SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI GMINNEGO OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W DŁUGOŁĘCE ZA ROK 2008

Transkrypt

1 SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI GMINNEGO OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W DŁUGOŁĘCE ZA ROK 2008 Długołęka,

2 Spis treści I. Podstawowe informacje o GOPS w Długołęce 3 Struktura organizacyjna 3 Zakres zadań 4 Wykonanie planu finansowego 5 II. Sprawozdania z działalności GOPS w Długołęce 7 Struktura rodzin objętych pomocą społeczną 7 Przyczyny przyznawania pomocy społecznej 8 Struktura świadczeń udzielonych w ramach pomocy społecznej 10 Rządowy program Pomoc państwa w zakresie dożywiania 12 Świadczenia rodzinne i fundusz alimentacyjny 15 Spis tabel i rysunków 21 III.Zakończenie 21 2

3 I. Podstawowe informacje o GOPS w Długołęce Gmina Długołęka należy do jednych z najbardziej rozwiniętych gospodarczo gmin w Polsce. Perspektywy rozwoju są równie obiecujące. Przez terytorium gminy planowany jest przebieg drogi ekspresowej S-8 czy też drogi krajowej, która połączy gminę z Węzłem Bielańskim. Niemniej jednak na terenie gminy można wskazać obszary, gdzie stopa życiowa ludności jest niższa od tzw. minimum egzystencji są to głównie północno-wschodnie obszary gminy. Jednak nawet w zachodniej części, gdzie następuje napływ dobrze sytuowanej ludności z Wrocławia (efekt suburbanizacji) znajdują się osoby ubogie oczekujące pomocy. W związku z powyższym Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej aby zniwelować dysproporcje w standardzie życia kieruje pomoc przede wszystkich do osób ubogich. Ubóstwo jest bowiem główną przyczyną przyznawania pomocy społecznej. Niemniej jednak działalność GOPS w Długołęce jest znacznie szersza. Struktura organizacyjna Gmina Długołęka liczy ok. 21 tys. mieszkańców i przewiduje się, iż w najbliższych latach liczba ta jeszcze wzrośnie. Dlatego planuje się wzrost liczby etatów w ramach struktury organizacyjnej GOPS do wymogów ustawowych tj. 11 pracowników socjalnych. Obecnie liczba pracowników Ośrodka jest następująca: Tabela 1. Struktura zatrudnienia w GOPS Długołęka. Pełniona funkcja 2007 r r. 2009r. Kierownicy Główny księgowy Pracownicy socjalni 5 6 8* w tym: starszy specjalista pracy socjalnej specjalista pracy socjalnej starszy pracownik socjalny pracownik socjalny 2 * 3 5 Pracownicy działu świadczeń rodzinnych i zaliczek alimentacyjnych Pracownicy wykonujący usługi opiekuńcze Pozostali pracownicy Ogółem * od listopada 2007 r. * aktualnie 7 pracowników socjalnych (rezygnacja z pracy, konkurs w toku). Źródło: Dane GOPS w Długołęce. 3

4 W 2008 roku wśród dwunastu zatrudnionych osób połowę stanowili pracownicy socjalni. Na jednego pracownika socjalnego przypadało 3,5 tys. mieszkańców wskaźnik ten jest istotnie wyższy od przyjętych norm ustawowych. Zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej na jednego pracownika powinno przypadać 2 tys. mieszkańców. Dlatego jak wyżej wspomniano sukcesywnie zwiększana będzie liczba pracowników pełniących tę funkcję. Schemat struktury organizacyjnej GOPS w Długołęce jest następujący: Rysunek 1. Struktura organizacyjna GOPS w Długołęce. Pracownicy ds. świadczeń rodzinnych i Funduszu Alimentacyjnego Źródło: Dane GOPS w Długołęce. Kierownik Pracownicy socjalni Główny Księgowy Pracownicy wykonujący usługi opiekuńcze Kwalifikacje pracowników GOPS są sukcesywnie podnoszone. W 2008 roku pracownicy socjalni wzięli udział w licznych szkoleniach. Zakres zadań Generalnie realizowane są dwie grupy zadań zadania zlecone przez administrację państwową, jak i zadania własne gminy. Tabela 2. Zakres zadań realizowanych przez GOPS. Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej 1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych; 2) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia; 3) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną; 5) prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi; 6) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia. Zadania własne gminy 1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych; 2) przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze; 3) prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki; 4) podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych. 5) Pochówki zmarłych. 6) Wypłata dodatków mieszkaniowych. 7) Praca socjalna. 8) Inne zadania rozeznane przez gminę. 4

5 Źródło: Opracowano na podstawie: Ustawa o pomocy społecznej z dn. 12 marca 2004 r. (Dz. U. Nr 115 poz. 728). Ponadto gmina realizuje zgodnie z art. 17 Ustawy o pomocy społecznej szereg zadań własnych o charakterze obowiązkowym. Do zadań tych należy m.in. opracowanie i realizacja Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. W 2008 roku opracowano Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Długołęka na lata Dokument ten obejmuje charakterystykę gminy Długołęka, a także zawiera opis programów, których realizacja ma przyczynić się do poprawy sytuacji bytowej mieszkańców gminy oraz sprzyjać integrowaniu społeczności lokalnej. Warto dodać, iż Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Długołęce już od kilku lat, w tym także w 2008 roku podejmuje się realizacji szeregu zadań na rzecz społeczności lokalnej. Są to m.in.takie Zespół Pomocy Rodzinie prowadzony na zlecenie Wójta Gminy ze środków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, w ramach którego prowadzone są szerokie działania mające na celu nabycie motywacji do wszelkich zmian, w tym leczenia odwykowego, udzielanie wsparcia ofiarom przemocy domowej, osobom i rodzinom w sytuacjach kryzysowych a także program Spełnić choć jedno marzenie integrujący dorosłe osoby niepełnosprawne fizycznie i psychicznie. Wykonanie planu finansowego W budżecie GOPS Długołęka na 2008 rok zaplanowano kwotę 4,7 mln zł. Plan wykonano w 99 proc., przy czym w pełni wykorzystano dotację do zadań własnych. Tabela 3. Wykonanie planu finansowego GOPS w Długołęce za 2008 r. Wyszczególnienie Plan Wykonanie (zł) (zł) (proc.) zadania zlecone ,73 zadania własne ,92 dotacja do zadań własnych ,00 OGÓŁEM ,86 Źródło: Opracowanie na podstawie: Informacja opisowa z wykonania planu finansowego GOPS w Długołęce. Działalność GOPS w Długołęce finansowana była ze środków własnych gminy w 12,3 proc. Oto struktura wydatków poniesionych na realizację zadań własnych i zleconych: Tabela 4. Wykonanie planu finansowego GOPS w Długołęce za 2008 r. według działów Wyszczególnienie Wykonanie (zł / proc.) Ochrona zdrowia ,07% 5

6 Opłaty za pobyt mieszkańców w domach pomocy społecznej ,75% Świadczenia rodzinne ,21% w tym świadczenia rodzinne zlecone ,39% Składki na ubezpieczenie zdrowotne ,32% Zasiłki i pomoc w naturze ,84% Dodatki mieszkaniowe (zadania własne) 436 0,01% Ośrodki pomocy społecznej ,12% w tym zadania własne ,80% Usługi opiekuńcze i specjalistyczne ,70% Pozostała działalność ,99% w tym dożywianie dzieci w szkole ,12% Program Spełnić choć jedno marzenie ,99% Ochrona zdrowia ,07% Źródło: Opracowanie na podstawie: Informacja opisowa z wykonania planu finansowego GOPS w Długołęce. Trzy czwarte budżetu pochłonęły wypłaty z tytułu świadczeń rodzinnych 95 proc. wydatkowanej kwoty zaliczono do tzw. zadań zleconych. Wypłata zasiłków rodzinnych to stosunkowo nowe zadanie, jakie zostało zlecone Ośrodkom Pomocy Społecznej w Polsce. Drugi pod względem wartości składnik wydatków stanowi pomoc społeczna. W tym przypadku ośrodki pomocy społecznej realizowały zadania własne w połowie ze środków wypracowanych przez gminę resztę stanowiły dopłaty do zadań własnych. Zasiłki i pomoc w naturze stanowiły ok. 6 proc. wydatków ogółem, przy czym niemal połowę tej grupy wydatków stanowią zasiłki stałe. W ramach pozostałej działalności (4 proc. wartości wykonanego planu finansowego) realizowany był głównie rządowy program Pomoc państwa w zakresie dożywiania. 6

7 II. Sprawozdanie z działalności GOPS w Długołęce Struktura rodzin objętych pomocą społeczną Ogólna liczba rodzin zgłoszonych do świadczenia na ich rzecz pomocy społecznej wyniosła w badanym okresie 256, co w przeliczeniu na osoby dało 741 osób w rodzinie. Średnio rzecz biorąc rodzina objęta pomocą społeczną w 2008 roku składała się z trzech osób. Rysunek 2. Struktura rodzin według liczby osób w rodzinie liczba rodzin i więcej liczba osób w rodzinie Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach za I-XII 2008 r., GOPS w Długołęce. Wśród podopiecznych GOPS w Długołęce przeważają osoby samotne (1-4 rodziny, tj. ok. 40 proc. rodzin). Znaczący odsetek stanowią też rodziny wielodzietne: Rysunek 3. Struktura rodzin według liczby dzieci w rodzinie. liczba rodzin i w ięcej liczba dzieci Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach za I-XII 2008 r., GOPS w Długołęce. Przeciętna, statystyczna rodzina objęta pomocą GOPS w Długołęce posiada jedno dziecko. Wskaźnik ten jest jednak zaniżony z uwagi na znaczną liczbę osób samotnych w strukturze rodzin. Wśród 105 rodzin, gdzie znajdują się dzieci niemal połowę stanowią rodziny wielodzietne, czyli rodziny, w których jest troje lub więcej dzieci. 7

8 Rodziny niepełne stanowią ok. 15 proc. rodzin ogółem. W tym przypadku co czwarta rodzina jest rodziną wielodzietną. Oto struktura rodzin niepełnych według liczby dzieci: Rysunek 4. Struktura rodzin niepełnych według liczby dzieci w rodzinie liczba rodzin i w ięcej liczba dzieci Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach za I-XII 2008 r., GOPS w Długołęce. Kolejną grupę stanowią rodziny emerytów i rencistów opieką GOPS objętych jest 88 takich rodzin (co trzecia rodzina), co w przeliczeniu na osobę daje 200 osób w rodzinie. Rysunek 5. Struktura rodzin emerytów i rencistów według liczby osób w rodzinie. liczba rodzin i w ięcej liczba osób w rodzinie Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach za I-XII 2008 r., GOPS w Długołęce. Przeciętna liczba osób w rodzinie emerytów lub rencistów wynosi dwie osoby. Znaczną część stanowią osoby starsze (42 proc. rodzin). Przyczyny przyznawania pomocy społecznej Jednym z podstawowych powodów udzielania pomocy społecznej jest ubóstwo. Obok ubóstwa, które dotknęło dwie trzecie rodzin objętych pomocą społeczną istotnymi powodami okazały się alkoholizm, problemy ze zdrowiem (długotrwała i ciężka choroba, niepełnosprawność), a także bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego problem ten dotyczył zwłaszcza rodzin wielodzietnych. Przyczyny przyznawania pomocy społecznej ukazano w tabeli: 8

9 Tabela 5. Powody przyznawania pomocy w 2008 roku. Powód trudnej sytuacji życiowej rodzin osób w rodzinach Ubóstwo ,2% ,0% Sieroctwo 7 4,0% 29 5,1% Bezdomność 22 12,5% 25 4,4% Potrzeba ochrony macierzyństwa 14 8,0% ,1% w tym: wielodzietność 6 19,9% 37 17,0% Bezrobocie 35 47,2% 97 31,5% Niepełnosprawność 83 51,7% ,5% Długotrwała lub ciężka choroba 91 29,0% ,6% Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w tym: rodziny niepełne rodziny wielodzietne 51 19,9% ,0% Przemoc w rodzinie 37 21,0% ,0% Potrzeba ochrony ofiar handlu 0 0,0% 0 0,0% Alkoholizm 78 44,3% ,7% Narkomania 0 0,0% 0 0,0% Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego Brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze ,7% 6 1,0% 0 0,0% 0 0,0% Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy 0 1,1% 0 1,2% Zdarzenie losowe 2 0,0% 7 0,0% Sytuacja kryzysowa 0 0,0% 0 0,0% Klęska żywiołowa lub ekologiczna 0 21,0% 0 28,0% O G Ó Ł E M Źródło: Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach za I-XII 2008 r., GOPS w Długołęce. Z powyższego zestawienia wynika, że 113 rodzin objęto pomocą społeczną z tytułu ubóstwa (326 osób w rodzinach). Należy podkreślić, iż przyczyna ta nie wykluczała ponadto innych powodów, dla których dane gospodarstwo domowe zostało objęte pomocą. Następstwem trudnej sytuacji materialnej mogą by m.in. problemy alkoholowe dotknęły one niemal co drugą rodzinę i niemal tyle samo osób w rodzinach (ok. 44 proc.). Ubóstwo jest konsekwencją bezrobocia, które stało się bezpośrednią przyczyną pomocy społecznej w przypadku 47 proc. rodzin (problem ten dotyczył co trzeciej osoby w rodzinie). Równie ważną przyczyną przyznawania pomocy społecznej jak już sygnalizowano okazały się problemy ze zdrowiem (niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba). 9

10 Struktura świadczeń udzielonych w ramach pomocy społecznej W 2008 roku na zasiłki stałe, celowe i okresowe wydano łącznie 270 tys. zł. Strukturę wartościową zasiłków i pomocy w naturze prezentuje wykres: Rysunek 6. Struktura wartościowa zasiłków i pomocy w naturze. 35,7% 1,2% 46,1% zasiłki stałe zasiłki celowe zasiłki okresowe pozostałe (pochówki) 17,1% Źródło: Opracowanie na podstawie: Informacja opisowa z wykonania planu finansowego GOPS w Długołęce. W 2008 roku na zasiłki stałe wydano najwięcej środków ( zł). wydanych świadczeń na ten cel wyniosła 347. Przeciętna wartość świadczenia to 364,8 zł. Pomocą w tym zakresie objęto 33 rodziny (38 osób w rodzinie), w tym 31 osób samotnie gospodarujących. Pozostałe dwie osoby pozostawały we wspólnym gospodarstwie domowym (przyznano im łącznie zasiłki na kwotę zł). Na zasiłki okresowe wydano w sumie zł. Przyznano je dla 56 rodzin (199 osób w rodzinie). świadczeń to 246, stąd przeciętna wartość świadczenia wyniosła 398,7 zł. Tabela 6. Powody przyznawania zasiłków okresowych w 2008 roku. Powody przyznania zasiłku osób, którym przyznano decyzją świadczenie świadczeń Kwota świadczeń w zł rodzin osób w rodzinach z powodu bezrobocia długotrwałej choroby niepełnosprawności możliwości utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego O G Ó Ł E M Źródło: Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach za I-XII 2008 r., GOPS w Długołęce. Najwięcej decyzji o przyznaniu zasiłku okresowego wydano z powodu bezrobocia. Na ten cel przeznaczono 65,8 tys. zł, co w przeliczeniu na jedno świadczenie dało kwotę 427,8 zł. Dla porównania średnia wartość świadczenia z powodu długotrwałej choroby wyniosła w 2008 roku 350,5 zł (82 świadczenia o łącznej kwocie 28,7 tys. zł). Pozostałe czynniki nie miały istotnego znaczenia łącznie dotyczyły one jedynie trzech rodzin (4 osoby w rodzinie). 10

11 Trzecią grupę zasiłków stanowią zasiłki celowe. Struktura zasiłków celowych przedstawia się następująco: Tabela 7. Powody przyznawania zasiłków celowych w 2008 roku. Powody przyznania zasiłku Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego osób, którym przyznano decyzją świadczenie świadczeń Kwota świadczeń w zł rodzin osób w rodzinach Inne zasiłki celowe i w naturze ogółem 234 x w tym zasiłki celowe specjalne celowe Źródło: Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach za I-XII 2008 r., GOPS w Długołęce. W ramach zadań własnych oprócz wypłaty wymienionych zasiłków GOPS w Długołęce realizował następujące świadczenia: Tabela 8. Udzielone inne świadczenia w ramach zadań własnych w 2008 roku. Powody przyznania zasiłku osób, którym przyznano decyzją świadczenie świadczeń Kwota świadczeń w zł rodzin osób w rodzinach Schronienie Usługi opiekuńcze ogółem Praca socjalna x x x Posiłek Źródło: Sprawozdanie z udzielonych świadczeń pomocy społecznej pieniężnych, w naturze i usługach za I-XII 2008 r., GOPS w Długołęce. Obok pracy socjalnej, którą objęto 182 rodziny (447 osób w rodzinie) istotną formą pomocy okazało się zapewnienie posiłku dla 411 dzieci z 73 rodzin. Na ten cel wydatkowano w sumie 70,2 tys. zł, co w przeliczeniu na jeden posiłek dało kwotę 3,57 zł (dla porównania przeciętny koszt świadczenia jednej usługi opiekuńczej wyniósł 13,8 zł). Szczegółowy raport dotyczący zapewnienia posiłków dla dzieci i młodzieży uczącej się prezentuje kolejny podrozdział. Dożywianie było bowiem realizowane w ramach rządowego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania. 11

12 Rządowy program Pomoc państwa w zakresie dożywiania Celem wieloletniego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania jest m.in. wsparcie gmin w wypełnianiu zadań własnych o charakterze obowiązkowym w zakresie dożywiania dzieci oraz zapewnienia posiłku osobom jego pozbawionym, ze szczególnym uwzględnieniem osób z terenów objętych wysokim poziomem bezrobocia i ze środowisk wiejskich. W dłuższej perspektywie program ten ma na celu poprawę stanu zdrowia dzieci i młodzieży poprzez ograniczanie zjawiska niedożywienia 1. W 2008 roku programem tym objęto łącznie 404 osoby, przy czym 187 osób skorzystało z posiłku pozostałe z zasiłku celowego. Liczbę osób, którym udzielono pomocy w ramach tego programu prezentuje wykres: Rysunek 7. osób objętych programem Pomoc państwa w zakresie dożywiania w 2008 r. Pozostałe osoby otrzymujące pomoc na podstawie art. 7 Ustawy o pomocy społ. 176 Uczniowie do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej 172 Dzieci do 7 roku życia liczba osób objętych pomocą w 2008 r. Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z realizacji rządowego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania za I-XII 2008 r., GOPS Długołęka. Osoby, którym przysługuje pomoc społeczna na mocy art. 7 Ustawy o pomocy społecznej to głównie przede wszystkim osoby ubogie. Z dożywiania skorzystały dzieci i młodzież w wieku szkolnym z 73 rodzin. Szacuje się, iż z tego typu pomocy nie skorzystało 30 młodych ludzi (odmowa pomocy). 1 Ustawa z dnia 29 grudnia 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego Pomoc państwa w zakresie dożywiania (Dz. U. Nr 267. Poz i 2259). 12

13 Tabela 9. Pomoc w formie posiłku w ramach programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania. Wyszczególnienie liczba osób ogółem Dzieci do 7 r. ż. uczniowie do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej udział liczba udział osób korzystających z posiłku: ,2% ,8% pełny obiad ,5% 39 23,2% mleko, bułki/kanapki ,5% ,8% posiłków ogółem: ,9% ,1% pełen obiad ,6% ,4% mleko, bułki/kanapki ,4% ,6% Koszt posiłku (zł): ,4% ,6% środki własne ,7% ,7% dotacja ,3% ,3% Przeciętny koszt posiłku: 3,58 3,36 3,60 Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z realizacji rządowego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania za I-XII 2008 r., GOPS Długołęka. Wartość przyznanej pomocy w ramach dożywiania wyniosła w 2008 roku nieco ponad 70 tys. zł., przy czym 91,6 proc. tej kwoty skierowano na dożywianie dzieci wieku szkolnym i młodzieży uczącej się. Niemal jedną trzecią środków stanowiły fundusze własne. W większym stopniu dotacje wykorzystano do sfinansowania posiłków dzieci i młodzieży w wieku szkolnym (blisko 70 proc.). Co piąty posiłek stanowił pełny obiad w 2008 roku wydano łącznie tego typu posiłków wobec blisko 16 tys. pozostałych (bułki/kanapki), z których skorzystało trzy czwarte młodych ludzi. Przeciętny koszt jednego posiłku wyniósł 3,36 zł w przypadku dzieci do 7 r. ż oraz 3,60 zł dla pozostałej grupy osób. Świadczenie pomocy polegającej na dożywianiu odbywało się za pośrednictwem 13 punktów żywieniowych, w tym dwóch stołówek. Pozostałe punkty to pomieszczenia do przygotowywania kanapek itp. Strukturę placówek prowadzących dożywianie prezentuje wykres: Rysunek 8. Struktura placówek prowadzących dożywianie w 2008 r. 18,8% 12,5% 68,8% szkoły przedszkola inne Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z realizacji rządowego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania za I-XII 2008 r., GOPS Długołęka. 13

14 Zatem pomoc w przeważającej mierze dotarła bezpośrednio do szkół i przedszkoli. Placówki oświatowe typowały dzieci i młodzież z rodzin, gdzie sytuacja bytowa jest trudna. Dzięki temu środki przeznaczone na dożywianie zostały optymalnie wykorzystane. Drugą formę pomocy w ramach omawianego programu stanowiły zasiłki celowe, którymi objęto 83 rodziny (294 osoby w rodzinach). Strukturę liczby osób prezentuje wykres: Rysunek 9. osób w rodzinach objętych programem Pomoc państwa w zakresie dożywiania w 2008 r. Pozostałe osoby otrzymujące pomoc na podstawie art. 7 Ustawy o pomocy społ. 176 Uczniowie do czasu ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej 72 Dzieci do 7 roku życia liczba osób w rodzinie Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z realizacji rządowego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania za I-XII 2008 r., GOPS Długołęka. Zatem z zasiłków celowych korzystały przede wszystkim osoby starsze znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej. Łącznie wydano 163 decyzje na podstawie których wypłacono w sumie 480 świadczeń na kwotę zł. Strukturę finansowania przedstawia wykres: Rysunek 10. Struktura finansowania świadczeń w ramach programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania. 59,3% 40,7% środki własne dotacje Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z realizacji rządowego programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania za I-XII 2008 r., GOPS Długołęka. Przeciętna wartość jednego świadczenia wyniosła 147,48 zł, co odpowiada ok. 40 posiłkom (przeciętny koszt 3,58 zł). Ogólnie rzecz biorąc, wartość przyznanej pomocy z tytułu tego programu wyniosła 141 tys. zł środki te rozdysponowano niemalże po połowie na dożywianie oraz na zasiłki celowe. Kwota dotacji to 90 tys. zł, co pokryło koszty programu w 64 procentach. 14

15 Świadczenia rodzinne i fundusz alimentacyjny Generalnie świadczenia rodzinne obejmują: I. Zasiłki rodzinne (wraz z dodatkami). II. Świadczenia opiekuńcze, w tym: a) zasiłki pielęgnacyjne, b) świadczenia pielęgnacyjne. III. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka. W 2008 roku ze świadczeń rodzinnych skorzystało 799 rodzin. Zasiłek rodzinny pobierało łącznie 631 rodzin. Najwięcej zasiłków przyznano na dwoje dzieci: Rysunek 11. Struktura rodzin pobierających zasiłek rodzinny liczba rodzin dziecko 2 dzieci 3 dzieci 4 i więcej 0 liczba dzieci, na które przyznano zasiłek Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie rzeczowo-finansowe o zadaniach z zakresu świadczeń rodzinnych zrealizowanych ze środków budżetu państwa oraz budżetów gmin za IV kwartał 2008 r. W 2008 roku zrealizowano świadczenia rodzinne na kwotę zł (przeciętna wartość świadczenia to 96,23 zł). Strukturę tych wydatków prezentuje wykres: Rysunek 12. Struktura wartościowa świadczeń rodzinnych. zasiłki rodzinne 13,2% 3,7% 8,5% 37,5% dodatki do zasiłków rodzinnych zasiłki pielęgnacyjne świadczenia pielęgnacyjne 37,0% jednorazowa zapomoga z tytulu urodzena się dziecka Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie rzeczowo-finansowe o zadaniach z zakresu świadczeń rodzinnych zrealizowanych ze środków budżetu państwa oraz budżetów gmin za IV kwartał 2008 r. 15

16 Niemal trzy czwarte funduszy pochłonęły zasiłki rodzinne wraz z dodatkami. Zasiłki pielęgnacyjne stanowiły jedynie 13,2 proc. Z jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka skorzystało 266 rodzin. Kwota takiej zapomogi jest stała i nie zależy od dochodów w rodzinie (1 tys. zł). Ogólna liczba świadczeń dotyczących zasiłków rodzinnych wyniosła ( zł), co w przeliczeniu na jedno świadczenie dało kwotę ok. 61 zł. Dla porównania wartość dodatków do świadczeń rodzinnych była niemal dwukrotnie wyższa. Tabela 10. Struktura zasiłków rodzinnych i dodatków do zasiłków rodzinnych. Wyszczególnienie kwota (zł) udział liczba świadczeń średni koszt świadczenia 1 Zasiłki rodzinne % ,87 do 5 r. ż ,1% ,99 powyżej 5 lat do 18 r. ż ,4% ,00 powyżej 18 lat do 21 r. ż ,5% ,00 powyżej 21 lat do 24 r. ż ,1% 11 68,00 2 Dodatki do zasiłków rodzinnych % ,19 urodzenie dziecka ,1% ,00 opieka nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego ,6% ,43 samotne wychowywanie dziecka ,7% ,04 kształcenie i rehabilitacja dziecka niepełnosprawnego ,8% ,18 rozpoczęcie roku szkolnego ,5% ,00 podjęcie przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania ,5% ,33 wychowanie dziecka w rodzinie wielodzietnej ,9% ,96 Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie rzeczowo-finansowe o zadaniach z zakresu świadczeń rodzinnych zrealizowanych ze środków budżetu państwa oraz budżetów gmin za IV kwartał 2008 r. Najczęściej zasiłek rodzinny przyznawano na dzieci w wieku 5 18 lat (73,4 proc.). Jedynie co czwarty zasiłek przyznano na dzieci bądź młodzież uczącą się spoza tego przedziału wieku. Przeciętna wartość zasiłku była istotnie niższa w przypadku dzieci do 5 r. ż. i wyniosła 48 zł. Jeśli chodzi o dodatki do zasiłków rodzinnych, to głównym powodem ich przyznawania była opieka nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego (26,6 proc. ogólnej wartości dodatków). Równie istotną przyczyną był także fakt wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej (jedna czwarta wartości dodatków ogółem). świadczeń z tego właśnie tytułu była największa (3 736 świadczeń). W ujęciu ilościowym na drugim miejscu znalazło się podjęcie przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania (2 808 świadczeń). Fundusze w zdecydowanej mierze dotyczyły dojazdów do szkół. 16

17 Druga grupę świadczeń rodzinnych stanowią świadczenia opiekuńcze, których wartość w 2008 roku wyniosła zł. Świadczenia pielęgnacyjne stanowiły 21,6 proc. tej kwoty. Zgodnie z Ustawą o świadczeniach rodzinnych zasiłek pielęgnacyjny przysługuje 2 : a) niepełnosprawnemu dziecku (art. 16 ust. 2 pkt 1), b) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 r. ż., legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (art. 16 ust. 2 pkt 2), c) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 r. ż. legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 r. ż. (art. 16 ust. 3), d) osobie, która ukończyła 75 lat (art. 16 ust. 2 pkt 2). Strukturę przyznawanego zasiłku pielęgnacyjnego ukazano na wykresie (według przedstawionych powyżej podpunktów): Rysunek 13. Struktura wartościowa zasiłków pielęgnacyjnych. 28,2% 2,8% 36,2% 32,8% Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie rzeczowo-finansowe o zadaniach z zakresu świadczeń rodzinnych zrealizowanych ze środków budżetu państwa oraz budżetów gmin za IV kwartał 2008 r. Najwięcej pieniędzy w formie zasiłku pielęgnacyjnego przyznano na rzecz dzieci niepełnosprawnych (36,2 proc. ogólnej wartości tych zasiłków). Stosunkowo niewiele przyznano natomiast zasiłków pielęgnacyjnych osobom starszym (które ukończyły 75 lat) niespełna 3 proc. kwoty ogółem. Odrębną kwestią są świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Przyznano je na rzecz 68 rodzin przy czym najczęściej świadczenie przysługiwało jednej osobie w rodzinie: a b c d 2 Ustawa o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r. wraz z późniejszymi zmianami 17

18 Rysunek 14. Rodziny korzystające ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego według liczby uprawnionych. liczba rodzin os. 2 os. 3 os. liczba osób uprawnionych do świadczenia Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z realizacji zadań przewidzianych w Ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Strukturę rodzin pobierających w 2008 roku świadczenia z funduszu alimentacyjnego według dochodu rodziny na osobę prezentuje wykres: Rysunek 15. Rodziny korzystające ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego według dochodu na osobę liczba rodzin bez dochodu do 100 zł ( ] ( ,5] (362,5-504] ( ] ( ] dochód rodziny w przeliczeniu na osobę Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z realizacji zadań przewidzianych w Ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Najczęściej dochody w rodzinie korzystającej ze świadczeń dotyczących funduszu alimentacyjnego znajdowały się w przedziale zł na osobę. Średni dochód na osobę w rodzinie wyniósł 251,4 zł. W 2008 roku wartość wypłaconych z funduszu alimentacyjnego świadczeń wyniosła zł. W sumie zrealizowano 263 świadczenia (średnia wartość świadczenia to 272,2 zł). Tabela 11. Struktura wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Wyszczególnienie kwota (zł) liczba świadczeń średni koszt świadczenia Wypłacone świadczenia z funduszu alimentacyjnego ,19 z tego na osobę uprawnioną w wieku do 18 r.ż , lata ,30 powyżej 24 lat 0 0 Źródło: Opracowanie na podstawie: Sprawozdanie z realizacji zadań przewidzianych w Ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. 18

19 Świadczenia wypłacano przede wszystkim na rzecz dzieci i młodzieży do 18 r. ż. (220 świadczeń). W ujęciu wartościowym dla tej grupy osób przeznaczono 82 proc. środków. Wartość świadczenia w przeliczeniu na osobę okazała się wyższa dla osób pełnoletnich. dłużników alimentacyjnych w roku 2008 wyniosła 66. Przekazali oni łącznie 3 100,87 zł tytułem zwrotu zaległych świadczeń alimentacyjnych. Ogółem od 2005 roku tj. wprowadzenia ustawy o zaliczce alimentacyjnej gmina posiada łącznie 115 dłużników alimentacyjnych na kwotę ,52 zł, wraz z 5% obciążeniem zadłużenia ( stan na rok), z czego wpłaty własne dłużników wynoszą ,82 zł. Saldo zadłużenia dłużników z tytułu wypłacanych od 2005 roku do września 2008 roku zaliczek alimentacyjnych wynosi ,70 zł., wygaszone należności z powodu śmierci dłużnika wynoszą ,50 zł. Ilość dłużników alimentacyjnych nowego funduszu alimentacyjnego wynosi 110 dłużników. Wypłacone świadczenia od października 2008r do marca 2009 roku wynoszą ,84 zł. Wpłaty dłużników w czwartym kwartale 2008 roku wyniosły 4.611,94 zł., w pierwszym kwartale 2009 roku 5.537,89 zł. Należności wygaszone z powodu śmierci dłużnika wyniosły 500 zł. Wypłata zaliczek alimentacyjnych a obecnie świadczeń z funduszu alimentacyjnego powoduje szereg działań podejmowanych przez GOPS, w tym : przeprowadzanie wywiadów środowiskowych z dłużnikiem alimentacyjnym, ustalanie jego sytuacji majątkowej, możliwości spłaty zobowiązań wobec gminy, aktywizacje zawodową dłużnika. Działania te podejmują pracownicy socjalni GOPS. Są to działania z reguły obciążone niepowodzeniem z uwagi na status społeczny dłużników osoby nadużywające alkoholu, nie pracujące, karane sądownie, po opuszczeniu zakładu karnego, nie posiadające majątku. Wobec dłużników nie stosujących się do zaleceń pracownika socjalnego podejmowane są działania przewidziane ustawowo, w tym w szczególności : zawiadamianie prokuratury o uporczywym uchylaniu się od spłaty zobowiązań, wnioskowanie o odebranie prawa jazdy, a obecnie wpisywanie dłużnika do Krajowego Rejestru Długów. 19

20 Zakończenie Opisane działania GOPS stanowią ścisłe powiązanie z wydatkami finansowymi Ośrodka i jako takie nie są wyłączne. Nie sposób w materiale wymienić każde działanie, które w znaczący sposób wpływa na poprawę funkcjonowania społecznego podopiecznych lub też takie jest założenie pracy socjalnej. Praca codzienna składa się z szeregu planowanych działań oraz szeregu interwencji socjalnych, wsparcia, porad socjalnych i prawnych. To, co najbardziej może przyczynić się do poprawy jakości życia mieszkańców to wczesna profilaktyka w każdym obszarze działania gminy zaś w rodzinach dotkniętych dysfunkcjami społecznymi, w tym ubóstwem praca socjalna, możliwość zapewnienia dachu nad głową i możliwość zarobkowania. Dlatego do działań priorytetowych gminy powinno należeć zwiększenia zatrudnienia w GOPS do norm ustawowych, wzmocnienie administracji GOPS oraz określenie możliwości gminy w zakresie przydziału mieszkań dla rodzin najbardziej potrzebujących. Wśród podopiecznych GOPS w krytycznej sytuacji mieszkaniowej pozostaje przynajmniej 20 osób i rodzin, 8 osób i rodzin posiada status bezdomnych, pozostałe żyją w bardzo trudnych warunkach mieszkaniowych. Wychodząc naprzeciw potrzebom osób pozostających długotrwale bez pracy GOPS przystąpił w marcu 2009 roku do realizacji programu unijnego Aktywni razem, uczestnikami programu będzie 8 osób, w perspektywie roku 2009 jest program integrujący osoby niepełnosprawne oraz kolejny program wspierający rodziny wielodzietne. 20

21 Spis tabel i rysunków Rysunek 1. Struktura organizacyjna GOPS w Długołęce... 4 Rysunek 2. Struktura rodzin według liczby osób w rodzinie... 7 Rysunek 3. Struktura rodzin według liczby dzieci w rodzinie... 7 Rysunek 4. Struktura rodzin niepełnych według liczby dzieci w rodzinie Rysunek 5. Struktura rodzin emerytów i rencistów według liczby osób w rodzinie... 8 Rysunek 6. Struktura wartościowa zasiłków i pomocy w naturze Rysunek 7. osób objętych programem Pomoc państwa w zakresie dożywiania w 2008 r Rysunek 8. Struktura placówek prowadzących dożywianie w 2008 r Rysunek 9. osób w rodzinach objętych programem Pomoc państwa w zakresie dożywiania w 2008 r.14 Rysunek 10. Struktura finansowania świadczeń w ramach programu Pomoc państwa w zakresie dożywiania.14 Rysunek 11. Struktura rodzin pobierających zasiłek rodzinny Rysunek 12. Struktura wartościowa świadczeń rodzinnych Rysunek 13. Struktura wartościowa zasiłków pielęgnacyjnych Rysunek 14. Rodziny korzystające ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego według liczby uprawnionych Rysunek 15. Rodziny korzystające ze świadczeń z funduszu alimentacyjnego według dochodu na osobę