Jakość życia pacjentek z chorobą nowotworową leczonych metodą chemioterapii
|
|
- Włodzimierz Olejnik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE ORYGINALNE Borgis ORIGINAL PAPERS Jakość życia pacjentek z chorobą nowotworową leczonych metodą chemioterapii *Barbara Golecka Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy, Zespół Opieki Zdrowotnej, Głogów Kierownik Zakładu: mgr Henryk Sylwanowicz The quality of life of female patients with cancer disease treated with chemotherapy Summary Introduction. The research on quality of life in liaison with the level of functioning lead to the concept of quality of life related to health. Medical institutions aim not only to treat patients, but also to prepare them to living with disease and treatment procedures. An examination of quality of life at various stages of cancer disease is important in relation to possibility of taking actions leading to the quality improvement. Aim. The purpose of this paper is to analyse the quality of life of female married, chemiotherapy-treated patients and to analyse the association between the level of quality of life and the ways of coping with cancer diseases. Material and methods. The research was carried out on 30 married women with cancer diseases, treated with chemotherapy. The Questionnaire of the Quality of Life McGill, PS-T Scale and The Questionnaire Ways of Coping Cancer Version were used for the analysis. Results. Examined women represent low, medium and high level of quality of life. The majority have medium level of quality of life. The women cope with disease using emotional, cognitive and behavioral methods. The group with low and high level of quality of life vary statistically in terms of emotional method of copying. The higher level of quality of life, the more often emational methods are used. Conclusions. The women with medium level of quality of life adapt to the situation of disease the best, they use social support and are task-oriented. Key words: quality of life, cancer disease, ways of copying Wstęp Jakość życia uwarunkowana stanem zdrowia to termin opisujący fizyczny, społeczny, umysłowy, psychologiczny aspekt dobrego samopoczucia i funkcjonowania ocenianego przez pacjenta (1) lub wpływ choroby i leczenia na funkcjonowanie oraz zadowolenie z życia chorego (2, 3). Ocena jakości życia pacjentów należy do standardów postępowania placówek opieki medycznej czy paliatywnej (1), gdyż negatywne wydarzenia życiowe, jak zagrażająca życiu choroba nowotworowa, w większym stopniu niż pozytywne zdarzenia oddziałują na jakość życia człowieka (4). Pojawienie się choroby nowotworowej jest dramatycznym momentem w życiu. Fizyczne i psychologiczne konsekwencje choroby i leczenia przeciwnowotworowego wpływają na dotychczasowy tryb funkcjonowania osoby, mogą osłabiać lub uniemożliwiać pełnienie wielu dotychczasowych funkcji, powodować reorganizację aktywności, rezygnację z wielu życiowych marzeń i celów, przewartościowanie potrzeb. Jednak stopień, w jakim wydarzenie choroby nowotworowej i proces leczenia zmieni funkcjonowanie jednostki, zależy od różnych czynników sytuacyjnych (np. od wsparcia społecznego) oraz od czynników podmiotowych, takich jak poczucie kompetencji, sprawstwa, siły, skuteczności, odporności psychicznej, sposobu interpretowania doświadczeń, strategii radzenia sobie z konsekwencjami (4, 5). Dobra jakość życia bywa utożsamiana z subiektywnym dobrym samopoczuciem, satysfakcją, dobrym przystosowaniem do sytuacji, nadzieją, zdolnością do sprawowania funkcji społecznych (1, 2, 6, 7). Osoba dokonując oceny jakości życia, uwzględnia wcześniejsze doświadczenia, obecną sytuację oraz oczekiwania dotyczące przyszłości (8). Badania pokazują, że wyższe poczucie jakości życia ułatwia zmaganie się z chorobą, a także wzmacnia procesy równoważenia zagrożeń z zasobami, natomiast wyższy poziom zdrowia zwrotnie oddziałuje na subiektywne poczucie jakości życia (5). Jakość życia jest pojęciem wielowymiarowym i w pracy tej przyjęto, że odnosi się do trzech głównych sfer funkcjonowania człowieka chorego: psychicznej (emocji i procesów poznawczych), fizycznej (dolegliwości związanych z chorobą i leczeniem) oraz behawioralnej (sposobów radzenia sobie z chorobą). Człowiek może dokonywać Medycyna Rodzinna 2/
2 Barbara Golecka oceny poszczególnych dziedzin życia (rodzina, stosunki społeczne, warunki finansowe, praca, stan zdrowia) lub życia jako całości. Pacjenci z rozpoznaniem nowotworu złośliwego dokonują oceny jakości życia dotyczącej zdolności troszczenia się o siebie samego, radzenia sobie z ubocznymi skutkami leczenia, realizacji celów życiowych, wsparcia otrzymywanego od najbliższych, satysfakcji z życia czy bilansu życia. W sytuacji choroby nowotworowej ocena jakości życia bardzo często zależy od nasilenia dolegliwości fizycznych (np. bólu), oceny własnej sprawności fizycznej, nasilenia niepokoju lub nadziei oraz od przekonania o skuteczności leczenia. Duże znaczenie dla poczucia dobrej jakości życia ma kontakt z innymi ludźmi. Kontakt społeczny jako jedna z podstawowych potrzeb człowieka jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania. Inni ludzie pełnią ważną rolę, dostarczając wsparcia, pozytywnych doświadczeń emocjonalnych czy oferując swoją pomoc. Wsparcie łagodzi psychologiczne skutki stresu, prowadzi do lepszego rozumienia własnej sytuacji, umożliwia dokonanie poznawczej reinterpretacji i nadawanie sensu krytycznym doświadczeniom. Badania dowodzą, że istotnym źródłem wsparcia społecznego jest rodzina (4). Rodzina zajmuje jedno z najwyższych miejsc w hierarchii wartości, ponieważ podtrzymuje poczucie sensu życia, łagodzi wpływ stresów zewnętrznych, dostarcza wsparcia, daje człowiekowi poczucie głębokich więzi z ludźmi i potwierdza jego wartość. Małżeństwo wpływa na zadowolenie z życia, sprawia, że osoby są bardziej szczęśliwe, mniej depresyjne oraz zdrowsze. Małżeństwo jest źródłem pozytywnych doświadczeń emocjonalnych, jeśli jest udane, i podtrzymuje poczucie szczęścia, lecz kiedy funkcjonuje źle, to stwarza gorsze psychologicznie warunki niż samotne życie (4). Podjęte w pracy zagadnienia badawcze dotyczą funkcjonowania zamężnych kobiet chorych na nowotwór i leczonych metodą chemioterapii. Cel pracy Celem pracy było ustalenie, jaki jest poziom jakości życia zamężnych pacjentek poddawanych chemioterapii oraz jakie strategie radzenia sobie z chorobą wykorzystują pacjentki poddawane leczeniu chemioterapeutycznemu. Materiał i metody Osobami badanymi była grupa 30 kobiet, pacjentek dolnośląskich oddziałów onkologicznych. W badaniu uwzględniono takie zmienne niezależne, jak: choroba nowotworowa, rodzaj stosowanego leczenia, płeć i stan cywilny. Osoby były wybierane do badania na podstawie kryterium medycznego. O doborze decydowało medyczne rozpoznanie choroby nowotworowej oraz fakt leczenia metodą chemioterapii. W tabeli 1 przedstawiono rozkład liczebności pacjentek pod względem diagnozy różnych rodzajów nowotworów. Analizowano funkcjonowanie pacjentek chorych na nowotwór jako grupy, bez różnicowania poszczególnych jednostek chorobowych. Założono homogeniczność grupy pod względem płci, dlatego do badania wybierano jedynie kobiety. Istotnym Tabela 1. Opis badanej grupy diagnoza rodzaju nowotworu. Diagnoza Liczba pacjentek Procent Rak piersi 9 30,0 Rak jajnika 7 23,3 Rak jelita grubego 6 20,0 Rak płuc 3 10,0 Rak macicy 3 10,0 Rak żołądka 2 6,7 Razem ,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie diagnozy lekarskiej. czynnikiem doboru był również stan cywilny, stąd w badaniu uczestniczyły jedynie mężatki. Dobór osób do badań celowo zakładał uczestnictwo kobiet zamężnych z uwagi na wsparcie rodzinne. Dobór osób do badań nie był zdeterminowany wiekiem. Badane były osoby dorosłe. Dolna granica wieku to 47 lat, a górna 74 lata. Rycina 1 przedstawia związki między badanymi zmiennymi. W pracy posłużono się narzędziami badawczymi: kwestionariuszem jakości życia McGill, skalą do badania oceny sytuacji skala PS-T, oraz Kwestionariuszem Sposobów Radzenia Sobie z Chorobą Ways of Coping Cancer Version (WOC-Ca). Kwestionariusz jakości życia McGill służy do badania jakości życia w odniesieniu do fizycznej, psychicznej i społecznej sfery funkcjonowania osoby chorej. Ta technika badawcza ma charakter samoopisowy i składa się z czterech części. W części A badany ocenia jakość swojego życia z uwzględnieniem wszystkich aspektów własnego życia. Część B odnosi się do fizycznej sfery badany ma wymienić objawy fizyczne, które mu dokuczają. Część C bada psychiczną i społeczną sferę życia badany ma wskazać odpowiedź, która najlepiej odzwierciedla jego odczucia i myśli. Zwraca się tu uwagę na stopień przystosowania do choroby, doznawanie uczuć pozytywnych (zadowolenie, radość) oraz negatywnych (smutek, przerażenie, bezsens życia), a także jakość kontaktów Ryc. 1. Związki między badanymi zmiennymi. 36 Medycyna Rodzinna 2/2013
3 Jakość życia pacjentek z chorobą nowotworową leczonych metodą chemioterapii społecznych, otrzymywane wsparcie. W części D badany ma wymienić te czynniki, które w największym stopniu wpływają na jakość jego życia, zarówno sprzyjające, jak i pogarszające jakość życia. Pytania kwestionariuszowe zawierają się pomiędzy dwoma skrajnie przeciwnymi twierdzeniami. Odpowiednie cyfry oznaczają różne natężenie danej cechy, od minimalnego, poprzez średnie, aż po skrajne. Badany ma podkreślić cyfrę pomiędzy 0 a 10, która najlepiej opisuje to, co czuje. Skala do badania oceny sytuacji (skala PS-T) przeznaczona jest do określenia właściwości aktualnej sytuacji człowieka. Zawiera 9 grup zdań wyrażających stosunek człowieka do jego obecnej sytuacji. Osoba określa, jak ważna jest dla niej obecna sytuacja, czy ma wpływ na to, co się dzieje, czy wie, co może się wydarzyć i co ona sama może zrobić, czy to, co się dzieje, ocenia jako groźne, czy spodziewa się pomyślnego/niepomyślnego rozstrzygnięcia obecnej sytuacji itd. Skala ta posłużyła jako metoda pomocnicza do oceny jakości życia. Kwestionariusz Sposobów Radzenia Sobie z Chorobą Ways of Coping Cancer Version został opracowany przez Dunkel-Schetter i wsp. do badania różnych sposobów radzenia sobie chorych na nowotwór. Przekładu na język polski dokonał Paweł Izdebski (9). Ta metoda badawcza powstała na podstawie koncepcji Lazarusa i Folkman, dotyczącej zadaniowej i emocjonalnej strategii radzenia sobie z sytuacją stresową. Kwestionariusz składa się z 52 twierdzeń. Osoba badana ma ustosunkować się do każdego z nich poprzez wybór jednej z pięciu możliwych odpowiedzi: nigdy, rzadko, czasami, często, bardzo często. Twierdzenia obejmują emocjonalne, poznawcze i behawioralne sposoby radzenia sobie z chorobą nowotworową. kość życia. Największą grupę (70% badanych) stanowią pacjentki o średniej jakości życia. Należy uwzględnić fakt, że badana grupa to kobiety zamężne, posiadające wsparcie rodzinne, co ma decydujący wpływ na jakość ich życia. Zdecydowana większość (96,7%) badanych kobiet podała, że odczuwa wsparcie ze strony rodziny. 3,3% badanych zasygnalizowało brak wsparcia ze strony rodziny. Sytuacja choroby ma duże znaczenie dla badanych osób. 90% badanych kobiet uważa ją za bardzo ważną i raczej ważną (ryc. 2) oraz bardzo trudną i raczej trudną (ryc. 3). Świadczy to o tym, że badane osoby przywiązują dużą uwagę do własnego stanu zdrowia oraz dostrzegają powagę i problem choroby. Dla każdej badanej osoby, na podstawie wyników kwestionariusza, został uzyskany wynik, który pozwala zróżnicować badane pacjentki pod względem doznawanej jakości życia i podzielić je na trzy kategorie: pacjentki o niskim poziomie jakości życia, pacjentki o średnim poziomie jakości życia, pacjentki o wysokim poziomie jakości życia. Kategorie te będą punktem odniesienia do dalszej analizy, obejmującej porównania pomiędzy owymi trzema grupami osób badanych. Jakość życia a strategie radzenia sobie z chorobą nowotworową Drugi problem badawczy dotyczył związku pomiędzy odczuwaną jakością życia a wykorzystywaniem Wyniki badań Poziom jakości życia Pierwszy problem badawczy dotyczył poziomu jakości życia u zamężnych kobiet leczonych metodą chemioterapii. Przyjmuje się, że jakość życia obejmuje fizyczną, psychiczną i behawioralną sferę funkcjonowania człowieka. Osoby badane dokonały subiektywnej oceny poziomu własnej jakości życia. Przedstawione w tabeli 2 wyniki wskazują, że badane osoby charakteryzują się różną jakością życia. 10% badanych posiada wysoką jakość życia, a 20% niską ja- Ryc. 2. Ocena sytuacji choroby. Źródło: opracowanie własne. Tabela 2. Opis statystyczny badanej jakości życia. Jakość życia Częstość Procent Niska 6 20,0 Średnia 21 70,0 Wysoka 3 10,0 Ogółem ,0 Źródło: opracowanie własne. Ryc. 3. Ocena sytuacji choroby. Źródło: opracowanie własne. Medycyna Rodzinna 2/
4 Barbara Golecka określo nych strategii radzenia sobie z chorobą nowotworową. Ustalono, że badane pacjentki wykorzystują emocjonal ne, poznawcze i behawioralne strategie radzenia sobie. Obliczono średnie wyniki osób o różnej jakości życia pod względem wyników stosowania metod emocjonalnych, poznawczych i behawioralnych. Wyniki przedstawia tabela 3. Za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji określono, czy otrzymane różnice są istotne (tab. 4). Pod względem metod poznawczych i behawioralnych grupy osób o różnej jakości życia nie różnią się. Stwierdzono, że istotna różnica dotyczy tylko metod emocjonalnych. Na rycinie 4 przedstawiono średnie wartości mierzonych metod dla osób o różnej jakości życia. Metody emocjonalne różnią się istotnie między grupami. Za pomocą testu post-hoc Tukeya określono, że istotna statystycznie różnica dotyczy grup o niskiej i wysokiej jakości życia pod względem stosowania emocjonalnej metody radzenia sobie (tab. 5). Osoby z wysoką jakością życia mają wyższe wyniki na skali preferencji metody emocjonalnej niż osoby o niskiej jakości życia. Omówienie Przedmiotem przeprowadzonych badań empirycznych była jakość życia zamężnych pacjentek z rozpoznaniem choroby nowotworowej, leczonych metodą chemiotera pii. Jakość życia, jej związek ze strategiami radzenia so bie, analizowana była w odniesieniu do koncepcji jakości życia związanej ze zdrowiem. W tych koncepcjach jakość życia bada się z uwagi na stan zdrowia i dobro pacjenta (10), Tabela 3. Strategie radzenia sobie statystyki opisowe. Strategie radzenia sobie Jakość życia N Średnia Odchylenie standardowe Min Max niska 6 41,67 10, Metody emocjonalne średnia 21 50,52 12, wysoka 3 66,00 3, niska 6 49,83 3, Metody poznawcze średnia 21 60,38 10, wysoka 3 54,67 6, niska 6 43,00 6, Metody behawioralne średnia 21 37,71 8, Źródło: opracowanie własne na podstawie SPSS. wysoka 3 39,67 1, Tabela 4. Jednoczynnikowa analiza wariancji ANOVA. Zmienna zależna Zróżnicowanie wyników Suma kwadratów df Średni kwadrat F Istotność Między grupami 1187, ,864 4,284* 0,024 Metody emocjonalne Wewnątrz grup 3742, ,614 Ogółem 4930, Między grupami 549, ,924 3,221 0,056 Metody poznawcze Wewnątrz grup 2304, ,350 Ogółem 2854, Między grupami 132, ,007 1,079 0,354 Metody behawioralne Wewnątrz grup 1650, ,146 *różnica istotna na poziomie p < 0,05 Źródło: opracowanie własne na podstawie SPSS. Ogółem 1782, Medycyna Rodzinna 2/2013
5 Jakość życia pacjentek z chorobą nowotworową leczonych metodą chemioterapii Tabela 5. Test Tukey'a HSD. Zmienna zależna Jakość życia Różnica średnich (I-J) Istotność niska-średnia -8,857 0,253 Metody emocjonalne niska-wysoka -24,333* 0,018 *różnica średnich jest istotna na poziomie 0,05 Źródło: opracowanie własne. średnia-wysoka -15,476 0,103 Ryc. 4. Średnie wartości mierzonych metod dla osób o różnej jakości życia. Źródło: opracowanie własne. co odgrywa szczególną rolę w badaniach osób przewlekle chorych. Ocena funkcjonowania człowieka odwołuje się przede wszystkim do zasobów osobistych, poczucia dobrostanu, pozytywnych emocji, potrzeb. Osoby badane dokonywały oceny jakości własnego życia w kontekście funkcjonowania fizycznego (dolegliwości związane z chorobą i leczeniem), psychicznego (procesy poznawcze i emocjonalne) oraz behawioralnego (sposoby radzenia sobie z chorobą). W badaniu analizowana była jakość życia pacjentek chorych na nowotwór jako grupy, bez wyodrębniania poszczególnych jednostek chorobowych. W grupie badanej znalazły się jedynie mężatki. Analiza wyników pozwoliła podzielić grupę na trzy podgrupy w zależności od poziomu odczuwanej jakości życia. Najliczniejszą podgrupę stanowiły pacjentki ze średnim poziomem jakości życia. Kobiety ze średnią jakością życia najlepiej przystosowują się do sytuacji choroby, dobrze radzą sobie z konsekwencjami choroby i leczenia, przejawiają mniej zachowań unikowych, stosują adekwatne mechanizmy radzenia sobie, są ukierunkowane na zadaniowe formy radzenia sobie. One także najliczniej wskazywały na znaczenie więzi rodzinnych i wsparcia społecznego. Rodzina ma duży wpływ na postawę pacjenta i współwarunkuje motywację jednostki do walki z chorobą (11). Pacjenci doświadczają bólu, lęku, bezradności, przeżywają rozterki dotyczące sensu życia. W sytuacji zagrożenia życia rodzina nabiera szczególnego znaczenia. Zaczyna być ważna jakość kontaktów. Pacjenci podkreślają znaczenie rozmów, wypowiadanie swoich obaw, wzajemną bliskość, co wzmacnia poczucie więzi. Wytworzenie wokół chorego atmosfery troski, opiekuńczości zwiększa poczucie bezpieczeństwa. Szacunek rodziny dla chorego, cierpliwość dla jego zachowań będących wynikiem złego samopoczucia i podporządkowanie się jego potrzebom pomagają lepiej znosić trudy choroby. Prawidłowa adaptacja człowieka do sytuacji choroby wymaga zaangażowania rodziny w zmniejszanie poczucia nieprzydatności, wstydu, poczucia niższości. Aktywność wszystkich członków rodziny, wspólne mobilizowanie sił zmniejsza tendencje chorego do izolowania się, obawy przed odrzuceniem czy osamotnieniem i zwiększa motywację do leczenia. Choroba nowotworowa jest źródłem stresu, dlatego osoby muszą radzić sobie z przykrymi emocjami. Badane sposoby radzenia sobie podzielono na metody poznawcze, behawioralne i emocjonalne. Wybór metod poznawczych, jakie stosowała grupa kobiet ze średnim poziomem jakości życia, sprawiał, że pacjentki radziły sobie z chorobą w sposób przystosowawczy. Adekwatnie oceniały zagrożenie i podejmowały stosowne działania. Metody poznawcze silnie wiążą się z motywacją do współpracy z lekarzami, co wpływa na proces terapeutyczny (9). Oznacza to, że pacjentki wykorzystujące ten rodzaj strategii, traktują nowotwór jako wyzwanie, z którym trzeba się zmierzyć. Jednocześnie osoby te mają silniejszą tendencję do wykorzystywania wsparcia społecznego (metody behawioralne). Metody emocjonalne były najczęściej stosowane przez osoby, które określiły poziom jakości własnego życia jako wysoki. Zamiast konfrontować się z zagrożeniem, pacjentki te dystansowały się od przeżywanych emocji. Poprawiało to samopoczucie, jednak nie pomagało Medycyna Rodzinna 2/
6 Barbara Golecka w roz wiązywaniu problemów. Silne mechanizmy obronne jako dominujący sposób radzenia sobie z sytuacją mają cha rakter nieprzystosowawczy, ponieważ zamiast radzić sobie z chorobą w sposób aktywny poprzez walkę i konfrontację z trudnościami, osoby izolują się od emocji związanych z chorobą i procesem leczenia. Zgodnie z definicją Grzego łowskiej-klarkowskiej, mechanizmy obronne osobowości to zniekształcenia w przebiegu procesów poznawczych, które występują w sytuacji nastawienia na ochronę»ja«lub jego antycypacji i których celem jest ochrona»ja«przed rzeczywistym lub antycypowanym zagrożeniem (12). Do najczęściej stosowanych mechanizmów obron nych w sytuacji choroby należą: zaprzeczanie chorobie, wyparcie, tłumienie, reakcja upozorowana, fantazjowanie, kompensacja, przewartościowanie (13, 14). Zaprzeczanie chorobie to nieprzyjmowanie do wiadomości faktu, że jest się chorym oraz konsekwencji choroby. Reakcja ta powstaje w wyniku interakcji procesów poznawczych i emocjonalnych (13). Odrzucenie informacji związanych z chorobą jest nieświadome i ma nie dopuścić do rozwoju lęku. Pełni więc funkcję obrony przed zagrożeniem. Szczególne znaczenie tego mechanizmu ma miejsce, gdy człowiek dowiaduje się o chorobie. Reakcja zaprzeczania pełni wówczas rolę adaptacyjną, łagodzącą pierwszy szok na wiadomość o zachorowaniu. Mechanizmem pokrewnym do zaprzeczania jest wypieranie ze świadomości informacji dotyczących choroby, np. przykrych myśli, przeżyć, wspomnień. Natomiast tłumienie odnosi się do silnych emocji negatywnych, które pojawiają się w sytuacji, gdy pacjent otrzymuje niepomyślne informacje od lekarza, czy też gdy jego stan zdrowia ulega pogorszeniu (14). Zachowuje się wówczas biernie, apatycznie, obojętnie. U pacjentów często pojawia się także mechanizm obronny zwany reakcją upozorowaną. Jest to uzewnętrznianie postaw, motywów czy potrzeb przeciwnych do naturalnych tendencji (12). Wówczas tłumione są przykre uczucia, a eksponowane zadowolenie, dowcipność itd. Chorzy radzą sobie również poprzez mechanizm fantazjowania, poprzez budowanie w wyobraźni alternatywnych scenariuszy zachowania i przeżywania. mem jakości życia. Sytuację choroby badane oceniają jako ważną i trudną. Jednym z istotnych czynników mających wpływ na lepszą jakość życia chorych jest wsparcie otrzymywane od rodziny. 2. Osoby badane radzą sobie ze stresem choroby za pomocą metod emocjonalnych, poznawczych i behawioralnych. Pod względem metod poznawczych i behawioralnych grupy osób o różnej jakości życia nie różnią się. Istotna statystycznie różnica dotyczy grup o niskiej i wysokiej jakości życia pod względem stosowania emocjonalnej metody radzenia sobie. Im wyższa jakość życia, tym częściej stosowana jest metoda emocjonalna. Wynika to stąd, że chorzy, aby chronić się przed ujemnym wpływem choroby, stosują sztywne, dezadaptacyjne mechanizmy obronne osobowości. 3. Grupa kobiet ze średnią jakością życia najlepiej przystosowuje się do sytuacji choroby, dobrze radzi sobie z konsekwencjami choroby i leczenia, stosuje adekwatne mechanizmy radzenia sobie, wykorzystuje wsparcie społeczne. Piśmiennictwo 1. Oleś M: Jak oceniać jakość życia u dzieci? [W:] Psychologia jakości życia. Wydawnictwo ACADEMICA, Warszawa 2005; 4: Schipper H: Quality of Life: principles of the clinical paradigm. Journal of Psychosocial Oncology 1990; 8: Spieth LE, Harris CV: Assessment of health-related quality of life in children and adolescents: an integrative review. Journal of Pediatric Psychology 1996; 21: Czapiński J: Psychologia szczęścia. Oficyna Wydawnicza Akademos, Warszawa Sęk H: Jakość życia a zdrowie. Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny 1993; 2: Eiser C, Morse R: Quality of Life Measure in Chronic Diseases of Childhood. Health Technology Assessment 2001; 5: Goździewicz A: Egzemplifikacja wykorzystania psychobiografii w badaniach nad jakością życia. [W:] Bańka A (red.): Psychologia jakości życia. Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, Poznań 2005; Bańka A: Jakość życia a jakość rozwoju. Społeczny kontekst płci, aktywności i rodziny. [W:] Bańka A (red.): Psychologia jakości życia. Stowarzyszenie Psychologia i Architektura, Poznań 2005; Izdebski P: Funkcjonowanie osób z chorobą nowotworową po chemioterapii. Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz Majkowicz M: Jakość życia w chorobie nowotworowej. [W:] de Walden-Gałuszko K (red.): Psychoonkologia. Biblioteka Psychiatrii Polskiej, Kraków 2000; Heszen-Klemens I, Jarosz M: Stosunek lekarz pacjent. Zespół diagnostyczno-terapeutyczny. [W:] Jarosz M (red.): Psychologia lekarska. PZWL, Warszawa 1983; Grzegołowska-Klarkowska HJ: Mechanizmy obronne osobowości. PWN, Warszawa Heszen-Niejodek I: Radzenie sobie z chorobą przegląd zagadnień. [W:] Heszen-Niejodek I (red.): Jak żyć z chorobą, a jak ją pokonać. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000; Nowakowska MT: Psychologiczne aspekty chorób przewlekłych, trwałego upośledzenia zdrowia oraz chorób nieuleczalnych i zagrażających życiu. [W:] Jarosz M (red.): Psychologia lekarska. PZWL, Warszawa 1983; Wnioski Analiza wyników przeprowadzonych badań pozwala na określenie poziomu jakości życia badanych osób oraz jej związku ze strategiami, jakie wykorzystują badane osoby, aby poradzić sobie ze stresem choroby. Wyniki badań są następujące: 1. W badanej grupie znajdują się osoby o niskim, średnim i wysokim poziomie jakości życia. Większość badanych pacjentek charakteryzuje się średnim pozionadesłano: zaakceptowano do druku: Adres do korespondencji: *Barbara Golecka Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy ul. Kościuszki 15, Głogów tel.: barbaragolecka@op.pl 40 Medycyna Rodzinna 2/2013
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
Bardziej szczegółowoPorównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami
Piotr Magiera, Miko/aj Majkowicz, Iwona Trzebiatowska, Krystyna de Walden-Ga/uszko Porównanie jakości życia u chorych z zespołami depresyjnymi i białaczkami Katedra i I Klinika Chorób Psychicznych AM w
Bardziej szczegółowoCzynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Aleksandra Andysz andysz@imp.lodz.pl Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Jubileusz 40-lecia Wydziału
Bardziej szczegółowoRola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO
PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 12.09.2014 13.09.2014 Data Godziny Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 12.09.14 (piątek ) 9.00-12.45
Bardziej szczegółowoJakość życia nie zależy wyłącznie od dobrostanu fizycznego, bo stan zdrowia ma wpływ na wiele aspektów życia.
Jakość życia w chorobie nowotworowej Krzysztof G. Jeziorski Warszawa Definicja jakości życia WHO (1993) Poczucie jednostki co do jej pozycji życiowej w ujęciu kulturowym oraz systemu wartości, w którym
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Bardziej szczegółowoWsparcie społeczne. Dorota Wojcik, Natalia Zasada
Wsparcie społeczne Dorota Wojcik, Natalia Zasada Czym jest wsparcie społeczne? Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to konsekwencja przynależności człowieka do sieci
Bardziej szczegółowoPsychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno
Bardziej szczegółowoPolskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Bardziej szczegółowoSYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoPrzykład 2. Na podstawie książki J. Kowal: Metody statystyczne w badaniach sondażowych rynku
Przykład 2 Na podstawie książki J. Kowal: Metody statystyczne w badaniach sondażowych rynku Sondaż sieciowy analiza wyników badania sondażowego dotyczącego motywacji w drodze do sukcesu Cel badania: uzyskanie
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUKI O ZDROWIU FACULTY OF HEALTH SCIENCES
Warszawa, 2017-05-28 RECENZJA rozprawy na stopień doktora nauk o zdrowiu mgr Ewy Mazur pt Jakość życia kobiet poddanych chemioterapii z powodu raka piersi, jelita grubego i jajnika. Przedstawiona mi do
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka./ Moduł 102..: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim The stress
Bardziej szczegółowoProblem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia
Problem pomiaru obiektywnych i subiektywnych uwarunkowań jakości życia MIKOŁAJ MAJKOWICZ KATEDRA PSYCHOLOGII I ZAKŁAD BADAŃ NAD JAKOŚCIĄ ŻYCIA WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Użycie
Bardziej szczegółowoStatystyka i Analiza Danych
Warsztaty Statystyka i Analiza Danych Gdańsk, 20-22 lutego 2014 Zastosowania analizy wariancji w opracowywaniu wyników badań empirycznych Janusz Wątroba StatSoft Polska Centrum Zastosowań Matematyki -
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2012/2013 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoDla ujęcia związków pomiędzy sferami przystosowania
ROZDZIAŁ VIII: WYNIKI BADAŃ ZWIĄZKI MIĘDZY ZASOBAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI A PRZYSTOSOWANIEM OSOBISTYM W GRUPIE NIELETNICH Dla ujęcia związków pomiędzy sferami przystosowania osobistego a zmiennymi psychospołecznymi
Bardziej szczegółowoJakość życia w perspektywie pedagogicznej
Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Jadwiga Daszykowska Jakość życia w perspektywie pedagogicznej Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków 2007 Copyright by Jadwiga Daszykowska Copyright by Oficyna Wydawnicza
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 11, 2007 CHOROBA NOWOTWOROWA W OBLICZU ZAGROŻENIA ŻYCIA
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 11, 2007 Katedra Nauk Humanistycznych Wydział Organizacji i Zarządzania PŁ JOANNA PAUL-KAŃSKA CHOROBA NOWOTWOROWA W OBLICZU ZAGROŻENIA ŻYCIA WPROWADZENIE
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Psychoonkologia./ Moduł 102.: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychoonkology 3. Jednostka prowadząca
Bardziej szczegółowoTrudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu
Trudne rozmowy z rodziną o stanie pacjenta z podejrzeniem śmierci pnia mózgu Na sposobie rozmowy o krytycznym, nie rokującym żadnej poprawy stanie pacjenta z jego rodziną odciska swoje piętno nasz osobisty
Bardziej szczegółowoWykłady: Literatura. Nazwa kursu: Promocja zdrowia Autor: prof. dr hab. Władysława Pilecka mgr Stanisław Bobula
Nazwa kursu: Promocja zdrowia Autor: prof. dr hab. Władysława Pilecka mgr Stanisław Bobula Wykłady: 1. Pojęcie promocji zdrowia i zjawisk pokrewnych: jakość życia, prewencja zaburzeń, edukacja zdrowotna
Bardziej szczegółowoJednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych
Jednostka dydaktyczna 1: Analiza problemów psycho-społecznych W tej jednostce dydaktycznej poznasz najbardziej powszechne problemy osób z nabytą niepełnosprawnością i ich rodzin. Nie znajdziesz tutaj rozwiązań,
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA KIERUNKU LEKARSKIM ROK AKADEMICKI 2016/2017 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologiczne aspekty opieki nad dzieckiem z chorobą nowotworową
Bardziej szczegółowoPSYCHOLOGIA KARTA PRZEDMIOTU. CPS01c. polski. obowiązkowy. nauki podstawowe. studia magisterskie. II rok/semestr 4.
Projekt OPERACJA SUKCES unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy współfinansowany ze środków Europejskiego
Bardziej szczegółowoPsychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma. przedstawi obszary, w których psychologia pozytywna jest w Polsce
Psychologia pozytywna i jej rozwój w Polsce Psychologia Pozytywna to nurt psychologiczny, który co prawda ma niezbyt długą historię, jednak czerpie z dokonań psychologii na przestrzeni wielu dziesięcioleci.
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoJak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Bardziej szczegółowoSzanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm
Rodzeństwo dzieci niepełnosprawnych Szanse i ryzyka Psycholog - Edna Palm Tłumaczenie: Psycholog - Dorota Fedorowska (Fundacja EDUCO) Czynniki obciążające rodziny posiadające niepełnosprawne dziecko Obciążenie
Bardziej szczegółowoSzkolenie
Szkolenie 01.11.2010. Zapraszamy na szkolenie: psychologów, terapeutów, rehabilitantów, osoby dotknięte chorobą nowotworową lub mające bliskich chorych na raka oraz wszystkich zainteresowanych tematyką
Bardziej szczegółowoRehabilitacja chorych po interwencji chirurgicznej
Rehabilitacja chorych po interwencji chirurgicznej Natura zdrowia udana regulacja Udana regulacja stosunków człowieka z otoczeniem zależy od zasobów biologicznych człowieka, właściwości otoczenia oraz
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE
JAKOŚĆ ŻYCIA U DZIECI I MŁODZIEŻY Z WRODZONYM ZAKAŻENIEM HIV W POLSCE A. Zielińska 1, M. Bielecki 2, F. Pierowski 3, U. Coupland 4, A.Bryńska 1, T. Wolańczyk 1, M. Marczyńska 4 (1) Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoPsychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Zakład Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Wydział Nauk o Zdrowiu, WUM Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, SKDJ Psychologiczne problemy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki.
Bardziej szczegółowoPoczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie
Bardziej szczegółowoPoradnik kampanii Rak. To się leczy! z dn. 14. 03.2013
Poradnik kampanii Rak. To się leczy! z dn. 14. 03.2013 Materiały prasowe mogą być wykorzystane przez redakcję ze wskazaniem źródła: Fundacja Rosa / Rak. To się leczy! W naszym poradniku redagowanym przy
Bardziej szczegółowoSylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy psychologii lekarskiej
Załącznik nr 2 do Uchwały Senatu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu nr 1441 z dnia 24 września 2014 r. Nazwa modułu/przedmiotu Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy
Bardziej szczegółowoI nforma cje ogólne. jednolite X I stopnia II stopnia
Załącznik Nr do Uchwały Nr S YL AB US MDUŁ U ( PRZEDMITU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Psychologia lekarska
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoDr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, Recenzja. pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t.
Dr hab. med. Cezary Piwkowski Poznań, 10.11.2017 Klinika Torakochirurgii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu Recenzja pracy naukowej na stopień doktora nauk medycznych mgr Kingi Gryglickiej p.t. "Gotowość
Bardziej szczegółowoDIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska
DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska KRYZYS stan dezorganizacji, w którym ludzie doświadczają frustracji ważnych celów życiowych lub naruszenia cyklów życiowych, a także zawodności metod
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Psychologia potrzeb. Dr Monika Wróblewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Psychologia potrzeb Dr Monika Wróblewska Uniwersytet w Białymstoku 10 czerwca 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL 1. Specyfika potrzeb
Bardziej szczegółowoRodzaje testów. Testy. istnieje odpowiedź prawidłowa. autoekspresja brak odpowiedzi prawidłowej ZGADYWANIE TRAFNOŚĆ SAMOOPISU
Rodzaje testów Testy wiedza umiejętności zdolności właściwości poznawcze właściwości afektywne uczucia postawy osobowość emocje wierzenia istnieje odpowiedź prawidłowa autoekspresja brak odpowiedzi prawidłowej
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoMetodologia badań psychologicznych
Metodologia badań psychologicznych Lucyna Golińska SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK Psychologia jako nauka empiryczna Wprowadzenie pojęć Wykład 5 Cele badań naukowych 1. Opis- (funkcja deskryptywna) procedura definiowania
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 3 SECTIO D 2004 Katedra Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Zdrowia Publicznego AM we Wrocławiu MARTA ARENDARCZYK, EWA
Bardziej szczegółowoStrategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoJakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska
Jakość życia dzieci z przewlekłą chorobą nerek w Polsce Katarzyna Kiliś-Pstrusińska Katedra i Klinika Nefrologii Pediatrycznej Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu VII Zjazd PTNefD, Łódź 2015 1 Jakość życia
Bardziej szczegółowoRodzice 6- i 7-latków o swoich dzieciach
Rodzice 6- i 7-latków o swoich dzieciach Dzieci w opinii rodziców czują się dobrze i są ogólnie zadowolone z życia, bez względu na to, czy poszły do szkoły, czy zerówki. Rodzice nie zaobserwowali różnic
Bardziej szczegółowoWstęp. Marta Stolarska. Rok: Wydawnictwo: Miejsce wydania:
Marta Stolarska Rok: Wydawnictwo: Miejsce wydania: Wstęp Na początek chciałabym postawić pytanie: po co badać jakość życia? Zwłaszcza u pacjentów onkologicznych, narażając ich na dodatkowe i może niepotrzebne
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 do procedury opracowywania i okresowego przeglądu programów kształcenia. Prof. Krzysztof Owczarek. III rok. zimowy + letni.
1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program kształcenia (Kierunek studiów, poziom i profil kształcenia, forma studiów np.: Zdrowie publiczne I stopnia profil praktyczny, studia stacjonarne): Rok akademicki: 2015/16
Bardziej szczegółowoSTRATEGIE REGULACJI EMOCJI. Według Strelaua (2008) żyjemy w czasach radykalnie postępujących zmian
STRATEGIE REGULACJI EMOCJI Według Strelaua (2008) żyjemy w czasach radykalnie postępujących zmian cywilizacyjnych, które niosą za sobą na przykład niepewność przyszłości, zagrożenia życia i zdrowia, brak
Bardziej szczegółowoOcena akceptacji choroby u chorych na raka jelita grubego
Ocena akceptacji choroby u chorych na raka jelita grubego Cierzniakowska Katarzyna 1,2 Szewczyk Maria 1,3 Kozłowska Elżbieta 1,2 PopowAleksandra 1,2 1 Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego Collegium Medicumim.
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Leczenie bólu nowotworowego i opieka paliatywna nad dziećmi 2.
Bardziej szczegółowoWYBRANE ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE OSÓB LECZONYCH PRZECIWNOWOTWOROWO
WYBRANE ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE OSÓB LECZONYCH PRZECIWNOWOTWOROWO Ewa Lange, Jolanta Krusiec, Bronisława Tymolewska-Niebuda, Aleksandra Skrzypkowska Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Małgorzata Dębowska Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 20 listopada 2014 r. SUKCES W ŻYCIU ZALEŻY NIE TYLKO OD INTELEKTU, LECZ OD UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA
Bardziej szczegółowoBADANIE KLINICZNE PACJENTA Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI KONTAKT TERAPEUTYCZNY
BADANIE KLINICZNE PACJENTA Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI KONTAKT TERAPEUTYCZNY BADANIE KLINICZNE PACJENTA Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI Zbieranie wywiadu psychiatrycznego Ocena osobowości pacjenta Badanie
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA:. Podstawy Kod przedmiotu: 104 Rodzaj
Bardziej szczegółowoPsychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Małgorzata Dębowska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 11 marca 2014 r. SUKCES W ŻYCIU ZALEŻY NIE TYLKO OD INTELEKTU, LECZ OD UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoWARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY 1 2 CYKL KONFERENCJI PROMOCJA ZDROWIA - PRZYKŁADY DOBRYCH PRAKTYK mgr Iwona Bruśk, Zakład Zdrowia Publicznego Warszawski Uniwersytet Medyczny dr hab. Jerzy B.Karski 1935-2009
Bardziej szczegółowo1 Homeopatia Katarzyna Wiącek-Bielecka
1 2 Spis treści Bibliografia......5 Wstęp......6 1. Krótka historia homeopatii......9 2. Podział homeopatii.... 10 3. Produkcja leków homeopatycznych.... 11 4. Koncepcja medycyny w homeopatii.... 14 a)
Bardziej szczegółowoSALUTOGENEZA co to takiego?
SALUTOGENEZA co to takiego? Jak powstawała salutogeneza? W okresie po II wojnie światowej Aaron Antonovsky, prowadził badania osób, które przeżyły horror nazistowskich obozów koncentracyjnych. Obserwacje
Bardziej szczegółowoSpołeczna rzeczywistość choroby nowotworowej w rodzinie
Społeczna rzeczywistość choroby nowotworowej w rodzinie Profesjonalna praca socjalna w obszarze wsparcia nieformalnych opiekunów osoby chorej onkologicznie Przyczynek do refleksji nad onkologiczną pracą
Bardziej szczegółowoWydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości
Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja
Bardziej szczegółowoTHE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS
NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ZABIEGI FIZYKALNE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI ODCINKA L-S KRĘGOSŁUPA WRAZ Z OCENĄ ICH SKUTECZNOŚCI W DZIAŁANIU PRZECIWBÓLOWYM THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS
Bardziej szczegółowoZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ
ZAANGAŻOWANIE W PRZEBIEG LECZENIA U CHORYCH ZE SCHIZOFRENIĄ PODDANYCH TERAPII PRZECIWPSYCHOTYCZNEJ Raport z Programu Edukacyjno-Badawczego Październik 2017 Założenia programu Małe zaangażowanie w przebieg
Bardziej szczegółowoW zdrowym ciele zdrowy duch
W zdrowym ciele zdrowy duch "Ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu Wojciech Oczko-nadworny lekarz Stefana Batorego Można wyróżnić aktywność fizyczną podejmowaną: w czasie
Bardziej szczegółowoPsychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny
Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia a wyzwania współczesnej medycyny - przedmiot fakultatywny Kod przedmiotu
Bardziej szczegółowoOnkologia - opis przedmiotu
Onkologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Onkologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-On Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów jednolite
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Bardziej szczegółowoKryzys w wartościowaniu i relacje rodzinne w świetle badań podopiecznych schroniska dla nieletnich i uczniów liceum
Kryzys w wartościowaniu i relacje rodzinne w świetle badań podopiecznych schroniska dla nieletnich i uczniów liceum Wartości, które człowiek ceni, wybiera i realizuje, pozostają w istotnym związku z rozwojem
Bardziej szczegółowoZadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii. Zadanie 1.
Zadania ze statystyki cz. 8 I rok socjologii Zadanie 1. W potocznej opinii pokutuje przekonanie, że lepsi z matematyki są chłopcy niż dziewczęta. Chcąc zweryfikować tę opinię, przeprowadzono badanie w
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoPsychologia kryzysu Wykład I Kilka słów o kryzysach. Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Kryzys181
Psychologia kryzysu Wykład I Kilka słów o kryzysach Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Kryzys181 Gdzie można poczytać o kryzysie? Kubacka-Jasiecka, D. (2005). Interwencja kryzysowa. W: H. Sęk (red.), Psychologia
Bardziej szczegółowoWykłady: 20 godziny Seminaria: 10 godzin Ćwiczenia: 10 godzin
Jednostka prowadząca kierunek: Zakład Zdrowia Publicznego Kierunek: Zdrowie publiczne Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna III rok I 0 studia stacjonarne Pedagogika zdrowia Punkty ECTS: Wykłady: 20 godziny
Bardziej szczegółowoPacjent z chorobą nowotworową zwykle NIE JEST pacjentem psychosomatycznym.
Pacjent z chorobą nowotworową zwykle NIE JEST pacjentem psychosomatycznym. Problemy: 1. zagrożenie dla narcystycznej integralności 2. poczucie utraty kontroli 3. zależnośd 4. lęk przed opuszczeniem 5.
Bardziej szczegółowoZadania ze statystyki cz.8. Zadanie 1.
Zadania ze statystyki cz.8. Zadanie 1. Wykonano pewien eksperyment skuteczności działania pewnej reklamy na zmianę postawy. Wylosowano 10 osobową próbę studentów, których poproszono o ocenę pewnego produktu,
Bardziej szczegółowoŁatwiej pomóc innym niż sobie
Łatwiej pomóc innym niż sobie Spośród wszystkich chorób nowotwory wywierają najsilniejszy wpływ na psychikę człowieka. Fazy przeżywania, adaptacji do choroby, ich kolejność i intensywność zależy od wielu
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW
PRZEWODNIK I PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I dla STUDENTÓW V ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU: PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY OPIEKI NAD DZIECKIEM Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ I JEGO
Bardziej szczegółowooczucie koherencji (SOC) a style radzenia sobie z chorobą u osób z rozpoznaniem raka jajnika i jądra
P R A C A O R Y G I N A L N A Krystyna Kurowska, Mirosława Jaworska Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu P oczucie
Bardziej szczegółowoOd rozpoznania do leczenia czyli pacjent w systemie. Aleksandra Rudnicka Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych
Od rozpoznania do leczenia czyli pacjent w systemie Aleksandra Rudnicka Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych Koalicja to wspólny głos ponad 100 tysięcy pacjentów onkologicznych w Polsce zrzeszonych
Bardziej szczegółowoZarządzanie emocjami
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Zarządzanie emocjami Beata Skowrońska Uniwersytet w Białymstoku 9 grudnia 2010 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Co to jest inteligencja
Bardziej szczegółowoJakość życia chorych na nowotwór trzustki
Jakość życia chorych na nowotwór trzustki Mariola Kosowicz Poradnia Psychoonkologii Centrum Onkologii Instytutu im. M. Skłodowskiej - Curie w Warszawie poczucie bezpieczeństwa utrzymanie równowagi psychofizycznej
Bardziej szczegółowoStreszczenie mgr Agnieszka Kotwica
Streszczenie mgr Agnieszka Kotwica Słowa kluczowe: rehabilitacja uzdrowiskowa, dysfunkcje narządu ruchu, ból, jakość życia Zdrowie na podstawie definicji prezentowanej, przez WHO oznacza całkowity brak
Bardziej szczegółowoFORMULARZ REKRUTACYJNY DLA OPEKUNA NAUKOWEGO I OPIEKUNA POMOCNICZEGO
FORMULARZ REKRUTACYJNY DLA OPEKUNA NAUKOWEGO I OPIEKUNA POMOCNICZEGO Opiekun naukowy Imię i nazwisko opiekuna naukowego oraz afiliacja Prof. dr hab. Ewa Trzebińska w Warszawie Krótki opis kierunku badawczego
Bardziej szczegółowoWybrane programy profilaktyczne
Wybrane programy profilaktyczne PRZYJACIELE ZIPPIEGO Charakterystyka programu Polska Adaptacja programu Partnership for Children. Pierwsze wdrożenie przez Ośrodek Rozwoju Edukacji. Koordynator, szkolenia
Bardziej szczegółowoPsychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka
Psychologiczne skutki doświadczania przemocy w życiu dorosłym. Renata Kałucka Konferencja jest współfinansowana ze środków m.st. Warszawa. Porządek życia rodzinnego Zasady Granice Chaos Status quo związane
Bardziej szczegółowoDarmowy fragment www.bezkartek.pl
Tylko wówczas, gdy się doświadczyło choroby, można każdym mięśniem swego ciała odczuwać wielką radość z powodu normalnego zdrowia. John Ching-hsiung Wu Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Empatia w medycynie
Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Nazwa modułu I nforma cje ogólne Empatia w medycynie obieralny - fakultet Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowo