Biuletyn Oświatowy - kwiecień 2006 SPIS TREŚCI KADRY I PŁACE GOSPODARKA FINANSOWA INNOWACJE. 1. Świadczenia powiązane z emeryturą lub rentą... str.

Transkrypt

1 2 SPIS TREŚCI KADRY I PŁACE 1. Świadczenia powiązane z emeryturą lub rentą... str. 3 GOSPODARKA FINANSOWA 1. Zamówienia publiczne po zmianach ustawowych... str. 15 INNOWACJE 1. Scenariusz lekcji Bogowie Egiptu... str. 63

2 3 Świadczenia powiązane z emeryturą lub rentą W związku z nabyciem uprawnień emerytalnych lub rentowych, osoby uprawnione mogą nabyć prawo do innych świadczeń z tym związanych. Do najistotniejszych należy odprawa emerytalna lub rentowa oraz renta rodzinna. 1. Odprawa emerytalna lub rentowa Pracownik, który spełnia warunki uprawniające do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, nabywa prawo do odprawy emerytalnej lub rentowej. Dla powstania tego uprawnienia istotne jest, aby istniał bezpośredni związek przyczynowy między ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, tzn. bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy pracownik musi nabyć prawo do emerytury lub renty. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1999 r. 1, przepis art Kodeksu pracy wiąże prawo do odprawy emerytalnej z ustaniem, nie zaś rozwiązaniem stosunku pracy. Wygaśnięcie stosunku pracy wskutek upływu czasu na jaki zawarto umowę o pracę nie wyklucza jego związku z przejściem na emeryturę. A zatem w świetle tego wyroku Sądu Najwyższego możliwe jest nabycie prawa do odprawy emerytalnej, nawet wtedy, gdy stosunek pracy ustaje z powodu upływu okresu, na jaki został zawarty, a pracownik nabywa prawo do emerytury. Wypłata odprawy emerytalnej powinna wówczas nastąpić w dniu ustania stosunku pracy. Możliwe jest również przejście na emeryturę po rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika (w przypadku nauczycieli na podstawie art. 20 w związku z art. 88 ust. 1a Karty Nauczyciela, w przypadku pracowników niepedagogicznych na podstawie ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników 2 ). W takim przypadku pracownik otrzyma dwie odprawy emerytalną oraz za rozwiązanie stosunku pracy. Wysokość odprawy emerytalnej i rentowej jest różna w zależności od statusu pracownika. Nauczyciele Na podstawie art. 87 Karty Nauczyciela, nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa. Wysokość tej odprawy jest zależna od stażu pracy nauczyciela. Nauczyciel, który nie przepracował w szkole co najmniej 20 lat, otrzyma odprawę w wysokości 2 miesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem pracy. Uwzględnienia wymaga fakt, że liczą się tu lata przepracowane w szkole, którą należy rozumieć zgodnie z art. 3 pkt 2 Karty Nauczyciela, jako przedszkole, szkołę, placówkę i inną jednostkę organizacyjną wymienioną w art. 1 ust. 1 i 1a Karty. Z powyższego wynika, że nauczyciel, który ma łączny staż pracy nawet powyżej 20 lat, jednak w szkolnictwie przepracował mniej niż 20 lat, otrzyma odprawę w wysokości 2 miesięcznego wynagrodzenia. 1 I PKN 174/99, OSNAPiUS 2000/21/786 2 Dz.U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.

3 4 Przepis art. 87 ust. 1 Karty Nauczyciela przewiduje dodatkowy warunek negatywny nabycia prawa do 2-miesięcznej odprawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem odprawę emerytalną lub rentową otrzyma nauczyciel, który nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28 Karty. Przepis ten również reguluje prawo do odprawy, ale uprawnienie to może nabyć tylko nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania. Odprawa, na podstawie art. 28 Karty Nauczyciela, przysługuje tej grupie nauczycieli w następujących przypadkach: jeżeli rozwiązano stosunek pracy z powodu orzeczenia przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy w wysokości 1 miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego ostatnio pobieranego w czasie trwania stosunku pracy za każdy pełny rok pracy na stanowisku nauczyciela, w jednostkach organizacyjnych, o których mowa w art. 1 ust. 1 i 1a oraz ust. 2 pkt 1 i 1a, nieprzekraczającą jednak 6 miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, jeżeli rozwiązano stosunek pracy z powodu przekroczenia 2 lat urlopu bezpłatnego, udzielonego na podstawie art. 70 ust. 1 Karty Nauczyciela 3 - odprawę przyznaje się na zasadach określonych wyżej, z tym że, nie może ona przekroczyć: o 3 miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, jeżeli okres pracy o nauczycielskiej nie przekroczył 10 lat; 6 miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli okres pracy nauczycielskiej przekroczył 10 lat. jeżeli stosunek pracy ustał w związku z cofnięciem skierowania do nauczania religii w szkole przysługuje odprawa w wysokości 1 miesięcznego wynagrodzenia za każdy rok pracy na stanowisku nauczyciela religii, nie więcej jednak niż w wysokości 3 miesięcznego wynagrodzenia. Nauczyciel nie otrzyma więc odprawy emerytalnej, jeżeli nabył prawo do odprawy w jednej z sytuacji wymienionych w art. 28 Karty Nauczyciela. Zgodnie natomiast z art. 87 ust. 2 Karty, nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przyznaje się odprawę w wysokości 3 miesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy. W razie zbiegu prawa do odprawy wymienionej w art. 87 ust. 1 i 2, przysługuje jednak odprawa korzystniejsza. Uważam, że tak naprawdę należy przez to rozumieć zbieg odprawy z art. 28 Karty Nauczyciela, z 3 miesięczną odprawą należną nauczycielowi z 20 letnim stażem pracy w szkolnictwie. Tylko wtedy może bowiem się okazać, że odprawa z art. 87 ust. 1 Karty Nauczyciela jest korzystniejsza niż odprawa z ust. 2. Co do zasady bowiem odprawa z ust. 1 przysługuje w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia, zaś z ust. 2 jest to wynagrodzenie 3-miesięczne, a zatem korzystniejsze. 3 Zgodnie z tym przepisem, nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, który wniósł podanie o przeniesienie do miejscowości będącej miejscem stałego zamieszkania współmałżonka, jeżeli podanie o przeniesienie nie może być uwzględnione z powodu niemożności zatrudnienia go w zawodzie nauczycielskim w miejscu stałego zamieszkania współmałżonka, dyrektor szkoły udziela urlopu bezpłatnego.

4 5 Często zdarza się tak, że stosunek pracy ustaje na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela, ale po jego rozwiązaniu nauczyciel przechodzi na emeryturę. W takiej sytuacji nauczycielowi przysługują dwie odprawy: z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 Karty, odprawa emerytalna. Wyjaśnienia wymaga również kwestia obliczenia wysokości odprawy. Zgodnie z art. 87 ust. 3 Karty, wynagrodzenie stanowiące podstawę ustalenia wysokości odprawy, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Metoda ta została uregulowana dla nauczycieli w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli 4. Zgodnie z 6 tego rozporządzenia, ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy ustala się, stosując zasady obowiązujące przy obliczeniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Składniki wynagrodzenia uwzględniane w wynagrodzeniu urlopowym wylicza zaś 1 rozporządzenia: wynagrodzenie zasadnicze, dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny, oraz za warunki pracy, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej, odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze realizowane w dniu wolnym od pracy, wynagrodzenie za pracę w święto, dodatek za uciążliwość pracy, o którym mowa w art. 19 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela. Wszystkie te składniki wynagrodzenia liczone są, zgodnie z art. 87 Karty Nauczyciela, z wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem pracy nauczyciela. Przepis nie wyjaśnia,, co należy rozumieć przez pojęcie ostatnio, w związku z czym moim zdaniem należy rozumieć to jako ostatnio pobrane wynagrodzenie, tj. w miesiącu poprzedzającym miesiąc przejścia na emeryturę lub rentę. Pamiętać należy, że do odprawy emerytalnej liczy się wynagrodzenie pobierane w szkole będącej podstawowym miejscem zatrudnienia nauczyciela. Przepisy nie regulując również i tego, co należy rozumieć przez podstawowe miejsce zatrudnienia. Utarty w tym względzie pogląd stanowi, że jest to miejsce zatrudnienia, w którym pracownik ma największy wymiar czasu pracy. (...) 4 Dz.U. Nr 71, poz. 737 ze zm.

5 6 Zamówienia publiczne po zmianach ustawowych Minęły dwa lata od uchwalenia nowych zasad zamawiania dostaw, usług i robót budowlanych i doczekaliśmy się kolejnych istotnych zmian w tej dziedzinie. 10 maja b.r. ukazał się Dziennik Ustaw nr 79 w którym opublikowano tekst ustawy zmieniającej w znacznym stopniu Prawo zamówień publicznych. Wprowadzone zmiany dotyczą przede wszystkim dużych zamówień, wykraczających znacznie, zarówno zakresem jak i wielkością kwot, poza obszar zainteresowań jednostek oświatowych. Dlatego też w prezentowanym niżej wyciągu z ujednoliconej (po w/w zmianach) ustawy, pominęliśmy te fragmenty nowelizacji, które nie dotyczą zamówień o wartości przekraczającej równowartość euro, bądź bardzo rzadko w nich występują. Dla wyróżnienia, fragmenty nowe i zmienione oznaczyliśmy z prawej strony tekstu: fragmenty nowe (dodane) ograniczeniem prostokątnym ( zmienione klamrą ( ). ), natomiast zapisy W numerze czerwcowym podamy najważniejsze przepisy wykonawcze dostosowane do przeprowadzonych zmian a także przedstawimy fachowy komentarz. Omówimy również zasady dokonywania zamówień nieprzekraczających równowartość 6000 euro (pozaustawowych). U S T A W A z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 19, poz. 177 z późn. zm.) (ostatnia zmiana: Dz. U. z dnia r. Nr 79, poz wyciąg - Dział I Przepisy ogólne Rozdział 1 Przedmiot regulacji Art. 1. Ustawa określa zasady i tryb udzielania zamówień publicznych, środki ochrony prawnej, kontrolę udzielania zamówień publicznych oraz organy właściwe w sprawach uregulowanych w ustawie. DEFINICJE Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o: 1) CENIE - należy przez to rozumieć cenę w rozumieniu art.3 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97 z 2002 r. z późn. zm.); 2) DOSTAWACH - należy przez to rozumieć nabywanie rzeczy, praw oraz innych dóbr, w szczególności na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu, dzierżawy oraz leasingu; pkt 2a (pominięto);

6 7 3) KIEROWNIKU ZAMAWIAJĄCEGO - należy przez to rozumieć osobę lub organ, który - zgodnie z obowiązującymi przepisami, statutem lub umową jest uprawniony do zarządzania zamawiającym, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez zamawiającego; pkt 4 (pominięto); 5) NAJKORZYSTNIEJSZEJ OFERCIE - należy przez to rozumieć ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego albo ofertę z najniższą ceną, a w przypadku zamówień publicznych w zakresie działalności twórczej lub naukowej, których przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego; 6) OFERCIE CZĘŚCIOWEJ - należy przez to rozumieć ofertę przewidującą, zgodnie z treścią specyfikacji istotnych warunków zamówienia, wykonanie części zamówienia publicznego; 7) OFERCIE WARIANTOWEJ - należy przez to rozumieć ofertę przewidującą, zgodnie z warunkami określonymi w specyfikacji istotnych warunków zamówienia, odmienny niż określony przez zamawiającego sposób wykonania zamówienia publicznego; 8) ROBOTACH BUDOWLANYCH należy przez to rozumieć wykonanie albo zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016, z późn. zm.), a także realizację obiektu budowlanego w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, za pomocą dowolnych środków, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego; 9) ŚRODKACH PUBLICZNYCH - należy przez to rozumieć środki publiczne w rozumieniu przepisów o finansach publicznych; pkt 9a) (pominięto); 10) USŁUGACH - należy przez to rozumieć wszelkie świadczenia, których przedmiotem nie są roboty budowlane lub dostawy; 11) WYKONAWCY - należy przez to rozumieć osobę fizyczną, osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, która ubiega się o udzielenie zamówienia publicznego, złożyła ofertę lub zawarła umowę w sprawie zamówienia publicznego; 12) ZAMAWIAJĄCYM - należy przez to rozumieć osobę fizyczną, osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej obowiązaną do stosowania ustawy; 13) ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH - należy przez to rozumieć umowy odpłatne zawierane między zamawiającym a wykonawcą, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane. PODMIOTY STOSUJĄCE USTAWĘ Art Ustawę stosuje się do udzielania zamówień publicznych, zwanych dalej "zamówieniami", przez: 1) jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych;

7 8 2) inne, niż określone w pkt 1, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej; pkt 3 i 4 (pominięto); 5) inne niż określone w pkt 1 i 2 podmioty, jeżeli łącznie zachodzą następujące okoliczności: a) ponad 50% wartości udzielanego przez nie zamówienia jest finansowane ze środków publicznych lub przez podmioty, o których mowa w pkt 1-3a, b) wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8, c) przedmiotem zamówienia są roboty budowlane obejmujące wykonanie czynności w zakresie inżynierii lądowej lub wodnej, budowy szpitali, obiektów sportowych, rekreacyjnych lub wypoczynkowych, budynków szkolnych, budynków szkół wyższych lub budynków wykorzystywanych przez administrację publiczną lub usługi związane z takimi robotami budowlanymi; 6) inne, niż określone w pkt 1 i 2, podmioty, jeżeli zamówienie jest finansowane z udziałem środków, których przyznanie jest uzależnione od zastosowania procedury udzielania zamówienia określonej w ustawie; pkt 7 (pominięto); ust. 2 (pominięto); WYŁĄCZENIA Z USTAWY Art. 4. Ustawy nie stosuje się do: pkt 1 i 2 (pominięto); 3) zamówień, których przedmiotem są: a) usługi arbitrażowe lub pojednawcze, b) usługi Narodowego Banku Polskiego, c) (uchylony), d) (uchylony), lit. e, f, g i h (pominięto); i) nabycie własności nieruchomości oraz innych praw do nieruchomości, w szczególności dzierżawy i najmu, lit. j (pominięto); 4) umów z zakresu prawa pracy; pkt 5 (pominięto); 6) zamówień na usługi udzielane innemu zamawiającemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 3a, któremu przyznano, w drodze ustawy lub decyzji administracyjnej, wyłączne prawo do świadczenia tych usług; 7) przyznawania dotacji ze środków publicznych, jeżeli dotacje te są przyznawane na podstawie ustaw; 8) zamówień i konkursów, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty euro; 9) (uchylony);

8 9 pkt 10 (pominięty); 11) nabywania dostaw, usług lub robót budowlanych od centralnego zamawiającego lub od wykonawców wybranych przez centralnego zamawiającego. Art.4a.1. W postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, którego wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty euro, nie stosuje się przepisów ustawy dotyczących obowiązku publikacji ogłoszeń w Biuletynie Zamówień Publicznych, terminów, składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, terminów składania ofert, ofert wstępnych i ofert orientacyjnych oraz przepisów ustawy dotyczących odwołań i skarg. 2. W przypadku zamówienia, o którym mowa w ust. 1, ogłoszenie o wszczęciu postępowania oraz o zawarciu umowy zamawiający zamieszcza na stronach portalu internetowego Urzędu Zamówień Publicznych oraz na własnej stronie internetowej, a jeżeli takiej nie posiada, umieszcza w swojej siedzibie w miejscu publicznie dostępnym, wskazując odpowiednio przedmiot zamówienia, kryteria oceny ofert, a także termin i miejsce składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu i składania ofert oraz uzasadnienie wyboru wykonawcy, któremu udzielono zamówienia. 3. W przypadku zamówień, o których mowa w ust. 1, ustalone przez zamawiającego terminy składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu i terminy składania ofert, ofert wstępnych lub ofert orientacyjnych nie mogą być krótsze niż 7 dni od dnia publikacji ogłoszenia na stronach portalu internetowego Urzędu Zamówień Publicznych albo od dnia przekazania zaproszenia do składania ofert, ofert wstępnych lub ofert orientacyjnych, jeżeli z przepisów ustawy wynika obowiązek wyznaczenia terminów dłuższych niż 7 dni. NIEPEŁNE STOSOWANIE USTAWY Art W postępowaniach o udzielenie zamówień, których przedmiotem są usługi: 1) w zakresie ochrony osób i mienia, z wyjątkiem związanych z konwojowaniem pieniędzy i kosztowności, 2) socjalne, 3) hotelarskie lub restauracyjne, 4) transportu kolejowego, 5) transportu morskiego lub żeglugi śródlądowej, 6) prawnicze, 7) rekrutacji lub pozyskiwania personelu, 8) szkoleniowe lub edukacyjne, 9) zdrowotne, 10) w zakresie kultury, sportu lub rekreacji, z wyjątkiem usług kablowej sieci radiowej i telewizyjnej, 11) detektywistyczne, 12) związane bezpośrednio z prowadzeniem gospodarki leśnej zamawiający może nie stosować przepisów ustawy dotyczących terminów składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub terminów składania ofert, wadium, zakazu ustalania kryteriów oceny ofert na podstawie właściwości wykonawcy

9 10 oraz innych niż dotyczące wartości zamówienia przesłanek wyboru trybu negocjacji z ogłoszeniem, negocjacji bez ogłoszenia, zapytania o cenę, licytacji elektronicznej, a dla zamówień określonych w pkt również przesłanek wyboru trybu zamówienia z wolnej ręki oraz obowiązku informowania w tych przypadkach Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych, zwanego dalej Prezesem Urzędu. 2. Jeżeli zamówienie obejmuje równocześnie usługi, o których mowa w ust. 1, oraz inne usługi, dostawy lub roboty budowlane, do udzielenia zamówienia stosuje się przepisy dotyczące tego przedmiotu zamówienia, którego wartościowy udział w danym zamówieniu jest największy. 3. Zamawiający nie może w celu uniknięcia procedur udzielania zamówień określonych ustawą łączyć innych zamówień z usługami, o których mowa w ust. 1. (...)

10 11 Scenariusz lekcji Bogowie Egiptu 1. Hasło programowe: Religie wschodnie 2. Treści programowe: 1. Charakter wierzeń egipskich. 2. Wiara w życie pozagrobowe. 3. Architektura sakralna świątynie i piramidy. Temat: Bogowie Egiptu I. Założenia metodyczne: 1. Cele lekcji wyrażane w formie operacyjnej: Poziom I WIADOMOŚCI Kategoria A. Zapamiętanie wiadomości Uczeń powinien zapamiętać: 5. pojęcia: wielobóstwo, bóstwa, świątynie, kapłani, mumie, piramidy, 6. nazwy: Sakkara, Giza, Nil. Kategoria B. Zrozumienie wiadomości Uczeń powinien: 7. zrozumieć znaczenie poznanych pojęć i nazw, 8. opowiedzieć o wierzeniach starożytnych Egipcjan, używając zwrotów: wiara, religia politeistyczna, wielobóstwo, mit, mitologia, życie pozagrobowe, balsamowanie zwłok, zaświaty, kapłani. Poziom II UMIEJĘTNOŚCI Kategoria C. stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych Uczeń powinien umieć: 9. wyjaśnić pojęcia: wielobóstwo, bóstwa, świątynie, kapłani, mumie, piramidy, 10. opisać świątynię egipską, piramidę, 11. na podstawie materiału ilustracyjnego opisać wyobrażenia bóstw starożytnego Egiptu, 12. wskazać na mapie: Egipt, Sakkara, Giza, Nil. Kategoria D. stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych Uczeń powinien umieć: 13. wyjaśnić, dlaczego w Egipcie przeprowadzano mumifikację zwłok 14. uzasadnić, dlaczego kapłani cieszyli się w starożytnym Egipcie wielkim szacunkiem, 15. rozpoznać wizerunki bogów egipskich wśród innych, nie podając ich imion.

11 12 Poziom III POSTAWY I PRZEKONANIA Uświadomienie roli, jaką w życiu człowieka odgrywa religia oparciu o wierzenia o życiu pośmiertnym. w 1. Środki dydaktyczne: podręcznik dla klasy V Grzegorza Wojciechowskiego: Historia i społeczeństwo. Człowiek i jego cywilizacja, zeszyt ćwiczeń dla klasy V Renaty Poźnikiewicz i Grzegorza Wojciechowskiego: Historia i społeczeństwo. Człowiek i jego cywilizacja., mapa starożytnego Wschodu, plansze, zdjęcia przedstawiające piramidy i świątynie egipskie oraz wyobrażenia bogów starożytnego Egiptu, karty pracy, film pt. Faraon w reżyserii J. Kawalerowicza. 2. Strategia nauczania: nauczanie polimetodyczne (praca z podręcznikiem, rozmowa nauczająca, praca z tekstem źródłowym i mapą, wykonywanie zadań w zeszycie ćwiczeń i na kartach pracy). 3. Zasady nauczania: świadomy i aktywny udział uczniów w procesie nauczania uczenia się. 4. Formy pracy: zbiorowa, indywidualna. 5. Czas: 2 jednostki lekcyjne. (...)