Bezpieczeństwo substancji dodatkowych. Barwniki Southampton- spożycie przez dzieci w Polsce. Joanna Gajda-Wyrębek Zakład Bezpieczeństwa Żywności

Transkrypt

1 Bezpieczeństwo substancji dodatkowych. Barwniki Southampton- spożycie przez dzieci w Polsce Joanna Gajda-Wyrębek Zakład Bezpieczeństwa Żywności

2 Barwniki z Southampton spożycie przez dzieci w Polsce Plan prezentacji: Ocena narażenia konsumenta na substancje dodatkowe co to jest i po co się to robi? Barwniki w żywności Badania z Southampton Działania podjęte po opublikowaniu wyników badań z Southampton Badania spożycia barwników Southampton przez dzieci w Polsce Konkluzja czy barwniki Southampton stanowią zagrożenie dla polskich dzieci?

3 Bezpieczeństwo substancji dodatkowych ADI (ang. Acceptable Daily Intake) Akceptowane dzienne pobranie Ilość substancji dodatkowej wyrażona w mg/kg masy ciała człowieka, która może być pobierana codziennie przez okres całego życia bez ryzyka dla zdrowia.

4 Ocena narażenia konsumenta na substancje dodatkowe obecne w żywności Cel: odpowiedź na pytanie, czy spożycie substancji dodatkowej przez daną populację lub część populacji (np. dzieci) nie przekracza ADI spożycie < niż ADI? Możliwe wnioski - przewidywane/obecne narażenie na daną substancję nie przekracza ADI ustalonego dla tej substancji brak dalszych działań - przewidywane/obecne narażenie na daną substancję przekracza ADI ustalone dla tej substancji - niezbędna jest redukcja narażenia, czyli rewizja dopuszczalnych poziomów danej substancji w poszczególnych środkach spożywczych. 4

5 Ocena narażenia konsumenta na substancje dodatkowe obecne w żywności Poziomy dodatków w żywności Spożycie poszczególnych produktów NARAŻENIE 5

6 Ocena narażenia konsumenta na substancje dodatkowe obecne w żywności OCENA NARAŻENIA ZAWARTOŚĆ W PRODUKCIE x SPOŻYCIE PRODUKTU Pobranie substancji dodatkowych ze wszystkich kategorii produktów Odniesienie do masy ciała (zawartość w produkcie x spożycie produktu) masa ciała wynik w mg /kg m.c./dzień 6

7 Ocena narażenia konsumenta na substancje dodatkowe obecne w żywności Dane niezbędne do oceny narażenia Spożycie poszczególnych produktów EFSA Comprehensive European food consumption database Narodowe bazy danych dotyczące spożycia żywności Poziomy substancji dodatkowych w żywności Maksymalne, dopuszczalne poziomy MDP (ustawodawstwo) Rzeczywista zawartość danej substancji w produkcie: - Dane od producentów żywności (poziomy stosowania) - Wyniki badań laboratoryjnych - Bazy danych dotyczące składników żywności ( np. w Irlandii) 7

8 Ocena narażenia konsumenta na substancje dodatkowe obecne w żywności Podejście schodkowe Raport Komisji Europejskiej (EC,2001) Dane dot. teoretycznego spożycia żywności x MDP poziom 1 Oszacowanie przybliżone poziom 2 Dane z narodowej bazy spożycia żywności x MDP poziom 3 Dane z narodowej bazy spożycia żywności x rzeczywiste poziomy użycia Oszacowanie dokładne 8

9 Definicja barwników spożywczych Substancje dodatkowe, które nadają lub przywracają barwę środkom spożywczym

10 Rys historyczny Starożytność - do barwienia stosowano - sproszkowaną marchew, buraki, chlorofile - przyprawy: szafran, kurkuma, sproszkowana papryka XVIII/XIX wiek- stosowano intensywnie barwiące związki zawierające ołów, rtęć i miedź wydano pierwszą w historii ustawę na mocy której zakazano oficjalnie stosowania tego typu barwników w produkcji żywności

11 Badania z Southampton McCANN The Lancet opublikował pracę pt.: Food Additves and hyperactive behaviour in 3-years-old and 8/9- years-old children in the community: a randomised, double-blinded, placebo-controlled trial 11

12 Badania z Southampton Barwniki uwzględnione w badaniu: Żółcień pomarańczowa E110 pomarańczowy Żółcień chinolinowa E104 - jaskrawo żółty Azorubina E122 - karminowo - czerwony Czerwień Allura E129 czerwony Tartrazyna E102 żółty Czerwień koszenilowa E124 - karminowy 12

13 Badania z Southampton W badaniu wzięło udział: 153 dzieci trzyletnich - 79 chłopców - 74 dziewczynki 144 dzieci ośmioletnich i dziewięcioletnich - 75 chłopców - 69 dziewczynek 13

14 Badania z Southampton Dzieciom podawano napoje o następującym składzie: Nazwa substancji dodatkowej, numer E Żółcień pomarańczowa E110 MIX A MIX B 5 mg 7,5 mg Azorubina E122 2,5 mg 7,5 mg Tartrazyna E102 Czerwień koszenilowa E124 Żółcień chinolinowa E104 Czerwień Allura E129 7,5 mg 5 mg 7,5 mg 7,5 mg Benzoesan sodu E mg 45 mg 14

15 Badania z Southampton Wyniki badań: mieszanina barwników obecnych w napojach miała negatywny wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci, ale: u dzieci 3-letnich stwierdzono negatywny wpływ mieszaniny A w porównaniu z placebo, lecz nie stwierdzono negatywnego wpływu mieszaniny B w porównaniu z placebo, u dzieci 8/9 letnich zanotowano negatywny wpływ zarówno mieszaniny A jak też mieszaniny B badanie dotyczyło mieszaniny barwników, a zatem nie jest możliwe przypisanie negatywnego działania do konkretnego barwnika. 15

16 Badania z Southampton Obserwowane objawy u dzieci spożywających napoje z barwnikami: - przerywanie wypowiedzi innych osób lub mówienie zbyt wiele, - wiercenie się, - wzburzenie z błahej przyczyny / impulsywność, - niepokój, - nadpobudliwość ruchowa, - problemy z koncentracją. 16

17 Działania podjęte w ramach zarządzania ryzykiem Etykiety produktów zawierających jeden lub kilka z następujących barwników: Tartrazyna E 102 Żółcień chinolinowa E 104 Żółcień pomarańczowa E 110 Azorubina E 122 Czerwień koszenilowa E 124 Czerwień Allura E 129 muszą zawierać następującą informację zamieszczaną bezpośrednio po nazwie barwnika lub numerze E: może wywierać szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci Powyższy przepis jest stosowany od 20 lipca 2010 r. (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z dnia 16 grudnia 2008r. Nr 1333/2008 w sprawie dodatków do żywności) 17

18 Działania podjęte w ramach zarządzania ryzykiem W efekcie podjętych działań: Wielu producentów zastąpiło barwniki Southampton innymi barwnikami lub ekstraktami (wyciągami) z roślin. 18

19 Ponowna ocena substancji dodatkowych przez EFSA Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 257/2010 z dnia 25 marca 2010r. ustanawiające program ponownej oceny dopuszczonych dodatków do żywności zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1333/2008r w sprawie dodatków do żywności (Dz. U. UE L 80/19 z ) ponowna ocena barwników spożywczych - do r. ponowna ocena substancji dodatkowych innych niż barwniki - do r. 19

20 Ponowna ocena barwników Southampton przez EFSA Opinia EFSA z dnia r. opublikowana 12 listopada 2009 r. w EFSA Journal 2009; 7(11) Barwniki, dla których obniżono ADI Nazwa barwnika i numer E Poprzednie ADI [mg/kg masy ciała człowieka/dzień] Obecna wartość ADI [mg/kg masy ciała człowieka/dzień] Żółcień chinolinowa E ,5 Żółcień pomarańczowa E110 2,5 1 (4) Czerwień koszenilowa E ,7 Spożycie ww. barwników może być wyższe niż ADI w przypadku dorosłych oraz dzieci 20

21 Ponowna ocena barwników Southampton przez EFSA Spożycie barwników w odniesieniu do nowego ADI (% ADI), dla tzw. wysokich konsumentów (high consumers) Nazwa barwnika i numer E Dorośli Dzieci Żółcień chinolinowa E Żółcień pomarańczowa E (145) Czerwień koszenilowa E Spożycie ww. barwników może być wyższe niż ADI w przypadku dorosłych oraz dzieci 21

22 Ponowna ocena barwników Southampton przez EFSA Barwniki, dla których utrzymano dotychczasowe wartości ADI [mg/kg masy ciała człowieka/dzień] Tartrazyna E 102 7,5 Azorubina E Czerwień Allura E Spożycie barwników E 122 oraz E 129 przez dzieci, które spożywają duże ilości napojów zawierających ww. barwniki, może być wyższe niż ADI dla tych barwników. Nieduża część populacji może nie tolerować tartrazyny E 102 objawy np. zaczerwienienie skóry. 22

23 Działania podjęte w ramach zarządzania ryzykiem żółcień chinolinowa E 104, żółcień pomarańczowa E 110, czerwień koszenilowa E 124 Dokonano rewizji dopuszczalnych poziomów oraz zakresu stosowania barwników, aby nowo wyznaczone ADI nie było przekraczane. obniżenie dopuszczalnych poziomów barwników, np.: - wyroby cukiernicze z 300 mg/kg do 30 mg/kg - dekoracje i powłoki z 500 mg/kg do 50 mg/kg - napoje bezalkoholowe: E obniżenie ze 100 mg/l do 7 mg/l E 110 i E obniżenie z 50 mg/l do 10 mg/l 23

24 Działania podjęte w ramach zarządzania ryzykiem Wycofano dopuszczenie barwników do niektórych produktów, np.: - pieczywo cukiernicze i wyroby ciastkarskie, - lody, - sery topione z dodatkami smakowymi, - dżemy, galaretki, marmolady, - przekąski typu snack. 24

25 Barwniki Southampton spożycie przez dzieci w Polsce Czas trwania projektu: Cel badań: Ocena spożycia barwników Southampton przez dzieci w Polsce. Badaniami objęto dzieci z dwóch grup wiekowych: - dzieci 3 letnie - dzieci 8/9 letnie Projekt został zaakceptowany przez Narodowe Centrum Nauki i był finansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. 25

26 Barwniki Southampton spożycie przez dzieci w Polsce Oceny spożycia dokonano dwoma sposobami: Scenariusz 1: MDP x rzeczywiste spożycie żywności z barwnikami przez dzieci Scenariusz 2: rzeczywiste poziomy barwników w produktach x rzeczywiste spożycie żywności z barwnikami przez dzieci 26

27 Barwniki Southampton spożycie przez dzieci w Polsce Etap I Opracowano wzór ankiety dla rodziców dzieci, której celem było zebranie danych na temat częstości oraz ilości spożywania przez dzieci żywności zawierającej barwniki Southampton: - jakie produkty zwierające barwniki są spożywane przez dzieci (nazwa handlowa i nazwa producenta) - w jakiej ilości - jak często - jakie barwniki były obecne w produkcie (wg informacji na etykiecie) - dane odnośnie wieku dziecka i masy ciała ankieta obejmowała 7 kolejnych dni udział w badaniu był dobrowolny, ankiety były anonimowe 27

28 Barwniki Southampton spożycie przez dzieci Polsce Etap I 7 dniowa ankieta dotyczącą spożywanej przez dzieci żywności 149 dzieci wzięło udział w badaniu: - 83 dzieci 3 letnich - 66 dzieci 8/9 letnich z terenu: - dwóch dzielnic Warszawy: Pragi Północ i Mokotowa - dwóch gmin podwarszawskich: Nieporętu oraz Wieliszewa Dzieci wybierano do badań losowo. 28

29 Barwniki Southampton spożycie przez dzieci w Polsce Etap II Scenariusz 1: MDP x rzeczywiste spożycie żywności z barwnikami przez dzieci Z ankiet wynotowano wszystkie produkty spożyte przez dzieci i zawierające barwniki Southampton: - w 37 ankietach na 149 zebranych stwierdzono produkty z barwnikami Southampton - 49 produktów zawierało jeden lub więcej barwników Southampton: wyroby cukiernicze (cukierki, lizaki), napoje bezalkoholowe, desery (budynie, kisiele), chrupki oraz suplementy diety - wszystkie barwniki Southampton znajdowały się w produktach wynotowanych z ankiet - w żadnym produkcie nie znajdowało się jednocześnie 6 badanych barwników 29

30 Barwniki Southampton spożycie przez dzieci w Polsce Etap II Scenariusz 1: MDP x rzeczywiste spożycie żywności z barwnikami przez dzieci Biorąc pod uwagę: - maksymalny dopuszczalny poziom barwnika w danym produkcie - ilość produktu spożytą przez dziecko (dane z ankiet) - masę ciała dziecka (dane z ankiet) obliczono dzienne spożycie każdego z barwników przez dziecko w przeliczeniu na kg masy ciała. W obliczeniach uwzględniono tylko dzieci spożywające żywność z danym barwnikiem. Obliczone spożycie barwnika porównano z aktualnym ADI dla tego barwnika. 30

31 Barwniki Southampton spożycie przez dzieci w Polsce Etap III Scenariusz 2: rzeczywiste poziomy barwników w produktach x rzeczywiste spożycie żywności z barwnikami przez dzieci Zbadano rzeczywistą zawartość barwników Southampton w 31 napojach bezalkoholowych oraz w 37 wyrobach cukierniczych spożywanych przez dzieci w Polsce (badanie laboratoryjne metodą wysokosprawnej chromatografii cieczowej HPLC). Biorąc pod uwagę: - rzeczywistą zawartość barwnika w produkcie (wynik analizy laboratoryjnej) - rzeczywistą ilość spożytego przez dzieci produktu (dane z ankiet) - masę ciała dziecka (dane z ankiet) obliczono dzienne spożycie każdego z barwników przez dziecko w przeliczeniu na kg masy ciała. W obliczeniach uwzględniono tylko dzieci spożywające żywność z danym barwnikiem. Obliczone spożycie barwnika porównano z aktualnym ADI dla tego barwnika. 31

32 Barwniki Southampton spożycie przez dzieci w Polsce Konkluzja: Spożycie barwników Southampton: tartrazyny E 102 żółcieni chinolinowej E 104 żółcieni pomarańczowej E 110 azorubiny E 122 czerwieni koszenilowej E124 czerwieni Allura E 129 nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dzieci w Polsce, pod warunkiem, że producenci przestrzegają obowiązujących przepisów dotyczących maksymalnych, dopuszczalnych poziomów ww. barwników w żywności. 32

33 Dziękuję za uwagę! 33