieć Natura 2000 jest skutecznym rozwiązaniem w zakresie ochrony walorów przyrodniczych. Ponad 2/3 ankietowanych uważa, że należy chronić środowisko przez wzgląd na dobro i bezpieczeństwo przyszłych pokoleń. Ponad 60% mieszkańców wskazuje także, jako istotny powód działań w zakresie ochrony środowiska, względy zdrowotne, Dopiero na 3. miejscu, wskazane przez ¼ ankietowanych, znalazły się względy ekonomiczne, jako uzasadnienie dla ochrony przyrody. 8

9 Ogólny stosunek do ochrony środowiska Wykres 2. Ogólny stosunek do ochrony środowiska, w tym do ustanawiania obszarów chronionych Sieć Natura 2000 skutecznie służy ochronie walorów przyrodniczych Polski 12% 43% 5% 2% 38% zdecydowanie się zgadzam Należy poszerzać parki narodowe w Polsce (w tym na terenie powiatu kłodzkiego) 17% 50% 9% 3% 21% raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam Ochrona przyrody powinna być priorytetowym działaniem człowieka wobec środowiska naturalnego 30% 60% 3% 1% 6% trudno powiedzieć 9

10 Ogólny stosunek do ochrony środowiska Podobnie, jak w badaniach ogólnopolskich, także na obszarze LGD KWS, zaobserwowano poczucie zagrożenia uszczuplaniem się zasobów naturalnych. Stosunkowo wysoki jest poziom poczucia sprawstwa w tym zakresie w sumie 78% mieszkańców uważa, że indywidulane działania każdego człowieka mają bezpośredni wpływ na stan tych zasobów. 90% mieszkańców wyraża przy tym opinię, że stan środowiska ma istotny (lub bardzo istotny) wpływ na jakość życia i zdrowie człowieka. Ponad 60% mieszkańców wyraża opinię, że za stan środowiska naturalnego odpowiedzialny jest każdy człowiek. Ponad 40% ankietowanych wskazała także, jako podmioty odpowiedzialne za stan środowiska i ochronę przyrody, władze samorządowe i firmy przemysłowe. 10

11 Ogólny stosunek do ochrony środowiska Wykres 3. Ogólny stosunek do ochrony środowiska: zasoby naturalne Każdy człowiek ma wpływ poprzez swoje indywidualne działania na stan zasobów naturalnych Mam poczucie, że w moim domu marnuje się żywność Zasoby surowców takich jak paliwa, minerały uszczuplają się 20% 4% 18% 29% 23% 58% 50% 44% 5% 2% 15% 12% 8% 1% 13% zdecydowanie się zgadzam raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam Wykres 4. Ocena wpływu stanu środowiska na jakość życia i zdrowie człowieka trudno powiedzieć 5% całkowicie nieistotny 0% raczej nieistotny 4% raczej istotny 38% bardzo istotny 52% 11

12 Ogólny stosunek do ochrony środowiska 47% ankietowanych deklarowało, że w życiu codziennym nie zastanawia się nad tym, jak ich działania wpływają na środowisko. 41% ankietowanych uważa, że ma w rzeczywistości niewielki wpływ na przyrodę, a 46% nie wybiera na co dzień rozwiązań ekologicznych, jeśli oznaczałoby to dodatkowy koszt w domowym budżecie. 12

13 Ogólny stosunek do ochrony środowiska Wykres 5. Odpowiedzialność za środowisko naturalne Czuję się odpowiedzialny( za stan środowiska w mojej najbliższej okolicy 12% 51% 9% 6% 22% W codziennym życiu nie zastanawiam się nad tym, czy to, co robię, ma wpływ na środowisko 4% 43% 16% 15% 21% zdecydowanie się zgadzam Biorę udział w kampaniach i akcjach proekologicznych Człowiek taki jak ja ma niewielki wpływ na stan środowiska 2% 11% 7% 17% 34% 46% 26% 17% 24% 15% raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam Pogorszenie stanu środowiska naturalnego zależy głównie od naturalnych procesów, a nie od działalności człowieka 3% 11% 35% 31% 19% trudno powiedzieć Wybieram rozwiązania ekologiczne, nawet wtedy gdy oznacza to dodatkowy koszt 6% 21% 29% 17% 26% 13

14 Ogólny stosunek do ochrony środowiska Analiza odpowiedzi mieszkańców obszaru LGD pokazuje, że pod względem ogólnego stosunku do ochrony środowiska, ich opinie nie różnią się od reszty Polaków badanych w latach na zlecenie Ministerstwa Środowiska. W tamtych badaniach respondenci także podkreślali istotę ochrony środowiska i dostrzegali moc sprawczą każdego człowieka w tej kwestii, jednak w codziennym życiu deklarują kierowanie się głównie względami ekonomicznymi, a nie ekologicznymi. 14

15 WYNIKI BADANIA GOSPODARKA ODPADAMI 15

16 Gospodarka odpadami Ponad połowa mieszkańców obszaru LGD deklaruje, że segreguje śmieci, przy czym 56% robi to regularnie. Oddzielane przy segregacji są głównie opakowania z tworzyw sztucznych, szkło oraz papier. Nadal blisko 1/3 ankietowanych wrzuca wszystkie odpady do jednego pojemnika. Negatywne zjawiska w zakresie gospodarki odpadami zaobserwowało około 40% mieszkańców obszaru LGD. Najwięcej 38% - deklarowało, że zauważyło palenie śmieci przy domu lub w domu. 10% mniej zaobserwowało palenie liści w ogródkach i wywożenie śmieci na dzikie wysypiska. Część deklarowała także, że spotkała się z problemem podrzucania śmieci. Ponad 60% ankietowanych rozumie zasadność segregowania odpadów i zgadza się z tym, że segregacja powinna być obowiązkowa. 16

17 Gospodarka odpadami Wykres 6. Sposób pozbywania się śmieci Wykres 7. Segregowane odpady trudno powiedzieć 3% nie segreguję śmieci wcale 30% inny sposób samodzielnie wywozimy śmieci w inne miejsce 1% 0% inne świetlówki leki 1% 16% 15% samodzielnie wywozimy śmieci na składowisko palę śmieci w domu lub przy domu 1% 1% stary sprzęt RTV\AGD odpady organiczne, np. fusy od herbaty, obierki baterie 32% 26% 37% segregujemy śmieci sporadycznie 10% metal, puszki 45% wrzucamy wszystko do jednego kosza segregujemy śmieci regularnie 30% 56% makulatura, papier szkło, butelki szklane plastik, tworzywa sztuczne 51% 62% 63% 17

18 Gospodarka odpadami Zdaniem 40% ankietowanych brakuje praktycznych informacji dotyczących sortowania śmieci, co może działać zniechęcająco na mieszkańców i wpływać na ich brak wiary w to, ze odpady faktycznie trafią do recyklingu (42% ankietowanych wyraziło taką opinię). Znaczna część mieszkańców (49%) uważa, że niesegregowanie śmieci wynika z braku odpowiednich pojemników wystawionych przez wspólnoty mieszkaniowe. Blisko połowa mieszkańców obszaru jednoznacznie negatywnie ocenia zjawiska wywożenia odpadów na dzikie wysypiska czy palenie ich koło domu, ale jednocześnie dostrzega usprawiedliwienie dla takich praktyk względy finansowe. 18

19 WYNIKI BADANIA ZASOBY NATURALNE 19

20 Zasoby naturalne 86% mieszkańców obszaru LGD deklaruje, że oszczędza prąd. Najczęściej stosowane rozwiązania w tym zakresie to gaszenie świateł w nieużywanych pomieszczeniach (86% wskazań), korzystanie z energooszczędnych źródeł światła (79%) oraz innych energooszczędnych urządzeń (49%). Gaz oszczędza niespełna 70% ankietowanych. Sposób oszczędzania odnosi się do prostych codziennych czynności, jak gotowanie posiłków i wody na herbatę i kawę respondenci deklarowali, że nie gotują więcej wody, niż jest im faktycznie potrzebne (79% wskazań), przykrywają garnki podczas przyrządzania posiłków (74%) i pilnują, by ogień na kuchence gazowej nie wychodził poza średnicę garnka (57%). Tylko niespełna 1/3 mieszkańców regularnie sprawdza drożność instalacji. 20

21 Wykres 8. Oszczędzanie energii inne zainstalowałem/am systemów do pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych (np. panele słoneczne) korzystam z ekonomicznych taryf energetycznych 1% 2% 5% ociepliłem/am dom/mieszkanie 17% unikam trybu czuwania ("stand by") w urządzeniach RTV\AGD 32% uszczelniam okna 23% kupuję energooszczędne urządzenia gospodarstwa domowego (np. pralki, lodówki) stosuję energooszczędne źródła światła(żarówki i świetlówki energooszczędne) gaszę światła w nieużywanych pomieszczeniach 49% 79% 89% 21

22 Wykres 9. Oszczędzanie gazu inne 2% uszczelniam drzwi, okna 13% rezygnuje z długiej kąpieli w wannie i biorę szybką kąpieli pod prysznicem 23% regularnie czyszczę palniki kuchenki, tak aby dysze były zawsze drożne 27% gotuję potrawy pod przykryciem 74% średnica garnka, w którym przygotowuje potrawy jest zawsze większa od korony palnika, tak aby płomień obejmował również dno, a nie tylko ściany naczynia. 57% kiedy gotuje wodę np. na kawę czy herbatę, do czajnika (garnka) wlewam tylko tyle wody, ile potrzeba 79% 22

23 Zasoby naturalne 45% mieszkańców obszary LGD uważa, że Polska jest krajem zasobnym w wodę, ale i tak należy ją oszczędzać. W sumie oszczędzanie wody na co dzień deklaruje prawie 80% z nich. Oszczędność przejawia się w prostych rozwiązaniach, jak niekorzystanie z bieżącej wody, jeśli nie jest to konieczne (80% ankietowanych nie zostawia odkręconego kranu podczas codziennych czynności) czy pilnowanie szczelności instalacji wodno-kanalizacyjnej w mieszkaniu. Ankietowani starają się także racjonalnie korzystać z wody podczas codziennych kąpieli (rezygnacja z wanny na rzecz prysznica, krótsze prysznice) oraz sprzątania (nie włączają pralki, jeśli nie mają przygotowanej optymalnej ilości ubrań). Latem z kolei, do podlewania ogrodu, starają się wykorzystywać wodę deszczową. 23

24 Wykres 10. Oszczędzanie wody inne 3% do podlewania ogrodu używam wody deszczowej 14% piorę tylko wystarczającą ilość ubrań, aby wypełniły całkowicie pralkę 34% posiadam zainstalowane wodooszczędne końcówki pryszniców lub ograniczniki przepływu 18% biorę krótsze prysznice 43% zakręcam kran po każdorazowym użyciu wody oraz nie korzystać z bieżącej wody, kiedy nie jest to konieczne 80% posiadam szczelne kurki, krany i spłuczki w domu 62% 24

25 WYNIKI BADANIA ZACHOWANIA KONSUMENCKIE 25

26 Zachowania konsumenckie Znaczna część mieszkańców obszaru LGD chętnie korzysta z toreb wielokrotnego użytku idąc na zakupy (26% korzysta z nich zawsze, a 37% często). Nadal jednak ¾ ankietowanych korzysta plastikowych jednorazowych toreb, choć 47% twierdzi, że robi to rzadko. Nieco ponad 40% stara się na co dzień wybierać produkty wyprodukowane w okolicy, jednak 28% robi to rzadko (a 13% wcale). Niewielu mieszkańców, podczas codziennych zakupów, zwraca uwagę na oznaczenia związane z ekologią jedynie 18%, podczas gdy 41% robi to rzadko, a ponad ¼ wcale. W konsekwencji jedynie 17% jest gotowych zapłacić za określony produkt nieco więcej, jeśli się dowie, że jest on bardziej przyjazny środowisku niż inne. 63% regularnie korzysta z samochodu, jednak krótsze dystanse do pracy czy na zakupy, aż 80% pokonuje pieszo. 26

27 Zachowania konsumenckie Wykres 11. Nawyki konsumenckie Pakuję zakupy w nowe, jednorazowe torby plastikowe 4% 25% 47% 16% 9% Wykorzystuję ponownie plastikowe torby jednorazowe 16% 32% 32% 12% 9% zawsze Korzystam z toreb wielokrotnego użytku (np. materiałowych, płóciennych) 26% 37% 24% 6% 7% często rzadko Zwracam uwagę na oznaczenia związane z ekologią i środowiskiem 4% 14% 41% 26% 15% wcale Wybieram towary droższe, ale bardziej przyjazne dla środowiska 3% 14% 45% 21% 18% trudno powiedzieć Wybieram towary wyprodukowane w okolicy zamieszkania 6% 36% 28% 13% 17% 27

28 IMPLIKACJE DLA REALIZACJI DZIAŁAŃ PROEKOLOGICZNYCH PRZE LGD KWS 28

29 Rekomendacje w zakresie działań proekologicznych W kontekście zrealizowanych badań w obszarze budowania świadomości ekologicznej mieszkańców obszaru LGD KWS, zaleca się zastosowanie następujących rozwiązań: Realizację działań ukierunkowanych na wykreowanie wizerunku kapitału naturalnego (ekologicznego) 3 jako interesu społecznego, w tym szansę na rozwój obszaru. W działaniach tych należy położyć szczególny nacisk na osoby cechujące się niższym poziomem świadomości ekologicznej osoby starsze, gorzej wykształcone, mieszkańcy wsi. 3 Kapitał naturalny obejmuje odnawialne zasoby naturalne (np. lasy), nieodnawialne zasoby naturalne (np. ropa naftowa i minerały), ekosystemy które podtrzymują i regenerują takie zasoby, jak zie mia, powietrze i woda oraz zróżnicowane zasoby genetyczne (różnorodność biologiczna). Tak jak w przypadku innych rodzajów kapitału można tu wyróż nić zasób kapitału naturalnego (np. las) i przepływ usług środowiskowych, na zywany także dochodem naturalnym (np. związanym z wycinką drzew)., za: K. Górnicki, Kapitał naturalny jako kategoria socjologiczna, Pogranicze. Studia Społeczne. Tom XX (2012) 29

30 Rekomendacje w zakresie działań proekologicznych Nawiązanie współpracy w zakresie działań edukacyjnych pomiędzy samorządem lokalnym a organizacjami pozarządowymi realizującymi postulat edukacji ekologicznej (szeroki zakres grup odniesienia, które mają wpływ na intencje zachowań). Wspieranie i promowanie działalności proekologicznych organizacji pozarządowych, budowanie wizerunku tych organizacji. Zaangażowanie w te działania lokalnych mediów (maksymalny zakres rozpowszechnienia treści w zakresie ochrony środowiska, będzie jednocześnie odpowiedzią na deklaracje mieszkańców o niewystarczającym poziomie informacji). Realizowanie regularnych badań socjologicznych nad świadomością ekologiczną, które będą spełniały także funkcje monitorowania skuteczności działań realizowanych w tym obszarze. 30

31 Operacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków finansowych Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 31