Program specjalizacji

Transkrypt

1 CENTRUM MEDYCZNE KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO Program specjalizacji w LABORATORYJNEJ HEMATOLOGII MEDYCZNEJ Program dla diagnostów laboratoryjnych posiadających specjalizację II stopnia w diagnostyce laboratoryjnej lub analityce klinicznej albo tytuł specjalisty w laboratoryjnej diagnostyce medycznej Program przygotował zespół ekspertów Prof. dr hab. Wiesław Jędrzejczak Dr hab. Milena Dąbrowska Dr med. Jadwiga Nowicka Prof. dr hab. Danuta Rość Warszawa 2004

2 1. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE A) Cele kształcenia specjalizacyjnego Cele edukacyjne Celem kształcenia specjalizacyjnego diagnostów laboratoryjnych w laboratoryjnej hematologii medycznej jest uzyskanie wysokich kwalifikacji, umożliwiających zgodnie ze współczesną wiedzą medyczną udział w doborze badań laboratoryjnych, ich wykonywanie lub nadzorowanie wykonania oraz interpretację ze szczególnym uwzględnieniem czynników interferujących. W dążeniu do osiągnięcia tego celu zakłada się uzyskanie przez specjalizującego się diagnostę laboratoryjnego pełnego zakresu wymaganej wiedzy oraz wymaganych umiejętności praktycznych, nakreślonych przez niniejszy program. Ponadto założeniem kształcenia specjalizacyjnego jest rozwijanie pożądanych cech osobowości specjalizującego się diagnosty laboratoryjnego, kształtowanie postaw etycznych, wypracowanie obowiązku ciągłego samokształcenia, poszerzania i pogłębiania wiedzy i umiejętności praktycznych oraz wprowadzania nowych osiągnięć do praktyki zawodowej. Uzyskane kompetencje Celem studiów specjalizacyjnych jest uzyskanie przez diagnostę laboratoryjnego szczególnych kwalifikacji w dziedzinie laboratoryjnej hematologii medycznej umożliwiających, zgodnie ze współczesną wiedzą medyczną: udział w doborze badań laboratoryjnych przydatnych w rozpoznawaniu i kontroli efektywności leczenia nowotworowych i nienowotworowych chorób krwi oraz zaburzeń hematologicznych występujących w pierwotnych chorobach innych narządów, wykonywanie tych badań lub nadzorowanie ich wykonania, wdrażanie nowych badań, zgodnie z zaleceniami komitetów ds. standaryzacji w hematologii, laboratoryjną interpretację wyników tych badań ze szczególnym uwzględnieniem czynników interferujących oraz samodzielne rozwiązywanie problemów związanych ze wszystkimi etapami prowadzącymi do powstania wyniku, od chwili pobrania materiału, poprzez proces analityczny do końcowej autoryzacji i interpretacji wyniku, współdziałanie w tworzeniu algorytmów postępowania w skład których wchodzą laboratoryjne badania hematologiczne, udzielanie konsultacji w zakresie doboru badań hematologicznych, technik ich wykonania i laboratoryjnej interpretacji wyników, prowadzenie indywidualnej lub grupowej praktyki laboratoryjnej w dziedzinie hematologii laboratoryjnej, kierowanie laboratorium hematologicznym, kierowanie specjalizacją w laboratoryjnej hematologii medycznej innych diagnostów, uczestniczenie w doskonaleniu zawodowym innych pracowników medycznych. Rozwijanie pożądanych cech osobowości Specjalizujący się diagnosta będzie rozwijał pożądane cechy osobowości: umiejętność współpracy ze zleceniodawcami badań i odbiorcami wyników badań, przyjmowanie odpowiedzialności za postępowanie swoje i podległego mu zespołu, CMKP

3 umiejętność zorganizowania warsztatu pracy sobie i podległemu zespołowi, kierowanie się w swoich działaniach wyłącznie dobrem chorego, ze szczególnym uwzględnieniem dostępu do badań i ich poufności. Po uzyskaniu specjalizacji diagnosta laboratoryjny będzie realizował następujące cele edukacyjne: będzie stale aktualizował posiadaną wiedzę w oparciu o samokształcenie, uczestnictwo w kursach kształcenia ustawicznego oraz sympozjach i zjazdach naukowych, będzie dzielił się swoim doświadczeniem zawodowym poprzez publikacje, wykłady, udział w konferencjach, będzie dbał o stałe aktualizowanie i podnoszenie kwalifikacji podległego mu personelu poprzez opracowanie i realizowanie systemu szkoleń. B) Czas trwania specjalizacji Specjalizacja w zakresie laboratoryjnej hematologii medycznej dla diagnostów posiadających specjalizację II stopnia w diagnostyce laboratoryjnej lub analityce klinicznej albo tytuł specjalisty w laboratoryjnej diagnostyce medycznej trwa 3 lata (w tym staże, kursy i urlopy). C) Wymagana wiedza Oczekuje się, że diagnosta laboratoryjny po ukończeniu specjalizacji w laboratoryjnej hematologii medycznej wykaże się wiedzą w zakresie poniższych zagadnień: I. Wiadomości ogólne z laboratoryjnej hematologii medycznej 1. Zasady organizacji laboratorium z uwzględnieniem systemu sterowania jakością (organizacja pracy, określenie zadań i odpowiedzialności, obieg informacji, dobór badań i ich walidacja, rejestracja i archiwizacja wyników, wyliczanie kosztów badań oraz zasady bezpieczeństwa pracy dla pacjentów i personelu). 2. Wdrażanie systemu sterowania jakością zgodnie z normą ISO/ EN/PN i opracowanie księgi jakości. Pojęcie akredytacji. 3. Walidacja badań oferowanych przez laboratorium po rozpoznaniu oczekiwań zleceniodawcy: techniki instrumentalne w laboratorium hematologicznym (zastosowanie wirówek, łaźni wodnych, spektrofotometrów, aparatów do barwienia rozmazów), automatyzacja w laboratorium hematologicznym, techniki pomiarowe (typy analizatorów hematologicznych, koagulologicznych, cytometrów przepływowych). personel: wykształcenie i kompetencje, szacowanie budżetu niepewności fazy przedanalitycznej i postanalitycznej (ocena wiarygodności badań, czynniki wpływające na wynik badania laboratoryjnego z uwzględnieniem błędów analitycznych i pozaanalitycznych, pojęcie zmienności wewnątrz- i międzyosobniczej oraz rytmów biologicznych, interferencje zewnątrz- i wewnątrzpochodne (czynniki środowiskowe, leki) wpływające na wynik laboratoryjny, ocena wiarygodności wyników i ich użyteczności diagnostycznej. Sposoby wyznaczania zakresów wartości referencyjnych, wartości decyzyjne, dopuszczalne granice błędów, sposoby ich definiowania i oceny, procedury CMKP

4 naprawcze, pojęcie czułości, swoistości diagnostycznej oraz wartości predykcyjnej, interpretacja krzywych ROC. 4. Procedury ogólne (zasady pobierania i przechowywania materiału z uwzględnieniem przygotowania pacjenta, doboru odpowiednich antykoagulantów i środków konserwujących, zasady pracy z materiałem biologicznym, systemy informatyczne w laboratorium hematologicznym). II. Podstawy naukowe hematologii. 1. Hematopoeza: definicja komórki macierzystej, podścielisko krwiotwórcze, szeregi rozwojowe i kinetyka komórek, apoptoza, geny regulujące krwiotworzenie, onkogeny i antyonkogeny. Regulacja hematopoezy przez cytokiny i cząstki adhezyjne. 2. Immunologia: odporność komórkowa i humoralna z uwzględnieniem stosowanych testów diagnostycznych, główny układ antygenów tkankowych, autoagresja. 3. Mechanizmy krzepnięcia i fibrynolizy. Udział płytek krwi. III. Diagnostyka chorób krwi - logistyka diagnostyczna i interpretacja wyników badań. 1. Parametry morfologiczne krwi obwodowej i szpiku, normy (z uwzględnieniem wieku i płci pacjenta). 2. Oznaczanie morfologii krwi oraz wyliczanie i interpretacja wskaźników hematologicznych. 3. Retykulocyty - oznaczanie i znaczenie diagnostyczne. 4. Wykonanie, ocena i interpretacja leukogramów i mielogramów. 5. Zastosowanie badań biochemicznych, cytochemicznych, immunologicznych (z uwzględnieniem cytometrii przepływowej), molekularnych (PCR) i cytogenetycznych w laboratoryjnej diagnostyce hematologicznej. 6. Diagnostyka zaburzeń hemostazy z uwzględnieniem różnych metod pomiarowych. 7. Monitorowanie leczenia nienowotworowych i nowotworowych chorób krwi. IV. Szczegółowa wiedza o patofizjologii, diagnostyce i strategii leczenia poszczególnych chorób krwi. 1. Definicja niedokrwistości: podziały, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, monitorowanie leczenia niedokrwistości niedoborowych, hemolitycznych, pokrwotocznych, hipo- i aplastycznych. 2. Zaburzenia gospodarki żelazem - laboratoryjna ocena zasobów Fe w ustroju. 3. Hemoglobinopatie, talasemie i enzymopatie: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie. 4. Definicja pancytopenii i granulocytopenii: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 5. Morfologiczne i czynnościowe zaburzenia w układzie białokrwinkowym i ich diagnostyka. 6. Definicja małopłytkowości: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 7. Niedobory odporności wrodzone i nabyte: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, CMKP

5 8. Definicja przewlekłych zespołów mieloproliferacyjnych: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 9. Definicja zespołów mielodysplastycznych: podziały, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 10. Definicja ostrej białaczki nielimfoblastycznej: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Diagnostyka choroby resztkowej (MRD) i oporności wielolekowej (MDR). 11. Definicja ostrej białaczki limfoblastycznej: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Diagnostyka choroby resztkowej (MRD) i oporności wielolekowej (MDR). 12. Definicja chłoniaków ziarniczych i nieziarniczych: podziały, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 13. Gammapatie mono- i poliklonalne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 14. Definicja przewlekłej białaczki limfatycznej: podział, patogeneza, diagnostyka, czynniki rokownicze, różnicowanie, 15. AIDS: patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 16. Naczyniowe i płytkowe skazy krwotoczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie. 17. Wrodzone osoczowe skazy krwotoczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 18. Nabyte osoczowe skazy krwotoczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, 19. Definicja trombofilii: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, monitorowanie leczenia. 20. Zasady monitorowania leczenia przeciwkrzepliwego, fibrynolitycznego oraz przeciwpłytkowego: dobór badań, interpretacja wyników. 21. Diagnostyka żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej i nadkrzepliwości. V. Przeszczepianie szpiku i komórek krwiotwórczych uzyskiwanych z innych źródeł. 1. Wskazania do przeszczepiania allogenicznych i autologicznych komórek krwiotwórczych. 2. Zasady poszukiwania dawcy komórek krwiotwórczych. Źródła komórek krwiotwórczych, ich zalety i ograniczenia. 3. Badania laboratoryjne w kwalifikacji do przeszczepienia komórek krwiotwórczych auto- i allogenicznych. 4. Badania laboratoryjne w prowadzeniu chorych po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych. 5. Układ HLA, metody serologiczne i molekularne ich oznaczania. VI. Immunohematologia i transfuzjologia 1. Zróżnicowanie antygenowe krwinek czerwonych, płytek krwi, granulocytów, metody serologiczne i molekularne ich oznaczania. 2. Alloimmunizacja i autoimmunizacja w zakresie komórek krwi. 3. Preparaty krwiopochodne: charakterystyka, preparatyka i zasady stosowania. CMKP

6 4. Zasady i stosowane metody zapewniające bezpieczeństwo i skuteczność przetaczania preparatów krwinek, w tym płytek krwi. 5. Konflikty matczyno-płodowe w zakresie komórek krwi metody diagnostyczne (serologiczne i molekularne, nieinwazyjne i inwazyjne). 6. Nowoczesne metody immunologiczne i molekularne stosowane w transfuzjologii. 7. Diagnostyka i monitorowanie powikłań poprzetoczeniowych i poprzeszczepowych. VII. Powikłania hematologiczne w przebiegu chorób o różnej etiologii. 1. Laboratoryjna diagnostyka hematologiczna w położnictwie i ginekologii. 2. Laboratoryjna diagnostyka hematologiczna u chorych chirurgicznych. 3. Laboratoryjna diagnostyka hematologiczna w chorobach narządowych (wątroba, nerki, itd.). 4. Laboratoryjna diagnostyka hematologiczna w chorobach autoimmunizacyjnych. 5. Laboratoryjna diagnostyka hematologiczna w nowotworach litych. 6. Odrębności hematologiczne u dzieci. 7. Laboratoryjna diagnostyka hematologiczna w chorobach zawodowych. D) Wymagane umiejętności praktyczne Oczekuje się, że diagnosta laboratoryjny po ukończeniu specjalizacji w zakresie laboratoryjnej hematologii medycznej wykaże się umiejętnością: 1) biegłego pobierania krwi żylnej i włośniczkowej (z palca, płatka ucha, pięty - u noworodków) i zabezpieczania materiału zgodnie z obowiązującymi przepisami, 2) biegłego wykonania badania morfologii krwi metodą automatyczną i manualną oraz jego interpretacji, 3) biegłego wykonania rozmazu krwi obwodowej i szpiku i ich oceny, 4) biegłego wykonania badań cytochemicznych i cytoenzymatycznych oraz ich oceny, 5) wykonania badań immunofenotypowych i ich oceny, 6) biegłego wykonania badania standaryzowanego czasu krwawienia i interpretacji wyniku, 7) wykonania badania Hb wolnej, HbF, MetHb, karboksy-hb, testu glicerolowego, elektroforezy Hb, przeciwciał antyfosfolipidowych oraz interpretacji wyników, 8) biegłego wykonania badań koagulologicznych (APTT, PT, TT, APC-R, czas lizy skrzepu euglobulin, fibrynogen, ATIII, dimer-d, aktywność i/lub stężenie czynników krzepnięcia, funkcja płytek) i interpretacji wyników, 9) biegłego wykonania badań grup krwi i dobrania krwi do przetoczenia, 10) biegłej interpretacji wyników badań morfologicznych, cytologicznych (leukogram, mielogram, cytochemia, immunofenotypowanie), biochemicznych, koagulologicznych, 11) biegłego tworzenia algorytmów postępowania diagnostycznego w rozpoznawaniu, różnicowaniu i monitorowaniu leczenia chorób krwi, 12) biegłego posługiwania się współczesnymi technikami diagnostyki hematologicznej, 13) biegłego posługiwania się systemem informatycznym w laboratorium hematologicznym, 14) praktycznego stosowania metod zapewniania jakości badań, 15) dokumentowania badań laboratoryjnych i ich archiwizacji. CMKP

7 2. PLAN KSZTAŁCENIA Nazwa modułu nauczania I. Laboratoryjna diagnostyka zaburzeń erytropoezy. II. Laboratoryjna diagnostyka zaburzeń układu białokrwinkowego Nazwa kursu 1) Diagnostyka laboratoryjna niedokrwistości 2) Diagnostyka hemoglobinopatii, talasemii i enzymopatii krwinkowych. 1) Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń układu granulocytarnego. 2) Diagnostyka laboratoryjna chorób limfoproliferacyjnych Czas trwania kursu/rok kształcenia 5 dni/i 4 dni/i 5 dni/i 5 dni/i Nazwa stażu 1) Staż kierunkowy w pracowni morfologii 2) Staż kierunkowy w pracowni diagnostyki hemoglobinopatii, talasemii i enzymopatii krwinkowych. 1) Staż kierunkowy w pracowni cytomorfologii Czas trwania stażu 3 miesiące 2 tygodnie 8 miesięcy 3) Badanie cytologiczne szpiku 5 dni/ii III. Laboratoryjna diagnostyka zaburzeń hemostazy 4) Diagnostyka immunofenotypowa. 5) Diagnostyka cytogenetyczna i molekularna nowotworów krwi 1) Diagnostyka laboratoryjna wrodzonych i nabytych zaburzeń hemostazy 5 dni/ii 5 dni/iii 5 dni/ii 2) Staż kierunkowy w pracowni cytometrii przepływowej. 3) Staż kierunkowy w pracowni cytogenetyki 4) Staż kierunkowy w pracowni biologii molekularnej 1) Staż kierunkowy w pracowni hemostazy 4 miesiące 2 tygodnie 3 tygodnie 3 miesiące 2) Diagnostyka wrodzonej i nabytej trombofilii 5 dni/ii 2) Staż kierunkowy w pracowni diagnostyki trombofilii 2 tygodnie CMKP

8 IV. Podstawy immunohematologii transfuzjologii i transplantologii 1) Immunohematologia i transfuzjologia 2) Przeszczepianie komórek krwiotwórczych 5 dni/ii 2 dni/ii 1) Staż kierunkowy w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa 2) Staż kierunkowy w ośrodku przeszczepiania szpiku 4 tygodnie 4 tygodnie V. Organizacja laboratorium hematologicznego 1) Zasady organizacji pracy i zarządzania w laboratorium medycznym. Systemy sterowania jakością. 4 dni/iii 1) Staż kierunkowy w oddziale hematologii 3 miesiące 3. PROGRAM KSZTAŁCENIA Program podstawowego stażu specjalizacyjnego a) Zakres wiedzy teoretycznej Zakres wiedzy teoretycznej będącej przedmiotem podstawowego stażu specjalizacyjnego obejmuje zagadnienia przedstawione w punkcie 1. C (Wymagana wiedza) oraz wszystkie zagadnienia przedstawiane w ramach modułów specjalizacji. b) Wykaz umiejętności praktycznych W czasie stażu diagnosta laboratoryjny powinien nabyć umiejętności praktyczne przedstawione w punkcie 1. D (Wymagane umiejętności praktyczne) oraz umiejętności przedstawione w ramach modułów. c) Miejsce podstawowego stażu specjalizacyjnego Miejscem podstawowego stażu specjalizacyjnego jest miejsce pracy, którym może być jednostka prowadząca działalność diagnostyczną dla oddziałów szpitali i oddziałów klinicznych, w tym oddziału lub kliniki i poradni hematologicznej. d) Czas trwania podstawowego stażu specjalizacyjnego Wymagany czas trwania stażu specjalizacyjnego wynosi 3 lata. Podzielony jest na kształcenie i zdobywanie niezbędnego doświadczenia zawodowego w wyżej wymienionej placówce oraz czas spędzony na kursach specjalizacyjnych, stażach kierunkowych i poświęcony na samokształcenie, przygotowanie pracy poglądowej, studiowanie zalecanego piśmiennictwa i uczestniczenie w innych formach kształcenia wskazanych przez kierownika specjalizacji. e) Sposób zaliczenia podstawowego stażu specjalizacyjnego Zaliczenie podstawowego stażu specjalizacyjnego następuje na podstawie: zaliczenia z oceną pozytywną wszystkich kursów specjalizacyjnych i staży kierunkowych objętych programem specjalizacji, przedłożenia przygotowanej pracy poglądowej lub oryginalnej zaliczonej pozytywnie przez kierownika specjalizacji, CMKP

9 przedstawienia potwierdzenia uczestnictwa w konferencjach naukowo-szkoleniowych i / lub zjazdach organizowanych przez Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów, zaliczenia praktycznej znajomości języka obcego na podstawie zaświadczenia ze studium języków obcych, pozytywnej opinii dotyczącej przebiegu specjalizacji i uzyskanych przez diagnostę laboratoryjnego umiejętności wydanej przez kierownika specjalizacji, zaliczenia specjalizacji w formie kolokwium końcowego u kierownika specjalizacji i uzyskanie dopuszczenia do egzaminu państwowego. Program poszczególnych modułów specjalizacji Moduł I. Laboratoryjna diagnostyka zaburzeń erytropoezy Cele modułu: Uzupełnienie wiedzy z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki hematologicznej, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapoznanie się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w pracowni morfologii oraz pracowni diagnostyki hemoglobinopatii, talasemii i enzymopatii krwinkowych. Nabycie umiejętności praktycznych objętych programem tego modułu. Moduł realizowany jest w formie 2 kursów specjalizacyjnych i 2 staży kierunkowych. 1) Kurs specjalizacyjny: Diagnostyka laboratoryjna niedokrwistości a) Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Hematopoeza, apoptoza, hemoliza. Niedokrwistości: podziały, patogeneza. Szereg rozwojowy erytrocytów (cytomorfologia form rozwojowych). Parametry morfologiczne krwi obwodowej i szpiku, normy (z uwzględnieniem wieku i płci pacjenta). Znaczenie diagnostyczne, metody oceny i interpretacja wyników retykulocytów. Metabolizm żelaza, jego rola w organizmie, ocena zasobów w ustroju. Diagnostyka niedokrwistości z niedoboru i zaburzeń wykorzystania żelaza (w tym ACDniedokrwistość w przebiegu chorób przewlekłych). Diagnostyka niedokrwistości aplastycznej. Diagnostyka niedokrwistości megaloblastycznych. Diagnostyka niedokrwistości hemolitycznych. b) W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: oceny i interpretacji zmian w morfologii erytrocytów barwionych MGG, oceny preparatów krwi obwodowej i szpiku w w/w niedokrwistościach, interpretacji wyników badań morfologicznych, cytologicznych i biochemicznych przydatnych w rozpoznawaniu, różnicowaniu i monitorowaniu leczenia niedokrwistości. CMKP

10 c) Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, I rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: w jednostce prowadzącej działalność diagnostyczną (zgodną z tematyką kursu) dla oddziałów szpitali klinicznych, w tym oddziału i poradni hematologicznej. Osoby prowadzące: Zajęcia prowadzi zespół złożony z trzech nauczycieli akademickich posiadających co najmniej stopień naukowy doktora, prowadzących działalność naukową, dydaktyczną i usługową zgodną z tematyką kursu, w tym, co najmniej dwóch specjalistów z hematologii lub diagnostyki laboratoryjnej/ analityki klinicznej. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania badań objętych programem kursu. 2) Kurs specjalizacyjny: Diagnostyka hemoglobinopatii, talasemii i enzymopatii krwinkowych a) Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę Hemoglobinopatie, talasemie i enzymopatie krwinkowe: patogeneza i objawy kliniczne. Hemoglobina: biosynteza, struktura, funkcja, degradacja. Pochodne hemoglobiny. Zaburzenia syntezy i budowy hemoglobiny. Anomalie cyklu glikolizy i metabolizmu nukleotydów w krwinkach czerwonych. Badania laboratoryjne użyteczne w diagnostyce. b) W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: wykonania elektroforezy Hb i interpretacji wyników, oceny Hb wolnej, HbF, MetHb, karboksy-hb. c) Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Pomoce dydaktyczne: jednostka kształcąca zapewnia aparaturę specjalistyczną do realizacji programu kursu Osoby prowadzące: zajęcia prowadzi zespół złożony z co najmniej dwóch specjalistów prowadzących działalność usługową zgodną z tematyką kursu. Czas trwania kursu: 4 dni, I rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: w jednostce prowadzącej rutynową działalność diagnostyczną zgodną z tematyką kursu. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania i interpretacji badań objętych programem kursu. 1) Staż kierunkowy w pracowni morfologii Program stażu W ramach stażu diagnosta laboratoryjny uzupełni wiedzę z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki hematologicznej, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapozna się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w pracowni morfologii oraz nabędzie umiejętności praktyczne objęte programem stażu. CMKP

11 Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Niedokrwistości: podziały, patogeneza. Szereg rozwojowy erytrocytów. Parametry morfologiczne krwi obwodowej i szpiku, normy (z uwzględnieniem wieku i płci pacjenta). Oznaczanie morfologii, wyliczanie i interpretacja wskaźników hematologicznych. Znaczenie diagnostyczne, metody oceny i interpretacja wyników retykulocytów. Małopłytkowości: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, monitorowanie leczenia. Ocena i interpretacja zmian w morfologii erytrocytów barwionych MGG. Metabolizm żelaza, jego rola w organizmie, ocena zasobów w ustroju. Diagnostyka niedokrwistości z niedoboru i zaburzeń wykorzystania żelaza. Diagnostyka niedokrwistości megaloblastycznych. Diagnostyka niedokrwistości hemolitycznych. Ocena mikroskopowa preparatów krwi obwodowej i szpiku w niedokrwistościach. Interpretacja wyników badań morfologicznych i cytologicznych przydatnych w rozpoznawaniu, różnicowaniu i monitorowaniu leczenia niedokrwistości niedoborowych, hemolitycznych, pokrwotocznych, hipo- i aplastycznych. Odrębności morfologii krwi u chorych chirurgicznych. Odrębności morfologii krwi w chorobach narządowych (wątroba, nerki, itd.). Odrębności morfologii krwi w położnictwie i ginekologii. Odrębności morfologii krwi u chorych z nowotworami litymi. Odrębności hematologiczne u dzieci. Laboratoryjna diagnostyka hematologiczna w chorobach zawodowych. W czasie stażu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętności: pobierania krwi żylnej i włośniczkowej (z palca, płatka ucha, pięty - u noworodków), oceny czynników analitycznych i pozaanalitycznych, wpływających na wynik morfologii krwi, wykonania badania morfologii krwi metodą automatyczną i manualną oraz jego interpretacji, wykonania i laboratoryjnej oceny mielogramów w niedokrwistościach, tworzenia laboratoryjnych algorytmów postępowania diagnostycznego w rozpoznawaniu, różnicowaniu i monitorowaniu leczenia niedokrwistości, oceny wpływu i dynamiki zastosowanego leczenia niedokrwistości na wynik morfologii, retykulocytów i mielogramu, posługiwania się metodami zapewniającymi jakość badań morfologii krwi, oceny wiarygodności wyniku morfologii krwi, prowadzenia dokumentacji w pracowni morfologii, posługiwania się systemami informatycznymi w pracowni morfologii. CMKP

12 Forma zaliczenia stażu Zaliczenie stażu kierunkowego odbywa się u kierownika specjalizacji lub osoby przez niego wyznaczonej w formie kolokwium i sprawdzianu praktycznego a oceny wpisywane są do karty specjalizacyjnej. Kolokwium: z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu. Sprawdzian praktyczny: potwierdzenie wykonania wyżej wymienionych badań i stosowania procedur. d) Wskazówki dotyczące realizacji programu stażu Czas trwania stażu: 3 miesiące. Miejsce stażu: akredytowane laboratorium medyczne z pracownią hematologii. 2) Staż kierunkowy w pracowni diagnostyki hemoglobinopatii, talasemii i enzymopatii krwinkowych Program stażu W ramach stażu diagnosta laboratoryjny uzupełni wiedzę z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki hemoglobinopatii, talasemii i enzymopatii krwinkowych, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapozna się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w Pracowni diagnostyki w/w zaburzeń oraz nabędzie umiejętności praktyczne objęte programem stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Hemoglobinopatie, talasemie, enzymopatie krwinkowe: patogeneza i objawy kliniczne. Hemoglobina: biosynteza, struktura, funkcja, degradacja. Pochodne hemoglobiny. Zaburzenia syntezy i budowy hemoglobiny. Anomalie cyklu glikolizy i metabolizmu nukleotydów w krwinkach czerwonych. Badania laboratoryjne użyteczne w diagnostyce. W czasie stażu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętności: wykonania elektroforezy Hb i interpretacji wyników, oceny Hb wolnej, HbF, MetHb, karboksy-hb. Forma zaliczenia stażu Zaliczenie stażu kierunkowego odbywa się u kierownika specjalizacji lub osoby przez niego wyznaczonej w formie kolokwium i sprawdzianu praktycznego a oceny wpisywane są do karty specjalizacyjnej. Kolokwium: z wiedzy teoretycznej objętej programem stażu. Sprawdzian praktyczny: potwierdzenie wykonania wyżej wymienionych badań i stosowania procedur. CMKP

13 Wskazówki dotyczące realizacji programu stażu Czas trwania stażu: 2 tygodnie. Miejsce stażu: akredytowane laboratorium diagnostyczne, które ma możliwość realizacji programu specjalizacji w tym zakresie. Moduł II. Laboratoryjna diagnostyka zaburzeń układu białokrwinkowego Cele modułu: Uzupełnienie wiedzy z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki cytologicznej, cytometrycznej, cytogenetycznej i molekularnej, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapoznanie się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości, prowadzoną w pracowni cytomorfologii, cytometrii i biologii molekularnej. Nabycie umiejętności praktycznych objętych programem modułu. Moduł realizowany jest w formie 5 kursów specjalizacyjnych i 4 staży kierunkowych. 1) Kurs specjalizacyjny: Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń układu granulocytowego Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Granulopoeza, cytomorfologia form rozwojowych granulocytów. Morfologiczne i czynnościowe zaburzenia w układzie białokrwinkowym. Pancytopenie i granulocytopenie: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Przewlekłe zespoły mieloproliferacyjne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Zespoły mielodysplastyczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Ostre białaczki nielimfoblastyczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Zastosowanie badań biochemicznych, cytochemicznych i cytoenzymatycznych w laboratoryjnej diagnostyce zaburzeń układu białokrwinkowego. W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: wykonania, oceny i interpretacji leukogramów i mielogramów w w/w patologiach, laboratoryjnej interpretacji wyników badań przydatnych w rozpoznawaniu zaburzeń układu granulocytarnego, ich różnicowaniu i monitorowaniu leczenia. Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, I rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: w jednostkach akredytowanych, po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania badań objętych programem kursu. CMKP

14 2) Kurs specjalizacyjny: Diagnostyka laboratoryjna chorób limfoproliferacyjnych Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Limfopoeza, cytomorfologia form rozwojowych limfocyta. Ostra białaczka limfoblastyczna: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Chłoniaki: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Gammapatie mono- i poliklonalne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Przewlekłe białaczki limfocytowe: podział, patogeneza, diagnostyka, czynniki rokownicze, różnicowanie, Zastosowanie badań biochemicznych, cytochemicznych i cytoenzymatycznych w laboratoryjnej diagnostyce chorób limfoproliferacyjnych. W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: wykonania, oceny i interpretacji leukogramów i mielogramów w w/w patologiach, laboratoryjnej interpretacji wyników badań przydatnych w rozpoznawaniu chorób limfoproliferacyjnych, ich różnicowaniu i monitorowaniu leczenia. Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, I rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: w jednostkach akredytowanych, po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania procedur objętych programem kursu. 3) Kurs specjalizacyjny: Badanie cytologiczne szpiku Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Warunki, którym musi odpowiadać prawidłowo wykonany rozmaz szpiku, sposób barwienia. Różnicowanie szeregów komórkowych. Barwienia cytochemiczne: POX, FAG, Esterazy, Sudan, PAS, FK, syderoblasty. Ocena preparatów w nienowotworowych i nowotworowych chorobach krwi. Ocena mielogramu w przebiegu chorób innych narządów, w tym przerzuty nowotworowe do szpiku. W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: barwienia POX, FAG, Esterazy, Sudan, PAS, FK, syderoblastów i interpretacji wyników, oceny preparatów szpiku w nienowotworowych i nowotworowych chorobach krwi. Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5dni, II rok specjalizacji. CMKP

15 Miejsce kształcenia: w jednostkach akredytowanych, po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania procedur objętych programem kursu. 4). Kurs specjalizacyjny: Diagnostyka immunofenotypowa Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Techniczne podstawy cytometrii przepływowej. Antygeny różnicowania wykorzystywane w diagnostyce hematologicznej (w tym antygeny płytkowe). Immunofenotypowa diagnostyka ostrych białaczek. Immunofenotypowa diagnostyka chłoniaków. Ocena ilościowa komórek CD34-dodatnich. Diagnostyka choroby resztkowej (MRD) i oporności wielolekowej (MDR). Badanie subpopulacji limfocytów (w tym u nieleczonych i leczonych pacjentów z AIDS). Ocena niedoborów odporności humoralnej i komórkowej. Diagnostyka nocnej napadowej hemoglobinurii. W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: wykonania i interpretacji badań cytometrycznych objętych programem kursu. Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, II rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: w jednostkach akredytowanych, po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania procedur objętych programem kursu. 5). Kurs specjalizacyjny: Diagnostyka cytogenetyczna i molekularna nowotworów krwi Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Patogeneza nowotworów krwi podstawy molekularne. Klasyfikacja nowotworów krwi wg WHO. Podstawy technik cytogenetycznych: cytogenetyki konwencjonalnej i molekularnej. Cytogenetyka białaczek, zespołów mielodysplastycznych i chłoniaków. Diagnostyka molekularna białaczek, zespołów mielodysplastycznych i chłoniaków. Monitorowanie leczenia białaczek: ocena remisji genetycznej i choroby resztkowej. Aberracje chromosomowe jako niezależny czynnik prognostyczny. Ocena chimeryzmu po allotransplantacji komórek krwiotwórczych. CMKP

16 W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: Oceny remisji genetycznej i choroby resztkowej. Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, III rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: w jednostkach akredytowanych, po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania procedur objętych programem kursu. 1) Staż kierunkowy w pracowni cytomorfologii Cel stażu W ramach stażu diagnosta laboratoryjny uzupełni wiedzę z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki cytologicznej, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapozna się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w pracowni cytomorfologii oraz nabędzie umiejętności praktyczne objęte programem stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Pancytopenie i granulocytopenie: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Morfologiczne i czynnościowe zaburzenia w układzie białokrwinkowym. Zastosowanie badań biochemicznych, cytochemicznych i cytoenzymatycznych w laboratoryjnej diagnostyce zaburzeń układu białokrwinkowego. Przewlekłe zespoły mieloproliferacyjne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Zespoły mielodysplastyczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Ostra białaczka nielimfoblastyczna: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Ostra białaczka limfoblastyczna: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Chłoniaki ziarnicze i nieziarnicze: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Przewlekła białaczka limfocytowa: podział, patogeneza, diagnostyka, czynniki rokownicze, różnicowanie, Gammapatie mono- i poliklonalne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Wykonanie, ocena i interpretacja leukogramów i mielogramów w w/w patologiach. Interpretacja wyników badań przydatnych w rozpoznawaniu zaburzeń układu białokrwinkowego, ich różnicowaniu i monitorowaniu leczenia. CMKP

17 W czasie stażu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętności: oceny czynników analitycznych i pozaanalitycznych, wpływających na wiarygodność leukogramu i mielogramu, wykonania rozmazu krwi obwodowej, płynów z jam ciała i szpiku i ich oceny (potwierdzone prawidłowe policzenie i interpretacja co najmniej 100 mielogramów w różnych chorobach krwi), wykonania badań cytochemicznych i ich oceny, doboru badań przydatnych w rozpoznawaniu i kontroli efektywności leczenia wyżej wymienionych jednostek chorobowych, zbiorczej interpretacji wyników badań morfologicznych, cytologicznych (leukogram, mielogram), cytochemicznych i cytoenzymatycznych w wyżej wymienionych jednostkach chorobowych, oceny wartości parametrów morfologii krwi, decydujących o kontynuowaniu lub przerwaniu leczenia cytoredukcyjnego, posługiwania się metodami zapewniającymi jakość badań w pracowni cytomorfologii, prowadzenia dokumentacji laboratoryjnej w pracowni cytomorfologii, posługiwania się systemami informatycznymi w pracowni cytomorfologii. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej b) potwierdzenie znajomości wyżej wymienionych procedur. Czas trwania stażu: 8 miesięcy. Miejsce stażu: akredytowane laboratorium medyczne z pracownią cytomorfologii. 2) Staż kierunkowy w pracowni cytometrii przepływowej. Cel stażu W ramach stażu diagnosta laboratoryjny uzupełni wiedzę z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki cytometrycznej, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapozna się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w pracowni cytometrii przepływowej oraz nabędzie umiejętności praktyczne objęte programem stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Techniczne podstawy cytometrii przepływowej. Antygeny różnicowania wykorzystywane w diagnostyce hematologicznej (w tym cytometryczna ocena czynności płytek). Immunofenotypowa diagnostyka ostrych białaczek. Immunofenotypowa diagnostyka chłoniaków. Ocena ilościowa komórek CD34-dodatnich. Diagnostyka choroby resztkowej (MRD) i oporności wielolekowej (MDR). Badanie subpopulacji limfocytów (w tym u nieleczonych i leczonych pacjentów z AIDS). Niedobory odporności wrodzone i nabyte: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, CMKP

18 Ocena niedoborów odporności humoralnej i komórkowej. Diagnostyka nocnej napadowej hemoglobinurii. W czasie stażu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętności: wykonania badań immunofenotypowych, przygotowania wyniku i jego laboratoryjnej interpretacji, tworzenia algorytmów postępowania w cytometrycznej diagnostyce chorób krwi i niedoborów immunologicznych, zbiorczej, laboratoryjnej interpretacji wyników badań morfologicznych, cytologicznych i cytometrycznych, posługiwania się metodami zapewniającymi jakość badań cytometrycznych, prowadzenia dokumentacji w pracowni cytometrii przepływowej. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej b) potwierdzenie znajomości wyżej wymienionych procedur. Czas trwania stażu: 4 miesiące. Miejsce stażu: akredytowane laboratorium diagnostyczne, które ma możliwość realizacji programu specjalizacji w tym zakresie. 3) Staż kierunkowy w pracowni cytogenetyki Cel stażu W ramach stażu diagnosta laboratoryjny uzupełni wiedzę z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki cytogenetycznej, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapozna się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w pracowni cytogenetyki oraz nabędzie umiejętności praktyczne objęte programem stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Pobieranie i transport materiału do badań. Schematy hodowli komórkowych. Techniki badań (prążki G i C, cytogenetyka molekularna). Podstawowe elementy nomenklatury ISDN, zasady formułowania wyniku. Aberracje chromosomowe: swoiste i/lub typowe dla poszczególnych jednostek chorobowych, wartość prognostyczna. Badania cytogenetyczne w monitorowaniu leczenia chorych na ostre białaczki, przewlekłą białaczkę szpikową oraz inne choroby układu krwiotwórczego ze zmianami cytogenetycznymi. Znajomość czynników wpływających na wiarygodność wyniku badania cytogenetycznego. W czasie stażu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: interpretacji wyniku badania cytogenetycznego. CMKP

19 Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej b) potwierdzenie znajomości wyżej wymienionych procedur. Czas trwania stażu: 2 tygodnie Miejsce stażu: akredytowane laboratorium diagnostyczne, które ma możliwość realizacji programu specjalizacji w tym zakresie. 4) Staż kierunkowy w pracowni biologii molekularnej Cel stażu Poznanie znaczenia biologii molekularnej w diagnostyce hematologicznej oraz opanowanie podstawowych umiejętności warunkujących ich wykorzystanie. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Struktura i funkcje genów. Geny regulujące hematopoezę. Onkogeny i antyonkogeny istotne w patogenezie nowotworów. Teoria reakcji łańcuchowej polimerazy oraz PCR w czasie rzeczywistym. Zasady przygotowania starterów do badania PCR. Zasady sekwencjonowania kwasów nukleinowych i ich wykorzystanie w diagnostyce hematologicznej. W czasie stażu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętności: pobierania materiału do izolacji DNA i RNA, przechowywania materiału do badania DNA i RNA, izolacja DNA, izolacja RNA, badania RT-PCR na bcr/abl. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy objętej programem stażu, b) sprawdzian praktyczny: potwierdzenie umiejętności wykonania wyżej wymienionych badań. Czas trwania stażu: 3 tygodnie Miejsce stażu: akredytowane laboratorium diagnostyczne, które ma możliwość realizacji programu stażu. Moduł III. Laboratoryjna diagnostyka zaburzeń hemostazy Cele modułu: Uzupełnienie wiedzy z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki hemostazy wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapoznanie się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w pracowni hemostazy. Nabycie umiejętności praktycznych objętych programem tego modułu. Moduł realizowany jest w formie 2 kursów specjalizacyjnych i 2 staży kierunkowych. CMKP

20 1) Kurs specjalizacyjny: Diagnostyka laboratoryjna wrodzonych i nabytych zaburzeń hemostazy Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę Mechanizmy krzepnięcia i fibrynolizy. Zaburzenia hemostazy jako czynnik ryzyka miażdżycy. Mechanizmy i skutki działania promieniowania jonizującego na układ krwiotwórczy. Metody pomiarowe w badaniach układu krzepnięcia i fibrynolizy. Diagnostyka wrodzonych i nabytych zaburzeń krzepnięcia (naczyniowych, płytkowych i osoczowych). Hemostaza w ciąży i połogu. Diagnostyka złożonych skaz krwotocznych (DIC). Laboratoryjna kontrola leczenia przeciwzakrzepowego. W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: Laboratoryjnej interpretacji wyników badań przydatnych w rozpoznawaniu i różnicowaniu zaburzeń hemostazy. Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, II rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: w jednostkach akredytowanych, po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania procedur objętych programem kursu. 2) Kurs specjalizacyjny: Diagnostyka wrodzonej i nabytej trombofilii Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę Przyczyny i diagnostyka wrodzonej trombofilii: niedobór naturalnych inhibitorów krzepnięcia (antytrombiny III, białka C, białka S), oporność na aktywne białko C, mutacja Leiden genu czynnika V, polimorfizm genu protrombiny, zwiększona aktywność czynnika VII i VIII hyperhomocysteinemia). Nabyta trombofilia zespół antyfosfolipidowy, laboratoryjne kryteria diagnostyczne (diagnostyka antykoagulanta toczniowego, przeciwciał antyfosfolipidowych i antykardiolipinowych). W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: wykonania oraz interpretacji wyników badań objętych programem kursu (z wyjątkiem badań genetycznych i oznaczania stężenia homocysteiny). Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, II rok specjalizacji. CMKP

21 Miejsce kształcenia: w jednostkach akredytowanych, po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania procedur objętych programem kursu. 1) Staż kierunkowy w pracowni hemostazy Cel stażu W ramach stażu diagnosta laboratoryjny uzupełni wiedzę z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki hemostazy, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapozna się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w pracowni hemostazy oraz nabędzie umiejętności praktyczne objęte programem stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Hemostaza - teoria, diagnostyka zaburzeń. Metody pomiarowe w badaniach układu krzepnięcia i fibrynolizy. Płytkowe i naczyniowe skazy krwotoczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie. Wrodzone osoczowe skazy krwotoczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Nabyte osoczowe skazy krwotoczne: podział, patogeneza, diagnostyka, różnicowanie, Diagnostyka hemostazy u chorych chirurgicznych. Diagnostyka hemostazy w chorobach narządowych (wątroba, nerki, itd.). Diagnostyka hemostazy w położnictwie i ginekologii. Diagnostyka hemostazy u chorych nowotworowych. Zasady monitorowania leczenia przeciwkrzepliwego, fibrynolitycznego oraz przeciwpłytkowego: dobór badań, interpretacja wyników. W czasie stażu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętności: oceny czynników przedlaboratoryjnych i laboratoryjnych, wpływających na wiarygodność wyników badań koagulologicznych, pobierania krwi na badanie hemostazy, wykonania badania standaryzowanego czasu krwawienia i interpretacji wyniku, wykonania badań koagulologicznych (APTT, PT, TT czas lizy skrzepu euglobulin, fibrynogen, ATIII, dimer-d, aktywność i/lub stężenie czynników krzepnięcia, czynność płytek) i interpretacji wyników, zbiorczej interpretacji wyników badań koagulologicznych, tworzenia algorytmów postępowania diagnostycznego w rozpoznawaniu, różnicowaniu i monitorowaniu leczenia zaburzeń hemostazy, oceny wpływu leczenia heparyną i doustnymi antykoagulantami na wyniki badań (PLT, INR, APTT(R), posługiwania się metodami zapewniającymi jakość badań koagulologicznych, CMKP

22 oceny wiarygodności badań koagulologicznych, prowadzenia dokumentacji laboratoryjnej w pracowni hemostazy. Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej b) potwierdzenie znajomości wyżej wymienionych procedur. Czas trwania stażu: 3 miesiące. Miejsce stażu: akredytowane laboratorium medyczne z pracownią hemostazy. 2) Staż kierunkowy w pracowni diagnostyki trombofilii Program stażu W ramach stażu diagnosta laboratoryjny uzupełni wiedzę z zakresu wiadomości ogólnych oraz diagnostyki trombofilii, wyszczególnionych w programie specjalizacji. Zapozna się z wyposażeniem, organizacją pracy i kontrolą jakości prowadzoną w pracowni diagnostyki trombofilii oraz nabędzie umiejętności praktyczne objęte programem stażu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę Przyczyny i diagnostyka wrodzonej trombofilii: niedobór naturalnych inhibitorów krzepnięcia (antytrombiny III, białka C, białka S), oporność na aktywne białko C, mutacja Leiden genu czynnika V, polimorfizm genu protrombiny, zwiększona aktywność czynnika VII i VIII, hyperhomocysteinemia). Nabyta trombofilia zespół antyfosfolipidowy, laboratoryjne kryteria diagnostyczne (diagnostyka antykoagulanta toczniowego, przeciwciał antyfosfolipidowych i antykardiolipinowych). W czasie stażu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: wykonania oraz interpretacji wyników badań objętych programem kursu (z wyjątkiem badań genetycznych i oznaczania stężenia homocysteiny). Forma zaliczenia stażu u kierownika stażu: a) kolokwia z wiedzy teoretycznej b) potwierdzenie znajomości wyżej wymienionych procedur. Czas trwania stażu: 2 tygodnie. Miejsce stażu: akredytowane laboratorium diagnostyczne, które ma możliwość realizacji programu specjalizacji w tym zakresie. Moduł IV. Podstawy immunohematologii, transfuzjologii i transplantologii Cele modułu: Przyswojenie zasad pracy pracowni immunohematologii oraz specyfiki badań laboratoryjnych związanych z procedurami leczenia preparatami krwiopochodnymi, aferezami leczniczymi, przeszczepianiem szpiku i komórek krwiotwórczych z krwi obwodowej oraz pępowinowej. Nabycie umiejętności praktycznych objętych programem tego modułu. Moduł realizowany jest w formie 2 kursów specjalizacyjnych i 2 staży kierunkowych. CMKP

23 1) Kurs specjalizacyjny: Immunohematologia i transfuzjologia Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Zróżnicowanie antygenowe krwinek czerwonych, płytek krwi, granulocytów, metody serologiczne i molekularne ich oznaczania. Alloimmunizacja i autoimmunizacja w zakresie komórek krwi. Preparaty krwiopochodne: charakterystyka, preparatyka i zasady stosowania. Zasady i stosowane metody zapewniające bezpieczeństwo i skuteczność przetaczania preparatów krwinek, w tym płytek krwi. Konflikty matczyno-płodowe w zakresie komórek krwi metody diagnostyczne (serologiczne i molekularne, nieinwazyjne i inwazyjne). Nowoczesne metody immunologiczne i molekularne stosowane w transfuzjologii. Diagnostyka i monitorowanie powikłań poprzetoczeniowych i poprzeszczepowych. Przeciwciała indukowane lekami. Wskazania do aferez leczniczych (leukafereza, erytrocytafereza, trombocytafereza, plazmafereza, granulocytafereza). W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: oznaczania grup krwi, wykrywania i identyfikacji allo- i autoprzeciwciał czerwonokrwinkowych, wykonania próby zgodności przed przetoczeniem krwi, wykonania testów przesiewowych dla diagnostyki nocnej napadowej hemoglobinurii, wykrywania przeciwciał antylimfocytarnych, wykrywania przeciwciał przeciwpłytkowych, wykonania reakcji PCR, wykonania testu glicerolowego. Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, II rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: w akredytowanych jednostkach krwiodawstwa i krwiolecznictwa, po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: kolokwium z wiedzy teoretycznej i sprawdzian praktyczny z wykonania procedur objętych programem kursu. 2) Kurs specjalizacyjny: Przeszczepianie komórek krwiotwórczych Zakres wiedzy W czasie kursu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Koncepcja krwiotwórczej komórki macierzystej. Podścielisko krwiotwórcze. Szeregi rozwojowe i kinetyka komórek krwi. Regulacja krwiotworzenia przez cytokiny i cząstki adhezyjne. Geny regulujące krwiotworzenie, onkogeny i antyonkogeny. CMKP

24 Apoptoza. Źródła komórek krwiotwórczych, ich zalety i ograniczenia. Wskazania do przeszczepiania allogenicznych i autologicznych komórek krwiotwórczych. Zasady poszukiwania dawcy komórek krwiotwórczych. Badania laboratoryjne w kwalifikacji do przeszczepień komórek krwiotwórczych auto- i allogenicznych. Badania laboratoryjne w prowadzeniu chorych po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych. Zasady preparowania komórek krwiotwórczych. Zasady zamrażania, przechowywania i rozmrażania komórek krwiotwórczych. Układ HLA, metody serologiczne i molekularne ich oznaczania. Aspekty prawne pobierania, przechowywania i przeszczepiania komórek krwiotwórczych. W czasie kursu diagnosta laboratoryjny nabędzie umiejętność: interpretacji badań HLA w doborze dawcy i biorcy komórek krwiotwórczych. oceny potencjału proliferacyjnego w materiale przeszczepowym. Wskazówki dotyczące sposobu realizacji programu kursu Czas trwania kursu: 5 dni, II rok specjalizacji. Miejsce kształcenia: akredytowane ośrodki przeszczepiania szpiku po zatwierdzeniu przez konsultanta krajowego. Forma zaliczenia kursu: a) kolokwium z wiedzy objętej programem kursu przeprowadzane przez kierownika kursu, b) potwierdzenie wykonania procedur objętych programem kursu. 1) Staż kierunkowy w regionalnym centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa Cel stażu W ramach stażu diagnosta laboratoryjny przyswaja zasady pracy w pracowni immunohematologii oraz specyfiki badań laboratoryjnych związanych z procedurami leczenia preparatami krwiopochodnymi, aferezami leczniczymi, przeszczepianiem szpiku i komórek krwiotwórczych. Nabywa umiejętności praktyczne objęte programem tego modułu. Zakres wiedzy teoretycznej W czasie stażu diagnosta laboratoryjny opanuje przedstawioną poniżej wiedzę. Zróżnicowanie antygenowe krwinek czerwonych, płytek krwi, granulocytów, metody serologiczne i molekularne ich oznaczania. Alloimmunizacja i autoimmunizacja w zakresie komórek krwi. Konflikty matczyno-płodowe w zakresie komórek krwi metody diagnostyczne (serologiczne i molekularne, nieinwazyjne i inwazyjne). Preparaty krwiopochodne: charakterystyka, preparatyka i zasady stosowania. Zasady i stosowane metody zapewniające bezpieczeństwo i skuteczność przetaczania preparatów krwinek, w tym płytek krwi. Nowoczesne metody immunologiczne i molekularne stosowane w transfuzjologii. CMKP