1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych

Transkrypt

1 1. Nazwa jednostki Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych 2. Kierunek Pielęgniarstwo Nazwa przedmiotu 3. Imię i nazwisko osoby /osób prowadzącej Podstawy pielęgniarstwa dr Grażyna Dębska (wykład, konwersatorium) mgr Urszula Romanowska (ćwiczenia) mgr Renata Satora, mgr Ewa Kraj, mgr Edyta Laska (ćwiczenie, zajęcia praktyczne) 4. Nazwa modułu: Nauki społeczne 5. Poziom kształcenia pierwszy stopień 6. Forma studiów stacjonarna 7. Semestr semestr I, semestr II 8. Rok studiów 1 9. Forma zajęć i liczba godzin: 10. Ilość punktów ECTS wykład (20 godz.- I semestr, 15 godz.- II semestr), ćwiczenia (100 godz. -I semestr, 75 godz. - II semestr), konwersatorium(15 godz. - I semestr. 10 godz. - II semestr), zajęcia praktyczne (80 godzin - II semestr). Samokształcenie ( ) 18 punktów ( ) 11.Język wykładowy polski 12. Wymagania wstępne i dodatkowe 13. Typ modułu kształcenia brak obowiązkowy,

2 14.Efekty kształcenia dla modułu: Wiedza Umiejętności Szczegółowe efekty kształcenia Wskazuje uwarunkowania rozwoju pielęgniarstwa z perspektywy czasu (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość) na tle transformacji opieki Omawia istotę współczesnego pielęgniarstwa w wymiarze teoretycznym i praktycznym oraz procesu profesjonalizacji Definiuje pielęgnowanie oraz określa w nim miejsce wspierania, pomagania i towarzyszenia Charakteryzuje rolę i funkcje zawodowe pielęgniarki oraz rolę pacjenta w procesie realizacji opieki zdrowotnej Opisuje proces pielęgnowania (istota, etapy, zasady stosowania) i primary nursing (istota, odrębności) oraz wpływu pielęgnowania tradycyjnego na funkcjonowanie praktyki pielęgniarskiej Symbol Efektu kształcenia Stopień realizacji efektu w module/ C.W1 +++ C.W2 +++ C.W3 +++ C.W4 +++ C.W5 +++ Zna i stosuje klasyfikacje diagnoz pielęgniarskich C.W6 +++ Określa istotę opieki pielęgniarskiej opartej o założenia teoretyczne F.Nightingale, V.Henderson, D.Orem, C.Roy i B.Neuman oraz innych teorii klasycznych pielęgniarstwa C.W7 +++ Różnicuje udział pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym w procesie promowania zdrowia, profilaktyki, diagnozowania, leczenia, rehabilitacji Wyjaśnia zakres działań pielęgniarki w zależności od stanu pacjenta, w tym: długotrwale unieruchomionego, z bólem, gorączką, zaburzeniami snu Różnicuje zadania pielęgniarki w opiece nad pacjentem zdrowym, zagrożonym chorobą, chorym i o niepomyślnym rokowaniu Charakteryzuje warunki pracy i zakres zadań zawodowych pielęgniarki Opisuje istotę, cel, wskazania, przeciwwskazania, niebezpieczeństwa, obowiązujące zasady i strukturę wykonania podstawowych czynności pielęgniarskich Definiuje zakażenia szpitalne, z uwzględnieniem źródeł i rezerwuaru drobnoustrojów w środowisku szpitalnym, dróg szerzenia, zapobiegania i zwalczania zakażeń szpitalnych Proponuje model pielęgnowania i stosuje w praktyce wybrane teorie pielęgniarstwa C.W8 +++ C.W9 +++ C.W10 ++ C.W11 ++ C.W C.W39 + C.U1 +++

3 Gromadzi informacje metodą wywiadu, obserwacji, C.U2 +++ pomiarów bezpośrednich i pośrednich (skale), analizy dokumentacji (w tym analizy badań diagnostycznych), badania fizykalnego w celu rozpoznawania stanu zdrowia pacjenta i sformułowania diagnozy pielęgniarskiej Wykonuje testy diagnostyczne dla oznaczenia ciał C.U3 ++ ketonowych i glukozy we krwi i w moczu oraz cholesterolu we krwi, a także inne testy paskowe Oznacza glikemię za pomocą gleukometru C.U4 ++ Ustala cele i plan opieki nad człowiekiem chorym C.U5 ++ lub niepełnosprawnym Planuje i realizuje opiekę pielęgniarską wspólnie z C.U6 +++ chorym lub niepełnosprawnym i jego rodziną Monitoruje stan zdrowia pacjenta na wszystkich C.U7 +++ etapach jego pobytu w szpitalu lub innych placówkach opieki zdrowotnej, między innymi przez ocenę podstawowych parametrów życiowych: temperatury, tętna, ciśnienia tętniczego krwi, oddechu i świadomości, masy ciała i wzrostu Dokonuje bieżącej i końcowej oceny stanu zdrowia C.U8 ++ pacjenta i skuteczności działań pielęgniarskich Przechowuje leki zgodnie z obowiązującymi C.U9 + standardami Podaje choremu leki różnymi drogami, zgodnie z C.U10 + pisemnym zleceniem lekarza oraz oblicza dawki leków Pomaga choremu w jedzeniu, wydalaniu, poruszaniu się i dbaniu o higienę osobistą C.U Pielęgnuje skórę i jej wytwory oraz błony śluzowe z C.U zastosowaniem środków farmakologicznych i materiałów medycznych, w tym stosuje kąpiele lecznicze Dobiera technikę i sposoby zakładania opatrunków C.U13 + na rany, w tym wykorzystuje bandażowanie Wykorzystuje różne techniki karmienia pacjenta C.U14 + Wykonuje zabiegi doodbytnicze lewatywę, wlewkę, kroplówkę, suchą rurkę do odbytu C.U Zakłada cewnik do pęcherza moczowego, monitoruje C.U16 ++ diurezę, usuwa cewnik, wykonuje płukanie pęcherza moczowego Układa chorego w łóżku w pozycjach C.U17 ++ terapeutycznych i zmienia te pozycje Wykonuje gimnastykę oddechową i drenaż C.U18 + ułożeniowy, inhalację i odśluzowywanie dróg oddechowych Wykonuje nacieranie, oklepywanie i inne techniki C.U19 + masażu klasycznego, ćwiczenia czynne i bierne Zapewnia choremu bezpieczne otoczenie C.U Stwarza choremu warunki do snu i wypoczynku C.U21 +++

4 Kompetencje społeczne Wykonuje płukanie oka i ucha C.U22 + Podłącza i obsługuje zestawy do kroplowych C.U23 ++ wlewów dożylnych Zakłada zgłębnik do żołądka i odbarcza treści C.U24 ++ Stosuje zabiegi przeciwzapalne i bańki lekarskie C.U25 ++ Zakłada i usuwa cewnik z żył obwodowych C.U26 ++ Monitoruje, ocenia i pielęgnuje miejsce wkłucia C.U27 + centralnego, obwodowego i portu naczyniowego Wykonuje pulsoksymetrię i kapnometrię C.U28 + Asystuje lekarzowi przy badaniach diagnostycznych: C.U29 + nakłucia jamy brzusznej, opłucnej, pobierania szpiku i punkcji lędźwiowej Pobiera materiał do badań laboratoryjnych i C.U30 + bakteriologicznych Wykonuje kąpiel noworodka i niemowlęcia oraz C.U31 + monitoruje jego rozwój Przygotowuje siebie i sprzęt do instrumentowania i C.U32 + zmiany opatrunku na ranie Prowadzi dokumentację opieki pielęgniarskiej, w C.U tym historię pielęgnowania, kartę obserwacji, kartę gorączkową, książkę raportów, kartę profilaktyki i leczenia odleżyn Odnotowuje wykonanie zleceń w karcie zleceń C.U34 ++ lekarskich Pomaga pacjentowi w adaptacji do warunków C.U panujących w szpitalu i w innych przedsiębiorstwach podmiotu leczniczego Wdraża standardy postępowania zapobiegającego C.U61 + zakażeniom szpitalnym i zakażeniom w innych przedsiębiorstwach podmiotu leczniczego Bezpiecznie stosuje środki dezynfekcyjne i segreguje odpady medyczne C.U Szanuje godność i autonomię osób powierzonych C.K opiece Systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i C.K kształtuje umiejętności dążąc do profesjonalizmu Przestrzega wartości, powinności i sprawności C.K moralnych w opiece Wykazuje odpowiedzialność moralną za człowieka i C.K wykonywanie zadań zawodowych Przestrzega praw pacjenta C.K Rzetelnie i dokładnie wykonuje powierzone C.K obowiązki zawodowe Zachowuje tajemnicę zawodową C.K Współdziała w zespole interdyscyplinarnym w C.K rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem zasad kodeksu etyki zawodowej Prezentuje otwartość na rozwój podmiotowości C.K własnej i pacjenta Wykorzystuje empatię w relacji z pacjentem i jego C.K rodziną oraz współpracownikami

5 15. Stosowane metody dydaktyczne wykład +konwersatoria: wykład informacyjny i konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, prezentacja multimedialna ćwiczenia- pokaz, instruktaż, ćwiczenia w oparciu o procedurę, inscenizacja, dyskusja dydaktyczna, prezentacja multimedialna zajęcia praktyczne - ćwiczenia praktyczne, metoda problemowa, praca z chorym, analiza dokumentacji medycznej, instruktaż, wykonywanie świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie pod bezpośrednim nadzorem nauczyciela, seminarium 16. Metody sprawdzania i kryteria oceny efektów kształcenia SYMBOL Formy sprawdzenia osiągnięcia efektu Efektu Kształcenia C.W1 Referat/esej lub prezentacja multimedialna C.W1 - C.W12 i C.W38 Sprawdzian pisemny test: wielokrotnego wyboru, uzupełnień, pytania otwarte (I semestr) pytania otwarte ustna forma sprawdzenia wiadomości (II semestr) C.U.2,5,6,8,33,34, Prowadzenie dokumentacji medycznej chorego oraz interpretacja informacji w niej zawartych C.U.3,4,7, 9-32, zaliczenie o charakterze praktycznym w oparciu o kryteria oraz test 35, 61,63 wielokrotnego wyboru C.K1.- C.K10. samoocena studenta, obserwacja, opinia (nauczyciela, pacjenta, zespołu terapeutycznego) Formy i warunki zaliczenia modułu: Wykład: uzyskanie zaliczenia z testu (60% punktów uzyskanie zaliczenia) (sem I), uzyskanie pozytywnej oceny z egzaminu ustnego-losowanie pytań otwartych (sem II Konwersatorium: aktywny udział w zajęciach, esej/referat lub prezentacja multimedialna Ćwiczenia: w oparciu o kryteria -zaliczenie praktyczne 100% umiejętności objętych programem nauczania, zaliczenie kolokwiów cząstkowych oraz zaliczenie końcowe ćwiczeń o charakterze praktycznym. Zajęcia praktyczne: 100% obecność na zajęciach, pozytywna ocena przedstawionej dokumentacji procesu pielęgnowania wybranego chorego, zaliczenie tematów seminaryjnych, zaliczenie umiejętności praktycznych, pozytywna postawa studenta na zajęciach. Ocena końcowa ustalona według przyjętych kryteriów zajęć praktycznych (kryteria oceny) Forma aktywności Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności Godziny wykład 35 kontaktowe ćwiczenia 175 konwersatorium 25 zajęcia praktyczne 8O godzin Przygotowanie się do wykładu 5 Przygotowanie się do ćwiczeń 10 Przygotowanie się do egzaminu, 10 zaliczenia ćwiczeń Przygotowanie referatu, prezentacji, 15 eseju itp. Suma (ZP) godzin

6 19. Treści merytoryczne modułu Sumaryczna liczba punktów ECTS: 11+4 (ZP) =15 punktów ECTS Wykład semestr I 1. Kształcenie pielęgniarek historycznie i współcześnie 2. Podstawowe pojęcia związane z zawodem: pielęgnowanie, pielęgniarka, pielęgniarstwo 3. Determinanty rozwoju pielęgniarstwa 4. Teorie pielęgniarstwa 5. Pielęgnowanie -podmiot opieki w pielęgnowaniu 6. Pielęgnowanie istota działalności praktycznej. 7. Pielęgnowanie zindywidualizowane. 8. Pielęgniarka -śwadczenodawca opieki pielęgniarskiej 9. Pacjent - biorca opieki pielęgniarskiej 10. Działania pielęgniarki w procesie promocji zdrowia, diagnozowania, leczenia, rehabilitacji pacjenta 11. Działania pielęgniarki na rzecz zapewnienia pacjentowi bezpieczeństwa 12. Międzynarodowa klasyfikacja praktyki pielęgniarskiej 13. Organizacje i stowarzyszenia zawodowe. semestr II 1. Elementy podstaw prawnych wykonywania zawodu pielęgniarki 2. Charakterystyka warunków pracy pielęgniarki w wybranych zakładach opieki zdrowotnej 3. Wybrane aspekty zapewnienia jakości opieki pielęgniarskiej 4. Pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami zdrowia 5. Pielęgnowanie pacjentów w wybranych zaburzeniach sfery psychicznej 6. Postępowanie pielęgniarskie w wybranych zaburzeniach psychospołecznych 7. Opieka pielęgniarska nad człowiekiem zagrożonym chorobą Konwersatoria semestr I 1. Filozofia i misja pielęgniarstwa 2. Uwarunkowania historyczne, społeczne, ekonomiczne i polityczne rozwoju zawodu pielęgniarskiego 3. Rozwój pielęgniarstwa w Europie i w Polsce. 4. Istota współczesnego pielęgniarstwa. 5. Nestorki polskiego pielęgniarstwa. 6. Pielęgniarka a podmiot opieki- założenia opieki holistycznej. 7. Kompetencje pielęgniarki w diagnozowaniu, leczeniu i rehabilitacji pacjenta wynikające z zapisów ustawy o zawodzie. semestr II 1. Wywiad pielęgniarski, cel, części składowe, sposób formułowania pytań, dokumentowanie 2. Ocena stanu biologicznego, psychicznego i społecznego chorego w zaburzeniach funkcjonowania poszczególnych układów 3. Formułowanie diagnozy pielęgniarskiej, celów i planowanie opieki nad pacjentem. 4. Dokumentacja procesu pielęgnowani. Ćwiczenia: semestr I 1. Omówienie zasad BHP, procedur i regulaminu obowiązującego w Pracowni Umiejętności Pielęgniarskich. Zapoznanie z programem

7 oraz warunkami zaliczenia ćwiczeń z przedmiotu Podstawy pielęgniarstwa. 2. Higieniczne mycie i dezynfekcja rąk 3. Bandażowanie 4. Przygotowanie łóżka dla ciężko chorego, prześcielenie łóżka pustego 5. Prześcielenie łóżka ciężko choremu 6. Zmiana bielizny pościelowej i osobistej ciężko choremu 7. Mycie ciężko chorego 5. Mycie włosów ciężko choremu, Zakładanie czepca przeciwwszawiczego 6. Toaleta jamy ustnej u ciężko chorego 8. Kąpiel noworodka, niemowlęcia. 9. Układanie chorego w różnych pozycjach terapeutycznych, z zastosowaniem udogodnień 10. Profilaktyka przeciwodleżynowa, nacieranie, oklepywanie pleców, ćwiczenia czynne i bierne, wykonanie gimnastyki oddechowej 11. Przemieszczanie pacjenta ciężko chorego z łóżka na łóżko, wózek i fotel 12. Wykonywanie zabiegów przeciwzapalnych, zastosowanie baniek lekarskich 13. Pomiar temperatury, tętna, ciśnienia krwi, oddechów, bilans płynów 14. Wprowadzenie do aseptyki, Przygotowanie roztworów środków dezynfekcyjnych 15. Założenie zgłębnika do żołądka i odbarczenie treści 16. Pojenie i karmienie ciężko chorego, karmienie chorego przez zgłębnik, 17. Wykonywanie zabiegów dorektalnych - lewatywa, wlewka, kroplowy wlew doodbytniczy, sucha rurka do odbytu 1. Zakładanie cewnika do pęcherza moczowego, usuwanie cewnika, płukanie pęcherza moczowego 18. Płukanie oka i ucha 19. Zasady podawania leków różnymi drogami 20. Obliczanie dawek leków 21. Podawanie leków doustnie i doodbytniczo 22. Podawanie leków drogą układu oddechowego 23. Podawanie leków do oka, ucha, nosa II semestr 2. Podawanie leków podskórnie, zasady podawania insuliny 3. Oznaczenie poziomu glikemii za pomocą glukometru 4. Wykonanie testów diagnostycznych dla oznaczenia ciał ketonowych i glukozy we krwi i w moczu oraz cholesterolu we krwi. 5. Wstrzyknięcia śródskórne 6. Podawanie leków domięśniowo 7. Założenie i usuwanie kaniuli obwodowej 8. Podłączenie kroplowego wlewu dożylnego 9. Obsługa pompy infuzyjnej 10. Pobieranie materiału do badań laboratoryjnych i bakteriologicznych (pobieranie krwi, moczu, plwociny, kału, wymazów) 11. Przygotowanie pielęgniarki i sprzętu do instrumentowania i zmiany opatrunku na ranie (mycie chirurgiczne rąk, zakładanie: fartucha operacyjnego, jałowych rękawiczek, przygotowanie stolika opatrunkowego)

8 Praktyki zawodowe 12. Zakładania opatrunków na rany - opatrunek rany czystej i zakażonej 13. Asystowanie lekarzowi przy: a. punkcji lędźwiowej b. nakłuciu jamy szpikowej c. nakłuciu jamy opłucnowej d. nakłucie jamy otrzewnowej 14. Zaliczenie końcowe zaliczenie o charakterze praktycznym, samoocena studenta, ocena nauczyciela zajęcia praktyczne: 1. Poznanie specyfiki i topografii, obowiązujących procedur oraz zasad BHP w oddziale. 2. Przyjecie chorego w odział oraz zapoznanie i prowadzenie dokumentacji chorego. 3. Gromadzenie informacji o chorym z dostępnych źródeł. 4. Monitorowanie stanu zdrowia pacjenta na wszystkich etapach jego pobytu w szpitalu, między innymi przez ocenę podstawowych parametrów życiowych: temperatury, tętna, ciśnienia tętniczego krwi, oddechu i świadomości, masy ciała i wzrostu. 5. Przygotowanie chorego do badań diagnostycznych i zapewnienie opieki nad chorym. Analiza wyników badań. 6. Ocena zagrożeń wynikających z unieruchomienia chorego w łóżku oraz planowanie interwencji pielęgniarskich 7. Rozpoznanie problemów bio-psych-społecznych chorego. 8. Określenie celu i planu opieki pielęgniarskiej. 9. Prowadzenie dokumentacji opieki pielęgniarskiej (proces pielęgnowania, kartę obserwacji, kartę gorączkową,,kartę profilaktyki i leczenia odleżyn, sporządzanie pisemnej informacji o stanie zdrowia pacjenta. 10. Ocena efektów opieki pielęgniarskiej. Ocena i samoocena zajęć praktycznych. Seminarium - w czasie zajęć praktycznych prowadzone są seminaria nawiązujące do treści wykładów (tematy seminaryjne obowiązkowe do zaliczenia) 1. Komunikowanie się z pacjentem, jego rodziną i członkami zespołu terapeutycznego. 2. Metody oceny stanu zdrowia pacjenta. 3. Ocena ryzyka powikłań spowodowanych unieruchomieniem oraz metody profilaktyki,w tym ocena ryzyka wystąpienia odleżynwedług skal i metody profilaktyki. 4. Zastosowanie teorii V. Hendrson w opiece nad chorym. 5. Zapobieganie zakażeniom wewnątrzoddziałowym Treści merytoryczne: 1. Zapoznanie z organizacją pracy w oddziale oraz obowiązującymi przepisami i procedurami. 2. Nawiązanie kontaktu terapeutycznego z pacjentem i jego rodziną. 3. Zbieranie informacji o pacjencie w oparciu o dostępne metody i formy. Kształtowanie umiejętności współpracy z zespołem terapeutycznym. 4. Pomiar i monitorowanie podstawowych parametrów życiowych. 5. Udział w przygotowaniu pacjenta do badań diagnostycznych - zasady pobierania materiału do badań - interpretacja wyników. 6. Ocena stopnia deficytu samoopieki pacjenta i planowanie działań opiekuńczych zmierzających do zaspokojenia jego potrzeb. 7. Udział w działaniach terapeutycznych.

9 Wymiar, zasady i forma odbywania praktyki zawodowej 20. Wykaz literatury obowiązkowej i uzupełniającej 8. Rozpoznawanie występujących u pacjenta ograniczeń wynikających z choroby i stosowanie wybranych działań usprawniających. 9. Rozpoznawanie i formułowanie problemów zdrowotnych oraz planowanie opieki u wybranych pacjentów. 10. Realizacja planu opieki pielęgniarskiej oraz ocena osiągniętych wyników.dokumentowanie procesu pielęgnowania. 11. Ustalanie planu edukacji zdrowotnej pacjenta i jego rodziny z uwzględnieniem odpowiedniego doboru metod, środków i treści. 12. Edukacja pacjenta - ocena efektów osiągniętych w procesie edukacji. 13. Podsumowanie zajęć. Samoocena. Ocena studenta przez opiekuna w dziedzinie wiadomości, umiejętności i postaw, zgodnie z obowiązującymi kryteriami..godz; rok ; semestr; II semestralna Miejsce odbywania praktyki : NZOZ- oddział internistyczny, oddział neurologiczny, Zakład Opiekuńczo - Leczniczy Cel praktyki : Praca z chorym jego rodziną i zespołem terapeutycznym. Wdrożenie dokumentacji procesu pielęgnowania. Warunki zaliczenia: % frekwencja na praktyce zawodowej, punktualność, kultura osobista, poprawna organizacja pracy. 2.Opracowanie dokumentacji procesu pielęgnowania w oparciu o wybrane teorie pielęgnowania 3. Uzyskanie zaliczeń czynności pielęgniarskich przewidzianych programem praktyki(wykaz w dzienniczku czynności pielęgniarskich ) Sposoby weryfikacji efektów kształcenia: Zaliczenie na ocenę przez opiekuna dydaktycznego praktyk w porozumieniu z opiekunem praktyk/ pielęgniarką z ramienia zakładu pracy. Literatura podstawowa: 1. Ciechaniewicz W. (red.): Pielęgniarstwo ćwiczenia. Tom I, II. PZWL, Warszawa Ciechaniewicz W., Grochans E., Łoś E.: Wstrzyknięcia śródskórne, podskórne, domięśniowe i dożylne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Kózka Maria, Płaszewska-Żywko Lucyna :Procedury Pielęgniarskie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.(red.): Podstawy pielęgniarstwa. Podręcznik dla studentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo. Wydawnictwo Czelej, Lublin Zahradniczek K (red.), Dzieje pielęgnirstwa w Krakowie Ustawy, rozporządzenia związanie z wykonywaniem zawodu pielęgniark Literatura uzupełniająca: 1. Budynek M., Nowacki C.: Opatrywanie ran wiedza i umiejętności. Wydawnictwo Makmed, Lublin Chrząszczewska A.: Bandażowanie. PZWL, Warszawa Dzirba Alina: Wstrzyknięcia domięśniowe. Podręcznik dla studiów medycznych, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa Kózka M.,Płaszewska-Żywko L(red): Diagnozy i interwencje pielęgniarskie. Podręcznik dla studiów medycznych. PZWL, Warszawa Szwałkiewicz E.: Zasady podnoszenia i przemieszczania pacjentów. Przewodnik dla pielęgniarek. Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław Zahradniczek K.(red.): Wprowadzenie do pielęgniarstwa. Podręcznik dla studiów medycznych, PZWL Warszawa Widomska Czekajska T., Górajek Jóźwik J. (red):encyklopedia pielęgniarek i położnych w trzech tomach. PZWL Poznańska S., Płaszewska- Żywko L.: Wybrane modele pielegniarstwa. Podstawa praktyki pielęgniarskiej 9. Florkowska M., Radość dawania -Hanna Chrzanowska we wspomnieniach, listach, anegdotach. Wydawnictwo św Stanisława Perkowska U. Anna Rydlówna ( ) organizatorka szkolnictwa pielęgniarskiego, działaczka społeczna i niepodległościowa. Ad vocem Paszko H., Wadas T., W hołdzie Hannie Chrzanowskiej. Kraków 2011