Porz dkowanie krajów Unii Europejskiej wed ug poziomu zrównowa onego rozwoju

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE Akadem m. Jaa Dugosza w Czstochowe Sera: Pragmata tes Okoomas 20, z. V Marek KULESZA Akadema m. Jaa Dugosza w Czstochowe Stasawa OSTASIEWICZ WSOWL m T. Kocuszk we Wrocawu Porzdkowae kraów U Europeske wedug pozomu zrówowaoego rozwou Wprowadzee Celem pracy est porówae osg kraów UE w zakrese zrówowaoego rozwou, okreloego za pomoc dzewcu wskaków wodcych. Krae traktowae s ako pukty w przestrze welowymarowe, dlatego te w celu ch uporzdkowaa moa stosowa metody welowymarowe aalzy porówawcze. W prezetowae pracy wykorzystao dwe metody: metod terpolacy metod redego mesca. Wskak charakteryzuce poszczególe krae uzyskao z bazy Eurostat.. Rozwó zrówowaoy podstawowe problemy W roku 968 odbya s Mdzyarodowa Kofereca Ekspertów Naukowych UNESCO, powcoa wzaemym powzaom rodowska rozwou. W czase koferec powsta mdzyarodowy terdyscyplary program Czowek bosfera (MAB). Uto w m awaesze fakty wskazuce a rosce zagroee Zem katastrof ekologcz, spowodowa degradac rodowska aturalego, a take a wystpee katastrofy ekoomczo-spoecze. Raport z koferec przekoa ludz do koeczoc podca wspólych dza- a macych a celu uratowae wata. Na zwoae w roku 972 koferec w Sztokholme, która powcoa bya problemom rodowska aturalego, po raz perwszy pado okrelee rozwó zrówowaoy. Ostatecze defca rozwou zrówowaoego (ekorozwou)

2 42 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ zostaa sformuowaa a II ses UNEP (Uted Natos Evromet Programm) w 975 roku. W roku 987 ukaza s Raport watowe Koms do spraw rodowska Rozwou ONZ, który os azw Nasza Wspóla Przyszo, przygotoway przez koms pod przewodctwem G.H. Brudtlad. W raporce tym dookre- loo poce rozwou zrówowaoego (Sustaable Developmet) oraz wskazao zasady, wedle których ów rozwó ma s odbywa. W raporce G.H. Brudtlad zadue s stwerdzee: a obecym pozome cywlzacyym molwy est rozwó zrówowaoy, to est tak rozwó, w którym potrzeby obecego pokolea mog by zaspokooe bez zmeszaa szas przyszych pokole a ch zaspokoee. W omawaym dokumece podkreloo koeczo tegrac watowych dzaa w trzech podstawowych obszarach (por. [9]): wzrostu gospodarczego rówomerego podzau korzyc, w celu osgca odpowedzalego dugookresowego wzrostu, który ma by udza- em wszystkch arodów spoeczoc, ochroy zasobów aturalych rodowska poprzez opracowae rozwza, które ogracz zuyce zasobów aturalych oraz powstrzyma skaee rodowska, rozwou spoeczego mdzyarodowa spoeczo ma dooy wszelkch stara, aby zaspoko potrzeby ludz w zakrese pracy, ywoc, edukac, eerg, opek zdrowote, wody systemów satarych. Jedoczee e powo by aruszoe bogactwo kulturowe ego róorodo. W dach od 3 do 4 czerwca 992 roku odby s koley, o bardzo duym zasgu, Szczyt Zem w Ro de Jaero, zorgazoway przez ONZ. Dotyczy o spraw rodowska rozwou. Efektem te koferec est bardzo way dokumet, który zosta podpsay przez mstrów wkszoc kraów wata, est to tzw. deklaraca z Ro. Idea zrówowaoego rozwou zostaa tu okreloa w sposób bardzo szczegóowy za pomoc 27 puktów (por. [4]). Pukty te s rozwcem trzech zasad rozwou zrówowaoego: rozwou ekoomczego, spoeczego ekologczego. Podczas tego szczytu powsta te y bardzo way dokumet, oszcy azw Ageda 2 (por. [4]). W dokumece tym zawarty est pla dzaaa dla Narodów Zedoczoych, grup spoeczych, rzdów, w kadym obszarze, w którym czowek ma wpyw a rodowsko w XXI weku. Aged t sygoway 72 krae. Zadue s tu take stwerdzee (por. [4]): Ludzko dosza do przeomowego mometu w hstor. Kotyuuc dotychczasow poltyk, przyczyamy s do pogbea przepac gospodarcze w spoeczestwach mdzy pastwam, rozszerzea s sfer ubóstwa, godu, chorób aalfabetyzmu. Bdzemy te powodowa postpuc degradac rodowska aturalego, od którego zaley yce a Zem. W dokumece tym zadue s rówe zalecee w sprawe zmay postpowaa w przyszoc. Celem okreloym

3 Porzdkowae kraów U Europeske 43 w Agedze 2 est bezpeczy sprawedlwy wat, w którym kada ywa stota bdze w stae zachowa swo godo. W 2000 roku odby s Szczyt Mley Orgazac Narodów Zedoczoych, a którym zdefowae zostay Mlee Cele Rozwou, które powy by osgte do 205 roku. Nawaeszym celam okreloym w tym dokumece s: wyelmowae godu skraego ubóstwa (zmeszee o poow lczby ludoc, które dochód e przekracza dolara dzee), zapewee powszechego auczaa a pozome podstawowym, promowae rówoc pc (wyelmowae do 205 erówego dostpu pc do wszystkch szczebl edukac), zmeszee o 2 Ú 3 wskaka umeraloc dzec do lat 5, zmeszee o 3 Ú 4 wskaka umeraloc matek, powstrzymywae rozprzestrzeaa s HIV, malar ych chorób, stosowae metod hamucych uboee zasobów aturalych, zmeszee o poow lczby ludoc emace dostpu do wody pte, poprawa waruków yca 00 mloów meszkaców slumsów, stworzee globalego parterskego porozumea a rzecz rozwou. Po opublkowau raportu ONZ z roku 20 wadomo, e ektóre cele a pewo e bd osgte w zaplaowaym czase, a ektóre zosta zrealzowae tylko czcowo. Kolea kofereca, oszca azw watowy Szczyt Zem, odbya s w roku 2002 w Johaesburgu. W koferec te bray udza uczestków. Wród ch zalazo s 00 gów pastw z caego wata. Szczyt te po- wcoy by gówe problemom wody pte a wece, ale omawao rówe e kweste. Podto wówczas decyz o zmeszeu do 202 ems gazów ceplaraych do atmosfery o 5,2%. Próbowao te zbada, ak przebega realzaca zobowza podtych dwa lata wczee, a Szczyce Mleym. Okazao s, e Mlee Cele Rozwou e ma szas realzac w zaooym terme. Na zakoczee koferec ogoszoo deklarac w sprawe zrówowaoego rozwou, która os azw deklaraca z Johaesburga. Sformuowao w e wyzwaa, przed którym sto ludzko, ak rówe podto zobowzaa do ch realzac. Zobowzao s rówe do ledzea sposobów realzac przytych zamerze. Efektem ostatego zobowzaa est opracowae systemu wskaków zrówowaoego rozwou (sustaable developmet dcators, w skróce SDI), macych a celu motorowae postpu rozwou zrówowaoego oraz rozpozawae obszarów wymagacych szczególe trosk. W Polsce poce rówowaego rozwou zdefowao w ustawe Prawo ochroy rodowska z da 27 kweta 200 roku (por. [6], [7]). Zrówowaoy rozwó to tak rozwó spoeczo-gospodarczy, w którym astpue proces tegrowaa dzaa poltyczych, gospodarczych spoeczych,

4 44 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ z zachowaem rówowag przyrodcze oraz trwaoc podstawowych procesów przyrodczych, w celu zagwaratowaa molwoc zaspokaaa podstawowych potrzeb poszczególych spoeczoc lub obywatel zarówo wspóczesego, ak przyszych pokole. 2. Wskak zrówowaoego rozwou Na podstawe zalece zawartych w dokumece ONZ globaly program dzaa Ageda 2, przytym a koferec w Ro de Jaero w 992 roku, zosta opracoway przez Koms Narodów Zedoczoych do spraw Zrówowaoego rozwou (UNCSD) zestaw 30 wskaków dotyczcych procesów macych wpyw a ksztatowae s rozwou zrówowaoego (por. [5]). Wskak te tworz tak zway pozom 3 wskaków zrówowaoego rozwou (SDI). Wskak pozomu 3 zostay astpe podzeloe a 0 grup tematyczych. W kadym temace wyróoo podtematy. Wskak alece do poszczególych podtematów zostay zagregowae tworz wskak pozomu 2. Z kole w wyku agregac wskaków pozomu 2 otrzymue s wskak wodce (Headle dcators) dla grup tematyczych (wskak pozomu). W tabel przedstawoo wskak pozomu 3, pozomu 2 (operacye) wskak pozomu (globale, wodce) dla grupy tematycze rozwó ekoomczo-spoeczy. Tabela. Wskak, 2 3 pozomu dla grupy tematycze rozwó ekoomczo-spoeczy Wskak pozomu (wskak wodcy) Realy PKB a meszkaca Wskak pozomu 2 (operacye) Iwestyce Rozwó gospodarczy Wskak pozomu 3 Regoale dysproporce w PKB Oszczdoc gospodarstw domowych Dochód arodowy etto Kokurecyo, owace ekoefektywo Wydao pracy Ogóly wspóczyk zatrudea Zatrudee Cakowte wydatk a badaa rozwó Eergochoo Real effectve echage rate Turover from ovato Zatrudee kobet Zatrudee osób z wyksztaceem wyszym

5 Porzdkowae kraów U Europeske 45 Tabela. Wskak, 2 3 pozomu (cd.) Wskak pozomu (wskak wodcy) Realy PKB a meszkaca Wskak pozomu 2 (operacye) Ogóly wspóczyk zatrudea Zatrudee Wskak pozomu 3 Regoale dysproporce w zatrudeu Regoale dysproporce w zatrudeu wedug pc Bezroboce wedug pc Bezroboce wedug weku ródo: opracowae wase a podstawe [2], [5]. W grupe tematycze rozwó ekoomczo-spoeczy wyróoo 3 podtematy, obemuce rozwó gospodarczy, kokurecyo, owace ekoefektywo oraz zatrudee. Dokade w tak sam sposób skostruowao wskak dla pozostaych grup tematyczych. Lsta obszarów tematyczych wskak wodce we wszystkch grupach przedstawoe s w tabel 2. Przedstawoe s tu rówe ozaczea wskaków edostk, w których zostay oe wyraoe. Tabela 2. Obszary tematycze wskak wodce Numer grupy tematycze Nazwa grupy tematycze Rozwó ekoomczo-spoeczy Zrówowaoa kosumpca produkca Wczee spo- ecze Zmay demografcze Wskak wodce Wzrost produktu kraowego brutto a meszkaca Produktywo zasobów Ludo araoa a ubóstwo lub wykluczee spoecze Wskak zatrudea osób starszych Nazwa wskaka Jedostka SDI % SDI 2 EUR/kg SDI 3 % SDI 4 % 5 Zdrowe publcze Przecte dalsze trwae yca dalsze trwae yca w zdrowu SDI 5 lata 6 Zmaa klmatu eerga Emsa gazów ceplaraych zuyce eerg ze róde odawalych SDI 6 %

6 46 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ Tabela 2. Obszary tematycze wskak wodce (cd.) Numer grupy tematycze 7 Nazwa grupy tematycze Zrówowaoy trasport 8 Zasoby aturale 9 Globale parterstwo 0 Dobre rzdzee Wskak wodce Zuyce eerg w trasporce w relac do PKB Wystpowae pospoltych gatuków ptaków ochroa zasobów rybych Ofcala pomoc rozwoowa Ne ma wskaka wodcego Nazwa wskaka Jedostka SDI 7 % SDI 8 % SDI 9 % ródo: opracowae wase a podstawe [5]. Wskak SDI opracowae zostay gówe w celu motorowaa osg rozwou zrówowaoego. Rezultaty rozwou zrówowaoego, charakteryzowae za pomoc wskaków wodcych, w U Europeske prezetowae s w raportach motorucych w sprawe strateg zrówowaoego rozwou UE (por. [8], [2], [3]). Raporty take wydawae byy u klkakrote: w 2005, 2007, 2009 ostat w 20 roku. W kadym z ch porówywae s wskak wodce ze wskakam wodcym publkowaym w raporce poprzedm. W tabel 4 przedstawoo wyk porówaa (sformuowae werbale) wskaków wodcych z roku 2009 ze wskakam z roku 2007 wskaków z 20 roku ze wskakam z roku Tabela 4. Porówae wskaków rozwou zrówowaoego Numer grupy tematycze 2 Nazwa grupy tematycze Rozwó ekoomczo-spoeczy Zrówowaoa kosumpca produkca 3 Wczee spoecze Wskak wodcy Wzrost produktu kraowego brutto a meszkaca Produktywo zasobów Ludo araoa a ubóstwo lub wykluczee spoecze Ocea zma w raporce z 2009 roku w porówau z raportem z 2007 roku Zmay korzyste Zmay umarkowae ekorzyste Ocea zma w raporce z 20 roku w porówau z raportem z 2009 roku Zmay umarkowae korzyste Zmay umarkowae ekorzyste Zmay korzyste Zmay korzyste

7 Porzdkowae kraów U Europeske 47 Tabela 4. Porówae wskaków rozwou zrówowaoego (cd.) Numer grupy tematycze Nazwa grupy tematycze 4 Zmay demografcze 5 Zdrowe publcze 6 7 Zmaa klmatu eerga Zrówowaoy trasport 8 Zasoby aturale 9 Globale parterstwo 0 Dobre rzdzee Wskak wodcy Wskak zatrudea osób starszych Przecte dalsze trwae yca dalsze trwae yca w zdrowu Emsa gazów ceplaraych zuyce eerg ze róde odawalych Ocea zma w raporce z 2009 roku w porówau z raportem z 2007 roku Zmay umarkowae korzyste Zmay umarkowae korzyste Ocea zma w raporce z 20 roku w porówau z raportem z 2009 roku Zmay umarkowae ekorzyste Zmay umarkowae korzyste Zmay korzyste Zmay korzyste Zuyce eerg Zmay umarkowae ekorzyste w trasporce w relac do PKB Wystpowae pospoltych ptaków ochroa zasobów rybych Ofcala pomoc rozwoowa Ne ma wskaka wodcego ródo: opracowae wase a podstawe [2], [3]. Zmay umarkowae ekorzyste Zmay wyrae ekorzyste Zmay umarkowae ekorzyste Zmay umarkowae ekorzyste Zmay wyrae ekorzyste Jak wyka z porówaa wyków wybraych raportów tylko w dwóch tematach, wczee spoecze zmay klmatu, przez dwa kolee okresy astpoway zmay pozytywe. Natomast zmay wyrae ekorzyste zachodzy w temace dotyczcym globalego parterstwa. 3. Metody porzdkowaa obektów welowymarowych Poe zosta omówoe abardze zae metody porzdkowaa lowego obektów welowymarowych. Zaómy, e mamy zbór obektów O, O,..., O } scharakteryzowaych za { 2 N pomoc cech, ozaczoych X, X 2,..., X. Warto kade z cech X

8 48 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ ( (, 2,..., ) dla kadego obektu O (, 2,..., N) moe by bezporedo zmerzoa w pewe skal, wyk pomaru ozaczamy. Wyk pomaru wszystkch cech dla wszystkch badaych obektów mog by zapsae w postac astpuce macerzy daych: 2 X N 2 22 N 2 Zadae aalzy porówawcze polega a zalezeu takego merka sytetyczego f, który spea waruek: O O 2 f (, 2,..., ) f (, 2,..., ) gdze ozacza gorszy Zaómy, e y f (, 2,..., ), 2,..., N. Moa wówczas powedze, e fukca f przeksztaca macerz X w wektor merków sytetyczych Y, gdze y y2 Y y 3 y N Skadowe merka sytetyczego s to lczby charakteryzuce rozpatrywae obekty. Ne omówoe zosta metody kostrukc merka sytetyczego. 3.. Metoda terpolacya (por. [0]) W te metodze powe by zay obekt agorszy obekt alepszy. Obekt Ow { O, O2,..., O} azwemy agorszym, el Ow O dla kadego O, za obekt Ob { O, O2,..., O} azwemy alepszym, el Ob O dla kadego O. Ozaczmy symbolem W wartoc cechy odpowadace obektow agorszemu, a symbolem b wartoc odpowadace obektow alepszemu. Nech to bd obekty, którym odpowada astpuce wektory cech: w b ( ( w b,, w 2 b 2,...,,..., w b ) ) N

9 Porzdkowae kraów U Europeske 49 O pozostaych puktach c e wemy dlatego chcemy e uporzdkowa w b tak, aby by to elemet ameszy, a awkszy. Fukca f f {,,... } R : 2, mus zachowywa porzdek obektów. Musz by wc speoe relace: w b f ) f ( ) f ( )) f ( ) () ( dla dowolych {, 2,, }. Zaómy, e baday zbór elemetów est uporzdkoway lowo zay est obekt agorszy alepszy. Algorytm porzdkowaa obektów kostruuemy wówczas astpuco: w b Pukty czymy prost, a pozostae pukty rzutuemy a t prost, uzyskuc w te sposób uporzdkowae obektów od agorszego do alepszego. Wspórzde rzutu z puktu,,..., ) odpowadace obektow O oblcza s wedug wzoru: gdze k b w ( 2 w k ( k k l ) w l z (2) 2 k =, 2,..., N, l l =, 2,..., Ozaczmy rzut puktu odpowadacego agorszemu obektow symbolem w w w w b b b b z z, z,..., z ), za alepszemu symbolem z z, z,..., z ). ( 2 ( 2 Odlego dowolego puktu O od obektu agorszego oblcza s ze wzoru: w 2 d ( z z ), 2,..., N R (3) gdze R w ( z z ) b 2 Powysz metod moa stosowa awet wtedy, gdy e wemy, który obekt est agorszy, a który alepszy. Wystarczy wedze, który z dwóch wybraych obektów est lepszy, a który gorszy, przeprowadz przez e prost. Poe omówoe zosta e proste metody porzdkowaa stosowae w badaach empryczych.

10 50 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ 3.2. Metoda merka rozwou W metodze te ustalay est pukt odesea azyway wzorcem (por [2]), a odlego puktów od wzorca okrela koleo porzdkowaych elemetów. Wspórzde wzorca okrela s, korzystac z astpucego wzoru: 0 ma m Odlego mdzy wzorcem wedug wzoru: el el X X est est stymulat destymulat 0 a poszczególym obektam oblcza s 2 d ( ) o 0 =, 2,..., N Sytetycza mara rozwou okreloa est astpuco: N 2 gdze c d 2 ( d 0 d ) N 2 d d ozacza red odlego obektów od wzorca rozwou okreloe est astpuco: 3.3. Merk redego mesca d N d c 0 N d 0 W te metodze (por. [3]) porzdkuemy obekty ze wzgldu a kad cech osobo astpe dla kadego obektu lczymy mesce rede ze wzgldu a wszystke cechy. Merk redego mesca obektu O, który ozaczamy l, oblczamy wedug wzoru: l l l ozacza umer mesca, które obekt O zamue ze wzgldu a warto cechy X., 2,..., N

11 Porzdkowae kraów U Europeske Zmea sytetycza Dla kadego obektu O O..., O mara sytetycza d (por. []):, 2, N kostruowaa est w astpucy sposób d 0, 2,..., N gdze warto 0 okreloa est astpuco: 0 m ma, el el est stymulat est destymulat Istee eszcze wele ych sposobów lowego porzdkowaa obektów wszystke polega a tym, e oblczaa est odlego obektów (puktów) od pewego ustaloego puktu 0. W zaleoc od stosowae metryk oraz od sposobu wyboru puktu 0 otrzymue s róe mary. 4. Uporzdkowae pastw UE wedug rozwou zrówowaoego Kady z 27 kraów UE scharakteryzoway est za pomoc 9 wskaków wodcych charakteryzucych rozwó zrówowaoy. Wartoc tych wskaków z roku 2009 dla poszczególych kraów przedstawoe s w tabel 5. Tabela 5. Wskak wodce dla kraów UE w roku 20 Kra SDI SDI2 SDI3 SDI4 SDI5 SDI6 SDI7 SDI8 SDI9 Belga 2,2,47 2,6 34,4 82,6 90,8 3,0 86,3 0,43 Bugara 7,0 0,4 60,7 42,6 76,7 64,7 9, 0 0,06 Czechy 5,6 0,42 5,8 4,6 80,2 75,6 7,3,2 0, Daa,2,24 6,8 58,6 80,6 97,0 8, 05,0 0,8 Nemcy 2,8,7 20,6 5,5 82,7 77,7 9, 86,6 0,37 Estoa 7, 0,27 22,0 60,0 78,8 54,0 7, 86,2 0,08 Irlada 3, 0,66 23, 53,8 82, 23,4 3,4 98,0 0,55 Greca 3,9 0,98 28,3 42,4 8,8 27,7 8, 9,6 0,7 Hszpaa,7 0,9 23, 44,6 84,3 53,9 9,6 00,9 0,37 Fraca,8,8 9 38,2 84,8 94, 0,2 87,9 0,38 Wochy 0,7,6 26, 33,8 84,2 06,9 5,2 99,4 0,9

12 52 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ Tabela 5. Wskak wodce dla kraów UE w roku 20 (cd.) Kra SDI SDI2 SDI3 SDI4 SDI5 SDI6 SDI7 SDI8 SDI9 Cypr 3,6 0,64 25,2 55,9 82,2 87 3, 87, 0,2 otwa 0,6 0,3 36,0 57,7 76,5 45,8 29,7 97,5 0,06 Ltwa 0,4 0,43 28,7 53,4 77,2 5,2 4,2 99,0 0, Luksemburg 5,0 4,32 5,9 32,0 0,82 97,5 2,0 03,7 0,92 Wgry 0,9 0,6 29,4 33, 77,8 77,8 6,0 0,9 0,08 Malta 3,2 2,4 9, 28,5 82,2 46,9 0,2 90,4 0,5 Holada 3,7 2,6 5,7 50,9 82,5 97,6 3,0 99,5 0,8 Austra 3,3,4 6,7 38,6 83,,2 26,6 0,8 0,5 Polska 6,8 0,38 34,4 29,7 79,8 88,2 7,4 2,8 0,0 Portugala 2,2 0,62 25,0 50,9 82,2 34,7 22,2 02,2 0,22 Rumua 6,5 0,4 45,9 4,4 76,9 63, 8,7 9,0 0,07 Sowea 6,3 7, 0,46 33,5 82,0,3 5,6 98,7 0,2 Sowaca 0,4 0,49 2,3 35,6 78,4 64,6 7,4 9,2 0,09 Flada 4,9 0,79 7,4 55,0 83,,0 28,9 93,3 0,39 Szweca 2,2,79 3,9 70,0 83, 9,3 44,2 89 0,93 Agla 2,0 2,54 22,8 57,4 8,8 82,9,7 90, 0,35 ródo: opracowae wase a podstawe [8]. Ne przedstawoo wyk czterech prób porzdkowaa kraów U Europeske wedug stopa rozwou zrówowaoego trzy uporzdkowaa za pomoc metody terpolacye edo za pomoc merka redego mesca. Rozpoczemy od metody terpolacye. W metodze te powo by wadomo który kra est bardze rozwty, a który me. Ocey te dokouemy w sposób subektywy. 4.. Porzdkowae metod terpolacy Przymmy, e kraem ame rozwtym wród kraów UE est Rumua, a kraem abardze rozwtym Belga. Prowadzmy prost przez te pukty, za wszystke pozostae obekty (krae) rzutuemy a t prost. Nastpe dla kadego krau oblczamy ego odlego (por. wzór 3) od krau, który zosta wybray ako gorszy. Welkoc tych odlegoc wyzacza uporzdkowae kraów w koleoc od ame do abardze rozwtego. Wyk uporzdkowaa przy róym wyborze kraów gorszego lepszego przedstawoe s w tabel 6.

13 Porzdkowae kraów U Europeske 53 Tabela 6. Uporzdkowae kraów UE wedug zrówowaoego rozwou Kra gorszy: Rumua Kra lepszy: Belga Odlego d Kra Kra gorszy: Bugara Kra lepszy: Belga Odlego d Kra Kra gorszy: Polska Kra lepszy: Flada Odlego d 0 otwa 0 Bugara 0 Bugara 2 8,47645 Bugara 5,047 Rumua 0, Polska 3 3,8477 Rumua 7,088 Polska 4,922 Wgry 4 4,3942 Ltwa 9,0935 Wgry 2,83 Ltwa 5 9,9722 Estoa 22,77 Ltwa 2,9525 Rumua 6 34,267 Sowaca 23,859 Sowaca 3,9978 Sowaca 7 37,9486 Wgry 25,473 otwa 4,9592 Czechy 8 38,4778 Szweca 32,5828 Belga 7,384 otwa 9 40,4242 Polska 32,6305 Czechy 9,7902 Luksemburg 0 4,5727 Czechy 34,3268 Luksemburg 25,356 Wochy 42,075 Nemcy 34,5264 Wochy 26,69 Belga 2 45,5876 Agla 34,6825 Estoa 27,80 Estoa 3 50,2902 Daa 36,3694 Agla 30,883 Agla 4 55,498 Belga 37,8449 Nemcy 3,3827 Nemcy 5 55,956 Fraca 40,48 Fraca 3,787 Holada 6 57,060 Flada 43,0238 Holada 32,532 Fraca 7 58,9993 Holada 46,4323 Greca 34,355 Sowea 8 59,440 Austra 46,586 Sowea 35,0244 Austra 9 6,6828 Wochy 49,3069 Irlada 38,0602 Daa 20 6,784 Luksemburg 50,73 Malta 42,9879 Irlada 2 65,594 Sowea 5,5042 Daa 43,0296 Greca 22 70,7727 Portugala 52,472 Austra 45,309 Malta 23 7,3378 Irlada 59,7652 Portugala 5,3658 Portugala 24 7,946 Greca 60,0005 Hszpaa 52,9875 Hszpaa 25 90,9927 Hszpaa 62,868 Flada 53,059 Flada 26 95,7093 Malta 7,3586 Szweca 6,595 Szweca 27 3,437 Cypr 74,099 Cypr 76,835 Cypr Medaa odlegoc d 55,498 Belga 37,8449 Nemcy 3,3827 Nemcy ródo: opracowae wase. Porówuc trzy otrzymae rakg kraów UE, wda, e s oe róe. Ne badao stopa zgodoc tych uporzdkowa, edak moa zauway, e el zadzemy meda odlegoc d dla kadego z tych uporzdkowa, to krae Kra

14 54 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ dawego Bloku Wschodego zadu s a ogó w zborowoc kraów o zrówowaoym rozwou szym medaa. Ne przeprowadzoo badaa odoe do tego, czy warto którego wskaka wodcego powodue t sytuac, czy te geerale wszystke wskak wodce dla tych kraów s gorsze Porzdkowae za pomoc merka redego mesca Perwszym etapem porzdkowaa kraów wedug zrówowaoego rozwou est ch uporzdkowae wedug kadego wskaka z osoba. Nastpe kademu z kraów przyporzdkowao rag wedug wskaków SDI. Jak wda, porzdek kraów wedug poszczególych wskaków est róy. Jeel popatrzymy a Wochy, to zauwaymy, e ze wzgldu a wzrost produktu kraowego brutto a meszkaca ma oe rag asz, atomast ze wzgldu a przecte trwae yca dalsze trwae yca (wskak SDI5) zamu mesce 25, czyl s w czoówce kraów U Europeske. Uporzdkowae wszystkch kraów wraz z wartocam rag podae est w tabel 7. Dla ozaczea kraów wykorzystywae s symbole U Europeske (por. []). Tabela 7. Uporzdkowae kraów wedug poszczególych cech Kra SDI Kra SDI2 Kra SD3 Kra SDI4 Kra SDI5 Kra SDI6 Kra SDI7 Kra SDI8 Kra SDI9 IT 0,7 RO 0,4 SI 0,46 CZ 4,6 LU 0,82 LV 45,8 MT 0,2 EE 86,2 LV 0,06 2 HU 0,9 BG 0,4 SE 3,9 MT 28,5 LV 76,5 LT 5,2 UK,7 BE 86,3 BG 0,06 3 DK,2 EE 0,27 NI 5,7 PL 29,7 BG 76,7 EE 54,0 LU 2,0 DE 86,6 RO 0,07 4 ES,7 LV 0,3 CZ 5,8 LU 32,0 RO 76,9 RO 63, BE 3,0 CY 87, EE 0,08 5 FR,8 PL 0,38 LU 5,9 HU 33, LT 77,2 SK 64,6 NI 3,0 FR 87,9 HU 0,08 6 UK 2.0 CZ 0,42 AT 6,7 SI 33,5 HU 77,8 BG 64,7 CT 3, SE 89 SK 0,09 7 BE 2,2 LT 0,43 DK 6,8 IT 33,8 SK 78,4 CZ 75,6 IE 3,4 UK 90, PL 0,0 8 PT 2,2 SK 0,49 FI 7,4 BE 34,4 EE 78,8 DE 77,7 IT 5,2 MT 90,4 LT 0, 9 SE 2,2 HU 0,6 FR 9 SK 35,6 PL 79,8 HU 77,8 HU 6,0 RO 9,0 CZ 0, 0 DE 2,8 PT 0,62 MT 9, FR 38,2 CZ 80,2 UK 82,9 CZ 7,3 SK 9,2 CY 0,2 IE 3, CY 0,64 DE 20,6 AT 38,6 DK 80,6 PL 88,2 SK 7,4 EL 9,6 SI 0,2 2 MT 3,2 IE 0,66 SK 2,3 RO 4,4 UK 8,8 BE 90,8 PL 7,4 FI 93,3 MT 0,5 3 AT 3,3 FI 0,79 BE 2,6 EL 42,4 EL 8,8 SE 9,3 EL 8, LV 97,5 EL 0,7 4 CY 3,6 ES 0,9 EE 22,0 BG 42,6 SI 82,0 FR 94, BG 9, IE 98,0 IT 0,9 5 NL 3,7 EL 0,98 IE 23, ES 44,6 IE 82, DK 97,0 DE 9, SI 98,7 PT 0,22 6 EL 3,9 DK,24 ES 23, NI 50,9 MT 82,2 LU 97,5 ES 9,6 LT 99,0 UK 0,35 7 FI 4,9 AT,4 PT 25,0 PT 50,9 PT 82,2 NI 97,6 FR 0,2 IT 99,4 DE 0,37 8 LU 5,0 BE,47 CY 25,2 DE 5,5 CY 82,2 IT 06,9 LT 4,2 NI 99,5 ES 0,37 9 CZ 5,6 IT,6 IT 26, LT 53,4 NI 82,5 FI,0 SI 5,6 ES 00,9 FR 0,38

15 Porzdkowae kraów U Europeske 55 Tabela 7. Uporzdkowae kraów wedug poszczególych cech (cd.) Kra SDI Kra SDI2 Kra SD3 Kra SDI4 Kra SDI5 Kra SDI6 Kra SDI7 Kra SDI8 Kra SDI9 20 SI 6,3 DE,7 EL 28,3 IE 53,8 BE 82,6 AT,2 EE 7, BG 0,0 FI 0,39 2 RO 6,5 SE,79 LT 28,7 FI 55,0 DE 82,7 SI,3 DK 8, PT 02,2 BE 0,43 22 PL 6,8 FR,8 HU 29,4 CY 55,9 AT 83, IE 23,4 RO 8,7 LU 03,7 AT 0,5 23 BG 7,0 MT 2,4 UK 22.8 UK 57,4 FI 83, EL 27,7 PT 22,2 DK 05,0 IE 0,55 24 EE 7, UK 2,54 PL 34,4 LV 57,7 SE 83, PT 34,7 AT 26,6 AT 0,8 NI 0,8 25 LT 0,4 NI 2,6 LV 36,0 DK 58,6 IT 84,2 MT 46,9 FI 28,9 HU 0,9 DK 0,8 26 SK 0,4 LUr 4,32 RO 45,9 EE 60,0 ES 84,3 ES 53,9 LV 29,7 CZ,2 LU 0,92 27 LV 0,6 SI 7, BG 60,7 SE 70.0 FR 84,8 CY 87 SE 44.2 PL 2,8 SE 0,93 ródo: [5] Aby okrel pozyc kraów ze wzgldu a wszystke wskak cze, polczymy dla kadego z ch rag red. Rag kraów ze wzgldu a kad z cech oraz rag dla wszystkch cech cze przedstawoo w tabel 8, atomast porzdek kraów wedug rag rede zosta zaprezetoway w tabel 9. Tabela 8. Rag kraów wedug poszczególych wskaków oraz raga reda Kra SDI SDI2 SDI3 SDI4 SDI5 SDI6 SDI7 SDI8 SDI9 reda Belga ,89 Bugara ,07 Czechy ,04 Daa ,33 Nemcy ,55 Estoa ,8 Irlada ,5 Greca ,07 Hszpaa ,70 Fraca ,74 Wochy ,37 Cypr ,59 otwa ,55 Ltwa ,48 Luksemburg ,96 Wgry ,4 Malta ,04 Holada ,26

16 56 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ Tabela 8. Rag kraów wedug poszczególych wskaków oraz raga reda (cd.) Kra SDI SDI2 SDI3 SDI4 SDI5 SDI6 SDI7 SDI8 SDI9 reda Austra ,89 Polska ,26 Portugala ,85 Rumua ,78 Sowea ,96 Sowaca ,48 Flada ,85 Szweca ,4 Agla ,55 ródo: [5] Ne przedstawoe est uporzdkowae kraów wedug rag rede Tabela 9. Porzdek kraów wedug rag rede Nr mesca reda Kra Nr mesca reda Kra 3,48 Sowaca 5 4,59 Cypr 2 3,78 Rumua 6 4,74 Fraca 3 3,8 Estoa 7 4,96 Sowea 4 3,89 Belga 8 5,07 Greca 5 3,96 Luksemburg 9 5,5 Irlada 6 4,04 Czechy 20 5,26 Holada 7 4,04 Malta 2 5,26 Polska 8 4,07 Bugara 22 5,33 Daa 9 4,4 Wgry 23 5,4 Szweca 0 4,37 Wochy 24 5,70 Hszpaa 4,48 Ltwa 25 5,85 Portugala 2 4,55 Nemcy 26 5,85 Flada 3 4,55 otwa 27 5,89 Austra 4 4,55 Agla ródo: [5] Medaa rag redch wyos 4,55. W grupe kraów, których raga reda e przekracza meday, zadu s prawe wszystke pastwa (oprócz Polsk) dawego Bloku Wschodego. Rezultat uporzdkowaa uzyskay za pomoc obu wykorzystaych metod est podoby.

17 Porzdkowae kraów U Europeske Wosk kocowe Mdzyarodowe koferece powcoe sprawom rozwou spoeczo-gospodarczego rodowska aturalego uwadomy wszystkm kwest stecego zagroea katastrof spoeczo-gospodarcz, a take ekologcz. Podto u szereg dzaa macych a celu zaktywzowae rzdów spoeczestw do podca prac aprawczych w podstawowych obszarach wymagacych szczególe trosk (wzrostu gospodarczego, ochroy zasobów aturalych, w tym tak- e czystoc rodowska aturalego oraz rozwou spoeczego). Mmo e problemy te zostay agooe podto pewe dzaaa zapobegawcze, to edak stope te aktywoc est ewystarczacy (por. [2], [3]). Opracowao programy harmoogramy mace szybko popraw dostp ludoc do podstawowych potrzeb, takch ak czysta woda, urzdzea satare, schroee, eerga, ochroa zdrowa, ywo, oraz zapew ochro róorodoc bologcze. Podto zobowzae zwalczaa czyków staowcych zagroee dla zrówowaoego rozwou. Czykam takm s: gód, okupaca przez obce sy, koflkty zbroe, hadel arkotykam, zorgazowaa przestpczo, hadel ludm, eaw rasowa, etcza relga. Zgode z deklarac z Johaesburga ludzko przya a sebe zborow odpowedzalo od e zale dalsze losy wata. Lteratura [] Bartosewcz S., Ekoometra, PWE, Warszawa 975. [2] Hellwg Z., Welowymarowa aalza porówawcza e zastosowae do badaa welocechowych obektów gospodarczych, ZBSE GUS Przegld Statystyczy 983. [3] Hellwg Z., Kaa-Gospodarowcz A., Zastosowae aalzy porówawcze w badaach mdzyarodowych, Warszawa 975. [4] [5] [6] html. [7] [8] Motorg report of the EU sustaable developmet strategy, Sustaable developmet the Europea Uo, 20. [9] Nasza wspóla przyszo, Raport watowe Koms do spraw rodowska Rozwou pod kerukem G.H. Brudtlad, PWE, Warszawa 99. [0] Ostasewcz W., Zastosowae mary rozmyte do porówa sytetyczych, Prace Naukowe Akadem Ekoomcze m. Oskara Lagego we Wrocawu, r 90, Wrocaw 98.

18 58 Marek KULESZA, Stasawa OSTASIEWICZ [] Ostasewcz W., Badaa Statystycze, Ofcyaa Wolters Kluwer Busess, Warszawa 20. [2] Zrówowaoy rozwó w U Europeske, Eurostat, raport motorucy z 2009 w sprawe strateg zrówowaoego rozwou UE, Urzd Publkac U Europeske, Luksemburg [2] Zrówowaoy rozwó w U Europeske, Eurostat, Raport motorucy z 20 w sprawe strateg zrówowaoego rozwou UE, Urzd Publkac U Europeske, Luksemburg 20. Summary Orderg of Europea Uo member coutres accordg to the level of well-balaced developmet We have learly ordered the values of sustaable developmet dcators for Europea Uo coutres, usg Eurostat s data. For that purpose a terpolato method of multdmesoal obects orderg was used.