Senat na rzecz Polonii. w 2010 roku

Transkrypt

1 Senat na rzecz Polonii w 2010 roku

2 Szanowni Państwo, Ojczyzna to przestrzeń duchowa. Myślę o tym zawsze, ilekroć spotykam się z moimi rodakami na Litwie, Ukrainie, w Kanadzie czy Argentynie. Ukształtowała nas ta sama historia, ten sam język i kultura. Niezależnie od tego, gdzie mieszkamy w Polsce czy poza nią Ojczyzna tkwi w nas. Senat RP od ponad 20 lat podtrzymuje więzi z Polakami za granicą. Marszałek Senatu kształtuje politykę wobec Polonii i Polaków za granicą w dialogu z organizacjami polonijnymi ze wszystkich kontynentów. Zaczynaliśmy od pomocy charytatywnej kierowanej na Wschód oraz budowy więzi demokratycznej Polski z emigracją niepodległościową na Zachodzie. Wraz z krzepnięciem gospodarki rynkowej w Polsce Senat zaczął dysponować większymi środkami na współpracę z Polonią oraz na opiekę nad Polakami za wschodnią granicą. Powstałe tam wolne państwa przeważnie respektują prawa mniejszości. Niechlubnym wyjątkiem jest Białoruś, gdzie powszechnie łamane są prawa wszystkich obywateli, w tym i tamtejszych Polaków. Po przystąpieniu naszego kraju do Unii Europejskiej Polacy zaczęli korzystać ze swobody przepływu pracowników w Europie. Senat dostosował do tej sytuacji kierunki i formy wsparcia. W ostatnich latach kładł nacisk na współpracę z Polakami za granicą oraz Polonią. Polacy za granicą i Polonia stanowią ogromny kapitał dla naszego państwa. Ci, którzy odnieśli sukces w kraju zamieszkania, są najlepszą wizytówką i promocją Polski. Zależy nam na tym, by Polacy kształcili się, budowali swoje kariery w krajach osiedlenia, by tam angażowali się w życie społeczne i polityczne, by tam tworzyli elity. Chodzi jednak i o to, by utrzymali więzi z Polską, by służyli jej swoją wiedzą i umiejętnościami. Myślę, że teraz, kiedy Polacy mają oparcie w wolnej i demokratycznej ojczyźnie i kiedy wsparcie dla nich jest trwałym elementem polityki, łatwiej jest im budować swoją pozycję za granicą. Folder, który Państwu przekazujemy, dokumentuje najważniejsze działania Senatu w 2010 r. na rzecz Polonii i Polaków poza granicami kraju. Będziemy tę działalność kontynuować, licząc na lepszą współpracę z rodakami żyjącymi poza granicami. Bogdan Borusewicz marszałek Senatu RP

3 SENAT OPIEKUNEM POLONII Nawiązując do tradycji okresu międzywojennego, odrodzony 4 czerwca 1989 r. Senat Rzeczypospolitej Polskiej roztoczył opiekę nad Polonią i Polakami za granicą. Od ponad 20 lat koncentruje się na udzielaniu pomocy naszym rodakom w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym. Sejm i Senat w uznaniu zasług Polonii w odzyskaniu przez Polskę niepodległości zapisały ten obowiązek w Konstytucji RP. Polakom, którzy stworzyli rząd na uchodźstwie, zawdzięczamy, że zachowana została ciągłość bytu niepodległego państwa polskiego. Jesteśmy im winni wdzięczność za działania na rzecz Polski w czasie II wojny światowej, za pomoc charytatywną, którą Polacy za granicą organizowali aż do 1989 r., i wspieranie Solidarności, a także za to, że byli orędownikami przyjęcia Polski do NATO i Unii Europejskiej. Senat roztoczył opiekę nad Polakami pozostałymi w ZSRR. Państwo polskie czuło się zobowiązane do pomocy naszym rodakom, którzy nigdy Polski nie opuścili. Na skutek dramatycznych dziejów i przesunięcia granic przyszło im żyć z dala od kraju. Prześladowani za pochodzenie, pod obcą władzą skazani na niedostatek, nie wyrzekli się swojej ojczyzny. Działalność Senatu na rzecz Polonii i Polaków poza granicami doprowadziła do stworzenia trwałych więzi między krajem a diasporą. Opieka Senatu przybierała różne formy, w zależności od sytuacji naszej diaspory w krajach zamieszkania. Innej pomocy potrzebowali nasi rodacy zza wschodniej granicy, w krajach, gdzie demokracja stawiała pierwsze kroki i prawa człowieka nie były respektowane, a pochodzenie utrudniało swobodę działania i zamykało możliwość robienia kariery, innego kontaktu z Macierzą oczekiwali Polacy od lat żyjący w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, którzy raczej wspierali kraj niż potrzebowali pomocy, inaczej należało pomagać Polonii w Ameryce Południowej, gdzie stare pokolenie odchodziło, a młode nie mówiło po polsku. Najpierw zmiany polityczne na Wschodzie, umacnianie się demokracji, a po latach fala nowej migracji do krajów Unii Europejskiej wymagały nowego spojrzenia na pomoc dla Polonii. Od kilku lat Senat modyfikuje formy opieki nad Polonią. Oczekuje, że pomoc będzie wyzwalała aktywność naszych rodaków: w integrowaniu środowiska Polaków poza granicami, we wzajemnym wspieraniu się, w tworzeniu elit, a także w poszukiwaniu dodatkowych źródeł finansowania zadań na rzecz Polonii. Senat dużo uwagi poświęca młodemu pokoleniu Polonii. W interesie naszego państwa bowiem jest nie tracić kontaktu z młodymi ludźmi urodzonymi już poza Polską albo tymi, którzy niedawno opuścili kraj. Dlatego państwo polskie inwestuje w edukację, naukę języka polskiego, ośrodki kultury polskiej. Senat pracuje nad tym, by zaoferować takie formy współpracy z Polską, które nie tylko podtrzymają więzi diaspory z krajem, ale zaszczepią poczucie obowiązku wobec Ojczyzny. W obecnej kadencji Senatu pojawiły się nowe formy współpracy z Polonią. POLONIJNI LIDERZY Od kilku lat Senat inwestuje w kształcenie liderów polonijnych. W 2009 r. wsparł Stowarzyszenie Szkoła Liderów, które realizuje projekt adresowany do młodych, aktywnych społecznie, politycznie lub kulturalnie przedstawicieli Polonii i Polaków mieszkających za granicą. Celem szkoły jest rozwój kompetencji liderskich uczestników, dostarczanie narzędzi oraz inspiracji do dalszych działań w środowiskach polonijnych i lokalnych w krajach zamieszkania. Oprócz kształtowania umiejętności pozyskiwania młodych ludzi do działalności polonijnej, program ma także na celu wzmacnianie więzi z Polską. Warsztaty i wizyty studyjne zapewniają młodym ludziom nawiązywanie kontaktów z innymi organizacjami polonijnymi na świecie i z Polakami w kraju. Pozwalają integrować Polonię. Liderzy stanowią olbrzymi kapitał społeczny dla Polski. Stają się jej ambasadorami w świecie. W 2009 r. w projekcie uczestniczyli młodzi ludzie ze Stanów Zjednoczonych, Kanady i Europy Zachodniej. W 2010 r. szkoła była zorganizowana dla liderów z Argentyny i Brazylii oraz dla młodzieży z całej Europy. Szkoła ma już 122 absolwentów. Tworzą oni polskie lobby w krajach zamieszkania. EURO DLA POLONII Aktywność Polonii i Polaków za granicą Senat pragnie wyzwolić, organizując wspólnie z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego szkolenia Euro dla Polonii. Takie szkolenia odbyły się w latach 2009 i Ich uczestnicy dowiedzieli się, jak ubiegać się o środki unijne przeznaczone dla krajów ich zamieszkania, a także o te, dostępne w Polsce. Słuchacze interesowali się realizacją projektów skierowanych do 1

4 młodzieży, przeznaczonych na wspieranie polskiej oświaty i kultury poza granicami kraju, i tych, których celem były integracja środowisk polonijnych i wsparcie migrantów poakcesyjnych. Uczestnicy warsztatów mogli nabyć praktyczne umiejętności związane z pozyskiwaniem funduszy oraz realizacją projektów. Przedstawiciele organizacji polonijnych mieli także okazję nawiązać kontakty z reprezentantami polskich organizacji pozarządowych realizujących zadania na rzecz Polonii. W STRONĘ NOWEJ EMIGRACJI Po 6 latach pomocy bezpośredniej, udzielanej nowym migrantom w krajach Unii Europejskiej, przyszedł czas na pomoc merytoryczną. Dla ludzi, którzy znaleźli się w obcym kraju, najważniejsze stały się informacje. Dlatego Senat angażuje się w organizowanie punktów informacyjnych, w których można się dowiedzieć, jak działa miejscowy rynek pracy i jak poruszać się po nim, jakie prawa mają pracownicy i jak je egzekwować. Senat za pośrednictwem organizacji pozarządowych wspierał instytucje i organizacje polonijne pomagające nowym migrantom w adaptacji do nowego środowiska. Dofinansował także punkty pomocy psychologicznej oraz wydawnictwa dla nowej emigracji. W 2010 r. do środowisk nowych migrantów trafiła pomoc Senatu w wysokości 1,5 mln zł. FINANSOWY WYMIAR OPIEKI NAD DIASPORĄ Obecnie poza granicami kraju żyje około 20 mln Polaków. W imieniu Senatu opiekę nad polską diasporą sprawuje marszałek Senatu oraz Komisja Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą. Ta opieka ma wymiar finansowy. Realizowana jest za pośrednictwem polskich organizacji pozarządowych. Pieniądze na ten cel co roku są gwarantowane w budżecie Kancelarii Senatu. Zasady i tryb przyznawania dotacji oparte zostały na przepisach ustaw: o finansach publicznych, o działalności pożytku publicznego oraz wolontariacie. Zlecanie zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą i przyznawanie dotacji regulują szczegółowo: zarządzenie szefa Kancelarii Senatu oraz uchwały Prezydium Senatu. Organizacja pozarządowa ubiegająca się o dotacje ze środków Kancelarii Senatu na realizację zadania na rzecz Polonii składa wniosek o jego zlecenie. We wniosku przedstawia szczegółowy opis zadania, termin jego wykonania i kalkulację kosztów. Dodatkowo przedstawia informację o poprzednio realizowanych zadaniach na rzecz polskiej diaspory. Zadania muszą być zgodne z wyznaczonymi kierunkami działań i powinny uwzględniać priorytety finansowania zadań zleconych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą, określone wcześniej przez Prezydium Senatu. Prezydium Senatu zleca wykonanie zadań organizacjom pozarządowym na mocy uchwał. Przy podejmowaniu decyzji bierze pod uwagę opinie Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą oraz Zespołu Finansów Polonijnych, który doradza szefowi Kancelarii Senatu w sprawach dotyczących wniosków. Z uwagi na potrzebę koordynacji działań na rzecz Polonii w skład zespołu wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Szef Kancelarii Senatu, wykonując decyzje Prezydium Senatu, zawiera z organizacjami pozarządowymi umowy zlecające zadania. POMOC SENATU W LATACH Senat pomaga finansowo Polonii od 1990 r. Na początku zadania na rzecz Polonii realizowało Stowarzyszenie Wspólnota Polska. Zasady zlecania zadań organizacjom pozarządowym w zakresie opieki nad Polonią zmieniały się i ostatecznie zostały ustalone w 2002 r. W 2010 r. zadania zlecone przez Senat realizowało 113 organizacji pozarządowych: stowarzyszenia, fundacje, towarzystwa, kościelne osoby prawne i inne organizacje, które zgodnie z obowiązującym prawem mogą ubiegać się o środki z Kancelarii Senatu na realizację zadań programowych i inwestycyjnych. Zadania programowe polegają na: wspieraniu m.in. aktywności i rozwoju polonijnych oraz polskich środowisk, oświaty polonijnej i edukacji mniejszości polskiej za granicą, działań środowisk polonijnych i polskich na świecie na rzecz rozwoju kultury polskiej oraz zachowania dziedzictwa narodowego poza granicami kraju, promocji spraw polonijnych w kraju i za granicą, pomocy socjalnej i rzeczowej dla środowisk polskich i polonijnych, a także na udzielaniu zapomóg losowych oraz pomocy charytatywnej i medycznej polskim środowiskom na Wschodzie. 2

5 Zadania inwestycyjne polegają na: wspieraniu rozwoju bazy lokalowej polonijnych placówek kulturalno-oświatowych i na ochronie polskiego dziedzictwa narodowego za granicą. Przez około 21 lat na opiekę nad Polonią i Polakami za granicą, na zadania programowe i inwestycyjne, Senat wydał około 775 mln zł. Opieka Senatu RP nad Polonią i Polakami za granicą w latach (kwoty wydatkowane w mln zł) Dotacje celowe przyznane decyzjami Prezydium Senatu organizacjom pozarządowym w 2010 r. 19,42% , , , , ,869 80,58% , , , , , , , , , , , , , , , ,188 Ogółem dotacje celowe przyznane organizacjom pozarządowym w 2010 r. wyniosły zł, w tym: na realizację zadań i zakupów inwestycyjnych: zł (19,42%); na realizację zadań programowych: zł (80,58%). Kwota wykorzystana przyznanych dotacji wyniosła ogółem: zł (98,8% dotacji przyznanych ogółem), w tym: na realizację zadań i zakupów inwestycyjnych: zł (98% dotacji przyznanych na te cele); na realizację zadań programowych: zł (99% dotacji przyznanych na ten cel). lata mln zł

6 ZADANIA INWESTYCYJNE W 2010 r. Senat przyznał środki na realizację zadań o charakterze inwestycyjnym siedmiu organizacjom pozarządowym. Wysokość dotacji przyznanych poszczególnym organizacjom kształtowała się następująco: 7 mln Kwoty przyznane przez Senat RP na pomoc inwestycyjną wg krajów (bez środków trwałych) 6 mln ,00 5 mln 4 mln ,14 3 mln Stowarzyszenie Wspólnota Polska w Warszawie ,64 zł ZHP Chorągiew Łódzka im. Aleksandra Kamińskiego ,00 zł Prowincja św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych (Franciszkanów) ,00 zł Regionalne Stowarzyszenie Wschód-Zachód w Płocku ,00 zł Stowarzyszenie Odnowienia Kościoła w Łopatynie im. Jana Cichewicza ,00 zł Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie ,80 zł Fundacja Semper Polonia ,74 zł 2 mln 1 mln zł , , , , , , , , , , ,74 Litwa Ukraina Białoruś Hiszpania Czechy Niemcy Brazylia Łotwa Francja Argentyna Rumunia Węgry USA OGÓŁEM ,18 zł 4

7 LITWA Mickuny przy wsparciu Senatu RP rozpoczęto budowę żłobka-przedszkola z polskim językiem nauczania. Decyzję o budowie podjął samorząd rejonu wileńskiego na prośbę rodziców. Budowa ma zostać ukończona w 2011 r. ze środków samorządu. Niemenczyn przebudowa budynku szkolnego przystosowująca go na potrzeby przedszkola. Troki przy szkole średniej zdecydowano się otworzyć oddział przedszkolny z polskim językiem nauczania. Senat dofinansował adaptację pomieszczeń szkolnych. Podobną inwestycję w rejonie trockim Senat dofinansował w Landwarowie. Pomieszczenia żłobka-przedszkola remontowano również w Butrymańcach. W Butrymańcach [fot. 1], Wilnie, Połukniach, Niemenczynie i Podborzu [2] z dotacji Senatu przeprowadzone zostały remonty szkół. Nowe Święciany opracowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej budowy Domu Polskiego przeznaczonego na siedzibę Oddziału Święciańskiego Związku Polaków na Litwie. Druskienniki remont Domu Polskiego. [3] Wilno remont łazienek w Domu Kultury Polskiej oraz modernizacja nieruchomości należącej do Zgromadzenia Zakonnego Córek Najczystszego Serca Najświętszej Marii Panny. Będzie się tu mieścił akademik dla Polaków studiujących w Wilnie. [4] 1 2 Szkoła w Butrymańcach Szkoła w Podborzu UKRAINA Bar Senat rozpoczął budowę Domu Kultury Polskiej wraz z częścią oświatową. Bołszowce Senat kontynuował wsparcie realizacji odbudowy i adaptacji zabytkowego polskiego klasztoru z przeznaczeniem na Młodzieżowe Centrum Pokoju i Pojednania. [5] Kostiuchnówka remont budynku szkoły wybudowanej w 1936 r. ze składek polskich legionistów, gdzie powstanie Młodzieżowe Centrum Współpracy Polonijnej, a także utworzone zostanie muzeum bitwy kostiuchnowskiej z 1916 r. Budynek będzie też stanowił zaplecze obozów dla studentów i młodzieży restaurujących cmentarze polskie na Wołyniu. Łopatyn kontynuacja prac remontowych i wyposażenia zabytkowego polskiego kościoła. 3 4 Dom Polski w Druskiennikach Akademik przy ul. Mostowej w Wilnie 5

8 Złoczów wymiana okien i drzwi w budynku dawnego Collegium oo. Pijarów. Szepetówka prace koncepcyjne związane z planowaną budową szkoły z polskim językiem nauczania dla uczniów polskiego pochodzenia. Strzelczyska remont szkoły polskiej. [6] Nowosiółki remont przykościelnej zakrystii Młodzieżowe Centrum w Bołszowcach Polska szkoła w Strzelczyskach Ośrodek Edukacji w Grodnie Dom Polski w Nydku BIAŁORUŚ Grodno prace budowlane, wykończeniowe w nowo budowanym Ośrodku Edukacji i Kultury dla Polskiej Macierzy Szkolnej. [7] Iwieniec wymiana drzwi w hali sportowej w centrum rekreacyjnym przy Parafii Rzymskokatolickiej pw. św. Michała Archanioła. CZECHY Remonty Domów Polskich w Nydku [8], Boconowicach [9], Suchej Górnej. Czeski Cieszyn remont siedziby Zarządu Głównego Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego. Bystrzyca budowa placu zabaw dla dzieci przy polskim przedszkolu. [10] HISZPANIA Getafe wykonanie dokumentacji budowy Domu Kultury Polskiej. Ma to być centrum życia polonijnego. Społeczność polonijna prowincji madryckiej, licząca około 120 tys. osób, będzie miała miejsce na prowadzenie działalności oświatowej, kulturalnej, sportowo-rekreacyjnej. NIEMCY Herdorf-Dermbach remont w Polonijnym Ośrodku Spotkań Concordia Polskiej Misji Katolickiej. To jedyny obiekt w Niemczech, gdzie przez cały rok odbywają się spotkania grup polonijnych, imprezy integracyjne, sportowe, sympozja naukowe, kolonie dla dzieci i młodzieży. [11] BRAZYLIA Santa Rosa budowa Domu Kultury Polskiej. Powstanie tu biblioteka, muzeum emigracji polskiej, prowadzona będzie nauka języka polskiego, odbywać się będą próby zespołu folklorystycznego i chóru. [12] 6

9 9 Dom Polski w Boconowicach 10 Plac zabaw w Bystrzycy ŁOTWA Dyneburg remont polskiego przedszkola, do którego uczęszcza 112 dzieci polskiego pochodzenia. [13] FRANCJA Paryż remont pomieszczeń wynajmowanych przez Stowarzyszenie Pol-Ecole wspomagające Zespół Szkół przy Ambasadzie RP. ARGENTYNA Buenos Aires prace konserwatorskie w Domu Polskim. Burzaco remont w Polskim Ośrodku Młodzieżowym. 11 Concordia w Herdorf-Dermbach WĘGRY Budapeszt wymiana ogrodzenia siedziby Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej i Ogólnokrajowej Szkoły Polskiej. RUMUNIA Nowy Sołoniec wykonanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej rozbudowy i modernizacji Domu Polskiego. Wieś zamieszkuje 250 rodzin polskich, tj. około 800 osób. Dom jest siedzibą Stowarzyszenia Polaków w tej miejscowości, miejscem spotkań Polonii bukowińskiej oraz siedzibą zespołu folklorystycznego Sołonczanka. 12 Dom Polski w Santa Rosa STANY ZJEDNOCZONE Nowy Jork komputeryzacja Biblioteki Polskiego Instytutu Naukowego. Misją tego instytutu jest promowanie kultury i nauki polskiej. 13 Przedszkole polskie w Dyneburgu 7

10 ZADANIA PROGRAMOWE Na realizację zadań programowych wspierających Polonię i Polaków za granicą wykorzystano dotacje przyznane przez Prezydium Senatu RP w 2010 r. w wysokości ,92 zł. W ich wykonaniu uczestniczyło 110 organizacji pozarządowych. Od lat najwięcej zleceń otrzymują: Stowarzyszenie Wspólnota Polska, Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie, Fundacja Semper Polonia, Caritas Polska, Stowarzyszenie Parafiada im. św. Józefa Kalasancjusza, Fundacja Oświata Polska za Granicą. Tym 6 organizacjom przyznano 86% dotacji przeznaczonych na realizację zadań programowych. Dotacje celowe przeznaczone na realizację zadań programowych, w tym zakup środków trwałych, rozdysponowano między poszczególne organizacje pozarządowe następująco: Stowarzyszenie Wspólnota Polska ,57 zł (43,15%) Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie ,49 zł (24,99%) Fundacja Semper Polonia ,71 zł (10,68%) Caritas Polska ,84 zł (3,37%) Stowarzyszenie Parafiada im. św. Józefa Kalasancjusza zł (2,15%) Fundacja Oświata Polska za Granicą ,86 zł (2,13%) pozostałe organizacje ,45 zł (13,63%) II. III. IV. V. VI. W 2010 r., zgodnie z uchwałą Prezydium Senatu RP, kontynuowano działania na rzecz Polonii i Polaków za granicą, określone kierunkami przyjętymi na lata : I ,23 zł 17% ,79 zł 44% ,55 zł 14% ,15 5% ,66 zł 15% ,08 zł 5% I. Pomoc organizacjom i środowiskom polonijnym oraz polskim w świecie: wspieranie infrastruktury i rozwoju bazy lokalowej organizacji, działalności programowej; realizacja ustawy o Karcie Polaka; doradztwo prawne; wspieranie w pozyskiwaniu funduszy europejskich i lokalnych oraz w realizacji uprawnień wynikających z przepisów lokalnych; integracja ruchu polonijnego. II. Wspieranie oświaty: pomoc szkołom polskim i placówkom oświatowym w utrzymaniu i rozwoju infrastruktury; fundowanie stypendiów; pomoc dydaktyczna i metodyczna; organizacja pobytów edukacyjnych w kraju i za granicą; wychowanie przez sport, organizacja konkursów i olimpiad wiedzy o języku, literaturze i kulturze Polski. III. Promowanie kultury polskiej i ochrona polskiego dziedzictwa narodowego poza granicami kraju: wspieranie instytucji i placówek kultury polskiej poza granicami, imprez promujących kulturę polską; pomoc dydaktyczna i metodyczna dla animatorów kultury polskiej; dokumentowanie śladów polskości. IV. Wspieranie kształtowania postaw obywatelskich w środowiskach polonijnych i polskich: popularyzowanie wiedzy o społeczeństwie obywatelskim; organizacja obchodów rocznic i świąt narodowych; wspieranie rozwoju oraz aktywizacja organizacji młodzieżowych i harcerskich. V. Upowszechnianie wiedzy o Polsce, języku i kulturze oraz kształtowanie pozytywnego wizerunku Polski i Polaków w świecie, w szczególności wspieranie działalności programowej i infrastruktury redakcji radiowych, telewizyjnych, czasopism polonijnych i portali internetowych. VI. Pomoc socjalna i charytatywna dla najbardziej potrzebujących środowisk polskich i polonijnych w świecie, stypendia socjalne. 8

11 Prezydium Senatu RP wskazało też priorytety zlecania zadań w zakresie opieki nad Polonią na 2010 r.: 1. Upowszechnianie wiedzy o kulturze polskiej i dziedzictwie narodowym w środowiskach polonijnych i polskich na świecie z uwzględnieniem 200. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina i 150. rocznicy urodzin Ignacego Jana Paderewskiego; 2. Aktywizacja młodego pokolenia Polonii i Polaków poza granicami w krzewieniu wiedzy historycznej w kontekście uroczystych obchodów 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem; 3. Wspieranie programów służących integracji środowisk polonijnych przez szkolenie liderów polonijnych; 4. Promowanie kształcenia w języku polskim i wspieranie szkolnictwa polskiego w krajach sąsiednich; 5. Wspomaganie rozwoju mediów polonijnych; 6. Wspieranie programów pozyskiwania środków z UE. WSPIERANIE ORGANIZACJI I ŚRODOWISK POLONIJNYCH ORAZ POLSKICH W ŚWIECIE W 2010 r. na realizację zadań w tym zakresie wykorzystano ,23 zł, czyli 17% kwoty przeznaczonej na wszystkie zadania programowe. Podkreślić należy, że ideą przewodnią podejmowanych przedsięwzięć była integracja środowisk polskich i polonijnych zarówno w wymiarze lokalnym, krajowym, jak i światowym. Najwięcej środków ponad 8 mln zł otrzymało i wykorzystało Stowarzyszenie Wspólnota Polska, które w 2010 r. objęło finansowym wsparciem 275 organizacji polskich i polonijnych w 41 krajach. Ważnym wydarzeniem integrującym środowiska polonijne z całego świata były Obchody Dnia Polonii w Kanadzie z udziałem oficjalnej delegacji Senatu RP, na czele z marszałkiem Bogdanem Borusewiczem. 2 maja 2010 r. delegacja odwiedziła miejscowość Niagara-on-the-Lake, w której kultywuje się pamięć Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera. Przedstawiciele Senatu uczestniczyli w uroczystości podniesienia polskiej flagi przed parlamentem prowincji Ontario i w koncercie Chopin and Guests w Toronto. W Winnipeg delegacja Senatu odwiedziła polskie muzeum prowadzone przez Polskie Towarzystwo Muzealne Ogniwo. Spotkała się też ze środowiskiem polskich kombatantów. Marszałek Bogdan Borusewicz powiedział, że odwiedza Kanadę, aby podziękować za wysiłki Polaków i ich wkład w propagowanie polskości oraz zapewnić kanadyjską Polonię, że władze polskie o niej nie zapominają. W Kanadzie mieszka około 800 tys. osób polskiego pochodzenia. Marszałek Bogdan Borusewicz podkreślił, występując na forum kanadyjskiego Senatu, że Kanadyjczycy polskiego pochodzenia są coraz bardziej aktywnym podmiotem życia społecznego, kulturalnego, naukowego, gospodarczego i politycznego w Kanadzie. Jesteśmy dumni z naszych rodaków, którzy, nie zapominając o ojczyźnie przodków, wnoszą istotny wkład w rozwój Kanady powiedział marszałek. [14 15] W Niemczech Wspólnota Polska współpracowała z kilkunastoma organizacjami polonijnymi. Ważną imprezą polonijną, której głównym organizatorem był Kongres Polonii Niemieckiej, stał się Europejski Dzień Polonii i Polaków za Granicą Wizyta marszałka Senatu w Kanadzie Spotkanie z Polonią 9

12 Uroczystości odbyły się na początku maja w Akwizgranie (Aachen) pod nazwą Europa bez Granic. W trzydniowych uroczystościach wzięli udział przedstawiciele Polonii z Niemiec, Holandii, Belgii, Litwy, Ukrainy, Rumunii, Szwecji, Finlandii, Francji i Danii. Senat RP reprezentowała senator Barbara Borys- -Damięcka. W trakcie imprezy zaprezentowano wystawę Solidarność dla Polski, odbył się festyn polonijny. Ważnym elementem obchodów była uroczystość rozdania statuetek Polonicus Wśród laureatów znaleźli się: prof. Jerzy Buzek, prof. Władysław Bartoszewski, prof. Zofia Wisłocka (dyrygentka i kompozytorka mieszkająca w Belgii), prof. Piotr Małoszewski (wiceprzewodniczący Chrześcijańskiego Centrum Krzewienia Kultury, Tradycji i Języka Polskiego). [16] W Irlandii kraju fali nowej polskiej emigracji gdzie jednym z priorytetów organizacji polonijnych było tworzenie punktów wsparcia dla nowo przybyłych rodaków, Wspólnota Polska objęła pomocą duszpasterstwo polskie w Dublinie, które prowadzi Centrum Informacji Społecznej i Prawnej dla emigrantów z Polski, poradnię psychologiczną w Dublinie realizującą program psychoterapii w ośrodkach w Dublinie, Limerick, Newbridge, Carlow, a także pomoc psychologiczną on-line Goście Europejskiego Dnia Polonii w Niemczech 70-lecie Stowarzyszenia Techników Polskich w Londynie W Wielkiej Brytanii największą pomoc Wspólnoty Polskiej otrzymało Zjednoczenie Polskie. Organizacja ta prowadziła punkt informacyjno-doradczy dla nowej emigracji, szkoliła liderów polonijnych oraz prowadziła stronę internetową. We wrześniu w Londynie obchodzono 70-lecie Stowarzyszenia Techników Polskich w Wielkiej Brytanii. Konferencję zadedykowano pamięci Ryszarda Kaczorowskiego, zmarłego tragicznie w katastrofie samolotu polskiego pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r., ostatniego prezydenta II RP. Ryszard Kaczorowski był członkiem honorowym Stowarzyszenia Techników Polskich. [17] Na Litwie Wspólnota Polska wspierała 31 organizacji, m.in. Związek Polaków na Litwie. W 2010 r. związek zorganizował wiele ważnych przedsięwzięć, m.in. polskie Dyktando dla Dorosłych 2010, obchody 65. rocznicy zakończenia działań wojennych w Ponarach, 175. rocznicy śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego w Zułowie, Dnia Polonii i Polaków za Granicą na Litwie, 90. rocznicy bitwy warszawskiej. We wrześniu przy dworku marszałka Józefa Piłsudskiego w Pikieliszkach odbyło się XV Święto Plonów rejonu wileńskiego. Dożynki, odkąd odrodziły się jako święto rejonowe, zadziwiają pomysłowością organizatorów. W 2010 r. każda z 23 gmin prezentowała na święcie to, co miała najlepszego, najpiękniejszego i najsmaczniejszego. Organizatorzy święta podkreślali, że na Wileńszczyźnie tradycje przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Dorośli tworzą tradycje, młodzież je pielęgnuje, a dzieci, uczestnicząc w święcie, uczą się, by w przyszłości przejąć obowiązek krzewienia zwyczajów ziemi wileńskiej. W Rumunii Wspólnota Polska wsparła działalność programową Związku Polaków. Ważnym wydarzeniem były obchody 20-lecia jego istnienia. Na uroczystość złożyły się: jubileuszowe spotkanie z udziałem przedstawicieli 14 lokalnych stowarzyszeń związku i ogólnokrajowe obchody, w których uczestniczyli reprezentanci środowisk polonijnych w Nowym Sołońcu. Polska szkoła we wsi Pojana Mikuli, na rumuńskiej Bukowinie, otrzymała imię wicemarszałek Krystyny Bochenek, która zginęła 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem. W uroczystości odsłonięcia tablicy pamiątkowej wzięli udział: mąż zmarłej prof. Andrzej Bochenek i córka Magdalena Bochenek, marszałek Senatu Bogdan Borusewicz, senatorowie: Zbigniew Szaleniec, Bronisław Korfanty, Tadeusz Gruszka, Andrzej Szewiński, a także marszałek województwa śląskiego Bogusław Śmigielski i radni z regionu śląskiego. 10

13 Marszałek Bogdan Borusewicz przypomniał, że to właśnie Krystyna Bochenek otwierała szkołę w Pojana Mikuli wybudowaną ze środków senackich. Równo rok temu przyjechała tutaj, aby otworzyć tę piękną szkołę. Dzisiaj przyjechaliśmy po to, żeby nadać tej szkole jej imię. Nie planowaliśmy tego, że ta szkoła, którą otwierała, będzie jej pomnikiem powiedział marszałek. Na pamiątkowej tablicy widnieje napis: Pamięci tragicznie zmarłej w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem Krystyny Bochenek, wicemarszałka Senatu RP VII kadencji, niestrudzonej propagatorki polszczyzny, która wiedziona troską o krzewienie wśród Polaków na Bukowinie rumuńskiej naszego wielkiego, wspólnego dobra słowa polskiego, otworzyła tutaj 9 października 2009 r. szkołę polską. Podczas uroczystości odczytano także specjalne przesłanie prezydenta Rumunii Traiana Basescu. [18 19] Na Ukrainie o rozmiarze pomocy skierowanej do środowisk polskich, a jednocześnie ogromnej złożoności kwestii jej przyznawania, świadczy liczba 115 organizacji polskich, które otrzymały dofinansowanie w 2010 r. Dobrym początkiem integracji środowisk polskich na Ukrainie były obchody Dnia Polonii i Polaków za Granicą w obwodzie lwowskim, w których po raz pierwszy uczestniczyli przedstawiciele ponad 15 organizacji polskich. Program uroczystości przewidywał przemarsz ulicami miasta, przegląd zespołów folklorystycznych, degustację polskich potraw regionalnych, odsłonięcie wystawy Za naszą i waszą wolność, piknik rodzinny. Na przełomie listopada i grudnia 2010 r. z przedstawicielami polskiej mniejszości oraz Polakami mieszkającymi na Ukrainie w ambasadzie w Kijowie spotkał się marszałek Senatu Bogdan Borusewicz. W spotkaniu uczestniczyło około 100 osób, wśród nich Emilia Chmielowa prezes Federacji Organizacji Polskich na Ukrainie, oraz Stanisław Kostecki prezes Związku Polaków na Ukrainie. Rozmawiano o sytuacji i aktualnych problemach mniejszości polskiej. W Winnicy marszałek spotkał się z władzami obwodu winnickiego i rodakami z Żytomierszczyzny, Winniczyzny, Chmielniczyzny. Podziękował władzom obwodu za wspieranie polskiej mniejszości. Mówił także o rozpoczynającej się budowie Domu Polskiego w Barze. Spotkanie marszałka z polską diasporą odbyło się w Winnickiej Filharmonii Obwodowej. Uczestniczyło w nim około 400 osób, m.in. członkowie polskich zespołów artystycznych, które wystąpiły na scenie filharmonii. [20] Na Białorusi Wspólnota Polska głównie otoczyła opieką zdelegalizowany przez władze białoruskie Związek Polaków. Pomimo niestabilnej sytuacji w tym kraju i zmian w samym związku, działały punkty nauczania języka polskiego, organizowano spotkania opłatkowe, wielkanocne, obchody rocznicowe, świąt narodowych oraz szereg działań kulturalnych, m.in. XII Festiwal Piosenki Estradowej Malwy w Grodnie, V Międzynarodowy Plener Malarski. Wspólnota Polska współpracowała ze środowiskiem członków ZPB. Prowadzono kursy języka polskiego, bibliotekę polską, Delegacja Senatu RP na rumuńskiej Bukowinie Polska szkoła w Pojana Mikuli im. Krystyny Bochenek Spotkanie z polską diasporą na Ukrainie 11

14 wykłady historyczno-krajoznawcze, organizowano koncerty polskich pieśni, warsztaty teatralne, zawody sportowe, wycieczki krajoznawcze po Białorusi oraz wyjazdy dzieci i młodzieży do Polski. W Rosji pomocą objęto kilkanaście organizacji. We wrześniu wizytę na Syberii złożył marszałek Senatu Bogdan Borusewicz wraz z delegacją. [21] Podczas pobytu w Jekaterynburgu, w trakcie spotkania z Polakami, w muzeum historycznym odbyła się uroczystość wręczenia medali Komisji Edukacji Narodowej najwyższych odznaczeń przyznawanych przez resort edukacji. Otrzymały je Marina Łukas i Maria Starcewa, przewodniczące organizacji polonijnych na Syberii. Jak powiedział marszałek, to dzięki pracy i poświęceniu organizacji polonijnych Polacy mieszkający na Syberii zachowują polską tradycję i język. Delegacja Senatu wzięła też udział w obchodach 100. rocznicy założenia Wierszyny, największej polskiej wsi na Syberii. Wierszyna, nazywana jest przez Rosjan małą Polską, liczy około 500 mieszkańców. Działa tam Dom Polski utrzymywany ze środków Wspólnoty Polskiej. Wierszyna jest jedyną miejscowością poza granicami Polski, w której wszyscy mieszkańcy do dziś Delegacja Senatu RP na Syberii Igrzyska polonijne w Zakopanem mówią po polsku. To zasługa działającej we wsi szkoły, której uczniowie uczą się wszystkich przedmiotów po polsku. W Irkucku marszałek Bogdan Borusewicz wziął udział w obchodach 20-lecia Polskiej Autonomii Kulturalnej Ogniwo. Podziękowania przekazał prezesowi autonomii Eugeniuszowi Wrzaszczowi i nestorce tamtejszego środowiska polskiego Izoldzie Nowosiołowej, której wręczył Kartę Polaka. W Polsce jednym z największych wydarzeń integrujących Polaków z różnych krajów świata były VIII Światowe Zimowe Igrzyska Polonijne Zakopane 2010, nad którymi objął mecenat i które wsparł finansowo Senat RP. W uroczystym otwarciu wziął udział prezydent Rzeczypospolitej Lech Kaczyński, który niecały miesiąc później zginął w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem. W igrzyskach trwających od 6 do 13 marca 2010 r. uczestniczyło 750 zawodników z 26 krajów, którzy rywalizowali w 9 dyscyplinach zimowych. Najliczniejszą ekipę stanowili Polacy z Kanady 103 zawodników, Litwy 83, Ukrainy 75, Szwecji 62. Rodaków z całego świata witał w imieniu Senatu przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą senator Andrzej Person. Podczas igrzysk rozdano 480 medali. Takie imprezy sportowe są dla Polaków i Polonii okazją do poprawy kondycji fizycznej, dobrej zabawy, odwiedzenia Polski, umocnienia więzi z Ojczyzną. [22] Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie, wspierając organizacje i środowiska polskie, postawiła sobie za cel ich aktywizację. Jej efektem ma być uzyskanie nowych umiejętności i doświadczenia w zakresie działalności społecznej, środowiskowej, organizatorskiej i gospodarczej, podniesienie znaczenia polskiej mniejszości w kraju zamieszkania. W Rosji Niekomercyjne Partnerstwo Dom Polski w Czerniachowsku otrzymało dofinansowanie na zorganizowanie IV Forum Polonijnego Dziedzictwo kulturowe Polaków w obwodzie kaliningradzkim. W dwudniowym spotkaniu wzięło udział 116 osób. W programie były wykłady, dyskusje, prezentacja działalności organizacji polonijnych regionu. Odbyły się też koncerty, wystawa prac artystycznych oraz uroczyste wręczenie Kart Polaka. Korzystając z dotacji Senatu, fundacja dofinansowała organizowany przez Studencką Międzyuczelnianą Organizację Kresowiaków pierwszy zjazd absolwentów uczelni polskich, pochodzących z krajów byłego ZSRR. Celem zjazdu była integracja środowiska, 12

15 wymiana doświadczeń, omówienie możliwości pomocy dla osób studiujących, zmiany ustawodawstwa dotyczącego polskich studentów ze Wschodu, a także monitorowania sytuacji zawodowej absolwentów. Związek Prawników Polaków na Litwie otrzymał wsparcie na kontynuację projektu prowadzonego od 2008 r., którego celem jest nieodpłatna pomoc prawna w sprawach zwrotu ziemi i innych nieruchomości Polakom na Litwie. Prawnicy prowadzą kompleksową obsługę prawną w sprawach objętych projektem. Udzielono konsultacji prawnych blisko 350 osobom. Wszczęto około 170 postępowań sądowych i administracyjnych, część jeszcze w toku. Prowadzono 30 spraw dotyczących zwrotu lasów na terenach przyłączonych do Wilna po 1995 r. Złożono 8 skarg do Międzynarodowego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Związek Polaków na Litwie otrzymał dofinansowanie na zorganizowanie konferencji nt. Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych a akta prawne Republiki Litewskiej dotyczące społeczności polskiej. Uczestnikami dwudniowego spotkania byli politycy, parlamentarzyści, przedstawiciele rządu, urzędnicy, naukowcy. Podczas konferencji przedstawiono sytuację mniejszości narodowych w innych krajach europejskich. W trakcie obrad przygotowano projekt koncepcji litewskiej ustawy o mniejszościach narodowych. Dokument przedstawiono Kancelarii Premiera RL. Na Białorusi we współpracy z tamtejszym środowiskiem polskim fundacja zorganizowała seminarium agroturystyczne dla Polaków i Białorusinów, połączone z praktykami w gospodarstwach na terenie Polski. W ramach projektu przeprowadzono w Brześciu seminarium o tematyce agroturystycznej połączone z panelem dyskusyjnym. Oceniono przydatność obiektów agroturystycznych w obwodzie brzeskim pod kątem prowadzenia agroturystyki w regionie. W seminarium udział wzięli pracownicy biur turystycznych promujących agroturystykę, przedstawiciele gospodarstw, przedsiębiorcy, architekci. Następnie odbyły się wyjazdy studyjne do gospodarstw agroturystycznych w powiecie Biała Podlaska i regionie lubelskim. Fundacja Semper Polonia, korzystając z dotacji Senatu, wspierała integrację ruchu polonijnego za pośrednictwem klubów stypendystów, powstałych z inicjatywy byłych i obecnych stypendystów fundacji. Kluby takie, działające na rzecz młodzieży, istnieją na Białorusi, Litwie, Łotwie, Ukrainie oraz w Czechach, Mołdawii, Rosji, Rumunii i Serbii. Podjęto wiele przedsięwzięć, także o charakterze międzynarodowym, które przyczyniły się do wzmocnienia pozytywnego wizerunku Polski w świecie. Kluby realizowały także projekty o charakterze edukacyjnym, co uzupełniło i podniosło poziom wykształcenia studentów i absolwentów polskiego pochodzenia. Preferowano projekty integrujące młodzieżowe środowiska z lokalnymi tak, aby ułatwić młodzieży polskiego pochodzenia adaptację w krajach jej zamieszkania. Kluby aktywnie uczestniczyły w rozwijaniu portalu Iuvenum Polonia. Litewscy stypendyści w 2010 r. zorganizowali szereg projektów, m.in. rajdy odkrywców, spotkania integracyjne, kursy zawodowe, akcje charytatywne oraz imprezy sportowe. Fundacja wspierała finansowo działające przy klubie drużyny: koszykarską i siatkarskie, co umożliwiło im prowadzenie regularnych treningów oraz pozwoliło na udział w lokalnych i międzynarodowych zawodach sportowych. Na Ukrainie żytomierscy stypendyści we współpracy z renomowanym ośrodkiem szkoleniowym Centrum Rozwoju Leader Consult zorganizowali Szkołę Umiejętności Dydaktycznych w Żytomierzu. [23] Wielokrotnie w 2010 r. studenci przeprowadzali też prace porządkowe na cmentarzu polskim, m.in. na mogiłach ojca, macochy i siostry Ignacego Jana Paderewskiego oraz rodziny Stanisława Moniuszki. [24 25] Szkoła Umiejętności Dydaktycznych w Żytomierzu Porządkowanie polskiego cmentarza 13

16 25 26 Pielęgnowanie mogił Paderewskich i Moniuszków Rajd odkrywców na Białorusi Na Białorusi młodzież z klubu grodzieńskiego zorganizowała 2 rajdy odkrywców. Szlak pierwszego wiódł m.in. przez Homel, którym w XVII XVIII w. władali m.in. Sapiehowie i Czartoryscy, Stare Bielice, gdzie znajduje się zespół dworski należący niegdyś do książąt Czartoryskich, Jurewicze, Mozyrz, gdzie znajduje się jedyny na terenie obecnej Białorusi kościół i klasztor Cystersów, oraz Słuck z kościołem i klasztorem Bernardynów. Rajd zakończył się w miejscowości Florianów, gdzie zachowały się ruiny zespołu dworskiego w dawnym majątku Bochwiców i Florianów. Drugi rajd odkrywców zorganizowano pod hasłem Polska historia Mińszczyzny. Jego celem było odnalezienie miejsc i zabytków związanych z Polską. [26] OŚWIATA POLONIJNA W 2010 r. na wsparcie rozwoju oświaty wydano z budżetu Kancelarii Senatu RP ,79 zł, co stanowi 44% wszystkich środków przeznaczonych na zadania programowe. Cele pomocy adresowanej do polskich szkół i placówek oświatowych to utrzymanie i rozwój infrastruktury, fundowanie stypendiów, doskonalenie dydaktyki i metodyki, organizowanie pobytów edukacyjnych w kraju i za granicą, konkursów, olimpiad wiedzy o języku i kulturze Polski, stwarzanie warunków umożliwiających wychowanie przez sport. Dla Stowarzyszenia Wspólnota Polska wspieranie rozwoju polonijnej oświaty stanowi najważniejszą dziedzinę działalności. Głównym celem jest zachowanie istniejących szkół polskich, społecznych szkółek sobotnio-niedzielnych, przedszkoli i organizacji prowadzących działalność oświatową oraz zachęcanie do tworzenia nowych. Korzystając z kadry naukowej 7 polskich uniwersytetów, w 2010 r. zorganizowano kursy językowe, szkoły letnie, warsztaty języka polskiego, historii i kultury polskiej, warsztaty dziennikarskie oraz olimpiady i konkursy. Przeprowadzono wymianę młodzieży między szkołami polskimi i polonijnymi, zachęcano placówki polonijne do współpracy merytorycznej ze szkołami w kraju w ramach programu szkół patronackich. Pobyty w Polsce uczniów szkół polonijnych stanowiły wzbogacającą formę edukacji, wspieraną przez Stowarzyszenie Wspólnota Polska. Nagrodą dla dzieci za całoroczną naukę były organizowane od wielu lat pobyty wakacyjne i kolonie językowo-krajoznawcze w Polsce. Pomoc finansową w postaci stypendiów naukowych i jednorazowych zapomóg otrzymali również studenci polskiego pochodzenia studiujący na uczelniach w Polsce. W ramach zadań służących wychowaniu przez sport stowarzyszenie organizowało polonijne igrzyska i turnieje sportowe, zakupiło sprzęt sportowy dla drużyn polonijnych. W Niemczech w minionym roku wsparciem metodycznym objęto kilkudziesięciu nauczycieli. Podczas szkolenia otrzymali zestawy książek i podręczników metodycznych. Związek Nauczycieli i Pedagogów w Niemczech zorganizował konferencję nauczycieli języka polskiego III Zjazd Nauczycieli Stowarzyszenia Chrześcijańskie Centrum. Jego uczestnicy podjęli uchwałę, w której napisano m.in.: Apelujemy do władz Rzeczypospolitej Polskiej o kontynuowanie wysiłków zmierzających do pełnej realizacji traktatu (między RP a RFN o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy) przez stronę niemiecką, tym bardziej że rząd polski od 19 lat w pełni realizuje postanowienia traktatowe wobec mniejszości niemieckiej w Polsce. Konieczne jest, by strona niemiecka jak najszybciej wprowadziła przepisy wykonawcze do traktatu i ustanowiła pełnomocników landowych ds. realizacji traktatu. Niezbędne jest doprowadzenie do zaakceptowania przez stronę niemiecką statusu 14

17 Polaków i Polonii niemieckiej, równego mniejszości niemieckiej w Polsce, tak jak to zapisano w traktacie, oraz prowadzenie rozmów nad uznaniem nas za grupę mniejszości narodowej. [27] Na Litwie pomoc organizacjom polonijnym zajmującym się oświatą ma dla stowarzyszenia charakter priorytetowy. Wspólnota prowadzi wielostronną współpracę ze Stowarzyszeniem Nauczycieli Szkół Polskich Polska Macierz Szkolna organizacją, która najprężniej realizuje programy oświatowe w środowisku Polaków na Litwie. Zorganizowano: olimpiady, konkursy, XI Festiwal Piosenki Polskiej Dzieci i Młodzieży, VII Festiwal Teatrów Przedszkolnych Bajeczki z przedszkolnej półeczki, XVI edycję konkursu Najlepsza szkoła najlepszy nauczyciel, VIII obchody Dnia Edukacji, Boże Narodzenie dla dzieci z przedszkoli i szkół początkowych. Wspólnota Polska udzieliła także pomocy finansowej w organizacji II Konferencji Polskich Macierzy Szkolnych z Europy w Wilnie, obchodów 20-lecia Polskiej Macierzy Szkolnej na Litwie. Macierz zorganizowała również obóz patriotyczno-krajoznawczy dla uczniów ze szkół polskich na Litwie Chlubnymi śladami wybitnych Polaków oraz AK na Litwie. Inną formą wypoczynku były półkolonie, w których wzięło udział 369 osób. W olimpiadzie historycznej Polska i Litwa historyczne dzieje wzięli udział uczniowie 4 szkół (3 z Litwy i 1 z Polski) łącznie 258 osób. W Warsztatach dla liderów młodzieżowego ruchu polonijnego uczestniczyło 50 uczniów. Ogółem we wszelkiego rodzaju pobytach edukacyjnych, obozach, koloniach, warsztatach plastycznych udział wzięło 961 osób, a w wymianie międzyszkolnej w ramach programu szkół patronackich Wyprawki do szkół otrzymało 840 dzieci. Na Ukrainie języka polskiego uczy się w 74 placówkach oświatowych. Na szczególną uwagę zasługują szkoły sobotnio-niedzielne, do których uczęszczają dzieci, młodzież i dorośli. Szkoły te najczęściej funkcjonują przy szkołach publicznych, polskich stowarzyszeniach i parafiach. Pomoc Wspólnoty Polskiej udzielana uczniom i nauczycielom polegała głównie na dofinansowywaniu utrzymania szkółek sobotnich, zakupie wyposażenia klas lekcyjnych, a przede wszystkim na organizowaniu pobytów edukacyjnych, wakacyjnych językowo-krajoznawczych, obozów, kolonii i różnego rodzaju warsztatów w Polsce. Pomocą objęto około 1000 osób. Dofinansowano także wymiany międzyszkolne, w ramach programu szkół patronackich, dla 482 osób i półkolonie, obozy i kursy językowe zorganizowane na Ukrainie dla 656 osób. Zaletą tych form nauki połączonych z wypoczynkiem jest bezpośredni kontakt z językiem polskim, historią i kulturą Polski. 27 Zjazd nauczycieli języka polskiego w Niemczech Rozpoczął się pozytywny proces jednoczenia małych szkółek niedzielnych w ośrodki języka i kultury polskiej. Przykładem tego jest działalność Zjednoczenia Nauczycieli Polskich w Chmielnickim, Drohobyczu i Łucku. Nadzór nad szkółkami, wsparcie metodyczne dla nauczycieli oraz większe przedsięwzięcia oświatowe realizuje Centrum Metodyczne Języka Polskiego w Drohobyczu we współpracy ze Zjednoczeniem Nauczycieli Polskich, organizując m.in. seminaria dla nauczycieli, konkursy i olimpiady języka polskiego dla uczniów. Dzięki zaangażowaniu metodyków centrum metodycznego w 2010 r. zostały opracowane i zatwierdzone przez Ministerstwo Oświaty i Nauki Ukrainy programy nauczania języka polskiego dla szkółek sobotnio-niedzielnych. W związku z deprecjonowaniem polskiego szkolnictwa na Białorusi, ograniczaniem liczby delegowanych tam z Polski nauczycieli, niezwykle ważne było dofinansowanie przedsięwzięć pozwalających na przyjazd dzieci i młodzieży polskiego pochodzenia do Polski. Ponad 400 uczniów szkół polskich z Białorusi gościło w Polsce w ramach programu szkół patronackich, a ponad 1100 osób brało udział w śródrocznych pobytach edukacyjno-integracyjnych, językowo-krajoznawczych, obozach, wycieczkach i półkoloniach. Ważnym wydarzeniem była akcja Lato z Polską. W 2010 r. uczestniczyło w niej 3135 polskich dzieci w wieku lat. Akcję przeprowadzono we współpracy z 66 samorządami terytorialnymi, Związkiem Polaków na Białorusi i Polską Macierzą Szkolną na Białorusi. Dzieci nie tylko miały możliwość obcowania z polskim językiem i kulturą, ale również mogły nawiązać przyjaźnie z rówieśnikami. Samorządy z różnych regionów Polski pełniły funkcję gospodarzy, zapewniając noclegi, wyżywienie oraz pomagając w realizacji programu edukacyjnego. 15

18 Wspólnota Polska pokryła natomiast z dotacji Senatu pozostałe koszty i koordynowała całe przedsięwzięcie. Wsparciem objęto też Polską Macierz Szkolną i jej oddziały terenowe. Aktywność organizacji, zwłaszcza w aktualnej sytuacji oświaty polskojęzycznej na Białorusi, jest szczególnie cenna. Szeroki zakres działań oświatowych Polskiej Macierzy Szkolnej (do szkół prowadzonych przez nią uczęszcza około 12 tys. osób) uzupełniają liczne przedsięwzięcia, m.in. X Festiwal Twórczości Przedszkolaków, XXIII Olimpiada Języka i Literatury Polskiej, IV Polskie Dyktando, XIX Konkurs Recytatorski Kresy 2010, warsztaty metodyczne dla nauczycieli. W tych imprezach wzięło udział około 1400 osób. W październiku po raz piętnasty zainaugurowano rok akademicki w Grodzieńskim Ośrodku Dydaktycznym (studia zaoczne uniwersytetu w Białymstoku). Na I rok 5-letnich studiów magisterskich o kierunku pedagogika kulturoznawcza i pedagogika wczesnoszkolna przyjęto 31 studentów, 18 osób obroniło prace magisterskie i licencjackie. W związku z odmową władz białoruskich wydania wiz nauczycielom akademickim, zajęcia odbywały się głównie Szansa dla maturzystów Warsztaty ekonomiczne w Białymstoku. Funkcjonowanie ośrodka jest niemalże całkowicie finansowane przez stowarzyszenie ze środków Senatu RP. W ramach działań edukacyjnych dla różnych krajów świata Stowarzyszenie Wspólnota Polska wsparło organizację olimpiad literatury i języka polskiego. Wśród ważnych wydarzeń oświatowych wymienić należy również XXII Letnią Szkołę Kultury i Języka Polskiego dla Dorosłych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Szkołę Letnią Języka i Kultury Polskiej zorganizowaną w Krakowie. Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie ma wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu programu podtrzymywania świadomości narodowej mniejszych środowisk polskich poprzez rozwój różnych form nauczania języka polskiego, historii Polski oraz promowania polskiej kultury. Program ten ma ogromne znaczenie, nie tylko z racji podnoszenia poziomu wykształcenia młodego pokolenia Polaków na Wschodzie, ale też z powodu kreowania pozytywnego wizerunku mniejszości polskiej w środowiskach inteligenckich i opiniotwórczych kraju jej zamieszkania. Na Ukrainie fundacja, korzystając z dotacji z budżetu Senatu RP, wsparła Polskie Kulturalno- -Oświatowe Towarzystwo Odrodzenie organizujące kurs komputerowy dla młodzieży. Towarzystwo Zgoda otrzymało środki na organizację pleneru plastycznego dla dzieci i młodzieży. Lektorat języka polskiego Wydziału Humanistyczno-Pedagogicznego Uniwersytetu Chmielnickiego otrzymał pomoc w organizacji szkolenia dla nauczycieli zaczynających nauczanie języka polskiego. Kulturalno- -Oświatowe Centrum im. Kornela Makuszyńskiego otrzymało dofinansowanie na udział nauczycieli w konferencji Oświata w Polsce, Czechach, na Litwie i na Ukrainie, wizytę studyjną w Bytomiu pn. Developing Professional Skills by In-service Training for New Teachers, organizowaną przez wydział edukacji, oraz na udział w kursach przygotowujących do egzaminu certyfikatowego z języka polskiego jako obcego w Krakowie. Parafia św. Piotra i Pawła w Równem dzięki dotacji zorganizowała warsztaty języka polskiego dla 80 osób i umożliwiła tej grupie wycieczkę do Lwowa. Kulturalno-Oświatowe Centrum im. Kornela Makuszyńskiego Wspólnoty Polskiej Miasta Stryja zorganizowało letnią szkołę języka i kultury polskiej. Fundacja Semper Polonia działa na rzecz rozwoju oświaty polonijnej i polskiej poza granicami, realizując własne programy. Głównym celem 16

19 programu Ex Libris Poloniae jest wzbogacanie i tworzenie nowych księgozbiorów w pracowniach polonistycznych, szkołach polskich, instytucjach polonijnych, bibliotekach publicznych, polskich parafiach oraz klubach polonijnych w większych skupiskach Polonii na świecie, a także wyposażanie tych instytucji w pomoce dydaktyczne, sprzęt audiowizualny i komputerowy. Placówki te pełnią rolę centrów oświaty i kultury polskiej. W związku z dużą falą polskiej migracji zarobkowej od kilku lat w krajach Europy Zachodniej powstają nowe organizacje polonijne, które starają się prowadzić naukę języka polskiego oraz działalność kulturalną bez podstawowej bazy dydaktycznej. Fundacja stara się w ramach programu Ex Libris Poloniae pomagać w ich wyposażeniu. W 2010 r. fundacja, wykorzystując dotacje z budżetu Kancelarii Senatu RP, przekazała dary do szkół i organizacji polonijnych, a także pracowni polonistycznych w 25 krajach. Programem Szansa dla maturzystów w roku 2010 objęto 800 osób z 11 państw. Jest skierowany do młodzieży polskiego pochodzenia, która kończy szkołę średnią z dobrymi wynikami w nauce i pragnie kontynuować naukę na studiach wyższych w kraju swojego zamieszkania. Udział w kursach Szansa dla maturzystów daje możliwość usystematyzowania i utrwalenia wiedzy zdobytej w szkole średniej, pozwala na zdanie egzaminów maturalnych z jak najwyższą oceną, a tym samym zwiększa szanse podczas rekrutacji na wyższe uczelnie. [28] Program stażowy dla stypendystów Fundacji Semper Polonia i absolwentów szkół wyższych aktywnie działających na rzecz Polonii ma pomóc im wejść na rynek pracy. Zadanie fundacji to nawiązanie kontaktu z czołowymi polskimi firmami, organizacjami i instytucjami, w których stypendyści biorący udział w programie stażowym mogliby zdobyć doświadczenie zawodowe. Efektem programu stażowego są propozycje zawodowe złożone praktykantom. Większość kandydatów aplikujących na staż to studenci. W 2010 r. Fundacja Semper Polonia po raz trzeci zorganizowała warsztaty ekonomiczne dla byłych i obecnych stypendystów zainteresowanych przedsiębiorczością i prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Do udziału w szkoleniu zakwalifikowano 24 studentów i absolwentów z Białorusi, Czech, Litwy, Ukrainy i Rosji. Celem warsztatów było przekazanie studentom i absolwentom umiejętności i wiedzy dotyczącej gospodarki, które umożliwią im tworzenie firm zdolnych do konkurowania na krajowych i zagranicznych rynkach. [29] W 2010 r. fundacja zorganizowała też II edycję warsztatów informatycznych, przeznaczonych dla studentów i absolwentów polskiego pochodzenia, zainteresowanych projektowaniem i administrowaniem stronami internetowymi oraz portalami społecznościowymi. Po raz drugi fundacja realizowała program finansowania kursu języka polskiego na Wydziale Języków i Literatur Słowiańskich Uniwersytetu w Toronto. Programem objęto 300 osób. W 2010 r. fundacja nawiązała współpracę z Wydziałem Germanistyki i Slawistyki Uniwersytetu Manitoba w Winnipeg (w Kanadzie), gdzie realizowany jest program finansowania kursu języka polskiego i kultury polskiej. Uniwersytet Manitoba to największa uczelnia akademicka centralnej Kanady, w której studiuje 30 tys. osób. Lektorat języka polskiego istnieje tam od lat 50. i jest częścią Wydziału Germanistyki i Slawistyki oraz programu Central and East European Studies. Uczelnia współpracuje z uniwersytetem Winnipeg. Na podstawie umowy międzyuczelnianej studenci uczą się języka polskiego na Uniwersytecie Manitoba lub podczas kursów języka polskiego w Polsce. Pomoc finansowa, jaką przyznał Senat RP po wizycie w Winnipeg delegacji Senatu z marszałkiem Bogdanem Borusewiczem, wzmocni obecność Polaków na największym uniwersytecie prowincji Manitoba oraz umożliwi lepszą promocję polskiej kultury w środowiskach polskim i kanadyjskim. Fundacja, korzystając z dotacji z budżetu Kancelarii Senatu, wspólnie z Urzędem Miejskim, Starostwem Powiatowym, Ośrodkiem Sportu i Rekreacji w Łowiczu oraz Fundacją Polska Siatkówka, zorganizowała II Festiwal Siatkówki Drużyn Polonijnych oraz Miast Partnerskich Łowicza i Ziemi Łowickiej. Do rywalizacji przystąpiło 21 drużyn siatkarskich, w tym 12 polonijnych z Austrii, Białorusi, Litwy, Łotwy, Niemiec i Włoch. Finały odbyły się 3 lipca 2010 r., triumfowały w nich polonijne drużyny Sokoła Grodno. [30] 30 Festiwal siatkówki w Łowiczu 17

20 31 Zlot animatorów sportu Podobne wsparcie Senatu otrzymało Stowarzyszenie Parafiada im. św. Józefa Kalasancjusza w Warszawie realizator programu Ruch rzeźbi umysł, serce i ciało 2010, parafiad archidiecezji lwowskiej, wileńskiej, diecezji grodzieńskiej, międzynarodowej parafiady w Warszawie, a także organizator pobytu edukacyjnego dla młodzieży polskiej i polonijnej na Ukrainie. Stowarzyszenie Pomocy Bliźniemu im. Brata Krystyna w Gorzowie Wlkp. wykorzystało otrzymane środki na organizację Letniej Akademii Demokracji Obywatelskiej dla studentów ze Wschodu uczących się w Polsce. 32 Bieg z okazji Święta Konstytucji 3 Maja W sierpniu 2010 r. w Sztutowie na Mierzei Wiślanej odbywał się Międzynarodowy Zlot Młodzieżowych Animatorów Sportu, którego organizatorami były Elbląski Szkolny Związek Sportowy i Fundacja Semper Polonia. W zlocie uczestniczyła młodzież z Białorusi, Czech, Litwy, Łotwy i po raz pierwszy z Ukrainy, a także dzieci i młodzież reprezentująca 18 szkół podstawowych i gimnazjalnych z Polski. Uroczystego otwarcia na boisku Orlik przy zespole szkół w Sztutowie dokonał senator Andrzej Szewiński. [31] 1 maja 2010 r. w Niemenczynie odbyły się IV Międzynarodowe Biegi z okazji Święta Konstytucji 3 maja. Uczestniczyło w nich ponad 500 zawodników reprezentujących szkoły z Białorusi, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy i Ukrainy, a także 20-osobowa grupa młodych sportowców z Klubu Olimpijczyka w Racocie. Gospodarze imprezy nawiązali do historii biegów, a także przypomnieli wspólne tradycje Polski i Litwy związane ze Świętem Konstytucji 3 maja. [32] Caritas Polska w Warszawie od lat organizuje letnie pobyty dzieci i młodzieży polskiego pochodzenia mieszkających poza krajem. W roku 2010 Senat dofinansował działania Caritasu kwotą zł. PROMOWANIE KULTURY POLSKIEJ I OCHRONA DZIEDZICTWA NARODOWEGO POZA GRANICAMI KRAJU W 2010 r. dotacje z budżetu Kancelarii Senatu RP na promocję i upowszechnianie dorobku kultury polskiej w środowiskach polskich i polonijnych poza krajem wyniosły ,55 zł 14% kwoty wydanej na realizację zadań programowych. Warto podkreślić, że środowiska polskie i polonijne gremialnie odpowiedziały na apel Prezydium Senatu RP o uczczenie 200. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina, wyrażony w jednym z uchwalonych priorytetów. Muzyka Chopina rozbrzmiewała na wszystkich kontynentach przez cały rok dzięki środowiskom polskim i polonijnym. We wspieraniu inicjatyw związanych z Rokiem Chopinowskim uczestniczyło wiele organizacji pozarządowych. Działania Stowarzyszenia Wspólnota Polska w sferze promocji kultury i ochrony dziedzictwa narodowego służą dokumentowaniu polskich śladów na obczyźnie, ochronie polskich zabytków poza granicami kraju, popularyzowaniu polskiej kultury i tradycji za granicą oraz promowaniu dorobku artystycznego Polonii w kraju. Stowarzyszenie wspiera również polonijne instytucje kulturalne. W Ameryce Północnej dofinansowano w roku 2010 w związku z obchodami 200. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina konkursy pianistyczne, w których udział wzięli artyści z Polski, Stanów Zjednoczonych i Kanady. 18