Audyt wewnętrzny a proces zarządzania ryzykiem
|
|
- Seweryna Laura Górecka
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Ewelina Młodzik * Audyt wewnętrzny a proces zarządzania ryzykiem Wstęp W obecnych realiach gospodarczych zarządzanie ryzykiem stanowi kluczowy element warunkujący efektywne funkcjonowanie każdej organizacji. Zasadniczym celem zarządzania ryzykiem jest z jednej strony poprawa wyników finansowych organizacji, a z drugiej strony zapewnienie takich warunków, aby instytucja nie poniosła strat większych niż założono [Tarczyński, Mojsiewicz, 2001, s. 35]. Jednym z narzędzi znajdujących zastosowanie w ocenie efektywności zarządzania ryzykiem w organizacji jest instytucja audytu wewnętrznego. Celem artykułu jest przedstawienie roli audytu wewnętrznego w procesie zarządzania ryzykiem w organizacji. W artykule omówiono istotę i cele audytu wewnętrznego oraz przybliżono podstawowe zagadnienia dotyczące zarządzania ryzykiem. Szczególną uwagę zwrócono na wyeksponowanie znaczenia procesu zarządzania ryzykiem w czynnościach audytowych. 1. Istota i zadania audytu wewnętrznego Termin audyt wywodzi się z łacińskiego słowa audire, co oznacza: słuchać, przesłuchiwać, badać. Pierwotna forma audytu ograniczała rolę audytora do sprawdzania poprawności zapisów księgowych i identyfikacji prób oszustwa. Obecnie audyt wewnętrzny jest odpowiedzialny za ocenę sposobu funkcjonowania całych zintegrowanych systemów kontroli wewnętrznej i zarządzania ryzykiem, w tym także za ocenę mechanizmów kontrolnych, związanych z ładem organizacyjnym, bądź wartościami etycznymi promowanymi w instytucji [Mazurek, Piołunowicz, 2008, s. 7-8]. Najbardziej znana definicja audytu wewnętrznego została sformułowana przez Instytut Audytorów Wewnętrznych IIA (ang. The Institute of Internal Auditors), zgodnie z którą audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest przysporzenie wartości i usprawnienie działalności operacyjnej organizacji. Polega na sys- * Mgr, Instytut Rachunkowości, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Uniwersytet Szczeciński, ewelina.mlo@wp.pl, Szczecin, ul. Mickiewicza 64
2 200 Ewelina Młodzik tematycznej i dokonywanej w uporządkowany sposób ocenie procesów: zarządzania ryzykiem, kontroli i ładu organizacyjnego, a także przyczynia się do poprawy ich działania. Pomaga organizacji osiągnąć cele dostarczając zapewnienia o skuteczności tych procesów [Instytut Audytorów Wewnętrznych, 2009, s. 3]. Dla ujednolicenia prac audytorskich, Instytut Audytorów Wewnętrznych opracował Międzynarodowe Standardy Praktyki Zawodowej Audytu Wewnętrznego, które traktowane są w wielu krajach jako wzorzec przy tworzeniu własnych regulacji prawnych w tym zakresie. Standardy IIA zostały podzielone na trzy główne grupy [Instytut Audytorów Wewnętrznych, 2009, s ]: 1. Standardy atrybutów określają cechy organizacji i osób świadczących usługi audytu wewnętrznego. 2. Standardy działania opisują charakter działań audytu wewnętrznego oraz precyzują kryteria jakościowe służące ich ocenie. 3. Dla niektórych standardów atrybutów i standardów działania zostały opracowane także standardy wdrożenia, które stanowią ich rozwinięcie. Międzynarodowe Standardy Praktyki Zawodowej Audytu Wewnętrznego wskazują na obowiązek formalnego określenia w dokumencie zwanym kartą audytu, celu, uprawnień i zakresu odpowiedzialności audytu wewnętrznego. Dokument ten ustala miejsce audytu w strukturze organizacji, charakter podległości funkcjonalnej między audytorem a organem zarządzającym organizacją, uprawnia do dostępu do danych, personelu i majątku rzeczowego w zakresie wymaganym do realizacji zadań audytowych oraz precyzuje zakres działania audytu wewnętrznego. W standardach opracowanych przez Instytut Audytorów Wewnętrznych zostały dokładnie scharakteryzowane atrybuty działalności instytucji audytu wewnętrznego w organizacji. Standardy wskazują między innymi, że [Instytut Audytorów Wewnętrznych, 2009, s ]: audytorzy wewnętrzni powinni być niezależni, zarówno w sferze organizacyjnej (podlegać bezpośrednio organowi zarządzającemu organizacją) oraz operacyjnej (nie powinni być narażeni na próby narzucenia im obszarów audytu, sposobu jego wykonywania), audytorzy wewnętrzni muszą zachować obiektywizm podczas wykonywania pracy,
3 Audyt wewnętrzny a proces zarządzania ryzykiem 201 istotnym atrybutem zawodu audytora wewnętrznego jest bezstronność i wolność od uprzedzeń oraz unikanie jakichkolwiek konfliktów interesów, zawód audytora powinien być wykonywany z zachowaniem należytej staranności i rzetelności, audytorzy wewnętrzni muszą posiadać wiedzę, umiejętności oraz kwalifikacje potrzebne do wywiązania się z ich indywidualnych obowiązków (biegłość zawodowa), dla zapewnienia profesjonalizmu, każdy audytor zobowiązany jest do poszerzania swojej wiedzy i umiejętności drogą stałego szkolenia zawodowego. Zadaniem instytucji audytu wewnętrznego jest świadczenie usług zapewniających i doradczych na rzecz organizacji. Czynności zapewniające obejmują obiektywne badanie dowodów, w celu dostarczenia niezależnej opinii lub wniosków na temat jednostki, realizowanych w niej operacji, funkcji i procesów. Celem usług doradczych jest natomiast przysporzenie wartości i usprawnienie procesów ładu organizacyjnego, zarządzania ryzykiem i kontroli z zachowaniem zasady, że audytor nie przejmuje obowiązków kierownictwa. Przykładem takich usług są konsultacje, doradztwo, szkolenia [Instytut Audytorów Wewnętrznych, 2009, s. 48]. 2. Podstawy procesu zarządzania ryzykiem Niezależnie od celów istnienia danej organizacji, realizowanie jej szczegółowych zamierzeń otoczone jest aurą niepewności, która zagraża powodzeniu wykonywanych zadań, jak i stwarza możliwość osiągnięcia lepszych wyników [Ministerstwo Skarbu, 2004, s. 9]. Pojawiające się zagrożenia w znacznym stopniu wynikają z dokonywanych wyborów oraz podejmowanych decyzji przez właścicieli i kadrę kierowniczą, zarówno w wymiarze operacyjnym, jak i strategicznym. Sprostanie licznym wyzwaniom wymaga od organizacji odpowiedniego podejścia do procesów zarządzania ryzykiem. W literaturze przedmiotu można odnaleźć wiele definicji i opisów tego, co obejmuje zarządzanie ryzykiem, jakie formy powinno przyjąć i czemu ma służyć. Prezentację wybranych definicji procesu zarządzania ryzykiem zawiera tablica 1.
4 202 Ewelina Młodzik Tablica 1. Definicje zarządzania ryzykiem Źródło Definicja Standard Zarządzania Ryzykiem organizacja w sposób metodyczny rozwiązuje problemy Zarządzanie ryzykiem to proces, w ramach którego związane z ryzykiem, które towarzyszą jej działalności, w taki sposób, aby ta działalność zarówno w poszczególnych dziedzinach, jak i traktowana jako całość przyniosła trwałe korzyści. Pomarańczowa Księga Zarządzanie ryzykiem zasady i kompetencje R. Makarowski Granice ryzyka K.H.S. Pickett The Internal Auditing Handbook T.T. Kaczmarek Zarządzanie ryzykiem handlowym, finansowym i produkcyjnym Zarządzanie ryzykiem stanowi zespół procesów wykorzystywanych do identyfikacji, oceny i osądu ryzyka, przypisywania własności, podejmowania działań w celu zmniejszenia lub przewidzenia ryzyka oraz monitorowania i przeglądu osiąganych postępów. Zarządzanie ryzykiem jest procesem polegający na identyfikacji ryzyka, dokładnym jego opisie, szacowaniu jego skutków oraz podjęciu ewentualnych działań zaradczych. Zarządzanie ryzykiem to dynamiczny proces podejmowania uzasadnionych kroków w celu wykrycia i radzenia sobie z ryzykiem, które wpływa na cele instytucji. Zarządzanie ryzykiem można scharakteryzować w następujący sposób: ryzykiem w organizacji zarządza osoba, która bada i analizuje możliwość oraz prawdopodobieństwo wystąpienia przypadkowej szkody, która może dotknąć daną organizację. Równocześnie ta osoba opracowuje system, który pozwala rozpoznać dane ryzyko i w płaszczyźnie ekonomicznej możliwie skutecznie je zminimalizować. Źródło: [Federation of European Risk Management Associations, 2003, s. 3], [Ministerstwo Skarbu, 2004, s. 49], [Makarowski, 2008, s. 131], [Pickett, 2003, s. 132], [Kaczmarek, 2002, s. 60]. Jak wynika z przytoczonych definicji, zarządzanie ryzykiem to proces bilansowania wielu powiązanych ze sobą elementów, które wzajemnie na siebie oddziałują i które muszą pozostawać w stanie równowagi [Ministerstwo Skarbu, 2004, s. 13]. Zgodnie z obowiązującymi i uznanymi standardami proces zarządzania ryzykiem obejmuje następujące czynności: 1. Zrozumienie wykonywanej działalności. 2. Identyfikacja ryzyka.
5 Audyt wewnętrzny a proces zarządzania ryzykiem Ocena i hierarchizacja ryzyka. 4. Reakcja na ryzyko, zapewnienie skuteczności działających mechanizmów kontrolnych oraz monitoring i raportowanie ryzyka. Wstępnym i zarazem najistotniejszym warunkiem efektywnego zarządzania ryzykiem jest sprecyzowanie jasnych i spójnych celów jednostki oraz określenie na ich podstawie zadań szczegółowych. Wyznaczenie priorytetów pozwala na identyfikację ryzyk, które mogą zagrozić realizacji ustalonych zamierzeń. Następnie każde rozpoznane ryzyko powinno zostać poddane analizie pod kątem możliwych skutków i prawdopodobieństwa wystąpienia [Szemraj, 2007]. Po uszeregowaniu rodzajów ryzyk według przyznanych ocen, należy rozważyć w jaki sposób zareagować na każde z nich. Organizacja może podjąć działania zmierzające do redukcji ryzyka do akceptowalnego poziomu, zaprzestać ryzykownych działań (likwidacja ryzyka), nie podejmować żadnych czynności, tolerując określony poziom ryzyka lub dokonać transferu ryzyka [Ministerstwo Finansów Rzeczypospolitej Polskiej, 2004/2005, s ]. Proces zarządzania ryzykiem powinien być odpowiednio udokumentowany. Pozwoli to na ujednolicenie procedur w całej jednostce, redukcję subiektywizmu oceny oraz na poprawne wykonanie analiz [Olejniczak, 2009, s. 21]. Dokumentacja ta powinna obejmować [Ministerstwo Finansów Rzeczypospolitej Polskiej, 2004/2005, s ]: 1. Politykę zarządzania ryzykiem określa główne cele i strukturę procesu zarządzania ryzykiem wraz ze wskazaniem roli i zadań pracowników oraz kierownictwa w zakresie zarządzania ryzykiem. 2. Procedury zarządzania ryzykiem stanowią rozwinięcie polityki na konkretne działania; opisują praktyczne sposoby zarządzania ryzykiem. 3. Roczny raport z zarządzania ryzykiem dotyczy weryfikacji metod zarządzania ryzykiem. Procedury zarządzania ryzykiem powinny określać przebieg procesu zarządzania ryzykiem, przyjętą metodykę identyfikacji i oceny ryzyka oraz zakres uprawnień, zadań i odpowiedzialności wszystkich podmiotów zaangażowanych w proces zarządzania ryzykiem w organizacji. Nie należy zapominać, że proces zarządzania ryzykiem jest własnością całej organizacji. Organ zarządzający organizacją odpowiada za skuteczne wdrożenie i utrzymywanie systemu zarządzania ryzykiem. Jednakże nie jest on w stanie przewidzieć wszystkich potencjalnych za-
6 204 Ewelina Młodzik grożeń. Dlatego też dobrą praktykę stanowi zaangażowanie w proces zarządzania ryzykiem kadry kierowniczej, która powinna zadbać o aktywny udział swoich podwładnych w tym procesie [Olejniczak, 2009, s. 22]. Role poszczególnych szczebli organizacji w procesie zarządzania ryzykiem według A. Majchrzaka i S. Kałużnego przedstawia tablica 2. Tablica 2. Role poszczególnych szczebli organizacji w procesie zarządzania ryzykiem Szczebel organizacji Zadania w zakresie zarządzania ryzykiem Zarząd Zarząd powinien: znać najistotniejsze dla organizacji ryzyka, wiedzieć jakie skutki mogą wywoływać poszczególne ryzyka dla wartości organizacji, zapewnić odpowiedni poziom wiedzy na temat ryzyk i zarządzania ryzykiem w organizacji, wiedzieć jakie są plany postępowania w sytuacjach ryzykownych (kryzysowych). Komórki organizacyjne Pracownicy Komórki organizacyjne powinny: być świadome ryzyk w zakresie ich odpowiedzialności i ryzyk z innych zakresów, mogących mieć wpływ na ich cele, monitorować rozbieżności aktualnych wyników w stosunku do założeń, informować kierownictwo o wszelkich nowych ryzykach związanych z ich działalnością. Pracownicy powinni: mieć świadomość, które ryzyka znajdują się pod ich kontrolą, rozumieć, jak mogą usprawniać mechanizmy zarządzania ryzykiem, systematycznie raportować wszelkie nowe ryzyka i ewentualną nieefektywność procedur kontrolnych. Źródło: [Majchrzak, Kałużny, 2007, s ]. Istotne jest zatem, aby z jednej strony zachować naturalną dla jednostki strukturę organizacyjną i wkomponować w nią funkcje związane z zarządzaniem ryzykiem, a z drugiej strony nadać funkcjom monitorującym odpowiednio wysoką rangę i zapewnić osobom je realizującym właściwy dostęp do zarządzających organizacją [Majchrzak, Kałużny, 2007, s. 172]. W procesie corocznego raportowania nie można zatem
7 Audyt wewnętrzny a proces zarządzania ryzykiem 205 pominąć roli audytu wewnętrznego i jego opinii dotyczącej skuteczności i efektywności procesu zarządzania ryzykiem w organizacji. 3. Rola audytu wewnętrznego w procesie zarządzania ryzykiem Ciągłe zmiany w rozwoju organizacyjnym i technologicznym to czynniki, które spowodowały konieczność nieco innego spojrzenia nie tylko na zarządzanie, ale także na audyt wewnętrzny. Dotychczasowy model uznawał prymat systemu kontroli wewnętrznej jako głównego obszaru zainteresowania audytu [Knedler, Stasik, 2005, s. 16]. Według K. Winiarskiej żaden system kontroli wewnętrznej, nawet najbardziej szczegółowo zaplanowany, nie gwarantuje sprawnego funkcjonowania organizacji. Kontrola jest zawsze wtórna do stanów i faktów realnych, trudno zatem wymagać od niej mocy przewidywania. Wraz z rozszerzaniem działalności organizacji, kierownictwo oczekuje pomocy w wyprzedzaniu zdarzeń negatywnych i przeciwdziałaniu ich skutkom. Doradcą kierownika jednostki w zmiennych warunkach otoczenia wewnętrznego i zewnętrznego może okazać się audytor wewnętrzny [Winiarska, 2005, s. 9]. Od kilkunastu lat można zauważyć istotną zmianę interpretacji audytu wewnętrznego, podkreślającego znaczenie ryzyka i procesu jego zarządzania. Zmiana roli audytora wewnętrznego z kontrolera, nastawionego na weryfikację przeszłości i wychwycenie nieprawidłowości już popełnionych, w kierunku doradcy, nastawionego na zapewnienie poprawy efektywności prac w przyszłości oraz aktywne zapobieganie materializacji ryzyka [Mazurek, Piołunowicz, 2008, s. 8], została odzwierciedlona w Międzynarodowych Standardach Praktyki Zawodowej Audytu Wewnętrznego. Zmiana ukierunkowania audytu wewnętrznego została uwzględniona nie tylko na etapie planowania działalności audytu, ale również w obszarze usprawniania zarządzania ryzkiem w organizacji. Instytut Audytorów Wewnętrznych, definiując już samo pojęcie audytu wewnętrznego, podkreślił jego istotne znaczenie w procesie zarządzania ryzykiem. Zgodnie z przyjętą przez IIA terminologią, audyt wewnętrzny wspiera organizację w osiąganiu wytyczonych celów poprzez systematyczne i konsekwentne działania służące ocenie i poprawie efektywności zarządzania ryzykiem, systemu kontroli oraz ładu organizacyjnego.
8 206 Ewelina Młodzik Jedna z grup standardów standardy działania (2120), nakładają na instytucję audytu wewnętrznego szereg obowiązków w zakresie zarządzania ryzykiem, a mianowicie [Instytut Audytorów Wewnętrznych, 2009, s ]: 1. Audyt wewnętrzny w swoich działaniach musi oceniać skuteczność i przyczyniać się do usprawniania procesów zarządzania ryzykiem. Audytor wewnętrzny uznaje procesy zarządzania ryzykiem za skuteczne, jeżeli z jego oceny wynika, że: cele organizacji wspierają misję organizacji i są z nią zgodne, istotne ryzyka zostały zidentyfikowane i ocenione, wybrano odpowiedni sposób reakcji na ryzyko, zgodny z poziomem ryzyka, który organizacja jest skłonna zaakceptować, istotne informacje o ryzyku są gromadzone i we właściwym czasie komunikowane wewnątrz organizacji, umożliwiając pracownikom, kierownictwu oraz organowi zarządzającemu organizacją wykonywanie obowiązków. 2. Audyt wewnętrzny musi oceniać, w jakim stopniu ład organizacyjny, działalność operacyjna oraz systemy informatyczne organizacji są narażone na ryzyko związane z: wiarygodnością i rzetelnością informacji finansowych i operacyjnych, skutecznością i wydajnością działalności operacyjnej, ochroną aktywów, zgodnością z prawem, przepisami, zasadami, procedurami i umowami. 3. Zadaniem audytu wewnętrznego jest ocena możliwości wystąpienia oszustwa i sposobu zarządzania ryzykiem oszustwa w organizacji. 4. W trakcie wykonywania zadań doradczych audytorzy wewnętrzni muszą odnieść się do ryzyk powiązanych z celami zadania. Powinni być również wyczuleni na możliwość istnienia innych znaczących ryzyk. 5. Audytorzy wewnętrzni powinni wykorzystywać wiedzę o ryzykach uzyskaną w trakcie świadczenia usług doradczych, do oceny procesów zarządzania ryzykiem w organizacji. 6. Przy wspieraniu kierownictwa w procesie tworzenia lub usprawnienia procesów zarządzania ryzykiem, audytorzy muszą powstrzymywać się od przejmowania jakichkolwiek obowiązków zarządczych i faktycznego zarządzania ryzykiem.
9 Audyt wewnętrzny a proces zarządzania ryzykiem 207 Zadania audytu wewnętrznego w zakresie zarządzania ryzykiem w organizacji, z podziałem na zadania kluczowe, zadania możliwe do realizacji oraz zadania zabronione prezentuje rysunek 1. Rysunek 1. Zadania audytu wewnętrznego w procesie zarządzania ryzykiem Zadania audytu wewnętrznego w zakresie zarządzania ryzykiem KLUCZOWE ZADANIA 1. Usługi zapewniające na temat procesu zarządzania ryzykiem. 2. Usługi zapewniające na temat poprawności analizy ryzyk. 3. Przegląd zarządzania kluczowymi ryzykami. 4. Przegląd procesu raportowania o kluczowych ryzykach. ZADANIA MOŻLIWE DO WYKONANIA 1. Wspieranie identyfikacji i oceny ryzyk. 2. Szkolenia. 3. Wsparcie organu zarządzającego organizacją przy ustalaniu reakcji na ryzyko. 4. Skonsolidowane raportowanie na temat ryzyk. 5. Utrzymanie i rozwijanie koncepcji zarządzania ryzykiem. 6. Rozwijanie procedur zarządzania ryzykiem, która zostanie zatwierdzona przez organ zarządzający organizacją. ZADANIA ZABRONIONE 1. Określanie akceptowanego poziomu ryzyka. 2. Podejmowanie decyzji odnośnie reakcji na ryzyko. 3. Wdrażanie reakcji na ryzyko. 4. Odpowiedzialność za proces zarządzania ryzykiem. Źródło: [Ministerstwo Finansów, 2012, s. 29]. W przypadku zadań możliwych do wykonania w zakresie zarządzania ryzykiem, audytor wewnętrzny powinien zastosować określone zabezpieczenia np. traktując takie zadanie jako usługi doradcze. W ten
10 208 Ewelina Młodzik sposób zapewni niezależność i obiektywność swoich działań o charakterze zapewniającym [Ministerstwo Finansów, 2012, s. 30]. Audytorzy wewnętrzni powinni wykorzystywać informacje pochodzące z systemu zarządzania ryzykiem zarówno na etapie sporządzania rocznego planu audytu wewnętrznego, jak i w trakcie przygotowywania i przeprowadzania zadań audytowych [Ministerstwo Finansów, 2012, s. 30]. W myśl standardów opracowanych przez IIA, audytor jest odpowiedzialny za stworzenie planów opartych na analizie ryzyka, ujmujących adekwatne do celów organizacji, priorytety działań audytu. Plan działalności audytu powinien bazować na udokumentowanej ocenie ryzyka, przeprowadzonej dla okresu co najmniej rocznego [Instytut Audytorów Wewnętrznych, 2009, s. 25]. Warto zaznaczyć, że audytorzy dokonują własnej i niezależnej analizy ryzyka na potrzeby planowania rocznego, której nie można utożsamiać z analizą ryzyka przeprowadzaną w ramach systemu zarządzania ryzykiem w organizacji. Zakończenie Ryzyko działalności jednostki jest podyktowane faktem, że trudno przewidzieć niebezpieczeństwa, które mogą zagrozić realizacji wyznaczonych celów. Ten zakres niewiedzy powinien rozjaśnić dobrze wykwalifikowany audytor, nacechowany wysoką moralnością, z należytą dbałością podchodzący do wykonywania czynności audytowych, jak również posiadający intuicję znakomitego sojusznika w procesie oceny ryzyka. W ostatnich latach znacząco wzrasta rola doradcza audytu, wyrażająca się w szczególnym nastawieniu na generowanie wartości dodanej dla organizacji i wsparcie kierownictwa w bieżącym zarządzaniu. Audytor wewnętrzny, ze swoją uprzywilejowaną pozycją niezależnego wewnętrznego obserwatora, spełnia bardzo ważną rolę w procesie zarządzania ryzykiem. Nie oznacza to jednak, że jest on odpowiedzialny za zarządzanie ryzykiem w organizacji. Należyte wywiązanie się z tego zadania leży bowiem w gestii organu zarządzającego organizacją. Rola audytu wewnętrznego sprowadza się do przedstawienia niezależnej oceny i wsparcia organizacji w skutecznym zarządzaniu ryzykiem poprzez dostarczenie opinii o efektywności działań podjętych w celu ograniczenia ryzyka.
11 Audyt wewnętrzny a proces zarządzania ryzykiem 209 Literatura 1. Federation of European Risk Management Associations (2003), Standard Zarządzania Ryzykiem, documents/rm_standard_polish_15_11_04.pdf, dostęp dnia Instytut Audytorów Wewnętrznych (2011), Międzynarodowe standardy praktyki zawodowej audytu wewnętrznego, imges/stories/md_www/definicja_kodeks_standardy_pl_en_2011_f inal.pdf, dostęp dnia Kaczmarek T.T. (2002), Zarządzanie ryzykiem handlowym, finansowym i produkcyjnym, ODDK, Gdańsk. 4. Knedler K., Stasik M. (2005), Audyt wewnętrzny w praktyce. Audyt operacyjny i finansowy, Polska Akademia Rachunkowości, Łódź. 5. Majchrzak A., Kałużny S. (2007), Kontrola ryzyka menedżerskiego, w: Zarządzanie ryzykiem wyzwania XXI wieku, Kuc B.R. (red.), Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie, Warszawa. 6. Makarowski R. (2008), Granice ryzyka. Paradygmat psychologiczny, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków. 7. Mazurek A., Piołunowicz M. (2008), Audyt wewnętrzny w sektorze publicznym w Polsce Diagnoza i propozycje zmian, Wydawnictwo Fundacja FOR, Warszawa. 8. Ministerstwo Finansów Rzeczypospolitej Polskiej (2004/2005), Zarządzanie ryzykiem w sektorze publicznym. Podręcznik wdrożenia systemu zarządzania ryzykiem w administracji publicznej w Polsce, Warszawa. 9. Ministerstwo Skarbu Jej Królewskiej Mości (2004), Pomarańczowa księga. Zarządzanie ryzykiem zasady i koncepcje, Londyn. 10. Olejniczak A. (2009), Zarządzanie ryzykiem w jednostkach sektora finansów publicznych podstawy prawne, standardy i sposób efektywnego przeprowadzenia, Skarbik i Finanse Publiczne nr Pickett K.H.S. (2003), The Internal Auditing Handbook, John Wiley & Sons, Hoboken, NJ. 12. Szemraj M. (2007), Zarządzanie ryzykiem w jednostce sektora finansów publicznych, Biuletyn Finanse Publiczne nr Tarczyński W., Mojsiewicz M. (2001), Zarządzanie ryzykiem. Podstawowe zagadnienia, PWE, Warszawa. 14. Winiarska K. (2005), Teoretyczne i praktyczne aspekty audytu wewnętrznego, Difin, Warszawa.
12 210 Ewelina Młodzik 15. Załącznik do komunikatu Nr 6 Ministra Finansów z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie szczegółowych wytycznych dla sektora finansów publicznych w zakresie planowania i zarządzania ryzykiem, Dz. Urz. Min. Fin. z 2012, poz. 56. Streszczenie Audyt wewnętrzny spełnia bardzo ważną misję w procesie zarządzania ryzykiem. Rola audytu wewnętrznego sprowadza się do przedstawienia niezależnej oceny i wsparcia zarządzających organizacją w skutecznym zarządzaniu ryzykiem. Celem artykułu jest zaprezentowanie roli audytu wewnętrznego w procesie zarządzania ryzykiem w organizacji. W artykule scharakteryzowano istotę i zadania audytu wewnętrznego oraz omówiono podstawowe zagadnienia dotyczące zarządzania ryzykiem. Szczególną uwagę zwrócono na wyeksponowanie znaczenia procesu zarządzania ryzykiem w działalności audytu wewnętrznego. Słowa kluczowe audyt, zarządzanie ryzykiem The internal audit and process of risk management (Summary) The internal audit has a key mission in the risk management process. The role of internal audit is to present an independent assessment and to support the organization management in effective risk management. The aim of this article is to present the role of internal audit in process of risk management in the organization. The article characterizes the being and tasks of internal audit. It also discusses the basic concept of risk management. The special attention is paid to emphasize the importance of the risk management process in the internal audit activity. Keywords audit, risk management
KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 327/2016 Prezydenta Miasta Suwałk z dnia 20 października 2016 r. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO 1 I. Postanowienia ogólne 1. Karta audytu wewnętrznego ustala zasady funkcjonowania
Bardziej szczegółowoSKZ System Kontroli Zarządczej
SKZ System Kontroli Zarządczej KOMUNIKAT Nr 23 MINISTRA FINANSÓW z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych Na podstawie art. 69 ust. 3 ustawy z
Bardziej szczegółowoPrzedszkole Nr 30 - Śródmieście
RAPORT OCENA KONTROLI ZARZĄDCZEJ Przedszkole Nr 30 - Śródmieście raport za rok: 2016 Strona 1 z 12 I. WSTĘP: Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi ogół działań podejmowanych
Bardziej szczegółowoPOLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM
Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 42/2010 Starosty Nowomiejskiego z dnia 10 grudnia 2010r. POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM 1 Niniejszym dokumentem ustala się zasady zarządzania ryzykiem, mające przyczynić
Bardziej szczegółowoKarta audytu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Załącznik do zarządzenia Rektora UŚ nr 38 z dnia 28 lutego 2012 r. Uniwersytet Śląski w Katowicach Zatwierdzam: Rektor Uniwersytetu Śląskiego Karta audytu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Katowice,
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa nr 336 im. Janka Bytnara Rudego - Ursynów
RAPORT OCENA KONTROLI ZARZĄDCZEJ Szkoła Podstawowa nr 336 im. Janka Bytnara Rudego - Ursynów raport za rok: 2015 Strona 1 z 12 I. WSTĘP: Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów publicznych stanowi
Bardziej szczegółowoKONTROLA ZARZĄDCZA. Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz.
KONTROLA ZARZĄDCZA Podstawa prawna Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, ze zm.) Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny
Bardziej szczegółowoKryteria oceny Systemu Kontroli Zarządczej
Załącznik nr 2 do Zasad kontroli zarządczej w gminnych jednostkach organizacyjnych oraz zobowiązania kierowników tych jednostek do ich stosowania Kryteria oceny Systemu Kontroli Zarządczej Ocena Środowisko
Bardziej szczegółowoRegulamin zarządzania ryzykiem. Założenia ogólne
Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 14/2018 dyrektora Zespołu Obsługi Oświaty i Wychowania w Kędzierzynie-Koźlu z dnia 29.11.2018r. Regulamin zarządzania ryzykiem 1 Założenia ogólne 1. Regulamin zarządzania
Bardziej szczegółowoStandardy kontroli zarządczej
Standardy kontroli zarządczej Na podstawie Komunikatu nr 23 Ministra Finansów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych by Antoni Jeżowski, 2014 Cel
Bardziej szczegółowoKoncepcja oceny kontroli zarządczej w jednostce samorządu. ElŜbieta Paliga Kierownik Biura Audytu Wewnętrznego - Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej
Koncepcja oceny kontroli zarządczej w jednostce samorządu terytorialnego ElŜbieta Paliga Kierownik Biura Audytu Wewnętrznego - Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej śeglarz, który nie wie dokąd płynie nigdy
Bardziej szczegółowoKarta audytu Uniwersytetu Śląskiego
Załącznik do zarządzenia nr 91 Rektora UŚ z dnia 16 września 2016 r. Zatwierdzam: Rektor Uniwersytetu Śląskiego Karta audytu Uniwersytetu Śląskiego Katowice, wrzesień 2016 rok 1 Postanowienia ogólne 1.
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 15/2017 BURMISTRZA KARCZEWA z dnia 25 stycznia 2017 r.
ZARZĄDZENIE NR 15/2017 BURMISTRZA KARCZEWA z dnia 25 stycznia 2017 r. w sprawie wprowadzenia Karty Audytu Wewnętrznego w Urzędzie Miejskim w Karczewie Na podstawie 4 Regulaminu Organizacyjnego Urzędu Miejskiego
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 9 MINISTRA CYFRYZACJI 1) z dnia r. w sprawie Karty Audytu Wewnętrznego w Ministerstwie Cyfryzacji
ZARZĄDZENIE NR 9 MINISTRA CYFRYZACJI 1) z dnia... 2016 r. w sprawie Karty Audytu Wewnętrznego w Ministerstwie Cyfryzacji Na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów
Bardziej szczegółowoODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NA PRZYKŁADZIE URZĘDU GMINY W KĘSOWIE
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 718 FINANSE. RYNKI FINANSOWE. UBEZPIECZENIA NR 53 2012 EWELINA MŁODZIK Uniwersytet Szczeciński ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZARZĄDZANIE RYZYKIEM NA PRZYKŁADZIE URZĘDU
Bardziej szczegółowoKontrola zarządcza w szkołach i placówkach oświatowych. Ewa Halska, Andrzej Jasiński, OSKKO
Kontrola zarządcza w szkołach i placówkach oświatowych. Ewa Halska, Andrzej Jasiński, OSKKO Istotną kwestią podjętą w w Ustawie z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157 poz. 1240) jest
Bardziej szczegółowoKARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W Urzędzie Miasta Sopotu
Załącznik do Zarządzenia Nr 551/2016 Prezydenta Miasta Sopotu z dnia 15 kwietnia 2016r. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W Urzędzie Miasta Sopotu Wstęp Karta audytu wraz z Kodeksem etyki i Międzynarodowymi Standardami
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 17 marca 2017 r. Poz. 82
Warszawa, dnia 17 marca 2017 r. KOMUNIKAT MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 15 marca 2017 r. w sprawie szczegółowych wytycznych w zakresie kontroli zarządczej dla działu administracji rządowej sprawiedliwość
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 67/2018 WÓJTA GMINY ŁUBNIANY. z dnia 9 lipca 2018 r. w sprawie wprowadzenia Karty Audytu Wewnętrznego
ZARZĄDZENIE NR 67/2018 WÓJTA GMINY ŁUBNIANY z dnia 9 lipca 2018 r. w sprawie wprowadzenia Karty Audytu Wewnętrznego Na podstawie art. 273 i art. 274 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach
Bardziej szczegółowoKarta audytu wewnętrznego
Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 0050.149.2015 Burmistrza Miasta Lędziny z dnia 08.07.2015 Karta audytu wewnętrznego 1. Karta audytu wewnętrznego określa: cel oraz zakres audytu wewnętrznego; zakres niezależności
Bardziej szczegółowoS Y S T E M K O N T R O L I Z A R Z Ą D C Z E J W U NI WE RSYTECIE JANA KO CHANOWS KIE GO W KIE LCACH
Załącznik do zarządzenia Rektora UJK nr 67 /2017 z 30 czerwca 2017 r. S Y S T E M K O N T R O L I Z A R Z Ą D C Z E J W U NI WE RSYTECIE JANA KO CHANOWS KIE GO W KIE LCACH 1 Przepisy ogólne Niniejszy dokument
Bardziej szczegółowoKARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO
KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 99/2015 Marszałka Województwa Małopolskiego z dnia 6.10.2015 r. WSTĘP Karta Audytu Wewnętrznego została opracowana zgodnie z Międzynarodowymi
Bardziej szczegółowoKarta audytu wewnętrznego na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu
Załącznik do Zarządzenia nr 21/2017 Rektora Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu z dnia 24 marca 2017 roku Karta audytu wewnętrznego na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu 1 Postanowienia ogólne 1.
Bardziej szczegółowoAudyt i kontrola wewnętrzna. Dr Łukasz Szydełko lukaszsz@prz.edu.pl www.lukaszsz.sd.prz.edu.pl
Audyt i kontrola wewnętrzna Dr Łukasz Szydełko lukaszsz@prz.edu.pl www.lukaszsz.sd.prz.edu.pl Audyt i kontrola wewnętrzna Literatura: Puchacz K., Nowe standardy kontroli zarządczej w jednostkach sektora
Bardziej szczegółowoStandardy kontroli zarządczej
Zespół Szkół Integracyjnych w Siemianowicach Śląskich Standardy kontroli zarządczej Podstawa prawna: 1. Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009r. (Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1240). 1 Zarządzenie
Bardziej szczegółowoPoz. 237 KOMUNIKAT MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI. z dnia 1 grudnia 2015 r.
KOMUNIKAT MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 1 grudnia 2015 r. w sprawie szczegółowych wytycznych w zakresie kontroli zarządczej dla działu administracji rządowej sprawiedliwość Na podstawie art. 69 ust.
Bardziej szczegółowoKARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Starosty Suskiego Nr 35/2010 z dnia 30 lipca 2010 r. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO Rozdział 1 Postanowienia ogólne 1 Karta audytu wewnętrznego reguluje funkcjonowanie audytu wewnętrznego
Bardziej szczegółowoWstęp 1. Misja i cele Zespołu Szkół Integracyjnych w Siemianowicach Śląskich 2
Załącznik do Zarządzenia Nr 10/2011-2012 Dyrektora Zespołu Szkół Integracyjnych z dnia 8 stycznia 2011r. Instrukcja zarządzania ryzykiem Instrukcja zarządzania ryzykiem Wstęp 1 1. Instrukcja zarządzania
Bardziej szczegółowoZasady monitorowania i dokonywania samooceny systemu kontroli zarządczej oraz udzielania zapewnienia o stanie kontroli zarządczej
Załącznik Nr 2 do zarządzenia w sprawie organizacji i funkcjonowania w Urzędzie Miejskim w Głogowie i pozostałych jednostkach organizacyjnych Gminy Miejskiej Głogów. Zasady monitorowania i dokonywania
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 33/14 PROKURATORA GENERALNEGO
PG VII G 020/40/14 ZARZĄDZENIE Nr 33/14 PROKURATORA GENERALNEGO z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie kontroli zarządczej w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury Na podstawie art. 10 ust.
Bardziej szczegółowoSamoocena w systemie kontroli zarządczej z perspektywy audytora wewnętrznego
Samoocena w systemie kontroli zarządczej z perspektywy audytora wewnętrznego Elżbieta Paliga Kierownik Biura Audytu Wewnętrznego - Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej Plan 1. Model kontroli zarządczej 2.
Bardziej szczegółowo2 Użyte w niniejszym dokumencie określenia oznaczają: 1. Procedura Procedura kontroli zarządczej obowiązująca w Miejskiej Bibliotece
Zarządzenie nr 12/11 Dyrektora Miejskiej Biblioteki Publicznej im. prof. Władysława Studenckiego w Bytomiu z dnia 15-09 - 2011 r. w sprawie ustalenia procedury kontroli zarządczej w Miejskiej Bibliotece
Bardziej szczegółowoZasady funkcjonowania systemu kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Lublin i jednostkach organizacyjnych miasta Lublin akceptowalny poziom ryzyka
w sprawie określenia zasad funkcjonowania systemu kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Lublin i jednostkach organizacyjnych miasta Lublin - wydanie drugie Zasady funkcjonowania systemu kontroli zarządczej
Bardziej szczegółowoOrganizacja i funkcjonowanie Systemu Kontroli Wewnętrznej w HSBC Bank Polska S.A.
Organizacja i funkcjonowanie Systemu Kontroli Wewnętrznej w HSBC Bank Polska S.A. Wstęp Jednym z elementów zarządzania Bankiem jest system kontroli wewnętrznej, którego podstawy, zasady i cele wynikają
Bardziej szczegółowoSystem kontroli zarządczej obejmuje wszystkie jednostki sektora finansów publicznych.
System kontroli zarządczej obejmuje wszystkie jednostki sektora finansów publicznych. W dniu 2.12.2010 r. Minister Finansów na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 70 ust. 6 ustawy z 27.8.2009
Bardziej szczegółowoKWESTIONARIUSZ SAMOOCENY KONTROLI ZARZĄDCZEJ dla pracowników. Komórka organizacyjna:... A. Środowisko wewnętrzne
KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY KONTROLI ZARZĄDCZEJ dla pracowników Komórka organizacyjna:... A. Środowisko wewnętrzne Środowisko wewnętrzne to: zarówno struktury wspierające zarządzanie (odpowiednia struktura
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 128/2012 BURMISTRZA ŻNINA. z dnia 25 września 2012 r.
ZARZĄDZENIE Nr 128/2012 BURMISTRZA ŻNINA z dnia 25 września 2012 r. w sprawie funkcjonowania kontroli zarządczej w jednostkach organizacyjnych Gminy Żnin Na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca
Bardziej szczegółowoRyzyko jako przedmiot badania audytu wewnętrznego w sektorze finansów publicznych
Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 2/2016 (80), cz. 1 DOI: 10.18276/frfu.2016.2.80/1-14 s. 137 148 Ryzyko jako przedmiot badania audytu wewnętrznego w sektorze finansów publicznych Ewelina Młodzik
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ I POSTANOWIENIA OGÓLNE
Załącznik Nr 2 do Zarządzenia Nr 20/2016 Prezydenta Miasta Konina z dnia 18 lutego 2016 r. KSIĘGA PROCEDUR AUDYTU WEWNĘTRZNEGO ROZDZIAŁ I POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 1. Celem Księgi procedur audytu wewnętrznego,
Bardziej szczegółowoOpis systemu kontroli wewnętrznej w Polskim Banku Apeksowym S.A.
Opis systemu kontroli wewnętrznej w Polskim Banku Apeksowym S.A. I. Informacje ogólne 1. Zgodnie z postanowieniami Ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. 1997 Nr 140 poz. 939), w ramach
Bardziej szczegółowoProcedura zarządzania ryzykiem w Państwowej WyŜszej Szkole Zawodowej w Elblągu
Procedura zarządzania ryzykiem w Państwowej WyŜszej Szkole Zawodowej w Elblągu Załącznik nr 2 do zarządzenia Celem procedury jest zapewnienie mechanizmów identyfikowania ryzyk zagraŝających realizacji
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 111/2011 PREZYDENTA MIASTA TOMASZOWA MAZOWIECKIEGO z dnia 2 maja 2011 roku
ZARZĄDZENIE NR 111/2011 PREZYDENTA MIASTA TOMASZOWA MAZOWIECKIEGO z dnia 2 maja 2011 roku w sprawie wprowadzenia Karty Audytu Wewnętrznego w Urzędzie Miasta w Tomaszowie Mazowieckim. Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoK A R T A. Audytu Wewnętrznego w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Rozdział I. Postanowienia ogólne
Załączniki do zarządzenia Rektora UŚ nr 96 z dnia 26 października 2011 r. K A R T A Audytu Wewnętrznego w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach Rozdział I Postanowienia ogólne 1. Karta Audytu Wewnętrznego
Bardziej szczegółowoProcedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy Damasławek
Załącznik nr 3 do Zarządzenia Nr Or. 0152-38/10 Wójta Gminy Damasławek z dnia 31 grudnia 2010 r. Procedura zarządzania ryzykiem w Urzędzie Gminy Damasławek celem procedury jest zapewnienie mechanizmów
Bardziej szczegółowoOpis systemu kontroli wewnętrznej (SKW) funkcjonującego w ING Banku Hipotecznym S.A.
Opis systemu kontroli wewnętrznej (SKW) funkcjonującego w ING Banku Hipotecznym S.A. Jednym z elementów zarządzania Bankiem jest system kontroli wewnętrznej (SKW), którego podstawy, zasady i cele wynikają
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 167/2017 Prezydenta Miasta Kalisza z dnia 20 marca 2017 r.
Zarządzenie Nr 167/2017 Prezydenta Miasta Kalisza z dnia 20 marca 2017 r. w sprawie wprowadzenia Karty audytu wewnętrznego. Na podstawie art. 274 ust. 3 i art. 276 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach
Bardziej szczegółowoOcena dojrzałości jednostki. Kryteria oceny Systemu Kontroli Zarządczej.
dojrzałości jednostki Kryteria oceny Systemu Kontroli Zarządczej. Zgodnie z zapisanym w Komunikacie Nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009r. standardem nr 20 1 : Zaleca się przeprowadzenie co najmniej
Bardziej szczegółowoKarta Audytu Wewnętrznego Urząd Gminy i Miasta w Miechowie
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 21/2012 Burmistrza Gminy i Miasta Miechowa z dnia 20 stycznia 2012 r. Karta Audytu Wewnętrznego w Urzędzie Gminy i Miasta w Miechowie oraz w gminnych jednostkach organizacyjnych
Bardziej szczegółowoZarządzanie ryzykiem jako kluczowy element kontroli zarządczej 2 marca 2013 r.
Zarządzanie ryzykiem jako kluczowy element kontroli zarządczej 2 marca 2013 r. Anna Jaskulska Kontrola zarządcza jest systemem, który ma sprawić, aby jednostka osiągnęła postawione przed nią cele w sposób
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 6 maja 2015 r. Poz. 16 M I N I S T R A S P R AW Z A G R A N I C Z N Y C H 1) z dnia 6 maja 2015 r.
DZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA SPRAW ZAGRANICZNYCH Warszawa, dnia 6 maja 2015 r. Poz. 16 Z A R Z Ą D Z E N I E N R 15 M I N I S T R A S P R AW Z A G R A N I C Z N Y C H 1) z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie Karty
Bardziej szczegółowoZARZĄDZANIE RYZYKIEM
2011 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM Informacje ogólne Departament Audytu Sektora Finansów Publicznych Wrzesień 2011 Wstęp Jednostki sektora finansów publicznych stoją przed wyzwaniem wprowadzenia formalnych systemów
Bardziej szczegółowoPolityka zarządzania ryzykiem na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Definicje
Załącznik do Zarządzenia nr 70/2015 Rektora UEP z dnia 27 listopada 2015 roku Polityka zarządzania ryzykiem na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu 1 Definicje Określenia użyte w Polityce zarządzania
Bardziej szczegółowo1.5. ZESPÓŁ DS. SYSTEMU KONTROLI ZARZĄDCZEJ
1.5. ZESPÓŁ DS. SYSTEMU KONTROLI ZARZĄDCZEJ Po zapoznaniu się z Komunikatem Nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz.
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 12 maja 2016 r. Poz. 20
Warszawa, dnia 12 maja 2016 r. Poz. 20 Z A R Z Ą D Z E N I E N R 15 M I N I S T R A S P R AW Z A G R A N I C Z N Y C H 1) z dnia 10 maja 2016 r. w sprawie Karty audytu wewnętrznego w Ministerstwie Spraw
Bardziej szczegółowoKontrola zarządcza stanowi ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów w sposób zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i terminowy.
ANKIETA / KWESTIONARIUSZ DLA JEDNOSTEK PODLEGŁYCH / NADZOROWANYCH PRZEZ MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO W ZAKRESIE STOSOWANIA STANDARDÓW KONTROLI ZARZĄDCZEJ Kontrola zarządcza stanowi ogół działań
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR BURMISTRZA TYCZYNA z dnia 12 kwietnia 2016 r. w sprawie organizacji i zasad funkcjonowania kontroli zarządczej w Gminie Tyczyn
ZARZĄDZENIE NR 31.2016 BURMISTRZA TYCZYNA z dnia 12 kwietnia 2016 r. w sprawie organizacji i zasad funkcjonowania kontroli zarządczej w Gminie Tyczyn Na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 168/2014 Wójta Gminy Wągrowiec z dnia 31 grudnia 2014 r. w sprawie wprowadzenia Karty Audytu Wewnętrznego w Urzędzie Gminy Wągrowiec
Zarządzenie Nr 168/2014 Wójta Gminy Wągrowiec z dnia 31 grudnia 2014 r. w sprawie wprowadzenia Karty Audytu Wewnętrznego w Urzędzie Gminy Wągrowiec Na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990
Bardziej szczegółowoKwestionarisz samooceny
Kwestionarisz samooceny 1) Przynajmniej raz w roku należy przeprowadzić samoocenę systemu kontroli zarządczej przez osoby zarzadzające, tj. Dyrektora jednostki, Kierowników jednostek organizacyjnych. Proces
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 4 do Zarządzenia Dyrektora nr 15/2010 z dnia 8 marca 2010 r.
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Dyrektora nr 15/2010 z dnia 8 marca 2010 r. Instrukcja dokonywania samooceny oraz sporządzania oświadczenia o stanie kontroli zarządczej w Szkole Podstawowej nr 4 im. Kawalerów
Bardziej szczegółowoZ A R Z Ą D Z E N I E Nr 19 /11. Dyrektora Zarządu Budynków Mieszkalnych w Suwałkach z dnia r.
Z A R Z Ą D Z E N I E Nr 19 /11 Dyrektora Zarządu Budynków Mieszkalnych w Suwałkach z dnia 12.04.2011r. W sprawie organizacji i funkcjonowania kontroli zarządczej w Zarządzie Budynków Mieszkalnych w Suwałkach.
Bardziej szczegółowoZarządzenie nr 116/2012 Burmistrza Karczewa z dnia 21 sierpnia 2012 roku
Zarządzenie nr 116/2012 Burmistrza Karczewa z dnia 21 sierpnia 2012 roku w sprawie ustanowienia systemu zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Karczewie Na podstawie rozdziału 6 ustawy z dnia 27 sierpnia
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Postanowienia ogólne
Załącznik do Zarządzenia Nr 0050.168.2016 Burmistrza Miasta Kościerzyna z dnia 6 grudnia 2016 r. w sprawie Karty Audytu Wewnętrznego w Urzędzie Miasta Kościerzyna KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO URZĘDU MIASTA
Bardziej szczegółowoOcena działalności kontrolnej w aspekcie wymogów standardów kontroli w administracji rządowej
Ocena działalności kontrolnej w aspekcie wymogów standardów kontroli w administracji rządowej Opracowano na podstawie informacji: Marcin Dobruk, Mirosław Stasik KSAP I. Co to jest jakość w kontroli? Co
Bardziej szczegółowoZASADY POLITYKI ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W AKADEMII PEDAGOGIKI SPECJALNEJ IM. MARII GRZEGORZEWSKIEJ.
Załącznik do Zarządzenia Nr 204/14-15 Rektora APS z dnia 17 lutego 2015r. ZASADY POLITYKI ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W AKADEMII PEDAGOGIKI SPECJALNEJ IM. MARII GRZEGORZEWSKIEJ. Cel wprowadzenia polityki zarządzania
Bardziej szczegółowoAW Jawor 2016 r.
AW.1721.1.2016 KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W URZĘDZIE MIEJSKIM W JAWORZE Jawor 2016 r. SPIS TREŚCI [Wykaz użytych skrótów]... 3 [Podstawa prawna działania]... 3 [Cel audytu wewnętrznego]... 4 [Forma prowadzenia
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 26/2011/2012 Rektora Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego z dnia 23 grudnia 2011 roku
Zarządzenie Nr 26/2011/2012 Rektora Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego z dnia 23 grudnia 2011 roku w sprawie wprowadzenia Karty Audytu Wewnętrznego w Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego oraz Programu zapewniania
Bardziej szczegółowoPoz. 9 ZARZĄDZENIE NR 9 MINISTRA CYFRYZACJI 1) z dnia 5 kwietnia 2016 r. w sprawie Karty Audytu Wewnętrznego w Ministerstwie Cyfryzacji
Poz. 9 ZARZĄDZENIE NR 9 MINISTRA CYFRYZACJI 1) z dnia 5 kwietnia 2016 r. w sprawie Karty Audytu Wewnętrznego w Ministerstwie Cyfryzacji Na podstawie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie
Bardziej szczegółowo1. 1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Z 2013 r. Poz. 885, z późn. zm.).
Formalno-prawne podstawy kontroli zarządczej 1.1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.). Komunikat Ministerstwa Finansów nr 23 z dn. 16 grudnia
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 3 do Zarządzenia Nr 84 z dnia 15 listopada 2010 roku KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY
Załącznik Nr 3 do Zarządzenia Nr 84 z dnia 15 listopada 2010 roku KWESTIONARIUSZ SAMOOCENY Lp. Standardy kontroli zarządczej TAK NIE NIE W PEŁNI UWAGI/DOD ATKOWE INFORMACJE ODNIESIENIE DO DOKUMENTÓW, PROCEDUR,
Bardziej szczegółowoZarządzenie nr ZEAS 0161/-5/2010 Dyrektora Zespołu Ekonomiczno Administracyjnego Szkół w Sandomierzu
Zarządzenie nr ZEAS 0161/-5/2010 Dyrektora Zespołu Ekonomiczno Administracyjnego Szkół w Sandomierzu z dnia 28.04.2010 r. w sprawie ustalenia zasad kontroli zarządczej Na podstawie art. 53 w zw. z art.
Bardziej szczegółowoMinimalne wymogi wdrożenia systemu kontroli zarządczej w jednostkach organizacyjnych miasta Lublin
Minimalne wymogi wdrożenia systemu kontroli zarządczej w jednostkach organizacyjnych miasta Lublin A. Środowisko wewnętrzne 1. Przestrzeganie wartości etycznych: należy zapoznać, uświadomić i promować
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 132/12 BURMISTRZA PASŁĘKA z dnia 28 grudnia 2012 roku
ZARZĄDZENIE Nr 132/12 BURMISTRZA PASŁĘKA z dnia 28 grudnia 2012 roku w sprawie wprowadzenia procedury zarządzania ryzykiem w Urzędzie Miejskim w Pasłęku Na podstawie art. (69 ust. 1 pkt 3 w związku z art.
Bardziej szczegółowo1. Postanowienia ogólne
Załącznik do zarządzenia Nr 65/2011 Burmistrza Gminy Żukowo z dnia 06.06.2011r. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W GMINIE ŻUKOWO 1. Postanowienia ogólne 1 1. Celem Karty Audytu Wewnętrznego w Gminy Żukowo jest
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 508 / 2016 Prezydenta Miasta Kalisza z dnia 9 września 2016 r.
Zarządzenie Nr 508 / 2016 Prezydenta Miasta Kalisza z dnia 9 września 2016 r. zmieniające zarządzenie w sprawie wprowadzenia zasad kontroli zarządczej w Samorządzie Kalisza Miasta na prawach powiatu. Na
Bardziej szczegółowoPODRĘCZNIK AUDYTU WEWNĘTRZNEGO
Załącznik do Zarządzenia Nr.44/ZAWiK/2016 Prezydenta Miasta Słupska z dnia 27 stycznia 2016 r. PODRĘCZNIK AUDYTU WEWNĘTRZNEGO Zespołu Audytu Wewnętrznego i Kontroli w Urzędzie Miejskim w Słupsku 1 Rozdział
Bardziej szczegółowoKARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO
Załącznik do Zarządzenia Nr 49/12 Wójta Gminy Kwidzyn z dnia 24 lipca 2012r. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO Nazwa i adres JSFP Gmina Kwidzyn z siedzibą w Kwidzynie przy ul Grudziądzkiej 30. Cel dokumentu Umiejscowienie
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 483/14 PREZYDENTA MIASTA ZDUŃSKA WOLA z dnia 22 grudnia 2014 r.
ZARZĄDZENIE NR 483/14 PREZYDENTA MIASTA ZDUŃSKA WOLA z dnia 22 grudnia 2014 r. w sprawie ustalenia organizacji i funkcjonowania kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Zduńska Wola oraz w pozostałych jednostkach
Bardziej szczegółowoSAMOOCENA SYSTEMU KONTROLI ZARZĄDCZEJ
Załącznik Nr 3 Do Zarządzenia Nr 56/10 STAROSTY KOSZALIŃSKIEGO z dnia 1 października 2010 r. SAMOOCENA SYSTEMU KONTROLI ZARZĄDCZEJ W STAROSTWIE POWIATOWYM W KOSZALINIE Do sporządzenia samooceny wykorzystano
Bardziej szczegółowoPOLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM
POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne 1.1.Ilekroć w dokumencie jest mowa o: 1) ryzyku należy przez to rozumieć możliwość zaistnienia zdarzenia, które będzie miało wpływ na realizację
Bardziej szczegółowoSYSTEM ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W DZIAŁALNOŚCI POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ FILII w PŁOCKU
P OLITECHNIK A W AR S Z AWSKA FILIA W PŁOCKU ul. Łukasiewicza 17, 09-400 Płock SYSTEM ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W DZIAŁALNOŚCI POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ FILII w PŁOCKU Opracowano na podstawie załącznika do
Bardziej szczegółowoRektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie z dnia 30 grudnia 2013 roku
Zarządzenie Nr 89/2013 Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie z dnia 30 grudnia 2013 roku w sprawie wprowadzenia zasad kontroli zarządczej i zarządzania ryzykiem w Państwowej Wyższej Szkole
Bardziej szczegółowoKARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO SGH
Załącznik nr 1 do zarządzenia Rektora nr 54 z dnia 30 września 2013 r. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO SGH Karta audytu wewnętrznego SGH opracowana została na podstawie: 1) ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r.
Bardziej szczegółowoKARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W URZĘDZIE MIASTA TYCHY. Postanowienia ogólne
Załącznik do Zarządzenia nr 0152/ 205 /10 Prezydenta Miasta Tychy z dnia 31 sierpnia 2010 r. KARTA AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W URZĘDZIE MIASTA TYCHY Postanowienia ogólne 1, zwana w dalszej części Kartą, określa
Bardziej szczegółowoZasady funkcjonowania systemu kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Lublin i jednostkach organizacyjnych miasta Lublin
zasad funkcjonowania systemu kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Lublin i jednostkach organizacyjnych miasta Lublin Zasady funkcjonowania systemu kontroli zarządczej w Urzędzie Miasta Lublin i jednostkach
Bardziej szczegółowoOPIS SYSTEMU KONTROLI WEWNĘTRZNEJ
OPIS SYSTEMU KONTROLI WEWNĘTRZNEJ Cele sytemu kontroli wewnętrznej Celem systemu kontroli wewnętrznej jest zapewnienie: 1. skuteczności i efektywności działania Banku, 2. wiarygodność sprawozdawczości
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 439/09 Prezydenta Miasta Szczecin z dnia 8 września 2009 r. STATUT AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W GMINIE MIASTO SZCZECIN
Załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 439/09 Prezydenta Miasta Szczecin z dnia 8 września 2009 r. STATUT AUDYTU WEWNĘTRZNEGO W GMINIE MIASTO SZCZECIN 1. 1. Audytem wewnętrznym jest ogół działań obejmujących:
Bardziej szczegółowoWłaściwe środowisko wewnętrzne w sposób zasadniczy wpływa na jakość kontroli zarządczej.
Samoocena może dotyczyć zarówno procesów zachodzących w jednostce, jak i poszczególnych elementów systemu jakie uwzględnia kontrola zarządcza. W procesie samooceny biorą udział pracownicy jednostki bezpośrednio
Bardziej szczegółowoRAPORT Z AUDYTU WEWNĘTRZNEGO URZĘDU GMINY TRĄBKI WIELKIE
RAPORT Z AUDYTU WEWNĘTRZNEGO URZĘDU GMINY TRĄBKI WIELKIE NA DZIEŃ 1.10.2012 r. 1. Nazwa jednostki. Urząd Gminy Trąbki Wielkie w myśl art. 9 oraz art. 274 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
Bardziej szczegółowoZasady kontroli zarządczej w Zespole Szkolno - Przedszkolnym nr 8 w Warszawie
Zasady kontroli zarządczej w Zespole Szkolno - Przedszkolnym nr 8 w Warszawie 1. Kontrola zarządcza w Zespole Szkolno - Przedszkolnym nr 8 w Warszawie, zwanym dalej zespołem, to ogół działań podejmowanych
Bardziej szczegółowoKryteria oceny mechanizmów kontrolnych w obszarze działalności jednostki oraz identyfikacja i ocena ryzyka.
Kryteria oceny mechanizmów kontrolnych w obszarze działalności jednostki oraz identyfikacja i ocena ryzyka. Praktyczne aspekty wdrażania zapisów Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 września 2015
Bardziej szczegółowoPOLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I. Postanowienia ogólne
POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ROZDZIAŁ I Postanowienia ogólne 1. 1. Zarządzanie ryzykiem jest elementem łączącym kontrolę zarządczą z audytem wewnętrznym. Należy dążyć do minimalizacji ryzyka w funkcjonowaniu
Bardziej szczegółowoSystem kontroli wewnętrznej w Banku Spółdzielczym Ziemi Kraśnickiej w Kraśniku
System kontroli wewnętrznej w Banku Spółdzielczym Ziemi Kraśnickiej w Kraśniku Kraśnik grudzień 2017 CELE I ORGANIZACJA SYSTEMU KONTROLI WEWNĘTRZNEJ 1 Cele systemu kontroli wewnętrznej 1. W Banku Spółdzielczym
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 18/2011 Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 29 marca 2011 r.
Zarządzenie Nr 18/2011 Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie z dnia 29 marca 2011 r. w sprawie ustanowienia Polityki zarządzania ryzykiem w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Koninie
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE Nr 118/2006 Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 15 września 2006 r.
ZARZĄDZENIE Nr 118/2006 Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 15 września 2006 r. w sprawie wprowadzenia Karty Audytu Wewnętrznego Uniwersytetu Wrocławskiego Na podstawie art. 66 ust. 2 ustawy z dnia
Bardziej szczegółowo2. Wykonanie zarządzenia powierza się pracownikom Szkoły Muzycznej. 3. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania. Podpis dyrektora szkoły
Zarządzenie Nr 1 KZ/2010 Dyrektora Szkoły Muzycznej I stopnia w Dobczycach Z dnia 30 października 2010 r. w sprawie kontroli zarządczej oraz standardów kontroli w Szkole Muzycznej I stopnia w Dobczycach
Bardziej szczegółowoZarządzenie nr 155/2011 Burmistrza Ozimka z dnia 1 grudnia 2011 roku
Zarządzenie nr 155/2011 Burmistrza Ozimka z dnia 1 grudnia 2011 roku w sprawie wprowadzenia karty audytu wewnętrznego Na podstawie art. 33 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst
Bardziej szczegółowoPOLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W KROŚNIE ODRZAŃSKIM
Załącznik nr 3 do Zarządzenia Dyrektora Nr 6/2011 z dnia 14.12.2011 POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 2 W KROŚNIE ODRZAŃSKIM POLITYKA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM 1.1.Ilekroć w dokumencie jest
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO. Warszawa, dnia 29 września 2014 r. Pozycja 38
DZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO Warszawa, dnia 29 września 2014 r. Pozycja 38 ZARZĄDZENIE MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO 1) z dnia 29 września 2014 r. w sprawie Karty
Bardziej szczegółowoZARZĄDZENIE NR 21/2015 BURMISTRZA MIASTA WĄGROWCA z dnia 02 lutego 2015 r. w sprawie wprowadzenia Księgi Procedur Audytu Wewnętrznego
ZARZĄDZENIE NR 21/2015 BURMISTRZA MIASTA WĄGROWCA z dnia 02 lutego 2015 r w sprawie wprowadzenia Księgi Procedur Audytu Wewnętrznego Na podstawie art. 68, 69 ust. 1 pkt. 3 i nast. ustawy z dnia 27 sierpnia
Bardziej szczegółowo