Województwo Lubuskie

Transkrypt

1 DIAGNOZA POZIOMU I JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO W KONTEKŚCIE WYKORZYSTANIA ŚRODKÓW Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO Raport końcowy 2013

2 S t r o n a 1 Zamawiający: Województwo Lubuskie Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego Ul. Podgórna 7, Zielona Góra Wykonawca: Prof. dr hab. Maria Zielińska Uniwersytet Zielonogórski Publikacja bezpłatna

3 S t r o n a 2 Spis Treści STRESZCZENIE 3 GŁÓWNE WNIOSKI 8 WSTĘP 9 1. CHARAKTERYSTYKA PROJEKTU BADAWCZEGO CELE OPRACOWANIA DOBÓR PRÓBY CHARAKTERYSTYKA BADANYCH OSÓB IDENTYFIKACJA Z MIEJSCOWOŚCIĄ ZAMIESZKANIA PREFEROWANE KIERUNKI ROZWOJU POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO OCENA SYTUACJI MATERIALNEJ POSTAWY WOBEC PLANOWANEJ INWESTYCJI ENERGETYCZNEJ OPINIE NA TEMAT ŚRODKÓW UNIJNYCH W POWIECIE KROŚNIEŃSKIM 53 WNIOSKI I REKOMENDACJE 68 SPIS TABEL 69 SPIS WYKRESÓW 70 ZAŁĄCZNIK 72

4 S t r o n a 3 Streszczenie Podstawowym celem badania była diagnoza poziomu i jakości życia mieszkańców powiatu krośnieńskiego w kontekście wykorzystania środków z Europejskiego Funduszu Społecznego. Badanie miało charakter eksploracyjny, a ważnym zadaniem było rozpoznanie tych elementów społecznej świadomości, które pozwalałyby na dokonanie oceny skuteczności projektów współfinansowanych ze środków europejskich, szczególnie w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach komponentu regionalnego PO KL. Uzyskane wyniki posłużą określaniu potencjału działań planowanych w kolejnej perspektywie finansowej oraz określeniu zmian społeczno-gospodarczych możliwych do osiągnięcia dzięki planowanej na terenie powiatu krośnieńskiego inwestycji energetycznej. Dokonano wyboru powiatu krośnieńskiego jako terenu badań z kilku powodów. Po pierwsze jest to obszar przygraniczny charakteryzujący się większą intensywnością procesów dyfuzji kulturowej i społecznej. Po drugie w powiecie krośnieńskim występuje stosunkowo wysoki wskaźnik bezrobocia, co można próbować tłumaczyć konsekwencjami zmian społeczno-gospodarczych po transformacji systemowej (likwidacja jednostek wojskowych, które przez lata były największym pracodawcą na tym terenie, brak znaczących zakładów przemysłowych oraz dominacja terenów wiejskich). Po trzecie, po akcesji Polski do Unii Europejskiej w ramach komponentu regionalnego PO KL na terenie tego powiatu realizowane były projekty mające na celu poprawę poziomu życia mieszkańców. Po czwarte na terenie gmin Gubin i Brody planowane jest powstanie kompleksu energetycznego, który ma szansę stać się dominującym czynnikiem stymulującym rozwój tego terenu i wpływającym na modernizację całego regionu. Zaznaczyć należy, że oddziaływanie takiej inwestycji będzie miało ponadlokalny charakter. Ponadto konsekwencje dla mieszkańców całego powiatu mogą mieć charakter wykraczający poza poprawę infrastruktury i mogą dotyczyć szeroko rozumianych kwestii społecznych. Biorąc pod uwagę powyższe, powiat krośnieński stanowi specyficzny obszar, swoiste laboratorium społeczne, dlatego badania socjologiczne dotyczące przemian świadomości społecznej mogą mieć duże znaczenie dla określania kierunków działań w dalszej perspektywie rozwojowej. W ramach badawczych poddanych analizie obszarów badawczych poszukiwano odpowiedzi na niżej określone pytania badawcze:

5 S t r o n a 4 Jaki jest poziom skuteczności i rozpoznawalności projektów współfinansowanych przez Europejski Fundusz Społeczny wśród mieszkańców powiatu krośnieńskiego? Jakie obszary i możliwości wykorzystania środków unijnych, w tym w ramach EFS, dostrzegają mieszkańcy powiatu krośnieńskiego w przyszłości? Jakie są opinie mieszkańców powiatu krośnieńskiego na temat wpływu planowanych inwestycji w powiecie na poziom życia mieszkańców? Jak można scharakteryzować poziom i jakość życia mieszkańców powiatu krośnieńskiego w różnych wymiarach? Jakie są czynniki sprzyjające i czynniki zagrażające rozwojowi regionu krośnieńskiego w opinii jego mieszkańców? Badanie zostało zrealizowane na losowo-kwotowej próbie 350 dorosłych mieszkańców powiatu krośnieńskiego. Podstawą kwotowania były następujące cechy: gmina, płeć i wiek. Ocena wykorzystania środków unijnych w powiecie krośnieńskim Wyniki badania wskazują, że większość respondentów dostrzega, iż na teren powiatu krośnieńskiego napływają fundusze z UE. Jednocześnie często nie potrafią wskazać, na jakie konkretne cele środki te zostały wykorzystane. Środki unijne najczęściej kojarzone są z inwestycjami infrastrukturalnymi (drogi, kanalizacja, wodociągi, chodniki, boiska, itp.), rzadziej z projektami związanymi z kapitałem ludzkim (szkolenia, podnoszenie kwalifikacji, przeciwdziałanie marginalizacji społecznej). Cechy społeczno-demograficzne warunkują wiedzę na temat projektów i inwestycji unijnych. Osoby w lepszej sytuacji materialnej, posiadające wyższe wykształcenie generalnie posiadają większą wiedzę o realizowanych programach i projektach. Poziom wiedzy na ten temat jest również wyższy wśród młodszych respondentów (25-29 lat) oraz wśród mężczyzn. Osoby starsze, powyżej 60 roku życia i najgorzej wykształcone posiadają najmniejszą wiedzę na temat aplikacji funduszy unijnych, także tych dotyczących kwestii społecznych Wpływ realizowanych projektów z funduszy EFS na poprawę jakości życia nie jest zauważany zbyt często. Pozytywne zmiany w opiniach respondentów dotyczą przede wszystkim poprawy jakości i warunków edukacji, możliwości zmiany, podniesienia kwalifikacji zawodowych, a także rozwoju przedsiębiorczości. W percepcji respondentów poziom zatrudnienia (a tym samym poziom bezrobocia), poziom zamożności (obszary wykluczenia i poziom marginalizacji), a także aktywność osób starszych stanowią te obszary, dla których współfinansowanie ze środków unijnych w ramach projektów będzie miało najmniejsze znaczenie.

6 S t r o n a 5 Analizując poziom uczestnictwa mieszkańców w realizowanych dotychczas projektach w ramach EFS, można powiedzieć, że prawie 80% mieszkańców powiatu krośnieńskiego nie uczestniczyło bezpośrednio w nich. 13% badanych brało w nich udział tylko raz, 8% deklaruje, że uczestniczyło w nich wiele razy. Wśród uczestniczących w projektach wiele razy, nieco częściej ze wsparcia z EFS korzystały kobiety, osoby w wieku od 40 do 59 lat, posiadający wykształcenie zawodowe, mieszkający na wsi, a także oceniający lepiej swoją sytuację materialną. Charakterystyka mieszkańców powiatu krośnieńskiego, którzy uczestniczyli w zrealizowanych projektach (PO KL) tylko jeden raz jest nieco inna. Wprawdzie częściej brały w nich udział kobiety, jednak w tym przypadku były to osoby nieco młodsze, mające od 25 do 39 lat, posiadające wykształcenie wyższe, mieszkające w miastach i te, które źle oceniały własną sytuację materialną. Takie cechy jak podeszły wiek (powyżej 60 roku życia) i wykształcenie podstawowe w największym stopniu wpływają na brak uczestnictwa w projektach. Oceniając deklaracje mieszkańców powiatu dotyczące chęci udziału w tego typu projektach w przyszłości można zauważyć, że ponad jedna trzecia mieszkańców powiatu krośnieńskiego zdecydowanie chciałaby w przyszłości skorzystać ze wsparcia w ramach projektów realizowanych z EFS. Niemal co piąty badany odpowiadał, że raczej chciałby w nich uczestniczyć. Oznacza to, że prawie połowa respondentów generalnie jest zainteresowana uczestnictwem w projektach w przyszłości (w kolejnej perspektywie). Różnica pomiędzy deklarującymi chęć uczestniczenia i rzeczywistymi uczestnikami wskazuje na względnie duży potencjał i zainteresowanie mieszkańców podejmowaniem aktywności w ramach realizowanych projektów z EFS. Uczestniczyć w projektach częściej chcieliby mężczyźni, osoby między 25 a 39 rokiem życia, posiadający wykształcenie wyższe, mieszkający w miastach i oceniający lepiej swoją sytuację materialną. Można mieć wrażenie, że wsparcia przede wszystkim oczekują ci, których sytuacja materialna nie jest najgorsza, tym bardziej, że dotychczasowe projekty najczęściej dotyczyły obszarów aktywności zawodowej, promocji przedsiębiorczości i integracji społecznej. Spośród różnych obszarów wsparcia w realizowanych w ramach EFS projektach najczęściej deklarowano chęć uczestniczenia w działaniach z zakresu podniesienia kwalifikacji, założenia i wsparcia dla działalności własnej firmy i poszukiwania pracy. Opinie na temat powstania kompleksu energetycznego Mieszkańcy powiatu krośnieńskiego są zorientowani w problematyce planowanej budowy kompleksu energetycznego w gminach Gubin i Brody. Ich wiedza w wielu przypadkach jest jednak niewystarczająca i fragmentaryczna. Największe niedostatki wiedzy można zauważyć wśród

7 S t r o n a 6 mieszkańców miast. W powiecie krośnieńskim odnotowano zdecydowanie więcej zwolenników budowy kompleksu energetycznego niż ich przeciwników. Zwolennicy to częściej mężczyźni, osoby młode, mieszkające w miastach. Wśród ewentualnych pozytywnych skutków planowanej budowy kopalni i elektrowni, mieszkańcy najczęściej wskazują wzrost prestiżu gminy i powiatu, zmniejszenie bezrobocia i poprawę sytuacji finansowej samorządów. Najmniej, zdaniem badanych budowa kopalni może wpłynąć na szkolnictwo i służbę zdrowia. Mieszkańcy powiatu krośnieńskiego w bardzo dużym stopniu są przekonani o nieuchronności powstania inwestycji w dalszej lub bliższej perspektywie czasowej. Taki pogląd prezentują częściej mężczyźni, osoby młode i takie, którym powodzi się lepiej finansowo. Ocena poziomu i jakości życia w powiecie krośnieńskim Mieszkańcy powiatu krośnieńskiego najczęściej deklarują, że wiążą swoją przyszłość z miejscem zamieszkania. Najwyżej ocenianymi wymiarami jakości życia w powiecie są bezpieczeństwo, infrastruktura komunalna, handel, usługi i dostępność edukacji. Najgorzej oceniany jest rynek pracy oraz komunikacja publiczna. Pomimo dostrzegania przez mieszkańców powiatu krośnieńskiego problemów i niedogodności życia na tym terenie duża ich część jest przekonana, że w ostatnich latach warunki życia zmieniły się na lepsze. Spośród wielu różnych możliwych kierunków rozwoju mieszkańcy powiatu krośnieńskiego najczęściej wymieniają przemysł. Najważniejszym czynnikiem stymulującym rozwój powiatu jest wykorzystanie środków zewnętrznych, szczególnie wsparcia unijnego. Mieszkańcy powiatu krośnieńskiego swoją sytuację materialną najczęściej określają jako przeciętną (także w porównaniu do sytuacji innych rodzin w Polsce). Wyniki badania pozwalają mówić o tym, że w ciągu ostatnich 5 lat sytuacja materialna gospodarstw domowych poprawiła się. Pod względem uzyskiwanych dochodów sytuacja mieszkańców powiatu jest typowa dla województwa lubuskiego. Największy odsetek respondentów deklaruje, że uzyskuje dochody nieprzekraczające średniej krajowej. Poziom zróżnicowania dochodów między najbogatszymi mieszkańcami powiatu a najuboższymi nie jest znaczący i pozwala potwierdzać hipotezę o dość wysokich ocenach jakości życia mieszkańców. Można mówić o tym, że podstawowe potrzeby mieszkańców powiatu (szczególnie żywieniowe i związane ze świadczeniami) są zaspokajane. W ciągu ostatniego roku pojawiały się problemy z wydatkami na wypoczynek i kulturę czyli realizację potrzeb wyższego

8 S t r o n a 7 rzędu. Uzyskane dane świadczyć mogą o umiarkowanie dobrym poziomie życia mieszkańców poddanego badaniu diagnostycznemu powiatu. Mieszkańców powiatu krośnieńskiego w świetle ich deklaracji można uznać za zadowolonych z własnego życia zdecydowana większość wyraża w tym zakresie oceny pozytywne, w tym prawie połowa zdecydowanie pozytywne.

9 S t r o n a 8 Główne wnioski Mieszkańcy powiatu posiadają wiedzę na temat projektów współfinansowanych przez Unię Europejską, jednak ich zdaniem w bardzo umiarkowanym stopniu przekładają się one na poprawę warunków życia w powiecie. Uczestnictwo w projektach kształtuje się na poziomie ok. 20%, jednakże deklaracje dotyczące chęci uczestnictwa w takich działaniach w przyszłości są zdecydowanie wyższe. Osobami, które w najmniejszym stopniu korzystają ze wsparcia oferowanego w ramach EFS są osoby starsze oraz posiadające najniższe wykształcenie. Poziom wiedzy na temat planowanej inwestycji energetycznej na terenie gmin Gubin i Brody jest dość wysoki. Społeczne przyzwolenie dla inwestycji można ocenić jako wysokie. Mieszkańcy powiatu są przekonani o tym, że prędzej, czy później kompleks energetyczny na tym terenie powstanie. Jakość życia na terenie powiatu krośnieńskiego jest oceniana stosunkowo dobrze. Obszarami, z funkcjonowania których mieszkańcy są najbardziej zadowoleni są bezpieczeństwo, infrastruktura komunalna, handel, usługi i dostępność edukacji. Największe problemy, w przekonaniu respondentów, dotyczą funkcjonowania rynku pracy oraz komunikacji publicznej. W opiniach badanych, perspektywy rozwoju powiatu koncentrują się wokół przemysłu i poszukiwania inwestorów, chociaż jednocześnie jako czynniki stymulujące rozwój tego terenu postrzegane są środki unijne. Swoją sytuację materialną mieszkańcy powiatu oceniają jako przeciętną, odnotować można niski poziom deprywacji materialnej. Mieszkańców powiatu krośnieńskiego w świetle ich deklaracji można uznać za zadowolonych z własnego życia.

10 S t r o n a 9 Wstęp Przystąpienie do Unii Europejskiej otworzyło przed Polską niebywałą szansę przyspieszenia rozwoju regionów oraz możliwość poprawy poziomu i jakości życia mieszkańców. Można mówić o wciąż rosnącym poziomie absorpcji funduszy unijnych, które wspierają kierunki rozwoju tych obszarów. Bez wsparcia zewnętrznego samorządy lokalne często nie byłyby w stanie zapewnić swoim mieszkańcom odpowiednich warunków do satysfakcjonującego funkcjonowania w strukturze społecznej jednostki. Wysoka jakość życia winna być uznawana za nadrzędny cel rozwoju zarówno na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym jak i międzynarodowym. Jest ona ostatecznym efektem działań podejmowanych przez odpowiednie struktury władzy, w tym władze samorządowe. Powstałe na podstawie różnego typu badań diagnozy pozwalają rozpoznać nastroje panujące w lokalnej społeczności i identyfikować jej podstawowe problemy. Dzięki wynikom analiz można rozpoznać oczekiwania mieszkańców wobec kierunków dalszego rozwoju danego obszaru i dostosowywać usługi publiczne do potrzeb i oczekiwań lokalnej społeczności, a w szczególności możliwości wsparcia ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. W założeniu środki pozyskane z Europejskiego Funduszu Społecznego stać się miały katalizatorem zmian poprzez, najogólniej rzecz ujmując, wpływ realizowanych w jego ramach projektów na rozwój kapitału ludzkiego. Otwarcie nowej perspektywy skłania do podsumowań i refleksji na temat wdrożonych w poprzedniej perspektywie ( ) programów, a także postrzegania efektów działania EFS nie tylko przez beneficjentów, ale również przez osoby nie biorące w nich udziału. Ważne jest, by w świadomości społecznej działania podejmowane w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego odbierane były jako potrzebne, wskazane i, przede wszystkim, skuteczne. W ramach badań ewaluacyjnych prowadzonych po zakończeniu realizacji projektów, możliwe było określenie, w mniejszym lub większym stopniu, ich wpływu na skuteczność i efektywność uzyskanych rezultatów. Należy tu pamiętać, że efekty projektów, których podstawowym celem jest podniesienie jakości kapitału ludzkiego, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego, podniesienie kwalifikacji i poziomu świadczonych usług edukacyjnych itp. nie będą widoczne bezpośrednio po zakończeniu projektów. Konieczne jest w tym przypadku uwzględnienie dłuższej perspektywy czasowej, bowiem konsekwencje wszelkich realizowanych działań możliwe będą do oszacowania za kilka, a nawet kilkanaście lat. Środki przeznaczone na inwestowanie w rozwój kapitału ludzkiego (kwalifikacje,

11 S t r o n a 10 wykształcenie, umiejętności) nie mogą być przeszacowane, gdyż w przypadku tzw. projektów miękkich bardzo trudne jest jednoznaczne wyliczenie zysków. Badania świadomości społecznej w zakresie rozpoznawania działań podejmowanych w ramach funduszy unijnych wskazują, że w największym stopniu rozpoznawalne są projekty infrastrukturalne, przede wszystkim te związane z rozwojem sieci komunikacyjnej oraz pozostałej infrastruktury podstawowej. W drugiej kolejności identyfikowane są projekty i programy odnoszące się do wspierania kapitału ludzkiego (realizowane w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego), kapitału przedsiębiorczości i kapitału wiedzy oraz innowacji. W najmniejszym stopniu rozpoznawana jest trzecia grupa projektów związana z tworzeniem warunków dla rozwoju instytucji finansowych i przyciąganiem zagranicznych inwestorów. Ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz środków krajowych współfinansowany jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL), który koncentruje wsparcie w następujących obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników oraz przedsiębiorstw, a także zagadnienia związane z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej działającej zgodnie z zasadą dobrego rządzenia. Celem głównym Programu jest: wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej, a do osiągnięcia tego celu przyczynia się realizacja sześciu celów strategicznych, do których należą: 1. Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo; 2. Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego; 3. Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce; 4. Upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy; 5. Zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa; 6. Wzrost spójności terytorialnej.

12 S t r o n a 11 Całość kwoty, jaką przewidziano na realizację Programu, wynosi 11,7 mld. Wkład finansowy Europejskiego Funduszu Społecznego to ponad 10 mld. Pozostałe środki stanowią wkład krajowy, który został oszacowany na minimalnym poziomie 15%. Wartość alokacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki zgodnie z porozumieniem zawartym w dniu 22 czerwca 2007 roku pomiędzy Ministerstwem Rozwoju Regionalnego a Samorządem Województwa Lubuskiego na lata wynosi PO KL składa się z 10 Priorytetów, realizowanych zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym. W ramach komponentu regionalnego realizowane są następujące Priorytety: Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich Priorytet VII Promocja integracji społecznej Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. Ponadto realizowany jest Priorytet X Pomoc techniczna, którego celem jest zapewnienie właściwego zarządzania POKL, wdrażanie oraz promocja Europejskiego Funduszu Społecznego. W województwie lubuskim rolę Instytucji Pośredniczącej pełni Samorząd Województwa Lubuskiego poprzez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, Departament Europejskiego Funduszu Społecznego, który wdraża Priorytety VII, VIII i IX. Natomiast rolę Instytucji Pośredniczącej II stopnia pełni Wojewódzki Urząd Pracy w Zielonej Górze, który wdraża Priorytet VI. Ważnym aspektem badania jest uwzględnienie roli planowanej budowy kompleksu energetycznego, który w założeniu ma stymulować rozwój społeczno-ekonomiczny całego regionu. Oznacza to możliwość realizacji wielu projektów w ramach EFS, związanych między innymi z rynkiem pracy, przekwalifikowaniem mieszkańców, przeciwdziałaniem wykluczeniu społecznemu, promocją integracji społecznej, itp. 1 Szczegółowy Opis Priorytetów PO KL , 1 lipca 2013 r.

13 S t r o n a Charakterystyka projektu badawczego 1.1. Cele opracowania Cele badania skupione były wokół oceny poziomu i jakości życia mieszkańców powiatu krośnieńskiego w województwie lubuskim w kontekście skuteczności programów współfinansowanych ze środków europejskich, szczególnie w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Problematyka badania dotyczyła opinii mieszkańców tego obszaru o dostępnej infrastrukturze publicznej oraz wielowymiarowych szans i zagrożeń w rozwoju społecznogospodarczym. Wyniki badania posłużą określeniu potencjału planowanych w kolejnej perspektywie finansowej działań oraz określeniu możliwych do osiągnięcia dzięki planowanej inwestycji zmian społeczno-gospodarczych. W ramach sformułowanych celów badawczych poszukiwano odpowiedzi na niżej określone pytania badawcze: Jak mieszkańcy powiatu krośnieńskiego oceniają własną sytuację życiową i sytuację gospodarstwa domowego? Jak wygląda ta ocena w perspektywie innych rodzin w Polsce? Jakie są najważniejsze problemy życiowe i problemy w gospodarstwach domowych mieszkańców powiatu krośnieńskiego? Jak można scharakteryzować czynniki sprzyjające i czynniki zagrażające poprawie poziomu i jakości życia jednostek i gospodarstw domowych? Jak mieszkańcy powiatu krośnieńskiego oceniają istniejącą infrastrukturę publiczną oraz możliwości jej rozwoju? Jakie czynniki o tym decydują? Jakie są najważniejsze problemy w regionie krośnieńskim w opinii jego mieszkańców? Jakie są czynniki sprzyjające i czynniki zagrażające rozwojowi regionu krośnieńskiego w opinii jego mieszkańców? Jakie są opinie na temat wpływu planowanych inwestycji w powiecie na poziom życia mieszkańców? Jak można ocenić poziom skuteczności realizowanych w powiecie krośnieńskim projektów realizowanych w ramach EFS? Jakie obszary i możliwości wykorzystania środków unijnych, w tym w ramach EFS, dostrzegają mieszkańcy powiatu krośnieńskiego w przyszłości?

14 S t r o n a Dobór próby Badanie zostało zrealizowane z wykorzystaniem próby losowo-kwotowej (losowo dobrano miejscowości, kwotowo respondentów). Wielkość próby ustalono na 350 osób. Taka liczebność próby wynika bezpośrednio z liczebności populacji mieszkańców powiatu krośnieńskiego. Ustalono, że badanie realizowane będzie w każdej z gmin powiatu, proporcjonalnie do liczby mieszkańców gmin. Dobór miejscowości do badania miał charakter losowy, wykorzystano prostą próbę losową 2. Operatem był wykaz wszystkich miejscowości, ułożonych alfabetycznie (oddzielnie dla każdej gminy). Z tak przygotowanego spisu wykluczone zostały osady, przysiółki i leśniczówki. W konsekwencji takiego postępowania, badanie zrealizowane zostało w miejscowościach zamieszczonych na liście poniżej. W kilku przypadkach nie udało się w wylosowanych miejscowościach dobrać jednostek o określonych charakterystykach (najczęściej dotyczyło to ludzi młodych i lepiej wykształconych). Ankieterzy poszukiwali ich wówczas w innych wylosowanych miejscowościach. Takie przesunięcia w całej próbie miały jednak charakter sporadyczny. Wylosowano następujące miejscowości do badań: Bielów Bobrowice Bronków Budachów Bytnica Chlebowo Czarnowice Czarnowo Grabice Gronów Gubin Gubinek Krosno Odrzańskie Lubiatów Lubogoszcz 2 Prosta próba losowa charakteryzuje się tym, że każdy element ma jednakowe szanse znalezienia się w próbie. Do wskazania elementów wchodzących do próby wykorzystuje się tablice liczb losowych lub inne procedury losowe (losowanie kartek z numerami, rzucanie kostką).

15 S t r o n a 14 Łachowice Maszewo Osiecznica Połupin Sękowice Wężyska Dobór osób do badania miał charakter kwotowy. Dobór jednostek do badania jest niezwykle ważnym elementem prowadzenia sondaży, w bardzo dużym stopniu wpływa na możliwości wnioskowania z próby na populację. Przedmiotem badania byli respondenci posiadający w dniu przeprowadzenia wywiadu 18 lat lub więcej. Ustalono, że istotnymi z punktu widzenia prowadzonego studium i kontrolowanymi w trakcie realizacji badania będą następujące cechy: płeć, wiek i miejsce zamieszkania (gmina). Posłużono się czterema kategoriami wiekowymi (18-24 lat; lat; lat; 60+ lat). Terenowa realizacja badania została przeprowadzona przez zespół przeszkolonych ankieterów w grudniu 2013 roku. Przeciętnie wywiad trwał około 30 minut. Praca ankieterów była kontrolowana telefonicznie i terenowo. Respondenci chętnie odpowiadali na pytania, rzadko zdarzały się odmowy udziału w badaniu. Narzędzie badawcze składało się z kwestionariusza wywiadu, karty realizacji badania oraz kart pomocniczych dla respondentów oraz instrukcji dla ankietera. Analizy statystyczne zostały dokonane z wykorzystaniem pakietu statystycznego IBM Statistics SPSS 21 pl.

16 S t r o n a Charakterystyka badanych osób Szczegółowe charakterystyki respondentów przedstawiają się następująco: 52, ,4 Mężczyźni Kobiety Wykres 1. Płeć badanych mieszkańców powiatu krośnieńskiego (%) 3 Zgodnie z charakterystyką populacji w próbie znalazło azło się nieco więcej kobiet (52,6%), niż mężczyzn (47,4%). Taki stan oddaje rzeczywiste proporcje przedstawicieli obu płci, mieszkających na terenie powiatu krośnieńskiego. Kolejną kontrolowaną w trakcie badania zmienną był wiek, jej rozkład został przedstawiony na wykresie 2. Także w tym przypadku liczebność wyróżnionych kategorii wiekowych wynikała z wcześniejszej analizy pod tym kątem struktury mieszkańców badanych gmin. W konsekwencji takiego zabiegu w badaniu najczęściej brali udział respondenci w średnim wieku (dwie środkowe kategorie lat i lat), najmniej liczną kategorią są osoby najmłodsze (co odzwierciedla ogólnopolską tendencję wynikającą ze starzenia się społeczeństwa). 3 Obliczenia dokonane zostały za pomocą pakietu statystycznego IBM Statistics SPSS 21pl. We wszystkich wykresach możliwe są minimalne odstępstwa od wartości 100%. Nie ma to wpływu na dokonane analizy.

17 S t r o n a ,9 35,6 24,4 20 9, Wykres 2. Wiek badanych mieszkańców powiatu krośnieńskiego (%) Kolejną uwzględnioną w analizach cechą było wykształcenie. Ponieważ w gminach nie ma aktualnych danych na temat poziomu wykształcenia mieszkańców, ta cecha była jedyną, dla której nie ustalano wcześniejszych kwot (szacunków) do realizacji. Sposób doboru jednostek pozwala jednak z dużym prawdopodobieństwem sądzić, że także i ta cecha rozkłada się zgodnie z proporcjami w populacji. Wykształcenie respondentów zostało zilustrowane na poniższym wykresie. Najliczniej reprezentowane są osoby posiadające wykształcenie średnie, co trzeci badany deklaruje ukończenie zasadniczej szkoły zawodowej, najmniej liczne są kategorie osób posiadających wykształcenie podstawowe i wyższe. 41, , ,7 15, Podstawowe/gimnazjalne Średnie Zasadnicze zawodowe Wyższe Wykres 3. Wykształcenie badanych mieszkańców powiatu krośnieńskiego (%)

18 S t r o n a 17 Ponieważ badane gminy charakteryzują się zróżnicowanym potencjałem ludnościowym, w doborze próby uwzględniono także i ten fakt. Kolejny wykres prezentuje proporcje przebadanych mieszkańców we wszystkich gminach powiatu ,3 33, ,6 8,8 2,1 5,6 Bobrowice Bytnica Dąbie Gubin miasto Gubin Krosno Odrzańskie Maszewo Wykres 4. Miejsce zamieszkania zkania badanych w podziale na gminy (%) W strukturze zawodowej badanych mieszkańców Krosna Odrzańskiego dominują emeryci i renciści oraz robotnicy wykwalifikowani. Najmniej reprezentowani są przedstawiciele wyższych kadr urzędniczych oraz kierownicy jednostek. Szczegółowy rozkład struktury zawodowej został zilustrowany na wykresie 5.

19 S t r o n a ,1 26, ,8 8,6 3,5 5,9 8,8 3,8 2,9 5 11,2 0 Wyżsi urzędnicy i kierownicy zakładów Prywatni przedsiębiorcy Pracownicy administracyjno-biurowi Wojsko, policja, straż pożarna Emeryci/renciści Bezrobotni Wolne zawody, specjaliści Robotnicy wykwalifikowani Pracownicy usług i sprzedawcy Gospodynie domowe Uczniowie i studenci Wykres 5. Sytuacja zawodowa badanych (%) Zdecydowana większość badanych (61,2%) to osoby pozostające w stałych związkach małżeńskich i partnerskich. rskich. Co czwarty respondent deklaruje stan wolny ,3 61, ,7 8,8 panna/kawaler związek małżeński rozwód owdowienie Wykres 6. Stan cywilny badanych (%) Na ocenę poziomu jakości życia wpływ ma między innymi dostępność nowoczesnych technologii. Badani mieszkańcy deklarują w przeważającej większości (72,8%), że posiadają dostęp do internetu. Opisane w tej części zmienne zostaną wykorzystane w niektórych analizach w dalszej części raportu. Będą przydatne szczególnie wtedy, kiedy będą poszukiwane czynniki różnicujące deklarowane opinie i postawy.

20 S t r o n a Identyfikacja z miejscowością zamieszkania Diagnostyczną część badania rozpoczęto od ustalenia postaw mieszkańców powiatu krośnieńskiego wobec ich miejsca zamieszkania. Istotne było ustalenie na ile miejscowość, w której mieszkają jest dla nich dobrym miejscem do życia. Rozkład odpowiedzi na pytanie: czy miejscowość, w której P. mieszka określił(a)by P. jako dobre miejsce do życia? przedstawia wykres , , ,5 6,8 7,1 0,3 Zdecydowanie tak Raczej tak Ani tak, ani nie Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Wykres 7. Czy miejscowość zamieszkania jest dobrym miejscem do życia? (%) Zdecydowana większość mieszkańców uważa, iż ich miejscowość zamieszkania zasługuje na miano dobrego miejsca do życia. Jednak, jeżeli do analizy włączymy rodzaj miejscowości, w której zamieszkują respondenci (czyli podział na: miasta i wsie) okazuje się, że zamieszkiwanie na wsi lub w mieście różnicuje postrzeganie własnej miejscowości. Wśród mieszkańców wsi jest więcej (o 15%) osób uważających własną miejscowość za dobre miejsce do życia niż wśród mieszkańców miast. Natomiast liczba postrzegających własną miejscowość jako raczej i zdecydowanie niedobre miejsce do życia jest wśród mieszkańców wsi (o ponad 10%) mniejsza.

21 S t r o n a 20 Miasto 0,6 9,6 9 10,8 33,7 36,1 Wieś 0 4,6 3,4 7,5 32,2 52,3 Zdecydowanie tak Raczej tak Ani tak, ani nie Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć Wykres 8. Miejsce zamieszkania a odpowiedź na pytanie Czy miejscowość zamieszkania jest dobrym miejscem do życia? (%) Kolejną zmienną różnicującą postrzeganie miejscowości zamieszkania jest sytuacja materialna badanych. Wśród deklarujących bardzo dobrą i dobrą sytuację materialną jest więcej (ponad 70%) posiadających pozytywny stosunek do miejscowości zamieszkania niż wśród deklarujących złą i bardzo złą sytuację materialną (ok. 50%). Także negatywny stosunek do miejsca zamieszkania rzadziej deklarują zamożni niż osoby postrzegające swą sytuację materialną jako złą. Inne badane zmienne nie różnicują stosunku do miejsca zamieszkania w istotny sposób. Można zatem stwierdzić, iż częściej osoby zamieszkałe na wsi i postrzegające swoją sytuację materialną jako dobrą postrzegają pozytywnie swoje miejsce zamieszkania. Kolejne analizy pozwolą w sposób bardziej szczegółowy poznać opinie mieszkańców o dobrych i złych stronach miejscowości, w których zamieszkują oraz całego powiatu krośnieńskiego. Wydaje się, iż dla pełnego zdiagnozowania postaw mieszkańców wobec miejscowości ich zamieszkania oraz otoczenia, czyli powiatu, istotne jest ustalenie powodów (przyczyn), dla których mieszkają w swych miejscowościach.

22 S t r o n a 21 Ponieważ mam tu rodzinę 65,9 Podoba mi się ta miejscowość 30,6 Mam tutaj pracę Jestem sentyentalnie związany z tym miejscem 23,8 25 Mam tutaj dom/mieszkanie 57,4 Widzę tu swoją przyszłość 2,1 Jestem przyzwyczajony do tej miejscowości i nie 20,6 Mieszkam tu chwilowo i nie planuję zostać 5 Tutaj się urodziłem i tak zostało 27,9 Inne 5,3 Wykres 9.Powody zamieszkania w miejscowości (%) (odpowiedzi nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź) Zdecydowana większość badanych jako główne powody deklaruje: posiadanie w tej miejscowości rodziny oraz mieszkania. Jest to dość oczywisty wybór, zważywszy na przywiązanie Polaków do tradycyjnie rozumianej rodziny oraz fakt, iż mieszkania dla dużej części społeczeństwa są dobrem trudnym do osiągnięcia. Ciekawsze są jednak powody wymieniane na dalszych miejscach. Trzeci (jak chodzi o częstość wyboru) powód jest natury estetycznej, a kolejne (po urodzeniu ) natury emocjonalnej. Powody racjonalne wymieniane są zdecydowanie rzadziej. Praca jako powód mieszkania wymieniana jest na szóstym miejscu, a wiązanie swojej przyszłości z miejscowością na ostatnim. Miejsce zamieszkania (miasto lub wieś) wpływa na pozycję posiadania pracy jako powodu zamieszkania. Mieszkańcy miast podają ten powód jako trzeci (37,3% wskazań) natomiast mieszkańcy wsi jako siódmy (10,9% wskazań).

23 S t r o n a 22 Ponieważ mam tu rodzinę Podoba mi się ta miejscowość Mam tutaj pracę Jestem sentyentalnie związany z tym miejscem Mam tutaj dom/mieszkanie Widzę tu swoją przyszłość Jestem przyzwyczajony do tej miejscowości i nie Mieszkam tu chwilowo i nie planuję zostać Tutaj się urodziłem i tak zostało Inne 27,1 33,9 37,3 10,9 25,9 24,1 2,4 1,7 24,1 17,2 6,6 3,4 23,5 32,2 7,2 3, ,3 62,6 60,8 Miasto Wieś Wykres 10.Powody zamieszkania w miejscowości a miejsce zamieszkania badanych (%) (odpowiedzi nie sumują się do 100%, ponieważ respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź) ) Kobiety częściej niż mężczyźni wskazują związek z rodziną jako powód zamieszkania. Znaczenie powiązania sentymentalnego z miejscowością oraz przywiązania do miejsca zamieszkania i niechęci do zmian rosną wraz z pogarszaniem się sytuacji materialnej badanych. Natomiast osoby postrzegające swoją sytuację materialną jako dobrą zdecydowanie częściej, niż te w złej sytuacji wskazują pracę jako powód zamieszkania. Powyższe zestawienie powodów zamieszkiwania w swoich miejscowościach wskazuje w sposób bardziej lub mniej bezpośredni na: przywiązanie do rodziny, posiadanie mieszkania jako wysoko cenioną wartość, poddawanie się emocjom i niechęć do zmian, a także zły rynek pracy (w szczególności na wsi) oraz postrzeganie minimalnych perspektyw rozwojowych, a co za tym idzie brak wiązania swej przyszłości z miejscowością zamieszkania. Ustalenie stopnia powiązania swojej przyszłości z miejscem zamieszkania jest istotnym prognostykiem z jednej strony planów osobistych mieszkańców, a z drugiej przyszłej sytuacji demograficznej na terenie objętym badaniem. Po zrekodowaniu do trzech kategorii odpowiedzi na

24 S t r o n a 23 pytanie kwestionariuszowe dotyczące stopnia powiązania swojej przyszłości z miejscem zamieszkania dokonano następujących ustaleń: 80 69, ,7 15,9 0 Nie i raczej nie Ani tak, ani nie Tak i raczej tak Wykres 11. Związanie przyszłości z miejscowością zamieszkania (%) Większość mieszkańców wiąże swoją przyszłość z miejscem zamieszkania, jednak prawie 1/3 nie ma w tej sprawie ustalonego zdania lub raczej i zdecydowanie nie wiąże przyszłości z miejscem zamieszkania. Nie i raczej nie 6 18,1 12,4 35,5 Ani tak, ani nie 4,8 9,9 25,8 28,6 Tak i raczej tak 38,7 53,4 79,7 89, Wykres 12. Związanie przyszłości z miejscowością zamieszkania a wiek badanych (%) Niepokojące z punktu widzenia rozwoju demograficznego badanych terenów wydaje się, iż w najmłodszej grupie badanych oraz w kolejnej (pod względem wieku) - choć w mniejszym stopniu,

25 S t r o n a 24 duża część osób nie wiąże swej przyszłości z aktualnym miejscem zamieszkania. Zauważono liniowe powiązanie deklarowanej chęci powiązania swej przyszłości z miejscem zamieszkania z wiekiem badanych. Im starsi badani tym bardziej wiążą swą przyszłość z miejscem zamieszkania. Odwrotny związek liniowy zachodzi pomiędzy chęcią związania swej przyszłości z miejscem zamieszkania, a sytuacją materialną badanych. W im lepszej sytuacji materialnej znajdują się badani tym rzadziej deklarują chęć związania przyszłości z miejscem zamieszkania. Osoby z wyższym wykształceniem rzadziej wiążą swą przyszłość z miejscem zamieszkania niż osoby o niższym stopniu wykształcenia. Wyniki opisane powyżej są i tak zdecydowanie lepsze niż te uzyskane w analizie przyczyn zamieszkiwania w swojej miejscowości tylko 2,1% wskazań dotyczyło powiązania swojej przyszłości z miejscem zamieszkania jako powodu do zamieszkania w tej miejscowości. Związane jest to z odmienną specyfiką pytań kwestionariuszowych będących podstawą analizy. W pierwszym przypadku można było wskazać wiele powodów zamieszkania, a powiązanie swej przyszłości z miejscowością było jednym z nich. Natomiast w drugim przypadku pytano tylko o związek osobistej przyszłości z miejscem zamieszkania. Jednak wyniki obu analiz wskazują na to, iż duża część badanej społeczności nie widzi dla siebie przyszłości w miejscu zamieszkania lub jest w tej mierze niepewna. Jak wynika z wcześniej opisanych danych większość mieszkańców powiatu krośnieńskiego postrzega swoje miejscowości zamieszkania jako dobre miejsce do życia. Istotne wobec tego wydaje się jak oceniają niektóre obszary życia w tych miejscowościach. Mieszkańcy mogli wyrazić swoją opinię o czternastu obszarach zdefiniowanych następująco: 1 bezpieczeństwo rozumiane jako subiektywne odczucie bezpieczeństwa na terenie miejscowości zamieszkania, 2 dostępność edukacji 3 dostępność placówek opieki nad dziećmi (żłobki, przedszkola ), 4 komunikacja zarówno miejska jak i połączenia z innymi miejscowościami, 5 - możliwość znalezienia pracy, 6 - wypoczynek i rekreacja rozumiana jako dostępność obiektów służących tym celom, 7 - kultura rozumiana jako możliwość uczestnictwa w życiu kulturalnym, 8 - handel rozumiany jako możliwość wygodnego robienia zakupów,

26 S t r o n a usługi rozumiane jako możliwość dogodnego korzystania z różnego typu drobnych usług, 10 dostępność placówek służby zdrowia, 11 wsparcie dla osób potrzebujących pomocy rozumiane jako dostępność do systemu wsparcia społecznego, 12 infrastruktura komunalna rozumiana jako dostępność sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i elektrycznej, 13 - infrastruktura drogowa rozumiana jako stan pokrycia terenu siecią dróg oraz ich jakość, 14 stwarzanie warunków dla inwestorów rozumiane jako działania władz lokalnych mające na celu przyciągnięcie inwestorów z zewnątrz lub ułatwienia w tworzeniu przedsiębiorstw. Po zrekodowaniu odpowiedzi na pytanie kwestionariuszowe do trzech kategorii uzyskano następujące dane:

27 S t r o n a 26 bezpieczeństwo 0,3 9,7 89,1 dostępność edukacji 4,4 26,3 69,4 dostępność placówek opieki nad dziećmi 10,3 36,3 53,4 komunikacja publiczna 4,1 26,3 69,7 możliwości znalezienia pracy 10,7 4,7 84,7 wypoczynek i rekreacja 1,2 41,6 57,2 kultura 1,2 50,7 48,1 handel 0,3 21,3 78,4 usługi 0 26,9 73,1 dostępność placówek służby zdrowia 1,8 43,5 54,7 wsparcie potrzebującym pomocy 11,2 42,2 46,5 infrastruktura komunalna 0,8 20,1 79,1 infrastruktura drogowa 0,8 45,5 53,7 stwarzanie warunków dla inwestorów 10 42,2 47,8 Zadowolony Niezadowolony Trudno powiedzieć Wykres 13. Zadowolenie z różnych obszarów funkcjonowania miejscowości (%) Respondenci określili swoje zadowolenie z czternastu wybranych, mających kluczowe znaczenie dla jakości życia, obszarów. Po analizie powyższych danych można dokonać następującej typologii wyróżnionych obszarów (zgodnie z oceną respondentów):

28 S t r o n a 27 - najwyższej jakości liczba zadowolonych znacznie przewyższa liczbę niezadowolonych, - średniej jakości liczba zadowolonych nieznacznie przewyższa liczbę niezadowolonych, - niskiej jakości - liczba niezadowolonych przewyższa liczbę zadowolonych, - najniższej jakości - liczba niezadowolonych znacząco przewyższa liczbę zadowolonych. Do obszarów najwyższej jakości należą : bezpieczeństwo, infrastruktura komunalna, handel, usługi i dostępność edukacji. Obszary średniej jakości to: - wypoczynek i rekreacja, dostępność placówek opieki nad dziećmi i kultura. Obszary niskiej jakości - dostępność służby zdrowia, infrastruktura drogowa, warunki dla inwestorów i wsparcie dla osób wymagających pomocy. Obszary najniższej jakości możliwość znalezienia pracy i komunikacja publiczna. Typologia powyższa została stworzona na bazie subiektywnych opinii respondentów, jednakże stanowi dobre źródło wiedzy o odbiorze społecznym funkcjonowania wymienionych obszarów. Ocenę niektórych z pokazanych na wykresie obszarów różnicuje miejsce zamieszkania respondentów. Mieszkańcy wsi lepiej oceniają, w szczególności dostęp do służby zdrowia oraz infrastrukturę drogową natomiast mieszkańcy miast Usługi, handel, kulturę oraz infrastrukturę drogową. Pełny zakres ocen w podziale na mieszkańców miast i wsi przedstawia kolejny wykres.

29 S t r o n a 28 bezpieczeństwo 11,4 87,9 dostępność edukacji 22,9 71,7 dostępność placówek opieki nad dziećmi 31,9 56,1 komunikacja publiczna 24,7 69,3 możliwości znalezienia pracy 10,8 84,9 wypoczynek i rekreacja kultura 32,6 34,6 56,3 63,3 handel usługi 7,2 10,8 88,5 92,7 dostępność placówek służby zdrowia 26,9 62,4 wsparcie potrzebującym pomocy 42,7 45,1 infrastruktura komunalna 11,4 86,7 infrastruktura drogowa 37,3 60,9 stwarzanie warunków dla inwestorów 34,4 51,2 Zadowolony Niezadowolony Wykres 14. Zadowolenie z różnych obszarów funkcjonowania miejscowości dla mieszkańców miast (%)

30 S t r o n a 29 bezpieczeństwo 9,8 90,2 dostępność edukacji 29,4 67 dostępność placówek opieki nad dziećmi 40,5 50,8 komunikacja publiczna 27,8 69,9 możliwości znalezienia pracy 10,4 84,4 wypoczynek i rekreacja 48,5 50,3 kultura handel 28,7 31,2 61,2 68,8 usługi dostępność placówek służby zdrowia wsparcie potrzebującym pomocy 44,4 45,7 39,7 47,4 41,6 47,9 infrastruktura komunalna 28,3 71,7 infrastruktura drogowa stwarzanie warunków dla inwestorów 33,5 53,2 46,9 60,7 Zadowolony Niezadowolony Wykres 15. Zadowolenie z różnych obszarów funkcjonowania miejscowości dla mieszkańców wsi (%) Obszarem, w którym niezadowolenie zarówno mieszkańców wsi jak i miast jest najwyższe jest możliwość znalezienia pracy. Ocena ta jest silnie powiązana z wiekiem i wykształceniem badanych. W im młodszym wieku są badani i im wyższy posiadają status wykształcenia tym bardziej niezadowoleni są z możliwości znalezienia pracy.

31 S t r o n a 30 Analizowano także zadowolenie mieszkańców z powyższych obszarów w odniesieniu do całego powiatu krośnieńskiego (czyli poszerzonego otoczenia własnej miejscowości) jako obszaru funkcjonalnego dla mieszkańców miast i wsi. bezpieczeństwo dostępność edukacji dostępność placówek opieki nad dziećmi komunikacja publiczna możliwości znalezienia pracy wypoczynek i rekreacja kultura handel usługi dostępność placówek służby zdrowia wsparcie potrzebującym pomocy infrastruktura komunalna infrastruktura drogowa stwarzanie warunków dla inwestorów 2,6 14,6 4,4 15,2 20,7 10, ,3 5,7 20,4 4,5 29,7 1,8 32,1 1,7 11 0,6 9,5 0,3 35 0,9 53,1 34,1 12,8 12,2 1,8 53,7 45,1 1, ,3 10,7 82,8 80,4 68,5 75,1 68,5 66,2 64,1 88,4 90,2 86 Zadowolony Niezadowolony Trudno powiedzieć Wykres 16. Zadowolenie z wybranych obszarów funkcjonowania mieszkańców w powiecie (%) Dane pokazane na wykresie 16 świadczą o tym, że mieszkańcy generalnie lepiej oceniają funkcjonowanie wymienionych obszarów w powiecie niż w miejscowości zamieszkania. W powiecie można wyróżnić dwa dominujące typy obszarów. Są to obszary najwyższej jakości oraz obszary średniej jakości. Znajdują się tu także dwa obszary najniższej jakości (te same, które wskazane zostały w stosunku do sytuacji w miejscowościach zamieszkania) nie występują za to obszary niskiej jakości. Można zatem wnioskować, iż poza sprawami związanymi ze znalezieniem pracy

32 S t r o n a 31 i niedostosowaniem do potrzeb komunikacji publicznej, potrzeby z innych obszarów mogą być zaspokojone jeżeli nie w miejscowości zamieszkania to prawdopodobnie w powiecie (w innych miejscowościach powiatu krośnieńskiego). W celu pogłębienia analizy dotyczącej niedogodności, z którymi spotykają się mieszkańcy powiatu krośnieńskiego poproszono o wskazanie, ich zdaniem, najważniejszych problemów oraz wskazanie spośród nich tych, które powinny zostać rozwiązane w pierwszej kolejności. W swych opiniach respondenci wskazywali najczęściej na problemy związane z wyróżnionymi wcześniej obszarami najniższej jakości oraz niskiej jakości. Problemy związane z innymi obszarami były wskazywane sporadycznie. Największym problemem wg mieszkańców jest bezrobocie, które często łączą w swych wypowiedziach z niedostateczną liczbą zakładów pracy oraz brakiem perspektyw na przyszłość. Na drugim i trzecim miejscu (z podobną częstością) wskazywana jest komunikacja a właściwie jej brak oraz stan dróg łączony dość często z zaśmieceniem terenu. Pojawiają się też takie problemy, jak brak oferty spędzania wolnego czasu, brak placów zabaw dla dzieci, brak bibliotek i kawiarni, zły dostęp do lekarzy specjalistów, chuligaństwo. Sygnalizowane jako najpilniejsze do rozwiązania problemy układają się w taką samą triadę jak wcześniej zidentyfikowane przez mieszkańców. Najpilniej należy rozwiązać problem bezrobocia a następnie komunikacji i stanu dróg. Rzadziej jako pilne do rozwiązania pojawiają się: jakość służby zdrowia, świetlice i ośrodki kultury, zabezpieczenia przeciwpowodziowe, kanalizacja. Pomimo dostrzegania przez mieszkańców powiatu krośnieńskiego problemów i niedogodności życia na tym terenie duża ich część jest przekonana, że w ostatnich latach warunki życia zmieniły się na lepsze.

33 S t r o n a , ,4 15,3 5,9 0 Zdecydowanie na lepsze Raczej na lepsze Raczej na gorsze Zdecydowanie na gorsze Bez zmian Wykres 17. Postrzeganie zmian warunków życia w miejscowości (%) Można zaobserwować, iż wiek wpływa na postrzeganie zmian warunków życia w ten sposób, że osoby młodsze częściej przekonane są o zmianach na lepsze niż starsi. Młodsi także zdecydowanie rzadziej prezentują opinię o pogorszeniu sytuacji w tym zakresie. Zdecydowanie na lepsze 0 12,4 11,6 8,4 Raczej na lepsze 18,1 27,6 28,9 45,2 Bez zmian 32, ,6 49,5 Raczej na gorsze 0 7,6 16,5 28,9 Zdecydowanie na gorsze 3,2 2,9 3,6 10, Wykres 18. Postrzeganie zmian warunków życia w miejscowości a wiek (%) Około 1/3 mieszkańców zarówno miast jak i wsi wskazuje na poprawę sytuacji, natomiast mieszkańcy wsi rzadziej ziej uważają, iż warunki życia w ich miejscowości pogorszyły się.

34 S t r o n a 33 Zdecydowanie na lepsze Raczej na lepsze Bez zmian Raczej na gorsze Zdecydowanie na gorsze 2,9 8,4 9 11,5 15,7 14,9 24,1 30,5 42,8 40,2 Miasto Wieś Wykres 19. Postrzeganie zmian warunków życia w miejscowości a miejsce zamieszkania (%) Podsumowanie: Zdecydowana większość mieszkańców uważa, iż ich miejscowość zamieszkania zasługuje na miano dobrego miejsca do życia. Jednak, jeżeli do analizy włączymy rodzaj miejscowości, w której zamieszkują respondenci (czyli podział na: miasta i wsie) okazuje się, że zamieszkiwanie na wsi lub w mieście różnicuje postrzeganie swej miejscowości. Wśród mieszkańców wsi jest więcej (o 15%) osób uważających swoją miejscowość za dobre miejsce do życia niż wśród mieszkańców miast. Zdecydowana większość badanych jako główne powody zamieszkania w swojej miejscowości deklaruje: posiadanie w tej miejscowości rodziny oraz mieszkania. Na kolejnych miejscach wymieniane są powody natury estetycznej (podoba mi się ta miejscowość) oraz natury emocjonalnej (jestem sentymentalnie związany, jestem przyzwyczajony ). Powody racjonalne, jak praca i powiązanie swej przyszłości z tą miejscowością, wymieniane są zdecydowanie rzadziej. Większość mieszkańców wiąże swoją przyszłość z miejscem zamieszkania, jednak prawie 1/3 nie ma w tej sprawie ustalonego zdania lub nie wiąże przyszłości z miejscem zamieszkania. Niepokojące z punktu widzenia rozwoju demograficznego badanych terenów wydaje się, iż w najmłodszej grupie badanych duża część osób nie wiąże swej przyszłości z aktualnym miejscem zamieszkania. Na podstawie uzyskanych danych wyróżniono obszary, z działania których mieszkańcy są najbardziej i najmniej zadowoleni.

35 S t r o n a 34 Do obszarów najwyższej jakości należą : bezpieczeństwo, infrastruktura komunalna, handel, usługi i dostępność edukacji. Obszary średniej jakości to: - wypoczynek i rekreacja, dostępność placówek opieki nad dziećmi i kultura. Obszary niskiej jakości : dostępność służby zdrowia, infrastruktura drogowa, warunki dla inwestorów i wsparcie dla osób wymagających pomocy. Obszary najniższej jakości możliwość znalezienia pracy i komunikacja publiczna. Mieszkańcy generalnie lepiej oceniają funkcjonowanie wymienionych obszarów w powiecie, niż w miejscowości zamieszkania. Największym problemem według mieszkańców powiatu krośnieńskiego jest bezrobocie, które często łączą w swych wypowiedziach z niedostateczną liczbą zakładów pracy oraz brakiem perspektyw na przyszłość. Na drugim i trzecim miejscu (z podobną częstością) wskazywana jest komunikacja a właściwie jej brak oraz stan dróg łączony dość często z zaśmieceniem terenu. Sporadycznie wskazują też takie problemy jak - brak oferty spędzania wolnego czasu, brak placów zabaw dla dzieci, brak bibliotek i kawiarni, zły dostęp do lekarzy specjalistów, chuligaństwo. Pomimo dostrzegania przez mieszkańców powiatu krośnieńskiego problemów i niedogodności życia na tym terenie duża ich część jest przekonana, że w ostatnich latach warunki życia zmieniły się na lepsze. 3. Preferowane kierunki rozwoju powiatu krośnieńskiego Teren powiatu może rozwijać się w wielu różnych kierunkach od rozwoju rolnictwa, turystyki, przemysłu, handlu, po rozwój energetyki. Zapytano badanych jakie są ich preferencje w tym zakresie. Deklaracje badanych pozwalają jednoznacznie uznać, że powiat powinien zadbać o stworzenie przyjaznych warunków dla inwestorów i przyciągnąć tym samym przemysł na te tereny. Mieszkańcy wskazują na drugim miejscu, że władze powiatu powinny wykorzystać walory krajobrazowe tych terenów oraz rozwijać turystykę i rekreację. Pozostałe możliwe kierunki rozwoju są wskazywane rzadko, chociaż można mówić o tym, że na trzecim miejscu mieszkańcy powiatu oczekiwaliby rozwoju energetyki.

36 S t r o n a 35 rozwój turystyki 18,8 rozwój rolnictwa 6,2 poszukiwanie inwestora 56,8 rozwój handlu i usług rozwój energetyki 8,2 9,4 inny kierunek 0,6 Wykres 20. Preferowane kierunki rozwoju powiatu krośnieńskiego (%) Spośród cech badanych mieszkańców powiatu krośnieńskiego preferencje kierunków rozwoju tego obszaru są zróżnicowane najsilniej przez fakt zamieszkania badanych w mieście lub na wsi. Uzyskane wyniki pozwalają mówić o tym, że mieszkańcy miast częściej niż mieszkańcy wsi oczekiwaliby, aby powiat rozwijał się w kierunku przemysłowym i handlowo-usługowym. Mieszkańcy wsi, częściej natomiast niż mieszkańcy miast dostrzegają większy potencjał w rozwoju turystyki oraz rolnictwa. Można to tłumaczyć odmiennością potrzeb mieszkańców obydwu typów osadniczych oraz funkcjonalnością tych terenów , ,1 3,6 10,2 Miasto 22,4 9 8,6 9,8 6,3 0 1,1 Wieś turystyka rolnictwo inwestycje handel i usługi energetyka inne Wykres 21. Preferowane kierunki rozwoju powiatu a miejsce zamieszkania (%)