Przegl d. Spotkanie OPZZ-SLD. Wydarze Zwi zkowych. Numer 1 (101) ISSN Stycze 2003 r.

Transkrypt

1 Przegl d Wydarze Zwi zkowych Numer 1 (101) ISSN Stycze 2003 r. Spotkanie OPZZ-SLD

2 W numerze Witamy w internecie! W grudniu 2002 roku ukaza si setny numer Przegl du Wydarze Zwi zkowych w wersji typograficznej, czyli drukowany na papierze. By to zarazem numer ostatni w tej wersji. Taka jest decyzja wydawcy OPZZ i nie b dziemy z ni dyskutowa. Najwa niejsze, e nasz miesi cznik ukazuje si nadal, we wspó czesnym internetowym kszta cie. Dialog ze zwi zkowcami, a nawet szerzej ze wszystkimi, którzy zagl daj do internetu trwa. Teraz tylko od internautów zale y ilu b dziemy mie Czytelników. Oby jak najwi cej! Przedtem, jak wiadomo, ograniczenia wprowadza a wysoko nak adu. Zmienia si, oczywi cie, wygl d i tre miesi cznika. Jedno pozostaje niezmienne: dialog z Czytelnikami. Ten dialog cenimy najbardziej i b dziemy go kontynuowa. Zyskujemy nawet dodatkowe mo liwo ci: mo ecie rozmawia z nami bezpo rednio w internecie lub tradycyjnie pisa listy. W ten sposób nasza rozmowa nabierze bez porównania ywszego tempa. A oto nasz adres internetowy: lub bezpo rednio: Listy natomiast prosimy adresowa nast puj co: , Warszawa 56, ul. Kopernika 36/40. tel , fax Utrzymujemy bardzo popularn rubryk Prawo na co dzie. Ka dy mo e j sobie wydrukowa, gromadzi i korzysta z porad. Ca a reszta zale y od Was, drodzy Czytelnicy. Powtórzmy: piszcie do nas, wskazujcie interesuj ce Was sprawy i wydarzenia, miejsca, które powinni my odwiedzi i opisa. Tylko w ten sposób mo emy ukaza panoram naszego zwi zkowego ycia, spe ni w miar mo liwo ci yczenia wszystkich. Zapraszamy! Trade Unions Event Review Monhly Magazine. Published with the Press Office of the All-Poland Alliance of Trade Unions Editor -in-chief Maciej Dru 36/40 Kopernika Street PL Warsaw P.O. 56 Phone (+48 22) Fax: (+48 22) This month: o The meeting of the OPZZ- SLD see p. 3 o Looking at the 2002 and 2003 years - say the leaders of OPZZ see p.p. 4-9 o The unemployment see p.p o The Law for every days see p.p Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 2

3 W OPZZ Spotkanie kierownictw OPZZ-SLD K O M U N I K A T ze spotkania kierownictw Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Ogólnopolskiego Porozumienia Zwi zków Zawodowych odbytego w dniu 16 stycznia 2003 roku W dniu 16 stycznia 2003 r. w Warszawie odby o si spotkanie kierownictw SLD i OPZZ, w którym uczestniczyli m.in. Leszek Miller i Maciej Manicki. W trakcie spotkania omówiono realizacj obowi zuj cej umowy o wspó pracy pomi dzy SLD i OPZZ z 2000 roku potwierdzaj c wol jej kontynuowania. Strona zwi zkowa przedstawi a swoj ocen pierwszego roku rz dów koalicji SLD-UP-PSL. Doceniaj c osi gni te rezultaty w postaci o ywienia gospodarczego, zahamowania wzrostu bezrobocia, powi kszenia eksportu i wzrostu produkcji OPZZ wskaza o na wyst puj ce nadal rozwarstwienie spo eczne oraz wci du e obszary biedy i nierówno ci szans edukacyjnych. Strona zwi zkowa przedstawi a kierownictwu SLD list najwa niejszych dla pracowników spraw, które powinny by polem wspólnych dzia a, szczególnie tych z zakresu prawa pracy oraz polityki spo ecznej. W trakcie spotkania uzgodniono tryb rozwi zywania problemów bran, w których wyst puj sytuacje kryzysowe. Omówiono równie udzia struktur OPZZ we wspólnej z SLD kampanii referendalnej na rzecz akcesji Polski do Unii Europejskiej. W spotkaniu kierownictw uczestniczyli: ze strony OPZZ: przewodnicz cy Maciej Manicki, wiceprzewodnicz cy: Jan Guz, Jan Kisieli ski, Ryszard epik i Wies awa Taranowska, przewodnicz cy Komisji Rewizyjnej OPZZ W adys aw Mucha, prezes Zwi zku Nauczycielstwa Polskiego S awomir Broniarz oraz przewodnicz cy Federacji Zwi zków Zawodowych Metalowcy Zdzis aw Tuszy ski. ze strony SLD: przewodnicz cy Leszek Miller, wiceprzewodnicz cy: Marek Borowski, Andrzej Celi ski, Stanis aw Janas, Jerzy Szmajdzi ski, sekretarz generalny Marek Dyduch, zast pcy sekretarza generalnego: Edward Kuczera, Lech Nikolski, rzecznik prasowy: Jerzy Wenderlich, cz onek Rady Krajowej Aleksandra Jakubowska. Po spotkaniu kierownictw Maciej Manicki, przewodnicz cy OPZZ w wywiadzie udzielonym Polskiej Agencji Prasowej i Trybunie powiedzia : W trakcie spotkania z kierownictwem SLD omawiali my sprawy wynikaj ce z naszej umowy z 27 czerwca 2000 roku, zw aszcza te, które bol nas jako zwi zkowców. Dotyczy to wzajemnej konsultacji w sprawach najwa niejszych dla pracowników czyli przede wszystkim prawa pracy przypomn, e w lecie ubieg ego roku by a nowelizacja prawa pracy, a w chwili obecnej w Sejmie jest kolejny projekt nowelizacji Kodeksu pracy i innych ustaw. Kolejna wa na sprawa, to ca y szereg zagadnie z zakresu polityki socjalnej, o które od lat OPZZ si dobija, m.in. sprawa minimum socjalnego i emerytur po- mostowych. Wreszcie trzecia sprawa to kwestia koordynacji dzia a OPZZ i SLD w trakcie kampanii przed referendum w sprawie przyst pienia Polski do Unii Europejskiej. OPZZ chce w trakcie spotka zwi zkowych, poprzez wydawnictwa informowa poszczególne grupy zawodowe o pozytywach i obawach wynikaj cych z przyst pienia do Unii Europejskiej, o ustawodawstwie pracowniczym i socjalnym w Unii Europejskiej. Poruszyli my równie szereg spraw poszczególnych bran, gdzie ostatnio by o tak, e byli my - zwi zki zrzeszone w OPZZ i ministrowie SLD - po dwóch stronach barykady jak w wypadku górnictwa czy hutnictwa. Ustalili my, e problemy bran stan si przedmiotem kolejnego spotkania, gdzie omówimy problemy bran owe m.in.: górnictwa w gla, siarki, hutnictwa, przemys u stoczniowego. Do tego spotkania powinno doj w najbli szym czasie. Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 3

4 W OPZZ Co nas czeka w 2003 roku? Odr bn spraw jest wzrost wysoko ci emerytur i rent. Bowiem od 1 marca nast pi wzrost o wska nik 3,7% w stosunku do planowanej inflacji. Jest to wska nik przynajmniej nie najgorszy, o ile oczywi cie inflacja w tym roku nie przekroczy planowanej wysoko ci, czyli przy za o eniu, e nie nast pi tzw. odbicie inflacyjne. Ale b d my dobrej my li. Nie wierz aby w tym roku nast pi y jakie istotne zmiany na rynku pracy, skutkuj ce zmniejszeniem liczby bezrobotnych Wydaje mi si, e by oby wielkim sukcesem, gdyby liczba bezrobotnych nie ros a zw aszcza e na rynek pracy wchodzi pokolenie wy u demograficznego. Stworzenie tylu miejsc pracy, aby pomimo rozpocz cia stara o prac przez du grup m odych ludzi nie wzros a czna liczba bezrobotnych, ju b d uwa a za du y sukces. Natomiast je li chodzi o sytuacj pracowników, to mo na liczy na to, e zak adany wzrost gospodarczy spowoduje o ywienie, które b dzie przek ada o si na nieco wy sze dochody z pracy. Mo na liczy na to, ze sytuacja dochodowa spo ecze stwa poprawi si w wyniku wzrostu wynagrodze, który b dzie odzwierciedla planowany wzrost produktu krajowego brutto. Wielkiego prze omu oczekiwa nie nale y. Ale co optymistyczne nie wida równie adnych przyczyn, dla których sytuacja materialna ludzi mia aby si pogorszy. Je li chodzi o dochody ze wiadcze spo ecznych, to wiemy ju z ustawy bud etowej, e generalnie nie b d wy sze. One wzrosn w2003 roku na poziomie planowanej inflacji, a zatem na aden istotny prze om nie ma tu co liczy. Dla nas fundamentaln spraw w roku 2003 jest nowelizacja prawa pracy, na tle orzeczenia Trybuna u Konstytucyjnego, które zachwia o trwa o ci uk adów zbiorowych pracy. Ja si g boko nie zgadzam z lini orzecznicz jaka powsta a w wyniku tego orzeczenia. Nie wolno zapomina, e decyzj ustawodawcy prawo pracy zosta o wyodr bnione z prawa cywilnego ponad wier wieku temu. Ma to swoje logiczne uzasadnienie ze wzgl du na to, e prawo pracy jest szczególn cz ci prawa cywilnego, co wynika z tego, e pracownik jest zawsze w gorszej sytuacji od pracodawcy. St d konieczna jest silniejsza ochrona pracownika, stosunku pracy, stabilno ci tego stosunku. Tymczasem Trybuna jakby w ogóle nie zauwa y tych uwarunkowa, które stanowi podstaw polskiego prawa pracy. To doprowadzi o do rozchwiania systemu instytucji prawa pracy. Po tym orzeczeniu regulamin pracy, regulamin wynagradzania s aktami, które maj silniejsz ochron prawn ni uk ad zbiorowy pracy, który w drodze jednostronnej decyzji pracodawcy b d organizacji pracodawców mo e by skutecznie wypowiedziany, skutecznie rozwi zany i wyeliminowany z wp ywu na stosunki pracy. Na posiedzeniu Prezydium OPZZ przyj li my kierunki prac zmierzaj cych do stworzenia nowego stanu prawnego - przywracaj cego równowag w stosunkach pracownicy-pracodawcy - na tle orzeczenia Trybuna u Konstytucyjnego. To jest wa ny kierunek dzia ania OPZZ w 2003 roku. Mówi c o tym, co b dzie si dzia o w 2003 roku trzeba pami ta, e nie s zako czone procesy restrukturyzacji i prywatyzacji du ych sektorów polskiego przemys u górnictwa w gla kamiennego, hutnictwa, sektora energetycznego i paliwowego. Tu, jak podejrzewam b d ogniska napi spo ecznych i na pewno w obronie spraw pracowniczych nie zabraknie udzia u zwi zków zawodowych. Maciej MANICKI Przewodnicz cy Ogólnopolskiego Porozumienia Zwi zków Zawodowych Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 4

5 W OPZZ Jaki by dla nas rok 2002? Polityka spo eczna Polityka spo eczna w 2002 roku by a realizowana w okresie g bokiego, jak si wydaje, narastaj cego kryzysu ca ej sfery wiadcze o charakterze spo ecznym, spowodowanego recesj w gospodarce a co za tym idzie tak e w finansach publicznych, oraz ubo eniem spo ecze stwa, jako efektu zahamowania wzrostu p ac i narastaj cego bezrobocia. Co gorsza, problemów socjalnych nie rozwi zywa o proste zdecentralizowanie zada pa stwa poprzez przekazywanie obowi zków w zakresie ochrony socjalnej samorz dom, bowiem równocze nie nie przekazano im róde dochodów. Te dzia ania tylko pog bia y istniej ce problemy, gdy w regionach s abszych gospodarczo ju istniej enklawy wielkiego ubóstwa i wiele na to wskazuje, e b d to enklawy ubóstwa dziedziczonego. A zatem grupa osób podlegaj cych wykluczeniu spo ecznemu b dzie nadal ros a i stwarza a coraz wi ksze problemy spo eczne. Pewn nadziej poprawy mo e rokowa w bliskiej przysz o ci nap yw rodków z Unii Europejskiej w postaci funduszy regionalnych i strukturalnych a zw aszcza (po uzyskaniu cz onkostwa) nap yw rodków w ramach Europejskiego Funduszu Socjalnego. W 2002 rok OPZZ wspiera o nast puj ce kierunki dzia ania w zakresie polityki spo ecznej i wiadcze spo ecznych dla obywateli: okre lenie zasad interwencji socjalnej na podstawie jednolitego kryterium dochodowego powi zanego z okre lon wysoko ci wiadcze socjalnych. Kryterium to dotyczy oby zarówno wiadcze rodzinnych jak i pochodz cych z pomocy spo ecznej. Dlatego te wnioskowali my i wnioskujemy o przeniesienie do pomocy spo ecznej wszelkich rodzajów wiadcze, obecnie przyznawanych przez ró ne instytucje (np. dodatki mieszkaniowe). Kryterium powinno by aktualizowane co pewien czas, wraz ze wzrostem zamo no ci pa stwa. Aktualizacji powinien podlega równie koszyk towarów i us ug. pilne zdefiniowanie zarówno kryteriów przyznawania wiadcze jak i okre lenia grup spo ecznych o niskich dochodach i bez dochodów uprawnionych do wiadcze gwarantowanych. przygotowanie rozwi za skierowanych do naj- s abszych grup spo ecznych: dzieci i m odzie y w wieku szkolnym, osób niepe nosprawnych, bezdomnych, w podesz ym wieku, z upo ledzeniami psychicznymi - w formie d ugofalowych programów dzia ania o rodków pomocy spo ecznej, czy powiatowych centrów pomocy rodzinie. utrzymanie zasi ków i wiadcze przedemerytalnych OPZZ zaskar y o niektóre rozwi zania w tym zakresie do Trybuna u Konstytucyjnego w lutym 2002 r., ze wzgl du na brak vacatio legis. utrzymanie dotychczasowych zasad waloryzacji zasi ków dla bezrobotnych (na 2003 r. rz d nie planowa waloryzacji tych zasi ków) waloryzacj wiadcze emerytalno-retowych wynegocjowali my w Komisji Trójstronnej. Ustawa z 5 grudnia ur. potwierdzi a, e w 2003 r. waloryzacja zostanie przeprowadzona od 1 marca, a jej wska nik wyniesie 103,7%. W komisji rozpocz y si te negocjacje dotycz ce problemu wiadcze przyznanych w oparciu o kwot bazow ni sz ni 100% przeci tnego wynagrodzenia. dalsz decentralizacj systemu wspierania osób niepe nosprawnych oraz zmiany w zakresie rehabilitacji zawodowej i spo ecznej. Zaniedbania w tym zakresie mog bowiem w konsekwencji prowadzi do zwi kszenia ilo ci osób podlegaj cych wykluczeniu spo ecznemu i trwa ej marginalizacji. zreformowanie i ujednolicenie systemu orzekania o niepe nosprawno ci. zmian koncepcji finansowania pomocy dla kombatantów i inwalidów wojennych. dzia ania na rzecz ochrony lokatorów przed eksmisj donik d i jak si wydaje problem mo e by wkrótce uregulowany. Do Sejmu wp yn bowiem obszerny projekt nowelizacji kodeksu post powania cywilnego, a nim propozycja nakazuj ca komornikowi wstrzymanie si z egzekucj do czasu, gdy wierzyciel lub gmina udost pni tymczasowe pomieszczenie mieszkalne. Obecnie naciskamy na rz d, aby ten przygotowa odpowiednie rozwi zania chroni ce lokatorów przed nadmiernymi podwy kami czynszów, w zwi zku z orzeczeniem Trybuna u Konstytucyjnego, który uzna Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 5

6 W OPZZ przepisy ograniczaj ce podwy ki czynszów za niezgodne z Konstytucj. W Polsce kobietom na rodzimym rynku pracy yje si coraz gorzej. Zarabiaj mniej ni m czy ni. Pojawia si jawna dyskryminacja. Mam nadziej, e nowe przepisy prawa pracy zmieni wiele w tym zakresie. Natomiast cieszy mnie, e po raz pierwszy mówi si otwarcie i o mobbingu, i o molestowaniu seksu- alnym kobiet w miejscu pracy. Bo to s powa ne problemy, które nurtuj nasze dziewczyny w zak adach. Wierz, e b dzie im si y o lepiej w przysz ym roku, a na problemy kobiet zwróc uwag przede wszystkim parlamentarzy ci oczywi cie Parlamentarna Grupa Kobiet. Wies awa TARANOWSKA Wiceprzewodnicz ca OPZZ Prawo pracy W 2002 roku w prawie pracy wprowadzono wiele istotnych zmian. Dotycz one nie tylko kodeksu, ale równie innych ustaw tj. o zwi zkach zawodowych, o zak adowym funduszu wiadcze socjalnych i tzw. zwolnieniach grupowych. Opiniuj c rz dowe propozycje zmian oraz uczestnicz c w posiedzeniach komisji sejmowych OPZZ prezentowa o nast puj ce stanowisko: funkcj prawa pracy jest mi dzy innymi ochrona interesów pracowników, jako faktycznie s abszej strony stosunku pracy. przepisy prawa pracy powinny zapewnia ochron ycia i zdrowia pracowników, niezb dny dla regeneracji si wypoczynek, gwarantowane minimum wynagrodzenia, ochron trwa o ci stosunku pracy. Opowiadaj c si za ograniczeniem kosztów nak adanych przepisami prawa na pracodawców nale y przede wszystkim pami ta, e nie mo e si ono odbywa ani wy cznie, ani g ównie kosztem pracowników. Zmiany w prawie pracy mog by dokonane tylko i wy cznie w takim zakresie, w jakim zostan one uzgodnione ze zwi zkami zawodowymi. Uwa amy, e niezb dne jest okre lenie modelu ustroju pracy w Polsce, zgodnie ze standardami europejskimi. Deklarujemy gotowo negocjowania kompleksowych, systemowych zmian w przepisach okre laj cych prawa i obowi zki stron pracy, a tak e poszukiwania racjonalnych rozwi za usuwaj cych przeszkody i utrudnienia w legalnym zatrudnianiu pracowników, eliminuj cych przyczyny nadu ywania i omijania prawa pracy. Wyra nie nale y wskaza, e negocjacje ze zwi zkami zawodowymi w sprawie zmian zarówno przepisów Kodeksu pracy, jak i innych przepisów prawa pracy s zawsze mo liwe, z uwzgl dnieniem podstawowej zasady ochrony praw s usznie nabytych; jakkolwiek nie maj one charakteru absolutnego s jednak jedn z podsta- wowych zasad demokratycznego pa stwa prawnego, stanowi podstaw bezpiecze stwa prawnego obywateli i ich zaufania do pa stwa i stanowionego przez nie prawa. Obecnie trwaj prace nad kolejn nowelizacj kodeksu pracy i ustaw o zwolnieniach grupowych maj ce na celu dostosowanie ich tre ci do Konstytucji RP, jak i do prawodawstwa Wspólnoty Europejskiej. Zdaniem OPZZ nale y wyra nie podkre li, e dostosowanie prawa pracy do prawa wspólnotowego nie mo e oznacza jakiegokolwiek uszczuplenia ju posiadanych przez pracowników uprawnie. Rz d RP dostosowuj c nasze prawo do Dyrektywy Nr 93/104 zaproponowa nowe brzmienie dzia u szóstego kodeksu pracy reguluj ce problematyk czasu pracy. Ze wzgl du na potrzeb ochrony zdrowia pracowników nie mo emy zaakceptowa propozycji wyd u enia dobowego wymiaru czasu pracy do: 16 godzin przy pracach polegaj cych na dozorze urz dze, 24 godzin dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób (art. 136 i 137 kodeksu pracy). Proponujemy, aby tam, gdzie przepisy kodeksu pracy odsy aj do najni szego wynagrodzenia, zast pi je wynagrodzeniem wynikaj cym z osobistego zaszeregowania. Korzystaj c z proponowanej nowelizacji Rz d RP przedstawi regulacje, które nie wynikaj z dyrektyw unijnych, a w stosunku do których jeste my kategorycznie przeciw. S to: negatywnie oceniamy propozycj skre lenia 14-dniowego terminu, w którym organ rejestruj cy wzywa strony uk adu zbiorowego pracy do usuni cia nieprawid owo ci. Takie post powanie Rz du jest nadu yciem zaufania partnerów spo ecznych, poniewa Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 6

7 W OPZZ projektowana nowelizacja mia a jedynie dostosowa polskie prawo pracy do dyrektyw Unii Europejskiej. Podzielamy pogl d, e regu y zwolnie pracowników z przyczyn dotycz cych pracodawcy nale y okre li z uwzgl dnieniem wymaga wynikaj cych z dyrektywy Rady Unii Europejskiej Nr 98/59/EC z dnia 20 lipca 1998 r. w sprawie dostosowania ustawodawstwa pa stw cz onkowskich dotycz cych zwolnie zbiorowych. Rada OPZZ zwraca jednak szczególn uwag na art. 5 w/w dyrektywy, który brzmi: Niniejsza dyrektywa nie narusza prawa pa stw cz onkowskich do stosowania lub wprowadzania ustaw, aktów wykonawczych i administracyjnych, które s korzystniejsze dla pracowników. Kieruj c si powy szym zapisem Rada OPZZ uwa a, e nie ma ani przeszkód ani powodów, eby nie wprowadza bardziej korzystnych zmian ni proponowane w projekcie. Dlatego zdecydowanie sprzeciwiamy si nast puj cym niekorzystnym propozycjom, zawartym w poni szych przepisach projektu ustawy: w art. 3 ust.1, który skraca do 20 dni termin na zawarcie porozumienia pomi dzy pracodawc a zak adowymi organizacjami zwi zkowymi; skrócenie tego terminu utrudni organizacjom zwi zkowym dog bne przeanalizowanie zamiarów pracodawcy, zwi zanych ze zwolnieniami grupowymi oraz przygotowanie si do zawarcia porozumienia, co stanie si ze szkod dla interesów pracowniczych; w art.3 ust.2, który w intencji rz du ma bardziej elastycznie uregulowa tryb wspó dzia ania pracodawcy z zak adowymi organizacjami zwi zkowymi przy zawieraniu porozumienia w sprawie zwolnienia grupowego poprzez zawarcie porozumienia tylko z tymi organizacjami, które uzgodni y z pracodawc jego tre. W naszej ocenie w/w porozumienie musi by podpisane ze wszystkimi organizacjami zwi zkowymi, dzia aj cymi u danego pracodawcy ewentualnie z organizacjami reprezentatywnymi. Poniewa w dniu 18 listopada 2002 roku Trybuna Konstytucyjny wyda wyrok, w którym orzek, e art ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy jest niezgodny m. in. z art. 59 ust. 2 Konstytucji RP podj li my dzia ania zmierzaj ce do takich rozwi za prawnych, które b d do zaakceptowania przez zwi zki zawodowe. Jan KISIELI SKI Wiceprzewodnicz cy OPZZ Gdzie s mo liwo ci rozwoju? Widzimy, e mo liwo ci rozwojowe naszego kraju s hamowane przez zbyt niski udzia wynagrodze w dochodach ludno ci. W podej ciu do tej sprawy zdecydowanie ró nimy si z obecnym rz dem. Hamowanie wzrostu wynagrodze powoduje spadek popytu, spo ycia indywidualnego. Ludzie nie kupuj towarów, w konsekwencji spada produkcja, a co za tym idzie spada zatrudnienie. Tylko rozs dne podwy szanie wynagrodze i wiadcze spo ecznych mo e o ywi popyt spo ecze stwa, a to spowoduje rozwój gospodarczy ca ego kraju. Druga sprawa. Uwa amy, e le jest tworzony bud et pa stwa. Coraz wi kszy udzia dochodów w bud ecie pa stwa pochodzi z VAT-u, akcyzy i podatków od osób fizycznych. W 1995 roku udzia PIT, VAT i akcyzy wynosi 69%, natomiast na rok przysz y udzia tych czynników jest planowany na 81%. A zatem g ówne dochody bud etu pochodz od osób najbiedniejszych, najszerszych rzesz polskiego spo ecze stwa. Natomiast udzia podatków od osób prawnych ewidentnie spada. A zatem konsekwencje trudno ci gospodarczych ponosz przeci tni obywatele, a przeci tny obywatel to jest i emeryt i bezrobotny, to jest pracownik najemny, który otrzymuje wynagrodzenie poni ej redniego. Dlatego w a nie uwa amy, e nie mo na tak kreowa dochodów pa stwa. Nie mo e by tak, e wi kszo dochodów bud etu pochodzi od osób najbiedniejszych. Natomiast osoby, które maj najwy sze dochody nie wspó uczestnicz w porównywalnym stopniu w kszta towaniu dochodów bud etu. Np. w chwili obecnej Niemcy, którzy s w trudnej sytuacji gospodarczej, zdecydowali si na radykalne podniesienie podatków, szczególnie dla osób o wysokich dochodach. Na tym polega solidarno spo eczna, e w trudnych sytuacjach ci, którzy maj wi cej wspomagaj ca e spo ecze stwo w wi kszym stopniu, natomiast kiedy sytuacja jest Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 7

8 W OPZZ lepsza, to wówczas mog wspomaga bud et w mniejszym stopniu. Unia Europejska ma przecie standardy znacznie wy sze od Polski. Kierowanie si drog rozs dnego wzrostu wynagrodze i wiadcze spo ecznych mo e nas doprowadzi do standardów porównywalnych ze standardami Unii Europejskiej, bo przecie u nas wynagrodzenia s wielokrotnie ni sze - orientacyjnie od 3 do 6 razy ni w krajach Unii Europejskiej. Natomiast wydajno pracy w Polsce znacznie przewy sza wydajno pracy w Unii Europejskiej o orientacyjnie 50%. Tak wi c ukszta towanie wynagrodze nie jest wspó mierne z wydajno ci pracy pracowników. Wydajno, oczywi cie, zale y od usprz towania rodowiska pracy, ale nie ulega w tpliwo ci, ze wydajno jest znacznie wy sza ni otrzymywane wynagrodzenia. I przez tak prowadzon polityk sta ego wzrostu wynagrodze i wiadcze mamy szans zbli ania si w rozs dnym tempie do wska ników wynagrodze i wiadcze spo ecznych w Unii Europejskiej, zwi kszania spo ycia indywidualnego, które b dzie si przek ada o na wzrost produkcji i na inwestycje w przedsi biorstwach, które te s niebagatelnym elementem rozwoju gospodarczego. Ryszard EPIK Wiceprzewodnicz cy OPZZ I Zast pca Przewodnicz cego OPZZ Po pierwsze gospodarka! Z Janem Guzem, wiceprzewodnicz cym OPZZ rozmawia Grzegorz Ilka Jak OPZZ ocenia mijaj cy rok w gospodarce? Dla wielu z nas by kolejnym rokiem wyrzecze i niepewno ci. By to trudny rok dla polskiej gospodarki i wi kszo ci polskich rodzin. Odczuli to przede wszystkim ludzie pracy najemnej. Spowolnienie tempa wzrostu produktu krajowego brutto, który na koniec 2002 roku wed ug prognoz wyniesie oko o 1,2% - obrazuje dramatyzm sytuacji. Stosunkowo ma a aktywno gospodarcza przedsi biorstw wynika a z niskiego popytu na produkty i us ugi przez nie oferowane. Polacy, maj c niskie dochody, wydawali mniej pieni dzy. Ogólne pogorszenie wyników ekonomicznych przedsi biorstw oraz wysoki poziom ich zad u enia spowodowa ograniczenie zdolno ci akumulacyjnych i rozwojowych. Warto zauwa y, e wynik finansowy netto przedsi biorstw po uwzgl dnieniu wzrostu cen za okres stycze -czerwiec 2002 r. stanowi tylko 20% wyniku finansowego netto z tego samego okresu w roku Natomiast zobowi zania krótkoterminowe przedsi biorstw w tym okresie ( ) zwi kszy y si ponad dwukrotnie. Przedsi biorstwa, próbuj c zmniejszy koszty, zwalnia y pracowników. Efektem jest wzrost bezrobocia. W okresie od grudnia 1998 do czerwca 2002 roku w sektorze przedsi biorstw obni ono zatrudnienie o 981 tysi cy osób. Rada Polityki Pieni nej dokona a obni enia stóp procentowych to powinno da impuls do pobudzenia gospodarki? Wysoka realna cena kredytu stanowi a i nadal b dzie stanowi barier rozwoju przedsi biorstw do wiadczenia przemys u stoczniowego s tu bardzo jaskrawym przyk adem. Tegoroczne obni ki stóp procentowych by y zbyt ma e aby pobudzi rozwój gospodarczy i zwi kszy nak ady inwestycyjne. Dlatego obserwujemy niski poziom produkcji budowlano-monta owej oraz spadek liczby mieszka oddawanych do u ytku. Realnym zagro eniem dla przedsi biorstw s trudno ci w regulowaniu bie cych zobowi za finansowych, czyli tzw. zatory p atnicze. Potwierdza to wzrastaj co lawinowo liczba wniosków o og oszenie upad o ci, sk adanych przez przedsi biorców do s dów gospodarczych. Musi niepokoi nasilona w 2002 roku restrykcyjna polityka fiskalna, m.in. w wyniku opodatkowania zysków z lokat bankowych poprzez tzw. podatek Belki. Natomiast w naszej ocenie pakiet Przede wszystkim przedsi biorczo nie sprawdza si, nie powsta y nowe miejsca pracy, firmy nie s w stanie z niego skorzysta w a nie z braku rodków. System podatkowy, który ma decyduj ce znaczenie przy nowych inwestycjach nie zosta zmieniony i nadal jest nieprzejrzysty. Czy zatem s jakie pozytywy? Ten rok zapisze si jako okres niezwykle bolesny dla pracowników przemys u stoczniowego oraz kooperuj cych z nim zak adów. Og oszenie upad o ci Stoczni Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 8

9 W OPZZ / Z zagranicy Szczeci skiej Porta Hollding S.A. oraz pi trz ce si problemy finansowe pozosta ych stoczni spowodowa y, e widmo bankructwa sta o si realnym zagro eniem dla wielu przedsi biorstw dzia aj cych w otoczeniu bran y stoczniowej. Nie maj powodów do zadowolenia górnicy, hutnicy i przedstawiciele innych sektorów gospodarki np. przemys u lekkiego. Znacznych kosztów spo ecznych wymaga b d przyj te przez rz d i wdra ane programy restrukturyzacji i prywatyzacji poszczególnych bran. Tu trzeba doda, e niektóre z programów restrukturyzacyjnych nie s realizowane np. górnictwa siarki. Wiele dzia a zosta o wymuszonych przez widmo bankructwa ca ych ga zi przemys u. Taka sytuacja powoduje wzrost napi spo ecznych, frustracje i niezadowolenie pracowników. Z pozytywów widz odrzucenie przez Sejm ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsi biorstw pa stwowych, w wyniku czego przedstawiciele pracowników nadal b d zasiada w radach nadzorczych. To daje pracownikom bezpo redni wgl d w stan gospodarki zak adu, wi ze pracowników z zak adem. Bardzo wa n i trafn decyzj by o obni enie akcyzy na wyroby spirytusowe, co po pierwsze uratowa o miejsca pracy w bran y spirytusowej, po drugie zmniejszy o przemyt i zwi kszy o dochody bud etu. I jeszcze jedna wa na sprawa mamy zapewnienie ministra Czy ewskiego, e w trakcie prywatyzacji b d podpisywane pakiety socjalne. Dzi kuj za rozmow. Protest s owackich zwi zkowców w Bratys awie Konfederacja Zwi zków Zawodowych Republiki S owacji zorganizowa a 10 grudnia 2002 roku w Bratys awie na Placu S owackiego Powstania Narodowego najwi kszy od 1989 roku wiec protestacyjny. W tym szczególnym dla S owaków miejscu demonstrowa o ponad 4000 cz onków zwi zków zawodowych z ró nych bran i wielu s owackich miejscowo ci. Protest ten odbywa si z okazji wiatowego Dnia Pami ci po wi conego Powszechnej Deklaracji Praw Cz owieka. Ale nie to by o g ównym has em protestu. Otó okazuje si, e projekt bud etu S owacji na 2003 rok zawiera elementy stanowi ce naruszenie powszechnie deklarowanych praw cz owieka, a prawicowy rz d ca kowicie ignoruje zwi zki zawodowe, ustaw o komisji trójstronnej, nie konsultuje ze zwi zkami projektów ustaw. W odpowiedzi na apel przewodnicz cego KZZ RS Ivana Saktora na demonstracj przyjecha a delegacja zwi zkowców z Polski, reprezentuj cych Rad OPZZ Województwa Ma opolskiego. Jej przewodnicz cy Andrzej Bohosiewicz odczyta list, jaki do Ivana Saktora skierowa przewodnicz cy OPZZ Maciej Manicki. Przyjazd naszych zwi zkowców, reprezentuj cych g ównie organizacje z nowos deckiego wzbudzi wielk sympati t umu i zainteresowanie ze strony s owackich mediów. Udzia polskiej delegacji z OPZZ w prote cie s owackich zwi zkowców stanowi dobry pocz tek wzajemnej wspó pracy i solidaryzmu zwi zkowego s siadów. Andrzej Bohosiewicz ( Nasz Region Ma opolska ) nr 12(86)/2000 Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 9

10 Z zagranicy Go cie znad Nilu Od 23 do 29 grudnia 2002 r na zaproszenie Przewodnicz cego Federacji - Jana Budkiewicza, przebywa a w Polsce trzy osobowa delegacja Ogólnego Zwi zku Zawodowego Prasy, Druku i Informacji Egiptu w sk adzie: Magdy Mahmoud Morsy - skarbnik Ogólnego Zwi zku i przewodnicz cy Komisji Zwi zkowej w Egipskiej TV (z zawodu kamerzysta) Alaa E1-Deen (po polsku Aladyn) Mohamed El-Sawy - cz onek Komitetu Wykonawczego Ogólnego Zwi zku, skarbnik Komisji Zwi zkowej w dzienniku egipskim "AIahram,cz onek Najwy szej Rady Dziennikarstwa (z zawodu dziennikarz), oraz Refaat El-Metwally, t umacz arabsko-angielski w Ogólnym Zwi zku, oraz Konfederacji Egipskich Zwi zków Zawodowych (z zawodu archeolog). Go cie byli w Warszawie, Krakowie i Szczawnicy. Wymieniono informacje o dzia alno ci ruchu zwi zkowego w obu krajach. Odby o si te kilka rozmów na temat wspó pracy bilateralnej. Wizyta w Polsce go ci znad Nilu by a te okazj do zapoznania si z histori i kultur Polski. W tej informacji zwracamy uwag na niektóre aspekty aktywno ci egipskich zwi zkowców, oraz miejsce i rol w strukturach pa stwowych ich kraju. W Egipcie licz cym 67 milionów obywateli -18 mln czynnych jest zawodowo a 3,5 miliona osób nale y do zwi zków zawodowych. Ogólny Zwi zek Zawodowy Prasy, Druku i Informacji jest jedynym zwi zkiem zrzeszaj cym twórców i pracowników instytucji kultury, a tak e dziennikarzy prasy, radia i telewizji, wydawców prasy, edytorów ksi ek. Jest to w sumie pot na organizacja, maj ca ponad 92 tysi ce cz onków. Organizacja, jak podkre lali nasi go cie, ciesz ca si du ym presti em, z któr licz si w adze pa stwowe. W Egipcie - stwierdzali nasi rozmówcy - mo na mówi o renesansie i rozkwicie kultury. W adze s hojne i szczodr r k wspieraj kultur. Pa stwowy mecenat jest na tyle du y, e nikt nie skar y si na brak pieni dzy. W komfortowej sytuacji s, np. egipskie muzea. Oprócz dotacji pa stwowych maj prawo dysponowania pieni dzmi ze sprzeda y kart wst pu do muzeów. A poniewa liczba turystów odwiedzaj cych muzea w Egipcie jest du a - wp ywy z biletów s tak e niema e. Zarobione pieni dze przeznacza si na badania naukowe, konserwacj dzie sztuki, wymian mi dzynarodow, publikacje itd. Pa stwo przede wszystkim wspiera czytelnictwo. Powszechnym zjawiskiem s bibliobusy docieraj ce do najdalszych zak tków Egiptu. I nie tylko do miast czy miasteczek, ale i ma ych wsi. Wydaje si w masowych nak adach po bardzo niskich cenach) ksi ki i podr czniki. Ciekaw inicjatyw jest "Biblioteka w ka dym domu". Za równowarto 250 funtów egipskich (w przeliczeniu oko o 200 z otych), mo na mie domow biblioteczk, w której znajduj si najwybitniejsze dzie a twórców egipskich i pisarzy wiatowych. Te tanie domowe biblioteki ciesz si wielkim powodzeniem. Struktur ruchu zwi zkowego mo naby przyrówna do piramidy. Na samym dole s zak adowe organizacje zwi zkowe, maj ce w asne statuty i regulaminy. Na drugim poziomie s sektory, tworzone przez organizacje o pokrewnym charakterze. W ka dej bran y jest tylko jeden sektor. Na samej górze piramidy jest Konfederacja Zwi zkowa, do której wchodz sektory. Konfederacja jest pewnego rodzaju odpowiednikiem OPZZ. Prowadzi negocjacje z rz dem na temat praw pracowniczych, wynagrodze, reprezentuje te egipski ruch zwi zkowy na forum mi dzynarodowym. Co roku w Egipcie 1 maja, za po rednictwem radia i tv, w adze pa stwowe wys uchuj skarg, uwag opinii i postulatów kierowanych pod ich adresem przez zwi zkowców. Ta szczególna forma kontaktów rz d - zwi zkowcy cieszy si wielk, popularno ci. Dzia acze zwi zkowi s chronieni przez prawo. Je li np. aktywista zwi zkowy popadnie w konflikt z prze o onym, nie tylko nie mo na go zwolni z pracy., ale nawet przenie na inne stanowisko. I to przez ca y czas sprawowanie funkcji zwi zkowej. Zwi zkowców w przypadku spraw s dowych z pracodawcami - broni w adze zwi zku. Konfederacja reprezentowana jest w strukturach pa stwowych Egiptu. Jest zasada e ka dorazowo zast pc przewodnicz cego Egip-skiego Parlamentu jest Przewodnicz cy Konfederacji Zwi zkowej. Zwi zki zawodowe prowadz. ró norak dzia alno gospodarcz. Maj oprocentowane wk ady bankowe, a jedn z form aktywno ci, przynosz c spore dochody, s tanie pobyty w tzw. wioskach turystycznych, konkurencyjnych do ofert biur podró y. W czasie rozmów z egipskimi go mi przewodnicz cy Federacji Jan Budkiewicz podkre la, e korzystna by aby wymiana turystyczna mi dzy organizacjami zwi zkowymi obu krajów. Temat zostanie podj ty podczas pobytu naszej delegacji w Egipcie. Ustalono wst pnie, e rewizyta nast pi wczesn wiosn podczas Mi dzynarodowego Festiwalu Kulturalnego w Kairze. Rewizyt poprzedzi maj ustalenia konkretnych spraw, które mieliby omówi i podpisa przewodnicz cy obu zwi zków. Bogdan Chajewski P.S. Maksyma wypowiedziana przez jednego z cz onków egipskiej delegacji: " Religia jest dla Boga, Egipt jest dla wszystkich... " Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 10

11 W województwach Zmora bezrobocia Z Andrzejem Kozorisem przewodnicz cym Rady OPZZ Województwa ódzkiego rozmawia Artur Grochala Jak zosta Pan dzia aczem zwi zkowym? Mój zwi zkowy yciorys jest ci le zwi zany z rozwojem lokalnych struktur organizacji zawodowych. W OPZZ dzia am od chwili jego powstania. Zaraz po spotkaniu zwi zkowców w Bytomiu, na którym okre lili my nowy kszta t ruchu bran owego, zaj em si koordynowaniem dzia alno ci terytorialnych struktur OPZZ, w których pe ni em ró ne funkcje. Pocz tkowo w odzi istnia a rada regionu. Jej zasi g terytorialny obejmowa dawne województwa: ódzkie, piotrkowskie, sieradzkie i skierniewickie. W wyniku reformy administracyjnej kraju, poprzez po czenie wspomnianych jednostek terytorialnych, powsta o jedno, du e województwo ódzkie. Odpowiedzi OPZZ na te zmiany by o powo anie rad wojewódzkich w miejsce dotychczasowych struktur regionalnych. Tak powsta a nasza Rada OPZZ Województwa ódzkiego, której od pocz tku by em wiceprzewodnicz cym. Niedawno zosta em jej szefem. Czym charakteryzuje si praca przewodnicz cego zwi zkowej struktury terytorialnej w tej cz ci Polski? Zadania, które b d realizowa, s podyktowane kondycj gospodarcz województwa. Ona decyduje o poziomie ycia pracowników i ich rodzin oraz wp ywa bezpo rednio na znaczenie ruchu zawodowego. Z przykro ci przyznaj, e dawna ziemia obiecana prze ywa ogromne trudno ci. Sytuacja w naszym województwie jest pod wieloma wzgl dami gorsza, ni w innych cz ciach kraju. Przez wiele lat dominuj c rol w strukturze przemys u ca ego regionu odgrywa przemys lekki. W ci gu ostatnich dziesi ciu lat nast pi jego upadek. Przyniós on ogromne bezrobocie, spadek p ac, a znaczne grupy ludno ci doprowadzi do biedy. Nap ywa do nas coraz wi cej sygna ów o zmniejszaniu si liczby organizacji zawodowych oraz bazy cz onkowskiej w zwi zkach w zak adach pracy. Nasze szeregi zwi zkowe wyra nie stopnia y. Dzisiejsze uzwi zkowienie jest nieporównywalnie mniejsze od tego sprzed 20 lat. Zmieni a si struktura w asno ci. W nowych firmach, zatrudniaj cych niewiele osób, zwi zki zawodowe nie powstaj. W ród tych niekorzystnych dla ruchu zawodowego zjawisk s jednak pozytywne przyk ady. Najliczniejsz organizacj zwi zkow na naszym terenie pozostaje pr ny i jednolity Zwi zek Nauczycielstwa Polskiego. W skali województwa liczy ponad 26 tys. cz onków. Ten zwi zek doskonale radzi sobie ze sprawami organizacyjnymi w dzisiejszych realiach. Wymienione przyk ady pokrótce przedstawiaj obszary, jakimi b d si zajmowa. Najg ówniejszym wyznacznikiem mojej pracy b d uchwa y i stanowiska OPZZ. Tu licz na dobre decyzje i pomoc ze strony naszej centrali w rozwi zywaniu wielu problemów, z którymi boryka si ruch zawodowy i ludzie pracy w ca ym kraju. Jakie sprawy wymagaj najpilniejszych dzia a? Od kilku lat g ównym problemem naszego województwa jest brak pracy. Na tle innych aglomeracji miejskich ód ma najwy szy wska nik bezrobocia, który przekracza 18 proc. Oznacza to 64 tys. bezrobotnych w stolicy jednego z wi kszych województw w kraju. Uwa am, e w tej chwili nale y podj wszelkie mo liwe dzia ania na rzecz powstrzymania tego zjawiska. B dziemy interweniowali w przypadku ka dego zagro onego miejsca pracy. Jako zwi zki zawodowe mo emy wiele uczyni w celu lepszego rozpoznania sytuacji na rynku zatrudnienia, a tak e pe ni opiniodawcz rol wobec urz dów pracy i pracodawców. Zmniejszenie bezrobocia oznacza popraw kondycji zwi zków zawodowych. Oczekuj, e przewidywany wzrost gospodarczy przyczyni si do korzystnych tendencji na rynku zatrudnienia, a w skali województwa rusz od dawna obiecywane programy i dzia ania, maj ce na celu stworzenie miejsc pracy. Czy podejmujecie jakie konkretne dzia ania dla osi gni cia tych celów? W najbli szym czasie planujemy posiedzenie poszerzonego Prezydium Rady Wojewódzkiej z przedstawicielami Wojewódzkiego Urz du Zatrudnienia. Chcemy dowiedzie si jakie s realne szanse i perspektywy dla naszego województwa w zakresie walki z bezrobociem oraz zapozna si z programami pomocy bezrobotnym, jak i z dzia aniami na rzecz przygotowania ludzi bez pracy do podj cia zatrudnienia. W ten sposób b dziemy mogli skuteczniej wspiera programy walki z bezrobociem. Przed, jak i tu po wyborach parlamentarnych, mieszka com odzi i ca ego województwa stworzono wiele nadziei na szybk popraw sytuacji. Ich gwarantem mia by zwyci ski SLD, jak i osoba premiera, który zapewnia nap yw inwestycji i kapita u do rodzinnych stron. Niestety, sko czy o si jedynie na obietnicach. Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 11

12 W województwach Niestety, to prawda. Lokalna spo eczno jest zawiedziona. Czuje si oszukana. Coraz mniej osób wierzy w mo liwo szybkiej poprawy. To rozczarowanie powoduje odwrócenie si elektoratu od lewicy i ugrupowa z ni zwi zanych. Spadek poparcia dla lewicy w odzi i zrezygnowanie spo ecze stwa potwierdzi wynik ostatnich wyborów na prezydenta miasta, które wygra prawicowy kandydat. Czy spowoduje to zmian w tradycyjnie dobrych kontaktach zwi zkowców OPZZ z w adzami lokalnymi? Wspó praca z rad miejsk, marsza kiem województwa i wojewod pozostaje bez zmian. Nieco inaczej jest w przypadku urz du prezydenckiego. Trudno o jakie jednoznaczne oceny nowego prezydenta miasta, bo na te jest jeszcze za wcze nie. Dla nas przede wszystkim liczy si dobro mieszka ców. Od prezydenta i zarz du miasta oczekujemy d enia do poprawy sytuacji w odzi. Z yczliwo ci b dziemy obserwowa dzia ania obecnych w adz. Dobra wspó praca zwi zkowców z w adzami lokalnymi jest potrzebna nie tylko w odzi, ale i ca ym województwie. Czy rady powiatowe OPZZ podejmuj odpowiedni wspó prac z organami w adzy samorz dowej w terenie? Rady powiatowe i mi dzypowiatowe od pocz tku istnienia zosta y dostrze one i sta y si wa nym partnerem dla w adz lokalnych w naszym regionie. Dla rady wojewódzkiej OPZZ s one bardzo wa nym elementem przybli aj cym problemy spo eczno ci z ca ej ziemi ódzkiej. Obecnie wszystkie rady powiatowe na terenie województwa dzia aj spo ecznie. Utrzymujemy jeszcze kilka lokali umo liwiaj cych spotkania zwi zkowe w niektórych miastach. Maj c wiadomo skromnych rodków, jakimi dysponujemy staramy si ró nymi sposobami zminimalizowa koszty utrzymania tych struktur. Próbujemy po czy ich funkcjonowanie z istniej cymi organizacjami zwi zkowymi w terenie, jak np. z ZNP, poprzez wspólne korzystanie z lokali. Wymiar ekonomiczny zaczyna by czynnikiem decyduj cym o funkcjonowaniu zwi zków zawodowych. Wszelka dzia alno staje si w naszym kraju bardzo droga. Organizacje, takie jak zwi zki zawodowe, które z natury maj spo eczny charakter zderzaj si z trudn rzeczywisto ci. Mamy coraz mniej ch tnych do wykonania czegokolwiek spo ecznie. Prowadzenie dzia alno ci, a z tym zwi zane posiadanie lokalu, jego wyposa enia i sta a konserwacja wymagaj dzi ogromnych nak adów. Jak zaradzi trudno ciom, jakie napotyka dzi dzia alno zwi zkowców? Po V Kongresie w OPZZ widoczne sta y si próby konsolidowania zwi zków zawodowych. My l, e to dobra tendencja. Rozpocz y si istotne zmiany organizacyjne. We wszystkich strukturach widoczne s decyzje maj ce na celu minimalizacj kosztów dzia alno ci zwi zkowej. Ró ne s tego powody. Najbardziej widocznym jest zmniejszanie si liczby cz onków, co przecie w g ównej mierze decyduje o naszej sile. Konieczne jest koncentrowanie struktur zwi zkowych. Potrzebujemy dalszej reorganizacji i stworzenia jednolitego uk adu bran owo terytorialnego. Posiadamy si y, które s obecnie rozdrobnione. Musimy je po czy. Wyrazem zewn trznym tego procesu mog oby by na przyk ad umiejscowienie wszystkich istniej cych struktur zwi zkowych danego terenu w jednym budynku. Ogromnie u atwi oby to dzia alno. Przep yw i wymiana informacji nast powa yby natychmiastowo. W ten sposób mieliby my silne o rodki zwi zkowe, do których ka dy przewodnicz cy organizacji zawodowej, czy nawet szeregowy cz onek móg by przyj i otrzyma kompleksow pomoc zarówno ze strony swojej bran y, jak i struktury wojewódzkiej, która ma bezpo rednie powi zanie z central OPZZ. Przeprowadzacie si do nowej siedziby. Jakie zmiany przewiduje Pan w pracy rady wojewódzkiej? Wkrótce rozpoczniemy prac w jednym budynku wraz z federacj przemys u lekkiego. To potwierdza moje wcze niejsze spostrze enia. Najwa niejsze teraz jest odpowiednie zaplanowanie pracy rady wojewódzkiej, która jest stosunkowo licznym gremium. Spotkania w pe nym sk adzie s mo liwe kilka razy w roku. O wiele atwiej zwo a jest prezydium, które liczy 14 osób. Chcia bym jednak, aby obrady prezydium odbywa y si w poszerzonym sk adzie. Zale y mi na udziale w nich dzia aczy, którzy wnios swoje do wiadczenie i zaanga owanie. Mam sporo pomys ów na powo anie zespo ów roboczych zajmuj cych si ci le okre lonymi problemami naszego województwa. Forum opiniodawczym i interwencyjnym b dzie komisja spo eczno ekonomiczna. Dla wi kszo ci zwi zkowców najwa niejsza jest pomoc prawna. B dziemy starali si zwi kszy do niej dost p. Z terenu województwa nap ywaj do nas sygna y o z ej sytuacji wielu zak adów. Ludzie obawiaj si zwolnie. Walk o utrzymanie miejsc pracy i powstrzymanie wzrostu bezrobocia uwa am za sprawy najwa niejsze. Im b d podporz dkowane nasze wszystkie najbli sze dzia ania. Dzi kuj za rozmow. Podajemy nowy adres Rady OPZZ Województwa ódzkiego: przewodnicz cy Andrzej Kozoris Plac Zwyci stwa ód Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 12

13 Prawo na co dzie Witamy Czytelników naszej rubryki w internecie. Wiemy, e cieszy si ona zainteresowaniem, dlatego postanowili my j utrzyma. Jak zawsze prosimy o uwagi, pytania i propozycje tematów wa nych dla dzia alno ci zwi zkowej. Przesy ajcie je na nasz adres internetowy, albo listownie do Biura Prasowego OPZZ. Jak zawsze autork tej rubryki jest Lidia Prze dziak. yczymy mi ej i po ytecznej lektury. Minimalne wynagrodzenie za prac Od nowego roku wesz a w ycie ustawa z 10 pa dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac (Dz. U. nr 200, poz. 1679). Zast puje ona funkcjonuj ce dotychczas poj cie "najni sze wynagrodzenie" kategori "minimalne wynagrodzenie". Minimalne wynagrodzenie w 2003 r. b dzie wy sze ni obowi zuj ce dotychczas najni sze wynagrodzenie o czterdzie ci z otych i wyniesie 800 z. W nast pnych latach jego wysoko b dzie ustalana przez Trójstronn Komisj do Spraw Spo eczno-gospodarczych i ma wzrasta co najmniej o wska nik inflacji. Ustawa zobowi zuje Komisj Trójstronn do uzgodnienia z partnerami spo ecznymi do 15 lipca ka dego roku wysoko ci minimalnego wynagrodzenia w roku nast pnym. Podstaw do tych ustale maj by informacje o sytuacji spo ecznogospodarczej pa stwa dostarczone przez Rad Ministrów. Kwota b dzie og aszana do 15 wrze nia w "Monitorze Polskim". Je li wysoko wynagrodzenia nie zostanie ustalona przez Komisj Trójstronn w na o onym na ni ustaw terminie, rz d b dzie zobowi zany samodzielnie ustali t kwot najpó niej do 15 wrze nia i og osi j w rozporz dzeniu. Ustalone w ten sposób, minimalne wynagrodzenie, nie mo e by ni sze ni wst pna propozycja z o ona przez rz d komisji. Zale nie od wysoko ci inflacji minimalne wynagrodzenie b dzie waloryzowane raz lub dwa razy w roku: je eli prognozowany wska nik cen zostanie ustalony na co najmniej 105 proc. waloryzacja nast pi 1 stycznia oraz 1 lipca; przy wska niku ni szym ni 105 proc. - tylko 1 stycznia. Podstaw ustalania wysoko ci minimalnego wynagrodzenia np. w 2004 r. b dzie minimalne wynagrodzenie z 2003 r., które ustalono na 800 z. Wzro nie ono wówczas nie mniej, ni prognozowany na ten rok wska nik cen. Przewidziano te mechanizm koryguj cy wysoko minimalnego wynagrodzenia na wypadek ró nicy mi dzy prognozowanym a rzeczywistym wska nikiem cen towarów i us ug za rok poprzedni. W ustawie przyj to ogóln zasad, e wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w pe nym wymiarze czasu pracy nie mo e by ni sze od minimalnego. Odst pstwem od tej zasady jest wprowadzenie ni szego minimalnego wynagrodzenia dla osób podejmuj cych prac po raz pierwszy. W pierwszym roku pracy b d one mia y prawo zarabia nie mniej ni 80 proc. minimalnego wynagrodzenia, a w drugim - 90 proc. Do rocznego i dwuletniego okresu pracy zaliczy si wówczas ka de zatrudnienie, za które op acano sk adk na ubezpieczenie spo eczne lub zaopatrzenie emerytalne (z wy czeniem okresów zatrudnienia w celu przygotowania zawodowego). Przepis ten ma zastosowanie nie tylko do absolwentów, ale równie do wszystkich, którzy nie posiadaj sta u pracy. Rok pracy takich osób z wynagrodzeniem ni szym ni minimalne b dzie w systemie ubezpiecze spo ecznych traktowany jak normalny rok za wynagrodzeniem nie ni szym od minimalnego. Rozwi zanie to ma charakter przej ciowy i ma obowi zywa do 2005 roku. Przy obliczaniu wysoko ci wynagrodzenia pracownika nie b d uwzgl dniane nagrody jubileuszowe, odprawy pieni ne z tytu u przej cia na emerytur lub rent oraz wynagrodzenie za prac w godzinach nadliczbowych. Je li w danym miesi cu na przyk ad ze wzgl du na rozk ad czasu pracy pracownik zatrudniony w pe nym wymiarze czasu otrzyma by mniej ni wynosi minimalne wynagrodzenie, pracodawca b dzie zobowi zany wyp aci mu dodatek wyrównawczy. Minimalne wynagrodzenia dla osoby zatrudnionej w niepe nym wymiarze czasu pracy ustala si proporcjonalnie do liczby godzin do przepracowania w danym miesi cu. Ustawa zobowi za a premiera do monitorowania funkcjonowania nowych przepisów. Stosowne analizy i wnioski z tych obserwacji maj by przekazane Sejmowi do 30 wrze nia 2006 r. Powinny one zawiera analiz kszta towania si relacji mi dzy minimalnym wynagrodzeniem a poziomem wynagrodzenia w gospodarce, informacj o liczbie pracowników otrzymuj cych minimalne wynagrodzenie oraz sugestie dotycz ce zwi zku mi dzy poziomem minimalnego wynagrodzenia, a sytuacj na rynku pracy. Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 13

14 Prawo na co dzie Zmiany w ubezpieczeniu wypadkowym Wysoko sk adki na ubezpieczenie wypadkowe w ZUS od 1 stycznia 2003 r. zale y od stopnia zagro enia zawodowego w danej bran y. Od 1 stycznia 2003 r. nie obowi zuje ju dotychczasowa, jednakowa dla wszystkich stopa sk adki wypadkowej wynosz ca 1,62 proc. Teraz ustalana ona b dzie na rok sk adkowy biegn cy od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku nast pnego. Wyj tkowo tegoroczna, pierwsza sk adka op acana w nowym systemie obejmuje okres d u szy: od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2004 r. Ró nicowanie sk adek zostanie przeprowadzone w dwu etapach. Pierwszy - od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2006 r. - spowoduje zró nicowanie sk adki na poziomie grup dzia alno ci. Ustalenie stopy procentowej sk adki wed ug zasad okre lonych w rozporz dzeniu nale y do p atnika sk adek. O przynale no ci p atnika sk adek do okre lonej grupy decyduje rodzaj prowadzonej przez niego dzia alno ci zakodowany wed ug Polskiej Klasyfikacji Dzia alno ci w rejestrze REGON na poziomie sekcji lub podsekcji. Nale y przy tym bra pod uwag rodzaj dzia alno ci wed ug PKD uj ty w REGON z 31 grudnia poprzedniego roku. Istotne s przy tym dwie pierwsze cyfry z kodu podanego w "za wiadczeniu o numerze identyfikacyjnym REGON". W przysz o ci uzale niona b dzie ona dodatkowo od kategorii, do jakiej zostanie zaliczony dany zak ad z powodu liczby zaistnia ych w nim wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zmian w sposobie ustalania sk adki na ubezpieczenie wypadkowe wprowadzi a ustawa z 30 pa dziernika 2002 r o ubezpieczeniu spo ecznym z tytu u chorób zawodowych i wypadków przy pracy (Dz. U. nr 199, poz. 1673). Szczegó y zwi zane z ró nicowaniem sk adki na ubezpieczenie spo eczne z tytu u wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zale no ci od zagro e zawodowych i ich skutków okre lone zosta y w rozporz dzeniu ministra pracy i polityki spo ecznej z 29 listopada 2002 r. (Dz. U. nr 200, poz. 1692). Zarówno ustawa, jak i rozporz dzenie wesz y w ycie 1 stycznia 2003 r. Za cznik nr 2 do rozporz dzenia wyodr bnia 29 grup dzia alno ci, zgodnych z rejestrem REGON, w których na podstawie danych GUS okre lono kategorie ryzyka dla ró nych dziedzin aktywno ci oraz odpowiadaj c im wysoko sk adki wypadkowej. Sk adk w wysoko ci okre lonej w za czniku nr 2 op acaj zak ady zatrudniaj ce co najmniej 10 osób. Zak ady, w których zatrudnione jest nie wi cej ni 9 osób, zobowi zane s op aca sk adk w wysoko ci po owy najwy szej stopy procentowej ustalonej na dany rok sk adkowy. Na 2003 r. najwy sz stop procentow ustalono dla górnictwa i kopalnictwa. Wynosi ona 3,86 proc. Po owa tej stawki to 1,93 proc. - i tak sk adk zobowi zani b d zap aci za swoich pracowników pracodawcy zatrudniaj cy poni ej 10 osób. Zgodnie z ustaw wypadkow do ko ca 2005 roku, p atnicy sk adek w informacji dla ZUS b d zobowi zani podawa dane dotycz ce liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy, w tym wypadków miertelnych i ci kich, oraz liczb zatrudnionych w warunkach zagro enia. Na tej podstawie ZUS od 2006 r. okre li tzw. wska nik koryguj cy dla poszczególnych zak adów, który zwi kszy lub pomniejszy dotychczas op acan sk adk wypadkow. Rozporz dzenie zawiera wzory matematyczne obliczania stopy procentowej sk adki wypadkowej, uwzgl dniaj ce kategori ryzyka okre lon dla grupy dzia alno ci oraz dla p atników sk adek, liczb poszkodowanych w wypadkach przy pracy w danym zak adzie, wypadków miertelnych i ci kich, stwierdzonych chorób zawodowych oraz liczb zatrudnionych w warunkach zagro enia. Poszczególne wska niki oparte zostan na rednich arytmetycznych dostarczonych do ZUS z trzech lat kalendarzowych. Kategoria ryzyka ustalona zostanie na okres nie d u szy ni trzy lata. Podawanie danych dotycz cych wypadków i chorób zawodowych w informacjach przekazywanych do ZUS jest obowi zkowe. W razie ich braku lub podania informacji nieprawdziwych, zani aj cych stop procentow, ZUS b dzie uprawniony do ustalenia sk adki wypadkowej w wysoko ci 150 procent wska nika, jaki by by ustalony na podstawie prawid owych informacji. Wypadek w drodze do pracy bez jednorazowego odszkodowania Po wej ciu w ycie nowej ustawy z 30 pa dziernika 2002 r o ubezpieczeniu spo ecznym z tytu u chorób zawodowych i wypadków przy pracy (Dz. U. nr 199, poz. 1673), zast puj cej od 1 stycznia 2003 roku ustaw o wiadczeniach z tytu u wypadków przy pracy i chorób zawodowych z 12 Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 14

15 Prawo na co dzie czerwca 1975 roku nie b dzie ju jednorazowego odszkodowania z tytu u wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Stara ustawa wypadkowa obejmowa a wypadki zaistnia e zarówno przy pracy, jak i w drodze do i z pracy. Teraz wypadki w drodze do pracy lub z pracy nie s ju uregulowane w ustawie wypadkowej, ale w ustawie o Zatrudnianie m odocianych emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze Spo ecznych. W celu zrównowa enia tej zmiany, ustawodawca z agodzi nieco warunki nabywania prawa do renty zwi zanej z wypadkiem w drodze, bo zrezygnowa z badania sta u pracy. Ponadto zachowano 100-procenowe wynagrodzenie za czas choroby i zasi ek chorobowy z tego tytu u. Od 1 stycznia m odocianego, który nie uko czy jeszcze gimnazjum, mo na b dzie - po spe nieniu pewnych warunków - zatrudni na umow o prac w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania okre lonej pracy. Konieczny jest do tego wniosek przedstawiciela ustawowego lub opiekuna m odocianego, który musi mie pozytywn opini poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz: nale y w gimnazjum do oddzia u przysposabiaj cego do pracy albo uzyska zezwolenie dyrektora gimnazjum, w którego obwodzie mieszka, na spe nianie obowi zku szkolnego poza szko. Pó niej z takim pracownikiem mo na zawrze umow o prac w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Osob poni ej 16 roku ycia, która uko czy a gimnazjum, mo na zatrudni w oparciu o umow w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu, a gdy nie uko czy a gimnazjum - w formie przyuczenia do wykonywania okre lonej pracy. Musi si na to zgodzi przedstawiciel ustawowy lub opiekun m odocianego. Ponadto zainteresowany musi przedstawi : za wiadczenie lekarskie stwierdzaj ce, e praca tego rodzaju nie zagra a jego zdrowiu, pozytywn opini poradni psychologicznopedagogicznej, zezwolenie dyrektora gimnazjum, w którego obwodzie mieszka, na spe nianie obowi zku szkolnego poza szko (dotyczy tylko osoby poni ej 16 lat, która nie uko czy a gimnazjum). Podobne warunki musz spe ni osoby powy ej 15 lat, b d ce uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy, które: nie uko czy y gimnazjum i w roku szkolnym 2002/2003 podj y nauk w gimnazjum dla doros ych (z tymi po zako czeniu przygotowania zawodowego w postaci przyuczenia do wykonywania okre lonej pracy mo na zawrze umow o przygotowanie w formie nauki zawodu), nie uko czy y szko y podstawowej i w roku szkolnym 2002/2003 podj y nauk w szóstej klasie szko y podstawowej dla doros ych (dopuszcza si tylko przyuczenie do wykonywania okre lonej pracy). Zmiany w ustawie o zatrudnieniu i przeciwdzia aniu bezrobociu - przywrócenie zasi ków przedemerytalnych Pod koniec 2001 roku pojawi y si doniesienia, e Sejm zamierza znie zasi ki przedemerytalne i pozostawi jedynie wiadczenia przedemerytalne, które wówczas mo na by o uzyska dwa lata przed emerytur. By y to z e wiadomo ci dla tysi cy 40-, 50-latków trac cych z ko cem roku prac. Skracali okresy wypowiedzenia, aby tylko zd y przed ko cem roku zarejestrowa si jako bezrobotni, bo to dawa o szans na zasi ek przedemerytalny. Ta przezorno okaza a si pu apk. W ustawie z 17 grudnia 2001 r., wprowadzonej w ycie 1 stycznia 2002 r., zniesiono zasi ek przedemerytalny, pozostawiaj c jedynie wiadczenie przedemerytalne, ale zmienione. Mog y je dosta kobiety w wieku 50 lat z 30-letnim sta em pracy i m czy ni w wieku 55 lat ze sta em 35 lat. Jednak osoby, które naby y prawo do zasi ku przedemerytalnego lub zarejestrowa y si w urz dzie pracy przed 1 stycznia 2002 r., utraci y mo liwo ubiegania si o nowe wiadczenie. Tryb zniesienia zasi ków przedemerytalnych zaskar y y do Trybuna u Konstytucyjnego m.in. zwi zki zawodowe, pos owie Ligi Polskich Rodzin oraz Rada Powiatu Bydgoszcz, zarzucaj c mu brak vacatio legis, czyli okresu na dostosowanie si do nowych rozwi za, naruszenie standardów pa stwa prawa i zasady zaufania obywateli do pa stwa i prawa. Zabrak o tak e przepisów przej ciowych dla osób, które pobieraj c zasi ek dla bezrobotnych Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 15

16 Prawo na co dzie uzyskiwa y sta niezb dny do uzyskania zasi ku przedemerytalnego. 5 grudnia 2002 roku Sejm poprawi krytykowane wielokrotnie i zaskar one do Trybuna u Konstytucyjnego przepisy sprzed roku o zasi kach i wiadczeniach przedemerytalnych. Teraz przywraca si uprawnienia do nich tym, którzy na prze omie roku 2001 i 2002 nabyli je, ale wskutek wej cia w ycie nowych przepisów nie mogli ich wyegzekwowa. Sejm bowiem wprowadzi ustaw, która ukaza a si 29 grudnia 2002 r. i wesz a w ycie z moc wsteczn 1 stycznia 2002 r. Prawo do zasi ku przedemerytalnego lub wiadczenia przedemerytalnego na zasadach obowi zuj cych do 31 grudnia 2001 r. przys uguje wi c obecnie bezrobotnym, którzy do 12 stycznia 2002 r. spe nili warunki do ich nabycia. Ta data oznacza koniec hipotetycznego, czternastodniowego vacatio legis, jakie powinna by a zawiera ustawa z grudnia 2001 r. Je li wi c kto spe ni do tego dnia kryteria obowi zuj ce w 2001 r., uprawniaj ce do zasi ku lub wiadczenia przedemerytalnego, to mo e si po wej ciu w ycie noweli stara o nie na starych zasadach. Osobom, których poprawka dotyczy, zaliczy si te okres pobierania zasi ku dla bezrobotnych do sta u uprawniaj cego do zasi ku przedemerytalnego. Ustawa nie daje natomiast podstawy do roszcze za rok Sejm nie tylko przywróci uprawnienia do zasi ków i wiadcze przedemerytalnych na starych zasadach osobom, którym odebra y je przepisy wprowadzone przed rokiem. Wprowadzi te wiele zmian, które maj s u y zwi kszeniu aktywno ci zawodowej i obj ciu wi kszej liczby osób programami dla bezrobotnych. Uchwalona 5 grudnia nowelizacja ustawy o zatrudnieniu i przeciwdzia aniu bezrobociu ró ni si znacz co od projektu rz dowego. Do wa niejszych zmian dokonanych przez pos ów nale y pozostawienie starych przepisów o wysoko ci i waloryzacji zasi ków dla bezrobotnych, z której rz d chcia zrezygnowa, t umacz c to nisk inflacj. Pozostawiono te przepis uprawniaj cy starost do zwracania samorz dowi terytorialnemu kosztów wynagrodzenia i sk adek ubezpieczeniowych za zatrudnionych przy robotach publicznych. Nowe przepisy maj sprzyja aktywizacji zawodowej osób poszukuj cych pracy. Sporo korzystnych zmian dotyczy absolwentów. Ca a grupa zmian dotyczy kompetencji samorz du terytorialnego zwi zanych ze zwalczaniem bezrobocia. Maj one na celu u atwienie prowadzenia na szczeblu wojewódzkim regionalnej polityki zatrudnienia i przeciwdzia ania bezrobociu, m.in. efektywniejsze gospodarowanie Funduszem Pracy. Przede wszystkim nowela w cza do tych dzia a gminy oraz poszerza zadania samorz du wojewódzkiego w organizowaniu i finansowaniu ze rodków Funduszu Pracy szkole dla kadry urz dów pracy oraz w dokonywaniu podzia u rodków Funduszu Pracy mi dzy organa samorz du powiatowego. Zarz dy województw b d okre la, po zasi gni ciu opinii wojewódzkich rad zatrudnienia, wykaz zawodów wykorzystywanych przy pracach interwencyjnych, za które mo e by dokonywana refundacja. Istotn nowo ci jest, e przepisy w obecnym brzmieniu umo liwiaj tworzenie nowych, tak e prywatnych, podmiotów uprawnionych do po rednictwa pracy w kraju lub za granic na zasadach dzia alno ci gospodarczej - agencji po rednictwa pracy, pracy tymczasowej, doradztwa personalnego. Minister pracy b dzie prowadzi rejestr agencji, wydawa certyfikaty, okre la warunki dzia ania tych jednostek oraz wykre la je, w razie potrzeby, z rejestru. Ustalono, e agencje nie mog pobiera op at od bezrobotnych, z wyj tkiem pewnych kontraktów zagranicznych. Ze swojej dzia alno ci b d one sk ada roczne sprawozdania ministrowi. Rozszerzona zosta a mo liwo pokrywania kosztów szkolenia bezrobotnych z Funduszu Pracy o op acanie egzaminów umo liwiaj cych uzyskanie uprawnie zawodowych. Finansowanie samych kursów skutkowa o cz sto brakiem potwierdzenia uzyskanych kwalifikacji. Stypendium dla bezrobotnego absolwenta z Funduszu Pracy b dzie wyp acane tak e wówczas, gdy podejmie on krótkotrwa e zatrudnienie lub inn prac zarobkow. Starosta ponadto mo e wyrazi zgod na cz ciowe sfinansowanie z funduszu kosztów szkolenia, na które skierowano bezrobotnego na jego pro b lub na pro b instytucji p ac cej cz zwi zanych z tym kosztów. Wprowadzono te przepis, e starosta mo e skierowa bezrobotnych - kobiety po uko czeniu 53 lat i m czyzn, którzy sko czyli 58 lat - z którymi rozwi zano stosunek pracy z przyczyn dotycz cych zak adu, do wykonywania prac interwencyjnych przez okres do 24 miesi cy. Równocze nie przewidziano zmniejszenie maksymalnej refundacji z Funduszu Pracy kosztów zatrudnienia bezrobotnych przy robotach publicznych do wysoko ci 50 proc. przeci tnego wynagrodzenia (dotychczas granica ta wynosi a 75 proc.). Na wniosek organizatora robót publicznych, w powiatach zagro onych szczególnie wysokim bezrobociem, starosta po uzyskaniu opinii powiatowej rady zatrudnienia mo e refundowa do 20 proc. rzeczowych kosztów organizacji robót publicznych, jednak nie wi cej ni 15 proc. kwoty Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 16

17 Prawo na co dzie wynagrodze i sk adek ubezpieczeniowych finansowanych z Funduszu Pracy. Nie b dzie si natomiast refundowa z FP dodatków i premii wyp acanych pracownikom za opiek nad praktykantami w szko ach oraz sk adek ubezpieczeniowych od nich, poniewa zadanie to przenosi si do szkó prowadz cych kszta cenie zawodowe. Wydatki te obci bud et pa stwa z przewidzianej na to dotacji celowej. Do zada samorz du powiatowego w czono refundowanie wynagrodze i sk adek ubezpieczeniowych za m odocianych pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o prac w celu przygotowania zawodowego. Korzystnie zmieniono definicj absolwenta uprawnionego do rejestracji w urz dzie pracy, co umo liwi uzyskanie stypendium z Funduszu Pracy tak e osobom rejestruj cym si jako absolwenci nie po raz pierwszy. Za dwukrotn nieuzasadnion odmow przyj cia propozycji odpowiedniego zatrudnienia, wykonywania prac interwencyjnych lub robót publicznych, a tak e udzia u w szkoleniu, sta u lub programie specjalnym pozbawia si b dzie statusu bezrobotnego na 6 miesi cy. Okres pobierania zasi ku dla bezrobotnych ulegnie skróceniu o okres zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych i robót publicznych. Przyj to równie poprawk stanowi c, e przy utracie statusu bezrobotnego na okres krótszy ni rok, z powodu podj cia zatrudnienia i po ponownym zarejestrowaniu si w okresie 7 dni od ustania tego zatrudnienia, prawo do zasi ku dla bezrobotnych skraca si o okres pobierania zasi ku przed utrat statusu bezrobotnego. Bezrobotnemu z powiatu o szczególnie wysokim bezrobociu, który w ci gu 6 miesi cy po utracie statusu absolwenta podj nauk, starosta na jego wniosek przyznaje przez rok stypendium w wysoko ci 60 % zasi ku dla bezrobotnych. Warunkiem jest, e dochód na osob w rodzinie nie mo e przekroczy wysoko ci, powy ej której traci si uprawnienia do wiadcze z pomocy spo ecznej. Odpowiadamy na pytania Oto odpowiedzi na kolejne pytania Czytelników. Prosimy o nadsy anie dalszych pyta, o listy z uwagami i propozycjami tematów istotnych dla dzia alno ci zwi zkowej. Jak b d wygl da y nadgodziny w wietle nowelizacji kodeksu pracy? Kiedy ta nowelizacja wchodzi w ycie? Ustawa z 26 lipca 2002 roku (Dz. U. Nr 135, poz. 1146) wprowadzi a zmiany w przepisach art. 133 oraz 134 kp, które dotycz pracy w godzinach nadliczbowych. Zmiany w art. 134 kp dotycz cym dodatku za godziny nadliczbowe, polegaj ce na dodaniu nowego 2 1 wesz y w ycie 29 listopada 2002 roku, pozosta e za zmieniaj ce 1 i dodaj ce 1 1a w dniu 1 stycznia 2003 roku. Nowelizacja art. 133 kp umo liwia ustalenie innego, ni dotychczas bezwzgl dnie obowi zuj cy roczny limit godzin nadliczbowych. U pracodawców, którzy nie skorzystaj z mo liwo ci ustalenia innego limitu nadal b dzie obowi zywa limit 150 godzin nadliczbowych w roku. Inny limit godzin nadliczbowych nale y ustali w uk adzie zbiorowym pracy, albo w regulaminie pracy. Nale y pami ta, e obowi zuje przy tym przestrzeganie procedury ustalonej dla zmiany ka dego z tych aktów. Gdy wprowadzenie wy szego, ni poprzednio obowi zuj cy, dopuszczalnego limitu godzin nadliczbowych nast puje w uk adzie zbiorowym pracy, nale y równie dokona wypowiedze zmieniaj cych warunki pracy tych pracowników, których ma to dotyczy. Nale y przy tym dochowa wymaga okre lonych w art. 42 kp. Je eli pracodawca nie jest obj ty uk adem zbiorowym pracy i nie jest zobowi zany do wydania regulaminu pracy limit godzin nadliczbowych musi by ustalony w umowie o prac. Je eli chcecie ustali inny, ni okre lony w art kp limit godzin nadliczbowych pracownikowi ju zatrudnionemu, trzeba, w razie zwi kszenia limitu, zastosowa procedur przewidzian dla wypowiedzenia zmieniaj cego warunki pracy (art. 42 kp). W przypadku zwi kszenia rocznego limitu godzin nadliczbowych, czas pracy z uwzgl dnieniem pracy w godzinach nadliczbowych Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 17

18 Prawo na co dzie nie mo e przekracza przeci tnie 48 godzin tygodniowo w przyj tym okresie rozliczeniowym. Art. 134 stanowi, e za prac w godzinach nadliczbowych oprócz normalnego wynagrodzenia przys uguje dodatek. Dodatek ten przys uguje w wysoko ci 50 lub 100% wynagrodzenia. Nowelizacja zmienia a zasady ustalania wysoko ci tego dodatku. Regu jest obecnie dodatek w wysoko ci 50 %. Jest on przyznawany za prac w godzinach nadliczbowych w dni powszednie oraz w niedziele i wi ta, które s dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowi zuj cym go rozk adem czasu pracy. Inaczej ni przed nowelizacj, nie ma znaczenia ile godzin nadliczbowych dziennie przepracuje pracownik. Za wszystkie p aci si dodatek w tej samej wysoko ci. Dodatek w wysoko ci 100% wynagrodzenia przys uguje pracownikowi za prac w godzinach nadliczbowych przypadaj cych w nocy, w niedziele i wi ta, o ile nie s one dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowi zuj cym go rozk adem czasu pracy lub za godziny nadliczbowe przypadaj ce w dniu wolnym od pracy, udzielonym pracownikowi w zamian za prac w niedziel lub wi to. Pracodawca chce zap aci pracownikom naszego zak adu wi cej za podró s u bow, ni to wynika z rozporz dzenia dla sfery bud etowej. Czy musi to by zawarte w umowie o prac, czy w regulaminie wynagradzania? Do 31 grudnia 2002 roku zasady ustalania oraz wysoko nale no ci przys uguj cych pracownikowi z tytu u podró y s u bowej by y okre lone w powszechnie obowi zuj cych rozporz dzeniach ministra pracy i polityki spo ecznej. By y to: rozporz dzenie z 19 grudnia 2001 roku w sprawie szczegó owych zasad ustalania oraz wysoko ci nale no ci przys uguj cych pracownikowi z tytu u podró y s u bowej na obszarze kraju, oraz z 8 maja 2001 roku w sprawie szczegó owych zasad ustalania oraz wysoko ci nale no ci przys uguj cych pracownikowi z tytu u podró y s u bowej poza granicami kraju. Nowelizacja art kp, wchodz ca w ycie od 1 stycznia 2003 roku, wprowadza zasad, e to pracodawca ustala w uk adzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania gdy nie jest obj ty uk adem zbiorowym pracy lub w umowie o prac, gdy nie jest zobowi zany do wydania regulaminu wynagradzania, warunki wyp acania nale no ci z tytu u podró y s u bowych swoim pracownikom. Nie oznacza to, e pracodawca mo e zrezygnowa z wyp acania tych nale no ci. Zgodnie bowiem z 1 art kp pracownikowi przys uguj nale no ci za podró s u bow, gdy wykonuje na polecenie pracodawcy zadanie s u bowe poza miejscowo ci, w której znajduje si siedziba pracodawcy lub poza sta ym miejscem pracy. Zasad jest przy tym, e pracodawca nie mo e w aktach wewn trzzak adowych b d w regulaminie wynagradzania ustali diety za dob podró y s u bowej (czy to na obszarze kraju czy poza jego granicami) w wysoko ci ni szej ni wynikaj ca z rozporz dzenia. Z brzmienia przepisu art kp wynika, e pozosta e nale no ci za podró s u bow mog by ustalone dowolnie. Je li w regulaminie wynagradzania, uk adzie zbiorowym pracy lub umowach o prac z poszczególnymi pracownikami nie b dzie postanowie dotycz cych nale no ci za podró s u bow, zastosowanie znajd przepisy rozporz dzenia obowi zuj cego w pa stwowej lub samorz dowej jednostce sfery bud etowej. Je eli pracodawca chce zap aci pracownikom wi cej z tego tytu u i obowi zuje u niego regulamin wynagradzania, powinien on odpowiednie regulacje wprowadzi do regulaminu, oczywi cie z zachowaniem trybu jego zmiany. Tryb zmiany regulaminu jest analogiczny do trybu jego ustalania, okre lonego w art kp i jest uzale niony od tego czy w zak adzie dzia a czy te nie organizacja zwi zkowa. Za który dzie zwolnienia lekarskiego, trwaj cego krócej ni 6 dni, nie p aci si pracownikowi wynagrodzenia? Czy na ten dzie pracownik mo e wzi urlop na danie i w ten sposób unikn strat finansowych? Dodany od 1 stycznia 2003 roku do art. 92 kp paragraf 1 1 okre la wprost, e pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za pierwszy dzie ka dego okresu niezdolno ci do pracy spowodowanej chorob lub odosobnieniem w zwi zku z chorob zaka n, je eli niezdolno ta trwa nie d u ej ni 6 dni. Oznacza to w praktyce, e pracownikom korzystaj cym wielokrotnie w ci gu roku z krótkich zwolnie lekarskich za ka dym razem nie b dzie wyp acane wynagrodzenie za pierwszy dzie zwolnienia. Je eli natomiast pracownik dostanie pierwsze zwolnienie lekarskie na okres nie d u szy ni 6 dni, a nast pnie, np. z powodu komplikacji dostanie kolejne zwolnienie Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 18

19 Prawo na co dzie nie przekraczaj ce 6 dni, ale jego niezdolno do pracy b dzie ci g a, to wtedy wynagrodzenie nale y wyp aci za ca y okres choroby. Kodeks pracy stanowi bowiem, e prawa do wynagrodzenia pracownik nie zachowuje w pierwszym dniu okresu niezdolno ci do pracy ( ) trwaj cej nie d u ej ni 6 dni. Bez wzgl du na to, e okres niezdolno ci do pracy potwierdzony jest dwoma zwolnieniami, jego ci g y charakter sprawia, e pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Odpowiadaj c na drugie pytanie nale y stanowczo stwierdzi, e nie jest mo liwe udzielenie pracownikowi urlopu w czasie gdy jest on niezdolny do pracy. Je eli wi c pracownik przedstawia dowód w postaci za wiadczenia lekarskiego, e jest niezdolny do pracy, pracodawca nie mo e udzieli mu urlopu na pierwszy dzie tej niezdolno ci po to, aby pracownik zachowa za ten dzie prawo do wynagrodzenia. Przeciwne zachowanie pracodawcy narusza oby zakaz rozpoczynania i korzystania z urlopu wypoczynkowego w czasie niezdolno ci do pracy z powodu choroby ustanowiony w art. 165 kp. Wymaga podkre lenia, e ostatnia nowelizacja nie zmieni a charakteru czterech dni urlopu, o których mowa w art kp, ale jedynie tryb ich udzielania. Zgodnie z tym przepisem pracodawca ma obowi zek udzieli maksymalnie 4 dni urlopu wypoczynkowego na danie pracownika w terminie przez niego wskazanym, przy czym pracownik musi zg osi swoje danie najpó niej w dniu rozpocz cia urlopu. Dni te nie s uwzgl dniane w planie urlopów, jednak e nadal zachowuj charakter urlopu wypoczynkowego, ze wszystkimi rygorami, jakie nak ada art. 165 kp. W naszej hurtowni pracuje 95 osób, mamy dwa zwi zki zawodowe. Od wielu lat jeste my obj ci uk adem zbiorowym pracy. Teraz szef chce go wypowiedzie, gdy nie sta go - i zapewne d ugo nie b dzie jeszcze sta - na p acenie wszystkich wiadcze tam zagwarantowanych (g ównie chodzi o nagrody jubileuszowe). Czy to prawda, e po wypowiedzeniu uk adu zbiorowego obowi zuje on do czasu zawarcia nast pnego? U nas prawdopodobnie nie b dzie nast pnego. Wokó wypowiadania uk adów zbiorowych pracy by o wiele kontrowersji. Ich przyczyn by art k.p. Stanowi on, e rozwi zany uk ad zbiorowy pracy stosuje si do czasu wej cia w ycie nowego, chyba e strony w uk adzie lub oddzielnym porozumieniu ustal inny termin. To uniemo liwia o efektywne wypowiadanie uk adów zbiorowych pracy, np. przez pracodawc znajduj cego si w fatalnej sytuacji finansowej. Wyrok Trybuna u Konstytucyjnego z 18 listopada 2002 roku rozwi za jednak ten problem, stwierdzaj c niezgodno tego przepisu z konstytucj. Tym samym od 26 listopada 2002 roku (data og oszenia wyroku TK w Dzienniku Ustaw nr 196) przepis ten nie obowi zuje. Od tej te daty wypowiedziany uk ad zbiorowy pracy wi e tylko do czasu up ywu okresu wypowiedzenia, czyli najcz ciej przez trzy miesi ce. Co si dzieje, gdy ju up ynie okres wypowiedzenia uk adu zbiorowego pracy? Czy wówczas pracodawca mo e przesta p aci nagrody jubileuszowe, mimo e przewiduj je umowy o prac? A mo e jest jeszcze konieczne wypowiedzenie warunków pracy i p acy ka demu zatrudnionemu? Up yw wypowiedzenia uk adu zbiorowego pracy nie powoduje automatycznego uwolnienia si pracodawcy od obowi zku wyp aty nagród jubileuszowych, je eli mówi o nich jednocze nie umowy o prac. W takiej sytuacji po okresie wypowiedzenia uk adu zbiorowego pracy, pracodawca mo e zaproponowa nowe warunki p acowe w trybie wypowiedzenia zmieniaj cego. W takim wypowiedzeniu powinno znale si pouczenie, i do po owy przys uguj cego pracownikowi okresu wypowiedzenia ma si on ustosunkowa do propozycji. Je eli takie pouczenie jest, w razie przyj cia nowych warunków przez zainteresowanego wi one strony po up ywie okresu wypowiedzenia. Gdy tego pouczenia brak, o przyj ciu czy odrzuceniu propozycji pracownik mo e si wypowiedzie do ko ca okresu wypowiedzenia. Jaka jest sytuacja pracowników, gdy uk ad zbiorowy pracy przestanie wi za i dostan wypowiedzenia zmieniaj ce? Jakie przepisy i regulaminy w takiej sytuacji obowi zuj? Pracodawca mówi, e nic nie b dzie uchwala, gdy pozwalaj mu na to najnowsze zmiany w kodeksie pracy. Pracodawca nie ma racji. Od 29 listopada 2002 roku regulaminów pracy i wynagradzania nie musz tworzy tylko ci pracodawcy, którzy Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 19

20 Prawo na co dzie zatrudniaj poni ej 20 pracowników. Je eli Pa stwa zak ad zatrudnia ponad 20 pracowników, to po wypowiedzeniu uk adu zbiorowego pracy pracodawca musi zacz uzgodnienia ze zwi zkami zawodowymi co do tre ci regulaminu pracy i wynagradzania. Ci y na nim obowi zek ustalenia obydwu tych regulaminów. Zwi zki powinny przedstawi wspólne stanowisko w ci gu 30 dni. Je eli wielko zatrudnienia w zak adzie nie przekracza 20 osób, stanowisko pracodawcy jest s uszne i istotnie nie musi on wydawa regulaminów pracy i wynagradzania. Pracodawca rezygnuje z regulaminów pracy i wynagradzania, gdy nasz zak ad zatrudnia 12 pracowników. Wiemy, e w zamian nale y poda pracownikom skrótowe informacje o warunkach zatrudnienia. Czy informacj tak nale y wr czy ka demu pracownikowi z osobna, czy te wystarczy zbiorcze og oszenie na tablicy? Pisemn informacj o warunkach zatrudnienia powinien dosta oddzielnie ka dy pracownik firmy, która rezygnuje z regulaminu pracy. Musi ona okre la : obowi zuj ce normy czasu pracy; dni wolne wynikaj ce z 5-dniowego tygodnia pracy; por nocn ; termin, miejsce i czas wyp aty wynagrodzenia; przyj ty sposób potwierdzania przez pracowników przybycia i obecno ci w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecno ci. Nowela pozwoli a ma ym firmom na rezygnacj z regulaminów pracy i wynagradzania. Czy to oznacza, e od 29 listopada 2002 roku takie regulaminy ju nie obowi zuj u pracodawców z personelem mniejszym ni 20 osób? Nowela nie uniewa ni a regulaminów pracy i wynagradzania wydanych u pracodawców zatrudniaj cych poni ej 20 pracowników. Zmiana w niej zawarta pozwala jedynie pracodawcom, którzy zatrudniaj poni ej 20 pracowników, zrezygnowa z ich stosowania. Ale nawet ci, którzy zrezygnuj z regulaminów, a chc np. zmniejszy pracownikom pensje, musz wr czy im wypowiedzenia zmieniaj ce, albo wprowadzi obni ki w drodze porozumienia stron. Po 28 listopada 2002 roku pracodawcy zatrudniaj cy poni ej 20 pracowników nie musz tworzy regulaminów. Czy to kryterium mierzy si w osobach czy te w przeliczeniu na pe ne etaty? Ró nie, w zale no ci od rodzaju regulaminu. Je eli chodzi o regulaminy pracy i wynagradzania, to od 29 listopada 2002 r. nie maj obowi zku ich tworzenia ci pracodawcy, którzy zatrudniaj mniej ni 20 pracowników, nawet je eli pracownicy ci nie s zatrudnieni w pe nym wymiarze czasu pracy. W tym przypadku poj cie 20 pracowników okre la ogóln liczb osób zatrudnionych u pracodawcy, bez wzgl du na wymiar czasu, w którym pracuj. Je eli natomiast pracodawca zatrudnia wi cej ni 20 pracowników, chocia by w przeliczeniu na pe ne etaty by o ich mniej, musi wyda regulaminy pracy i wynagradzania, chyba, e obj ty jest wystarczaj co szczegó owym uk adem zbiorowym pracy. Z kolei regulaminu zak adowego funduszu wiadcze socjalnych nie musz tworzy pracodawcy maj cy mniej, ni 20 pracowników w przeliczeniu na pe ne etaty. Mam 53 lata, 30 lat pracy i 5 lat studiów. Pracowa em w zak adzie azbestowym wymienionym w za czniku nr 2 i 3 ustawy azbestowej pe ne 12 lat: od 1980 do 1992 r. Od kilku lat mam inn prac, ale zapewne utrac j niebawem z przyczyn dotycz cych pracodawcy. Czy mog liczy na wiadczenie przedemerytalne przed osi gni ciem 55 roku ycia z tytu u pracy przy azbe cie? Niestety, odpowied na to pytanie jest negatywna. Prawo do wiadczenia przedemerytalnego na zasadach szczególnych przewidzianych w ustawie z 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zwieraj cych azbest (Dz. U. nr 101, poz. 628 ze zm.). maj jedynie osoby, które by y zatrudnione w zak adach wymienionych w za cznikach do tej ustawy w a nie w dniu wej cia ustawy w ycie, czyli 28 wrze nia 1997 r. Mówi o tym art. 6 ust. 3 tej ustawy. Pan natomiast odszed z tych zak adów znacznie wcze niej, dlatego nie b dzie móg skorzysta z tego przywileju. Dzia Prawo na co dzie opracowa a Lidia Prze dziak Przegl d Wydarze Zwi zkowych nr 1 (101) 20