Człowiek najlepsza inwestycja! Trener pracy jako sposób na zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych

Transkrypt

1 Człowiek najlepsza inwestycja! Trener pracy jako sposób na zwiększenie zatrudnienia osób niepełnosprawnych

2 Geneza zatrudniania wspomaganego Początek zatrudnienia wspomaganego dała oświata wspierana. Zatrudnienie wspomagane rozwinęło się w Stanach Zjednoczonych na bazie metody szkolenia poprzez pracę osób z niepełnosprawnością intelektualną, z uwzględnieniem ich indywidualnych potrzeb. W 1970 roku amerykański terapeuta Mark Gold opracował behawioralną strategię nauczania (kształcenie systematyczne = nauka w sytuacjach prawdziwych) i sformułował koncepcję Job Coaching u. Metoda ta została stworzona dla ludzi uznawanych za niezdolnych do prawdziwej pracy. Systematyczne szkolenia i wsparcie, jakie otrzymywali w rzeczywistych miejscach pracy sprawiło, że rozwijali i poszerzali swoje umiejętności, podejmowali normalną pracę.

3 Geneza zatrudniania wspomaganego Od tamtego czasu model zatrudnienia wspomaganego wprowadziło wiele krajów na świecie, takich jak: Australia, Kanada, Hong Kong, Nowa Zelandia, Peru czy Zambia. Równocześnie w wielu krajach Europy Zachodniej powstały krajowe stowarzyszenia zatrudnienia wspomaganego (od 2002 roku programy także np. w Czechach i w Polsce). W 1992 roku powstał Europejski Związek Zatrudnienia Wspomaganego (European Unionof Supported Employment), a w 1995 Światowe Stowarzyszenie Zatrudnienia Wspomaganego (World Association for Supported Employment WASE).

4 Efektywne formy zatrudnienia osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy Praca wspomagana (supported employment, Job Coaching) uznana została za najbardziej efektywną formę zatrudnienia osób z największymi trudnościami w samodzielnym pozyskaniu i utrzymaniu zatrudnienia na otwartym rynku pracy. 4

5 Definicja Światowego Stowarzyszenia Zatrudnienia Wspomaganego - World Association of Supported Employment (WASE) Zatrudnienie wspomagane jest płatną pracą wykonywaną przez osoby niepełnosprawne na otwartym rynku pracy, przy ciągłym wsparciu ze strony innych osób. Płatna praca oznacza taką samą płacę za taką samą pracę, jaką wykonują osoby sprawne. 5

6 Do kogo kierowane jest zatrudnianie wspomagane? Do osób, które mają problemy ze znalezieniem i/lub utrzymaniem pracy bez wsparcia (osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności): - z upośledzeniem umysłowym, - z pourazowym uszkodzeniem mózgu, - z porażeniem mózgowym i inną znaczną niepełnosprawnością fizyczną, - z zaburzeniami psychicznymi, ze sprzężoną niepełnosprawnością, - dysfunkcjami mowy, wzroku, słuchu, z epilepsją, O niskim poziomie wykształcenia i braku kwalifikacji oraz doświadczeń zawodowych wskazanie podstawowe poziom funkcjonowania

7 Wstępne rekomendacje grupa docelowa Określenie grupy docelowej uzasadniającej potrzebę wsparcia przez trenera pracy. Specjalne wsparcie potrzebne jest osobom spośród tych, które otrzymały orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności przejawiającym szczególne trudności w wejściu i utrzymaniu się na otwartym rynku pracy, charakteryzującym się specyficznymi potrzebami. Rekomendacja przygotowana w oparciu o dokument uwzględniającego wiedzę zastaną na temat funkcjonowania trenera pracy, na temat polskich i zagranicznych opracowań.

8 Wstępne rekomendacje zaburzenia procesów poznawczych trudności z generalizacją ograniczone możliwości samodzielnego określenia zakresu i rodzaju informacji potrzebnych do realizacji zadania oraz nieumiejętność ich zdobycia, zrozumienia i wykorzystania trudności z przewidywaniem zagrożeń i wyborem bezpiecznego działania oraz przewidywaniem skutków podejmowanych działań trudności z planowaniem zaburzenia komunikacji, zaburzenia emocjonalne, zaburzenia stosunków społecznych trudności z racjonalnym rozumieniem i interpretacją otaczającej rzeczywistości i sytuacji społecznych trudności w orientacji przestrzennej i funkcjonalnej zaburzenia motoryczne

9 Zasady zatrudnienia wspomaganego 1. Zero odrzucenia. 2. Właściwe, spersonalizowane wsparcie we właściwym otoczeniu. 3. Nacisk na potencjał, a nie niepełnosprawność. 4. Odrzucenie koncepcji gotowości do pracy. 5. Realne płace i świadczenia. 6. Najważniejsza jest jednostka i jej indywidualność.

10 Zasady zatrudnienia wspomaganego wsparcia tylko tyle, ile jest niezbędne, samodzielności i autonomii tyle, ile jest możliwe

11 Model Job Coaching zmiana podejścia aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych na otwartym rynku prac z usług tradycyjnych WYSZKOLIĆ UMIEŚCIĆ na zgodne z modelem WSPOMAGANEGO ZATRUDNIENIA UMIEŚCIĆ WYSZKOLIĆ UTRZYMAĆ

12 5 etapów zatrudnienia wspomaganego ETAP I. ZAANGAŻOWANIE ETAP II. TWORZENIE PROFILU ZAWODOWEGO ETAP III. ZNAJDOWANIE PRACY ETAP IV. ZAANGAŻOWANIE PRACY ETAP V. WSPARCIE W MIEJSCU PRACY I POZA NIM

13 5 etapów zatrudnienia wspomaganego Etap I. Zaangażowanie ETAP I. ZAANGAŻOWANIE (etap zakończony podpisaniem kontraktu z klientem): - rekrutacja do projektu (prowadzenie indywidualnych spotkań rekrutacyjnych), - autoprezentacja trenera i klienta, prezentacja programu ZW, - gromadzenie wstępnych informacji o kandydacie, - wypracowanie i zawarcie kontraktu.

14 5 etapów zatrudnienia wspomaganego Etap II. Tworzenie profilu zawodowego ETAP II. TWORZENIE PROFILU ZAWODOWEGO (etap zakończony zatwierdzeniem profilu przez mentora), Wypracowanie we współpracy z klientem diagnozy jego zasobów i trudności, w tym diagnoza: - doradcza preferencji i predyspozycji zawodowych, - diagnoza kompetencji społecznych, warsztaty praktyczne w przedsiębiorstwie (1-2 dniowe próbki pracy ), - warsztaty grupowe z zakresu kompetencji społecznych i aktywnego poruszania się po rynku pracy, - stworzenie Indywidualnego Profilu Zawodowego. Opracowanie planu działania. Plan działania jest efektem pracy trenera pracy i klienta wyrażonym w formie pisemnej, zawierającym cele zawodowe, działania i terminy ich realizacji.

15 5 etapów zatrudnienia wspomaganego Etap III Znajdowanie pracy ETAP III: ZNAJDOWANIE PRACY (etap zakończony podpisaniem porozumienia z pracodawcą), obejmuje następujące formy wsparcia: - wsparcie klienta w tworzeniu dokumentów aplikacyjnych, - identyfikacja potencjalnych miejsc pracy, - organizacja praktyk w trybie ciągłym na wybranych stanowiskach, wybór pracodawcy, - organizacja staży zawodowych (opcjonalnie).

16 5 etapów zatrudnienia wspomaganego Etap IV Zaangażowanie pracodawcy ETAP IV - ZAANGAŻOWANIE PRACODAWCY obejmuje następujące formy wsparcia: - bezpośredni kontakt z pracodawcą, - zapoznanie klienta z warunkami zatrudnienia na danym stanowisku, - wsparcie klienta w przygotowaniu do rozmowy rekrutacyjnej, - przygotowanie pracodawcy i środowiska pracowniczego do współpracy z klientem, - zorganizowanie spotkania trójstronnego (kandydat do pracy, trener, pracodawca), - wsparcie klienta i pracodawcy w procedurach zatrudnienia, - Podjęcie zatrudnienia (podpisanie umowy z pracodawcą).

17 5 etapów zatrudnienia wspomaganego Etap V Wsparcie w miejscu pracy i poza nim ETAP V: WSPARCIE W MIEJSCU PRACY I POZA NIM obejmuje następujące formy wsparcia: - wsparcie klienta w kwestiach formalnych, - wsparcie klienta w wykonywaniu obowiązków pracowniczych, w tym: - szkolenie stanowiskowe, - szkolenie uzupełniające lub interwencyjne, - monitorowanie przebiegu pracy w kontakcie z pracodawcą, ocena okresowa, - wsparcie coachingowe/społeczne w miejscu pracy, - wsparcie klienta poza miejscem pracy.

18 Cykl długoterminowego wsparcia szkolenia wyrównawcze monitorowanie oceny okresowe

19 Najlepsze wsparcie to wsparcie jak najbardziej naturalne Pracownicy zatrudnienia wspomaganego powinni zapewniać bezpośrednie wsparcie tylko w przypadkach, gdy zakres wymaganego wsparcia znacznie wykracza poza możliwości pracodawcy i członków rodziny osoby niepełnosprawnej.

20 Ciągłe wsparcie Wsparcie w szukaniu i znalezieniu pracy Wsparcie w rozwiązywaniu pojawiających się problemów

21 Długoterminowe wsparcie w ZW Długoterminowe wsparcie trenera pracy na stanowisku i poza nim, kierowane jest do: 1. pracownika niepełnosprawnego, 2. pracodawcy i współpracowników, 3. najbliższego otoczenia osoby zatrudnionej (rodzina, lekarz itp.).

22 Podstawowe warunki podjęcia zatrudnienia na stanowisku pracy kryteria dla kandydatów - Brak przeciwwskazań lekarza medycyny pracy. - Motywacja do podjęcia konkretnej pracy. - Możliwości fizyczne i psychiczne (zgodne z opisanymi w ocenie stanowiska pracy wymaganiami/kompetencjami). - Poziom umiejętności społecznych w odniesieniu do niezbędnych na konkretnym stanowisku. - Zachowania społeczne adekwatne do wymagań stanowiska pracy. - Możliwość pewnego dojazdu do danego miejsca pracy. - Minimum akceptacji i wsparcia ze strony rodziny do podjęcia tej konkretnej pracy.

23 Co wspomagane zatrudnianie daje Pracodawcy: przedsiębiorstwo zatrudnia może mniej wydajnego, ale w zamian pewnego, rzetelnego i w pełni zmotywowanego pracownika; dzięki działalności trenera pracodawca ma gwarancję, że do danego miejsca pracy trafia odpowiedni do niego pracownik; proponowane przez trenera rozsądne dostosowanie stanowiska pracy skierowane jest na podwyższenie jego efektywności; wzgląd na mniej wydajnych pracowników wpływa na polepszenie klimatu pracy grup pracowniczych; przygotowanie do konkretnej pracy (szkolenie stanowiskowe) przejmuje na siebie zespół trenerów, tym samym odciążając kadrę zakładu pracy; zespół trenerów gwarantuje długoterminową i pewną pomoc przy rozwiązywaniu problemów pracownika niepełnosprawnego w miejscu pracy; coraz większego znaczenia nabiera pozytywny wizerunek firm reprezentujących biznes społecznie odpowiedzialny.

24 Warunki sukcesu trenera pracy we współpracy z Pracodawcą 1. Zainteresowanie potrzebami pracodawcy 2. Elastyczność / dostosowanie się 3. Konsekwentne wspieranie pracodawcy i zatrudnionego pracownika 4. Dobra współpraca ze współpracownikami 5. Zauważanie problemów i proponowanie ich rozwiązań 6. Dobra komunikacja z całym kierownictwem firmy (np. w planowaniu procesu usamodzielniania pracownika itd.)

25 Najlepsze miejsca pracy do realizacji wspomaganego zatrudniania Stanowiska pracy nie wymagające wysokich kwalifikacji i/lub specjalistycznego wykształcenia. Nie ma specjalnych stanowisk dla osób niepełnosprawnych, ani szczególnego sektora działań Najwięcej takich stanowisk: usługi, handel kuchnie, stołówki restauracje piekarnie pralnie magazyny, pakowalnie stacje benzynowe hotele biura itp. 25

26 Podstawowe warunki sukcesu wspomaganego zatrudniania Dobra współpraca z rodziną i otoczeniem klienta Dobra współpraca z pracodawcą Dobre współdziałanie i relacje z klientem (podmiotowość)

27 Trudności w realizacji wspomaganego zatrudniania 1. Odpowiedni dobór kandydatów na trenerów pracy wspomaganej. 2. Problem pozyskiwania środków finansowych na wynagrodzenia dla trenerów. 3. Zabezpieczenie zaplecza terapeutycznego dla realizowanego programu (współpraca z placówkami dla dorosłych osób niepełnosprawnych w zakresie przygotowania kandydatów do zatrudnienia pod kątem umiejętności społecznych i pracowniczych).

28 Konieczne warunki realizacji wspomaganego zatrudniania Rozwiązania systemowe (stałe) nie projektowe (terminowe)

29 Centrum DZWONI Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie

30 HISTORIA Centrum DZWONI 1991 powołanie do życia Warsztatów Terapii Zajęciowej (WTZ) dla osób niepełnosprawnych intelektualnie (ONI) 1997 Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dn. 27 sierpnia 1997 r. (art. 10a) obliguje WTZ do podejmowania działań zmierzających do pozyskania lub przywracania umiejętności koniecznych do podjęcia zatrudnienia 2005 raport PFRON: tylko 0,8% uczestników WTZ opuszcza je, aby podjąć zatrudnienie

31 HISTORIA Centrum DZWONI c.d. Badania Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym: dlaczego uczestnicy WTZ nie przechodzą na rynek pracy? zadowolenie rodziców z kompleksowej opieki nad ich dziećmi obawa przed utratą miejsca w WTZ w razie utraty pracy obawa rodziców przed utratą świadczeń socjalnych brak wiary rodziców i opiekunów w zdolność podjęcia zatrudnienia przez ich dziecko brak wykwalifikowanej kadry w WTZ oraz nie podejmowanie działań zmierzających do aktywizacji zawodowej uczestników obawa WTZ przed utratą uczestników

32 HISTORIA DZIAŁAŃ PROWADZONYCH W PSOUU Projekty pilotażowe w ramach programu Partner, finansowane przez PFRON. Ich celem było zdiagnozowanie potrzeb osób niepełnosprawnych intelektualnie w zakresie aktywizacji zawodowej, oraz sytuacji i zapotrzebowania panujących na otwartym rynku pracy Projekty, mające na celu podniesienie kompetencji kadry PSOUU Projekty objęły przede wszystkim pracowników warsztatów terapii zajęciowej PSOUU

33 HISTORIA DZIAŁAŃ PROWADZONYCH W PSOUU Z WTZ na otwarty rynek pracy przy wykorzystaniu doświadczeń europejskich Cykl szkoleń prowadzonych przez Christy Lynch a, zorganizowanych w ramach SPO RZL, Działanie 1.4 Wsparcie w projekcie uzyskało: 207 instytucji (w tym 93 Koła Terenowe PSOUU) oraz 578 osób pracowników tych instytucji (głównie byli to pracownicy warsztatów terapii zajęciowej oraz środowiskowych domów samopomocy) PSOUU uzyskało wpis do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia jako: agencja pośrednictwa pracy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, agencja doradztwa personalnego oraz agencja poradnictwa zawodowego.

34 HISTORIA Centrum DZWONI c.d. PSOUU dąży do stworzenia nowej struktury, której celem byłoby: kompleksowe, specjalistyczne poradnictwo zawodowe oraz pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych intelektualnie, przeprowadzenie ich z placówek terapeutycznych do pracy oraz wypełnianie roli pomostu między nimi a pracodawcami.

35 HISTORIA Centrum DZWONI c.d. PSOUU dąży do stworzenia nowej struktury, której celem byłoby: kompleksowe, specjalistyczne poradnictwo zawodowe oraz pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych intelektualnie, przeprowadzenie ich z placówek terapeutycznych do pracy oraz wypełnianie roli pomostu między nimi a pracodawcami.

36 HISTORIA Centrum DZWONI c.d. 1. Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich, działanie 1.4, na lata , finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2. Program TRENER PRACY zatrudnienie wspomagane osób niepełnosprawnych, finansowany ze środków PFRON 3. Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet VI, Działanie 6.1, Poddziałanie 6.1.1, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 4. Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Priorytet I, Działanie 1.3, Poddziałanie 1.3.6, współfinansowany ze środków UE w ramach EFS 5. Program Kompleksowa aktywizacja społeczno - zawodowa osób z niepełnosprawnością intelektualną, finansowany ze środków PFRON.

37 Centrum DZWONI - ZESPÓŁ

38 Centrum DZWONI ZAKRES WSPARCIA 1. Klient osoba niepełnosprawna intelektualnie 2. Rodzina 3. Pracodawca 4. Współpracownicy

39 Centrum DZWONI - OBSZAR DIAGNOZY Ocena wstępna kandydata do zatrudnienia Stworzenie Indywidualnego Planu Działania Szkolenia z zakresu umiejętności społecznych i aktywnego poruszania się po rynku pracy Metody pomocnicze w profilowaniu zawodowym: krótkoterminowe WARSZTATY PRAKTYCZNE u pracodawców INDYWIDUALNE ZAJĘCIA PRAKTYCZNE (praktyki zawodowe) u pracodawcy

40 Centrum DZWONI metody pomocnicze WARSZTATY PRAKTYCZNE: służą zaobserwowaniu predyspozycji oraz umiejętności społecznych i zawodowych ONI umożliwiają ONI poznanie naturalnego środowiska pracy, wymagań, warunków pracy INDYWIDUALNE ZAJĘCIA PRAKTYCZNE: wyuczenie czynności zawodowych wyuczenie zachowań społecznych wejście w rolę pracownika

41 Centrum DZWONI - OBSZAR POŚREDNICTWA PRACY Wyszukiwanie miejsc pracy. Analiza miejsca pracy i/lub dopasowanie/ formowanie miejsca pracy do osoby niepełnosprawnej. Staż/zatrudnienie i szkolenie pracownika w miejscu pracy. Stałe wsparcie i monitorowanie przebiegu pracy. Uczestnictwo osoby niepełnosprawnej już zatrudnionej w grupie motywująco - wspierającej.

42 ZATRUDNIENIE WSPOMAGANE MODEL WSPÓŁPRACY Z PRACODAWCĄ na przykładzie Centrum DZWONI Warszawie

43 Wspólne identyfikowanie czynności Ustalenie zasad współpracy Wspólne zrozumienie celów i oczekiwań Zaproponowanie planu wdrożenia Szkolenie pracowników firmy Szkolenie trenera pracy Co chcemy osiągnąć? Jak chcemy to zrealizować? Jak wpłynie to na codzienną naszą pracę i pracę naszych firm? Czego konkretnie oczekujemy na każdym etapie realizacji projektu? Jakie będzie zaangażowanie innych pracowników naszych firm? Podjęcie działań i wyznaczenie osób do ich realizacji DZIAŁANIA PRAKTYCZNE wg. określonego schematu

44 Wspólne identyfikowanie czynności Ustalenie zasad współpracy Wspólne zrozumienie celów i oczekiwań Zaproponowanie planu wdrożenia Szkolenie pracowników firmy Szkolenie trenera pracy Klarowny, realny podział zadań Szczera komunikacja Wzajemne wsparcie DZIAŁANIA PRAKTYCZNE wg. określonego schematu

45 Wspólne identyfikowanie czynności Ustalenie zasad współpracy Wspólne zrozumienie celów i oczekiwań Zaproponowanie planu wdrożenia Szkolenie pracowników firmy Szkolenie trenera pracy Znaleźć czynności do wykonania przez pracownika niepełnosprawnego, przygotować opis stanowiska pracy z uwzględnieniem wymaganej na nim samodzielności. DZIAŁANIA PRAKTYCZNE wg. określonego schematu

46 Wspólne identyfikowanie czynności Ustalenie zasad współpracy Wspólne zrozumienie celów i oczekiwań Zaproponowanie planu wdrożenia Szkolenie pracowników firmy Szkolenie trenera pracy Plan zawiera dokładny opis działań z uwzględnieniem m. in.: - liczby pracowników niepełnosprawnych; - czasu i terminów zajęć praktycznych. DZIAŁANIA PRAKTYCZNE wg. określonego schematu

47 Wspólne identyfikowanie czynności Ustalenie zasad współpracy Wspólne zrozumienie celów i oczekiwań Zaproponowanie planu wdrożenia Szkolenie pracowników firmy Szkolenie trenera pracy DZIAŁANIA PRAKTYCZNE wg. określonego schematu

48 Wspólne identyfikowanie czynności Ustalenie zasad współpracy Wspólne zrozumienie celów i oczekiwań Zaproponowanie planu wdrożenia Szkolenie pracowników firmy Szkolenie trenera pracy Szkolenie dla trenera pracy na stanowiskach przeznaczonych dla pracowników niepełnosprawnych. DZIAŁANIA PRAKTYCZNE wg. określonego schematu

49 ZATRUDNIENIE WSPOMAGANE RÓŻNORODNOŚĆ STANOWISK DLA PRACOWNIKÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ

50 Stanowisko: pomoc biurowa Czynności: kserowanie, porządkowanie, znakowanie i niszczenie dokumentów, stemplowanie listów, nalepianie znaczków, adresowanie kopert, przepisywanie tekstów, wprowadzanie danych do komputera, segregowanie i roznoszenie listów. Stanowisko: pomoc kuchenna Czynności: obieranie warzyw, przygotowywanie: sałatek, kanapek, sosów, ciast, soków, potraw, nakładanie posiłków, zmywanie, segregowanie naczyń. Stanowisko: pomoc kelnera Czynności: nakrywanie do stołu: rozstawianie naczyń, rozkładanie sztućców, karty dań, serwetek, kwiatów, polerowanie i zawijanie sztućców w serwetki, parzenie i nalewanie napojów. Stanowisko: pomoc bibliotekarza Czynności: układanie kart w katalogu oraz książek i czasopism na półkach, przywożenie zamówionych książek z magazynu, odkurzanie i naprawianie zniszczonych książek. Stanowisko: pomoc magazyniera Czynności: pakowanie towaru do pudełek, naklejanie etykiet na opakowania, układanie towaru w magazynie, załadunek towaru do samochodu, utrzymanie porządku w magazynie.

51 Stanowisko: pomoc ogrodnika Czynności: grabienie liści, sadzenie i podlewanie roślin, wyrywanie chwastów, koszenie trawy, przycinanie krzewów i żywopłotów, dbanie o czystość trawników i alejek. Stanowisko: pomoc sprzedawcy Czynności: przynoszenie towaru z magazynu, układanie towaru na półkach, układanie koszyków na zakupy w odpowiednim miejscu, pomoc klientom w pakowaniu zakupów, przyklejanie cen na opakowania, czynności porządkowe na terenie sklepu. Stanowisko: pomoc piekarza Czynności: krojenie i pakowanie pieczywa, ważenie i wsypywanie bułki tartej do torebek, formowanie ciasta, układanie pieczywa na półkach i w koszykach. Stanowisko: pracownik porządkowy Czynności: zamiatanie i mycie podłogi, ścieranie kurzu, mycie okien, szyb i luster, wyrzucanie śmieci, odkurzanie dywanów, utrzymywanie porządku w toaletach, uzupełnianie przyborów toaletowych (papieru, mydła, ręczników).

52 Stanowisko: pracownik produkcji Czynności: segregowanie produktów i wkładanie ich do opakowań, składanie produktów z kilku części, naklejanie etykiet na opakowania, układanie produktów na półkach w magazynie. Stanowisko: kolporter Czynności: rozdawanie gazet lub ulotek na ulicy, roznoszenie ulotek po osiedlach, klatkach schodowych, rozdawanie ulotek przed urzędami. Stanowisko: opiekun zwierząt Czynności: sprzątanie pomieszczeń w którym przebywają zwierzęta, karmienie i pielęgnacja zwierząt (mycie, czesanie), wyprowadzanie psów na spacer. Stanowisko: pomoc mechanika Czynności: pomoc w naprawie maszyn, urządzeń, pojazdów, montowaniu części, podawanie mechanikowi narzędzi, dbanie o czystość urządzeń, maszyn, pojazdów. Stanowisko: pomoc pokojowej Czynności: ścielenie łóżek, prasowanie i wymiana pościeli, wycieranie kurzu, odkurzanie dywanów, zamiatanie i mycie podłogi, utrzymanie porządku w toaletach.