Polityka Unii Europejskiej dotycząca rozwoju obszarów wiejskich Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Dominika Milczarek-Andrzejewska

Transkrypt

1 Polityka Unii Europejskiej dotycząca rozwoju obszarów wiejskich Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Dominika Milczarek-Andrzejewska

2 Jak ewoluowało podejście do rozwoju obszarów wiejskich w Unii Europejskiej? W jakim kierunku idzie polityka dotycząca obszarów wiejskich? PROW -Nowe podejście czy kontynuacja?

3 Sytuacja globalna a rolnictwo europejskie: - Wzrost popytu na żywność w najliczniejszych krajach świata: Chinach, Indiach, Indonezji i Brazylii, - Narastający deficyt wody słodkiej, - Zmiany klimatyczne, Wstęp - Deficyt paliw konwencjonalnych i szybki wzrost ich cen, - Wzrost znaczenia energii odnawialnej, - Rabunkowa gospodarka leśna, - Upowszechnianie się organizmów genetycznie modyfikowanych, - Wzrost popytu na produkty ekologiczne.

4 Wstęp Przesłanki do wspierania obszarów wiejskich: Rolnictwo jako podstawowy filar bezpieczeństwa żywnościowego, Rolnictwo dostarcza usług na rzecz zachowania różnorodności biologicznej, ekologicznej i kulturowej obszarów wiejskich, niektóre z tych funkcji nie są dostatecznie doceniane i właściwie wynagradzane

5 Problemy regionów wiejskich Ekonomiczne niskie dochody mieszkańców wsi i ich wysokie uzależnienie od rolnictwa, niedostateczny rozwój sektora usług i drobnej przedsiębiorczości. Społeczne wysokie bezrobocie, gorszy dostęp do podstawowych usług, wykluczenia społeczne, niska gęstość zaludnienia, niedorozwój infrastrukturalny. Środowiskowe zakłócona gospodarka wodna, brak oczyszczalni ścieków i składowisk śmieci.

6 Definicja obszarów wiejskich w UE Europejska Karta Obszarów Wiejskich z 1996 r.: gęstość zaludnienia nie przekracza 100 osób na 1 km 2 ; Przeważająca część gruntów jest wykorzystywana dla potrzeb: Rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa; Działalności gospodarczej i kulturalnej mieszkańców; Rekreacji poza terenami miejskimi, itd.

7 Definicja obszarów wiejskich w OECD Gęstość zaludnienia nie przekracza 150 osób na 1 km 2 ; 3 kategorie obszarów wiejskich: Obszary ekonomicznie zintegrowane; Pośrednie obszary wiejskie; Odległe obszary wiejskie.

8 Obszary wiejskie w Polsce Kryterium wyodrębniania Udziały na obszarach wiejskich w % Przeciętna wartość wskaźnika zagęszczenia Według Ludność Powierzchnia Osób/km 2 GUS 38,1 93,4 50,4 OECD 35,0 91,7 47,1 UE 32,8 83,0 48,9

9 Ramy polityki UE dotyczące ROW 1. Strategia lizbońska (2000 r. i odnowiona r.) 2. Deklaracja z Goeteborga (2001 r.) 3. Konferencja w Salzburgu (2003 r.) 4. Reforma Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) 5. Określone przez inne fundusze UE

10 Strategia lizbońska a obszary wiejskie 1. Rozszerzenie i rozwój wspólnego rynku, 2. Zapewnienie konkurencyjności produktów w Europie i poza Europą, 3. Poprawa i rozwój infrastruktury UE, 4. Inwestycje, udogodnienia podatkowe dla inwestowania w badania i rozwój, 5. Zrównoważone wykorzystanie zasobów, 6. Walka z bezrobociem wśród młodych ludzi, 7. Fundusz Spójności oraz Fundusze Strukturalne skierowane na innowację, szkolenia i infrastrukturę.

11 Deklaracja z Goeteborga Strategia zrównoważonego rozwoju, czyli troska o ochronę środowiska naturalnego i jakość życia ludności Oddzielenie wzrostu ekonomicznego od wykorzystywania zasobów, czyli dążenie do osiągania wzrostu ekonomicznego przy ograniczaniu eksploatacji zasobów

12 Strategia zrównoważonego rozwoju 1. Nowe podejście do kształtowania polityki: w ustaleniu cen na produkty uwzględnianie potrzeb ochrony środowiska włączenie kwestii środowiskowych przy wdrażaniu polityk sektorowych UE 2. Globalny wymiar strategii 3. Ogólne wytyczne polityki zrównoważonego rozwoju Walka ze zmianami klimatycznymi Zapewnienie zrównoważonego transportu Rozwiązanie problemu zagrożeń dla zdrowia publicznego Zarządzanie naturalnymi zasobami w bardziej odpowiedzialny sposób

13 Zmiany klimatyczne Szybka ratyfikacja przez wszystkie kraje członkowskie protokołu z Kioto - Ramowej Konwencji o Zmianie Klimatu, (weszła w życie r.): redukcja emisji CO 2 poprzez realizację nowych uregulowań prawnych UE; promocja ciepła wytwarzanego z odnawialnych źródeł energii (do % na szczeblu wspólnotowym); zachęty podatkowe dla użytkowników samochodów oraz doskonalenie technologii paliw i pojazdów.

14 Udział odnawialnych źródeł energii w zużyciu energii pierwotnej w wybranych krajach UE w 2004 roku [%] 30 27, , ,76 5,61 4,34 3,89 2,92 0 Szwecja Austria Dania Francja Polska Niemcy Czechy

15 Rozwój odnawialnych źródeł energii Korzyści społeczne niezależność energetyczna dodatkowe miejsca pracy Korzyści ekologiczne redukcja emisji gazów i pyłu proekologiczna modernizacja sektora energetycznego Korzyści ekonomiczne redukcja kosztów produkcji energii racjonalne zagospodarowanie nadwyżek w rolnictwie dywersyfikacja i decentralizacja sektora energetycznego

16 Zasoby naturalne Silnemu wzrostowi gospodarczemu musi towarzyszyć: zrównoważone zużycie zasobów naturalnych, racjonalne generowanie odpadów, utrzymanie różnorodności biologicznej, ochrona ekosystemów, zapobieganie pustynnieniu.

17 Deklaracja z Goeteborga a obszary wiejskie Wspólna Polityka Rolna powinna przyczyniać się do zrównoważonego rozwoju m.in. poprzez: promowanie zdrowych produktów wysokiej jakości i metod produkcji zgodnych z wymogami ochrony środowiska.

18 Konferencja w Salzburgu rozwój obszarów wiejskich ważny dla całego społeczeństwa, rozwój wsi musi być zróżnicowany, wszechstronne strategie rozwoju wsi powinny opierać się na programach partnerskich, polityka rozwoju wsi powinna być wprowadzana na zasadach partnerstwa między sektorem publicznym a prywatnym zgodnie z zasadą subsydiarności.

19 Cele WPR Podstawa Wspólnej Polityki Rolnej - Traktat Rzymski z 25 marca Cele WPR (art. 33 ust.1): 1. Podnoszenie produkcyjności rolnictwa; 2. Zapewnienie ludności rolniczej właściwego poziomu życia; 3. Stabilizacja rynków; 4. Gwarancja bezpiecznego poziomu zaopatrzenia; 5. Zapewnienie konsumentom żywności po rozsądnych cenach.

20 Zasady WPR Zasada wspólnego rynku swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi Zasada preferencji Wspólnoty pierwszeństwo zbytu na jej rynku i ochronę rynku wewnętrznego przed importem Zasada solidarności finansowej zobowiązująca wszystkie kraje członkowskie do partycypowania w kosztach polityki rolnej

21 100% 90% 80% 70% 70% Wydatki na WPR jako % budżetu UE 90% 80% 73% 66% 60% 50% 40% 40% 50% 46% 30% 20% 10% 0% Źródło: dane KE

22 Skutki WPR Skutki ekonomiczne: Krótkookresowa ochrona dochodów zachęcanie rolników do pozostawania w rolnictwie, Dotacje cenowe korzystają wielcy producenci, ale rosną też oczekiwania małych producentów.

23 Inne problemy: Skutki WPR Degradacja środowiska naturalnego i dobrostanu zwierząt wynikająca z intensyfikacji produkcji, specjalizacji, marginalizacji terenów słabej jakości Depopulacja terenów wiejskich i dezintegracja wspólnot lokalnych polityka rolna a nie dotycząca terenów wiejskich Kwestia jakości żywności bezpieczna żywność a bezpieczeństwo żywności Wpływ na warunki handlu międzynarodowego Konieczność reform

24 Najważniejsze reformy WPR 1968 Plan Mansholta 1972 Wprowadzenie instrumentów strukturalnych Reformy dotyczące m.in.: wprowadzenia kwot na mleko, odłogowania Plan MacSharry ego Agenda Reformy podjęte w Luksemburgu

25 Plan MacSharry ego Stopniowe obniżanie cen gwarantowanych podstawowych produktów rolnych i wprowadzanie płatności rekompensujących straty w dochodach Wprowadzenie instrumentów towarzyszących: Zachęcanie rolników do stosowania metod produkcji chroniących środowisko i jakość terenów wiejskich, Zalesianie, Zachęcanie rolników do przechodzenia na wcześniejsze emerytury w celu poprawy ich struktury agrarnej.

26 Agenda 2000 Dalsze odchodzenie od wysokich cen rynkowych na rzecz płatności bezpośrednich Objęcie reformą sektorów: Niektórych upraw polowych (zbóż, oleistych, wysokobiałkowych, ziemniaków) Wołowiny i mleka Rozszerzenie instrumentów towarzyszących o pomoc dla rolników w regionach o niekorzystnych warunkach gospodarowania

27 Reformy Luksemburg 2003 Promocja rolnictwa bardziej zorientowanego na rynek Oddzielenie pomocy od wielkości produkcji (decoupling); Nowy system płatności: Jednolita płatność na gospodarstwo (JPG) i jednolita płatność regionalna (JPR) Redukcja wsparcia bezpośredniego w większych gospodarstwach (modulacja - modulation); Zwiększenie roli rozwoju obszarów wiejskich Dofinansowanie działań w ramach rozwoju obszarów wiejskich (II filar) Zaostrzenie standardów ochrony środowiska, bezpiecznej żywności i dobrostanu zwierząt (współzależność - cross-compliance)

28 Nowe podejście 1. Promowanie rozwoju mikroprzedsiębiorstw, 2. Partnerstwa publiczno-prywatne, 3. Różnicowanie działalności ekonomicznej, 4. Wzrost przepływu informacji z zakresu nauki i technologii, 5. Lepsze zarządzanie łańcuchami żywnościowymi, 6. Zarządzanie gruntami i ochrona przyrody, 7. Produkcja energii ze źródeł odnawialnych.

29 Wiejskość Rozwój obszarów wiejskich (...) jest w interesie całego społeczeństwa, a nie tylko tych, którzy na nich zamieszkują (Podstawy strategii , s.19). Obszary wiejskie w wielu rejonach świata przyciągają zasoby i zyskują na atrakcyjności i konkurencyjności (Saraceno 1995).

30 Ludność na obszarach wiejskich Odwrócenie dotychczasowych tendencji przepływów miedzy obszarami wiejskimi i zurbanizowanymi. W Polsce po raz pierwszy w okresie powojennym napływ ludności z miast na wieś był większy niż odpływ w roku 2000 (Polska 2002).

31 Migracje wewnętrzne ludności w Polsce Miasta napływ 1176,6 221,3 235,7 229,5 odpływ 1130,3 225,5 266,1 271,1 Wieś napływ 920,0 172,8 194,8 203,1 odpływ 966,3 168,6 164,4 161,5 Saldo migracji na wsi -46,3 +4,2 +30,4 +41,6 (Na pobyt stały, w tysiącach; Źródło: GUS 2005)

32 W kierunku regionalizacji Polityka rolna jako część strategii rozwoju regionów wiejskich ściśle zintegrowanych z polityką regionalną, ochroną środowiska, polityką socjalną, transportową, oświatową i in.

33 Inne fundusze Fundusz Spójności Fundusze Strukturalne Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIWR) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) Europejski Fundusz Społeczny (EFS)

34 Fundusze UE w Polsce SAPARD EFOiGR EFRROW (Specjalny Program Akcesyjny na Rzecz Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich) (Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej) (Europejski Fundusz Rolniczy Rozwoju Obszarów Wiejskich)

35 SAPARD SAPARD Program Operacyjny dla Polski zatwierdzony przez KE 18 października 2000 r. Wieloletnia Umowa Finansowa podpisana 25 stycznia 2001 r. Rocznie Komisja Europejska przeznaczała dla krajów kandydujących 520 mln. euro Ponad 2/3 funduszy SAPARD: Polska, Rumunia i Bułgaria

36 SAPARD Działania: 1. Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych Trudności: sytuacja finansowa w sektorze przetwórstwa, wysokie koszty gwarancji kredytowych, duża liczba obowiązkowych dodatkowych dokumentów, itd. 2. Inwestycje w gospodarstwach rolnych Trudności: sytuacja finansowa gospodarstw, brak własnych funduszy, wymagania formalne, etc. 3. Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich Gminy miały znaczne doświadczenie w przygotowywaniu tego typu projektów

37 SAPARD Działania: 4. Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich Wprowadzone dopiero w połowie 2002 r., najaktywniejszą grupą przedsiębiorcy 5. Program rolnośrodowiskowy (projekt pilotażowy) - nieuruchomiony 6. Szkolenia zawodowe 7. Pomoc techniczna

38 SAPARD przyjęte projekty 3000 Liczba przyjętych projektów Estonia Słowacja Litwa Polska Słowenia Rumunia Czechy Bułgaria Węgry Łotwa Liczba miesięcy od rozpoczęcia programu

39 SAPARD - ocena Główne bariery absorpcji w ocenie benficjentów i doradców: trudne warunki stawiane beneficjentom, rozbudowana i skomplikowana dokumentacja, zbyt późne przekazywanie informacji o ostatecznie obowiązujących zasadach programu do instytucji doradczych Ważna rola instytucji doradczych! (Polska Wieś po wejściu do UE FDPA)

40 EFOiGR Sekcja Gwarancji Sekcja Orientacji Wspólna Organizacja Rynku I filar Środki towarzyszące II filar Modernizacja rolnictwa Polityka strukturalna - 2 programy: PROW (II filar Sekcji Gwarancji) SPO (Sekcja Orientacji)

41 I filar WPR Część Wspólnej Polityki Rolnej UE obejmująca instrumenty (i budżet) wsparcia produkcji rolnej, mająca na celu stabilizację rynku, podnoszenie produktywności i utrzymanie odpowiedniego poziomu dochodów poprzez: dopłaty bezpośrednie instrumenty wsparcia rynkowego (cenowego) takie jak, m.in.: interwencja, subsydia eksportowe, prywatne przechowalnictwo.

42 II filar WPR Część Wspólnej Polityki Rolnej UE obejmująca instrumenty wsparcia wielofunkcyjnego i zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, mająca na celu wyrównywanie warunków rozwoju i zapewnienie odpowiedniego poziomu życia mieszkańcom wsi.

43 Finansowanie w latach EFOiGR Gwarancja EFOiGR Orientacja Cała UE Nowe kraje UE Poza celem 1 Objęte celem 1 Działania towarzyszące np. (renty strukturalne, ONW, itd.) Inwestycje w gospodarstwach rolnych, przetwórstwo i marketing produktów rolnych, rozwój obszarów wiejskich Tymczasowy Instrument Rozwoju (wsparcie gospodarstw niskotowarowych, dostosowanie do standardów UE, itd.) PROW LEADER + (cała UE) SPO

44 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej Utworzenie: EFRROW Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) - finansowanie środków rynkowych i pozostałych środków Europejskiego Funduszu Rolniczy Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) - finansowanie programów rozwoju obszarów wiejskich.

45 Finansowanie w latach Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Regulacja rynków rolnych, płatności bezpośrednie, itd. Dawna Sekcja Gwarancji EFOiGR Finansowanie programu rozwoju obszarów wiejskich Dawny II filar WPR i część polityki strukturalnej dla obszarów wiejskich i rolnictwa

46 Dotychczas: EFOIGR a EFRROW 5 rodzajów programowania Gwarancja, Gwarancja - Cel 2, Gwarancja - nowe państwa UE; Orientacja - Cel 1, Orientacja Leader+ 3 systemy zarządzania finansowego i kontroli Gwarancja, Gwarancja nowe państwa UE, Orientacja Po reformie: Jeden program, Jeden system zarządzania finansowego i kontroli, Jeden fundusz.

47 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1698/2005 Cele EFRROW : EFRROW Poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprzez wspieranie restrukturyzacji, rozwoju i innowacji (OŚ 1) Poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich poprzez wspieranie gospodarowania gruntami (OŚ 2) Poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz popieranie różnicowania działalności gospodarczej (OŚ 3) Nowe rozporządzenie wymaga: Przygotowania Krajowego Planu Strategicznego Przygotowania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich

48 EFRROW Jeden fundusz i nowe rozporządzenie Nowe opracowanie programu 4 osie włączając podejście Leader Nowe działania Nowe ustalenia odnośnie monitoringu i oceny Jedyny obowiązkowy instrument: wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawa dobrostanu zwierząt.

49 Nowa hierarchia dokumentów POZIOM UE Ramy polityki UE Rozporządzenia Strategiczne wytyczne POZIOM KRAJOWY Krajowy Plan Strategiczny Program Rozwoju Obszarów Wiejskich KRAJOWE AKTY I UNORMOWANIA PRAWNO- ORGANIZACYJNE

50 Strategiczne Wytyczne Wspólnoty zintegrowanie polityki zawartej w konkluzjach w Lizbonie i Goeteborgu stanowią priorytety Wspólnoty do opracowania Krajowego Planu Strategicznego który jest podstawą do opracowania szczegółowego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)

51 Strategiczne Wytyczne Wspólnoty Szczegółowe wytyczne dotyczące: poprawy konkurencyjności sektora rolnego i leśnego poprawy środowiska naturalnego i terenów wiejskich poprawy jakości życia na obszarach wiejskich i promowanie różnicowania gospodarki wiejskiej budowania lokalnych zdolności

52 Zawartość Krajowego Planu Strategicznego Analiza sytuacji ekonomicznej, społecznej i środowiskowej oraz możliwości rozwoju i ustanowienie podstawowych wskaźników bazowych; Strategia ogólna, przeniesienie priorytetów Wspólnotowych oraz ustanowienie priorytetów krajowych; Ustalenie strategii z podziałem na osie; Ustalenie alokacji finansowych PROW; Odniesienie do ram wewnętrznej oraz zewnętrznej spójności KPS z innymi strategiami; Uzgodnienia dla ustanowienia Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich.

53 Priorytety

54 Alokacja środków

55 Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich Cel - prowadzenie działań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, poprzez: wymianę i rozpowszechnianie informacji na ich temat wśród wszystkich zainteresowanych partnerów, identyfikację i analizę dobrych praktyk, wymianę istotnych dla rozwoju obszarów wiejskich doświadczeń transfer know-how Polska sieć obszarów wiejskich będzie stanowić element Europejskiej Sieci Obszarów Wiejskich. wymiana informacji i doświadczeń na poziomie wspólnotowym.

56 Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich 16 koordynatorów regionalnych Wydzielona jednostka/komórka organizacyjna Wydzielona jednostka/ komórka organizacyjna w MRiRW sekretariat Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich ARiMR, Urzędy centralne, Instytuty naukowe, Centrum Doradztwa Rolniczego, Krajowa Rada Izb Rolniczych, inne organizacje branżowe Inne jedn. potencjalni beneficjenci Urzędy Gmin, Sołectwa Starostwa powiatowe LGD NGO Beneficjenci Europejska Sieć Obszarów Wiejskich

57 Wewnętrzna oraz zewnętrzna spójność Synergie między osiami Spójność z dokumentami o charakterze strategicznym: Strategia Rozwoju Kraju Polityka Ekologiczna Państwa na lata z uwzględnieniem perspektywy na lata Krajowy Plan Zwiększenia Lesistości Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej Strategia Gospodarki Wodnej Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia Program Rozwoju Województw Polski Wschodniej

58 PROW Jeden fundusz i jeden program Takie same wymagania instytucjonalne jak dla programów EFOiGR: Organ Zarządzający, Agencja Płatnicza i Wdrożeniowa, Komitet Monitorujący Większy stopień elastyczności finansowej Oś 4 Leader - możliwości delegowania zadań zarządzania i administracyjnych do jednostek lokalnych podejście przekrojowe umożliwiające realizowanie i wdrażanie celów przede wszystkim Osi 3

59 Wkład finansowy w podziale na osie

60 OŚ 1 OŚ 2 OŚ Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie 112 Ułatwianie startu młodym rolnikom 113 Renty strukturalne 114 Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów 121 Modernizacja gospodarstw rolnych 123 Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej 125 Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa 132 Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności 133 Działania informacyjne i promocyjne 142 Grupy producentów rolnych 211 Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania PROW Program rolnośrodowiskowy 221 Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne 226 Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzanie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych 311 Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej 312 Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej 322 Odnowa i rozwój wsi Nowe działania

61 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Waga poszczególnych działań w budżecie PROW % budżetu Osi 1 % budżetu PROW młody rolnik renty strukturalne usługi doradcze modernizacja gospodarstw zwiększanie wartości dodanej poprawa infrastruktury systemy jakości żywności działania informacyjne i promocyjne grupy producentów rolnych

62 Waga poszczególnych działań w budżecie PROW % 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% % budżetu Osi 2 % budżetu PROW ONW Rolnośrodowiskowy Zalesianie Odtwarzanie potencjału produkcji lesnej

63 Waga poszczególnych działań w budżecie PROW % 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% różnicowanie działalności mikroprzedsiębiorstwa usługi odnowa i rozwój wsi % budżetu Osi 3 % budżetu PROW

64 Porównanie LEADER+ i podejścia w PROW Działanie 2.7 SPO : Krótszy okres programowania Pilotażowy charakter programu 2 zadania: Wsparcie zintegrowanych strategii rozwoju terytorialnego obszarów wiejskich Powiązanie w sieć wszystkich terenów wiejskich (Krajowa Sieć LEADER+) PROW : Oś 4 Nowe znaczenie podejścia LEADER Podejście przekrojowe umożliwiające realizowanie i osiągnięcie celów co najmniej 1 osi EFFROW

65 Możliwe bariery we wdrażaniu LEADER doświadczenia UE: niedostosowanie procedur administracyjnych do potrzeb programu, odgórny sposób myślenia o rozwoju obszarów wiejskich problem włączenia programu Leader do całego systemu pomocy unijnej, słabość i nietrwałość istniejących partnerstw, nieefektywne wydatkowanie pieniędzy deficyt kapitału społecznego i tradycji współpracy

66 Szanse dla Programu wg badań Market Service 2005 r. na zlecenie UKiE Zmiana sposobu myślenia i działania mieszkańców wsi Ponad 70% przedstawicieli władz samorządowych uznało program Leader jako przydatny w ich regionie 43% przedstawicieli samorządów deklarowało, że w ich regionie istniała stała współpraca władzy samorządowej i podmiotów prywatnych Istniejące już partnerstwa działały dobrzei systematycznie się rozwijała 75% zrealizowało przynajmniej połowę postawionych celów.

67 Ocena PROW Ocena ex-ante PROW Dotyczyła dokumentów: Krajowego Planu Strategicznego (wersja z kwietnia 2006 r.) Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata (wersja z lipca 2006 r.) Konsorcjum: Agrotec Polska Sp. z o.o. i Agrotec S.p.A oraz niezależni eksperci (m.in. z: IERiGŻ, IRWiR)

68 Ocena PROW Ogólne i szczegółowe cele PROW zgodne są z jednej strony z celami określonymi przez Rozporządzenie Rady (WE) 1698/2005, a z drugiej z potrzebami i problemami polskiej wsi Wszystkie wybrane działania w ramach poszczególnych osi są odpowiednie dla rozwoju sektora wiejskiego w Polsce Przewidziany budżet również spełnia wymagania Komisji Brak przejrzystej i jasnej hierarchii celów programu przedstawiającej ogólne, szczegółowe i operacyjne cele PROW

69 Ocena PROW Jedynie fragmentaryczne informacje na temat doświadczeń zdobytych w latach Co najmniej połowa wybranych w PROW działań jest kontynuacją działań realizowanych w latach Do większości działań wprowadzone zostały zmiany, jednak nie przedstawiono uzasadnienia lub odniesienia do doświadczeń zdobytych podczas ich wdrażania w latach

70 Doświadczenia z PROW Plusy (w ocenie pracowników ARMiR i ODR): Dobre działania: Małe gospodarstwa Dostosowanie do UE Ochrona środowiska Renty strukturalne Zalesianie Promocja produkcji ekologicznej ONW Edukacja geodezyjna (uregulowanie własności) Duża dostępność środków Poprawa współpracy Agencji z rolnikiem

71 Doświadczenia z PROW Minusy (w ocenie pracowników ARMiR i ODR): Opóźnienia wdrażania Zmiany zasad (rolnośrodowiskowy) Niedotrzymywanie terminów rozpatrywania wniosków Brak informacji Braki legislacyjne (zbyt ogólne, sprzeczne procedury z przepisami) Niskotowarowe (błędne działanie) Definicja gospodarstwa rolnego (niespójne z UE) Niewłaściwy monitoring

72 Oczekiwane skutki: Ocena PROW tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze pozarolniczym oraz zakładanie nowych mikroprzedsiębiorstw na obszarach wiejskich utrata miejsc pracy w rolnictwie i przetwórstwie, spowodowana wzrostem wydajności pracy i modernizacją zwiększenie wydajności pracy, np. w rolnictwie ekologicznym czy produkcji tradycyjnych produktów lokalnych.

73 Ocena PROW Brakodwołania do różnic pomiędzy regionami Brak potraktowania tych różnic jako celów dla realizowanych działań Potrzeba użycia kryteriów wyboru tak, aby wybrać lub przyznać pierwszeństwo regionom (gminom) potrzebującym największego wsparcia

74 Ocena PROW Podejście Leader - istotne narzędzie wzmacniające zaangażowanie na szczeblu lokalnym Dobrze opisane w PROW Zalecane rozszerzenie zakresu na działania w ramach Osi 1 i 2 np.: Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie, Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności, Działania informacyjne i promocyjne Grupy producentów rolnych w ramach Program rolnośrodowiskowy Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne

75 Ocena PROW Dobrze przygotowany opis planowanego systemu monitorowania i oceny oraz opis systemu zbierania danych Konieczność przygotowania odpowiednich wskaźników monitorowania i oceny, z odniesieniem do celów Programu i działania Konieczność prawidłowego przygotowania wzorów wniosków, kwestionariuszy, wzorów sprawozdań i ankiet dla beneficjentów Np. formularze wniosków dotyczące projektów związanych z inwestycją muszą zawierać pytania do beneficjenta na temat spodziewanych produktów, rezultatów i oddziaływań inwestycji, z wykorzystaniem wskaźników monitorowania

76 Janusz Rowiński (IERiGŻ) Ocena PROW 24 działania na 37 możliwych co świadczy o łagodnej selekcji Liczba działań, finansowanych przez program jest zbyt wysoka Ograniczona swoboda programujących ze względu na zobowiązania i działania sztywne (ok. 6 mld EUR = ok. 40% środków ogółem) Priorytetem PROW powinien być wzrost konkurencyjnościimożliwości produkcyjnych polskiego rolnictwa, a tylko ok. 30% środków na te działania Rezygnacja lub ograniczenie środków dla kilku działań m.in. z odnowy i zachowania dziedzictwa wsi, zalesień i współfinansowania usług doradczych