DYLEMATY WSPÓŁCZESNEGO KONSUMENTA

Transkrypt

1 Jnin Sokołowsk DYLEMATY WSPÓŁCZESNEGO KONSUMENTA VADEMECUM NIE TYLKO DLA RODZICÓW POLSKI KLUB EKOLOGICZNY KOŁO MIEJSKIE W GLIWICACH 2008

2

3 DYLEMATY WSPÓŁCZESNEGO KONSUMENTA VADEMECUM NIE TYLKO DLA RODZICÓW Jnin Sokołowsk POLSKI KLUB EKOLOGICZNY KOŁO MIEJSKIE W GLIWICACH 2008

4 DYLEMATY WSPÓŁCZESNEGO KONSUMENTA - VADEMECUM NIE TYLKO DLA RODZICÓW Autor Jnin Sokołowsk Ilustrcje Brbr Błonirz Redkcj Aleksndr Józewicz Wydwc: Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicch Oprcownie grficzne: Mgdlen Piwkowsk Druk: Drukrni Epigrf s. c. Gliwice Wydrukowno n ekologicznym ppierze offsetowym z testem: wnętrze CYCLUS OFFSET 140 g/m 2 okłdk CYCLUS PRINT 200 g/m 2 Dostwc: Mp Polsk Sp. z o. o.

5 1. MASZ WYBÓR Ptrząc n brdzo szeroką ofertę produktów żywnościowych czy zstnwiliście się Pństwo w trkcie robieni zkupów: co i dlczego wrto wybierć? n co zwrcć uwgę? jki zstosowć klucz przewodni? MAMY PRAWO WYBORU TRZEBA Z NIEGO KORZYSTAĆ! Spróbujmy prześledzić podstwowe cechy żywności wytwrznej według różnych zsd i mjącej różne nzewnictwo, tj.: Tkie pogrupownie może ułtwić nm rozeznnie wśród pełnych półek, pełnych stoisk w mrketch, sklepch i sklepikch, i wśród nieustnnego zgiełku reklmowego ROLNICTWO I ŻYWNOŚĆ Z WIELKOPRZEMYSŁOWEJ PRODUKCJI Niewątpliwe zlety żywności produkownej tzw. metodmi konwencjonlnymi przez duże koncerny spożywcze to jej łtw dostępność dl kżdego konsument i reltywnie nisk cen. T cen jest we wszechobec- 3

6 nej reklmie często njwżniejszym oprócz łdnego opkowni rgumentem zchęcjącym do zkupów. Nleży jednk pmiętć, że cł produkcj żywności rolnictwo i przetwórstwo poddne jest tu ogromnej ingerencji człowiek. Krjowe gleby, w większości słbo lub średnio zsobne w skłdniki pokrmowe (tj. niezbędne dl rozwoju roślin) są wspomgne nwozmi mi- w ilościch większych niż konieczne, zotny, ngromdzone w nich i nie przetworzone w tknkę orgniczną nie służą człowiekowi. Dzieci, zwłszcz młe, nrżone są przez to n groźną chorobę krwi methemoglobinemię. Uwg prktyczn: w mrchwi njwiększ zwrtość zotnów znjduje się w części górnej tj. bliżej liści. nturlnego, zwłszcz wodnego. Rośliny wykorzystują 1/3 ilości dostrczonych nwozów, pozostłe 2/3 przedostje się do wód gruntowych, stmtąd do rzek, w konsekwencji do Błtyku. Rozpuszczone związki zotu i fosforu umożliwiją rozwój glonów w zbiornikch wodnych (jeziorch) prowdząc do tzw. eutrofizcji wód. Skutkuje to zrstniem jezior i wolno płynących rzek, i równocześnie powolnym zmierniem w nich orgnizmów tlenowych, w tym ryb 1. Polsk m dość długą linię brzegową, więc przez lt nleżł do njwiększych trucicieli Błtyku. Obecnie wielkość niezbędnego nwożeni zncznie ogrniczono, nie mniej rolnictwo jest ndl liczącym się źródłem skżeni wód powierzchniowych. Drugie źródło skżeni żywności przez rolnictwo, to chemiczne środki ochrony roślin, czyli pestycydy 2. Są to środki przeciw: owdom, gryzoniom, chwstom, grzybom, pleśniom, bkteriom. Zwrte w nich substncje ktywne są truciznmi, wytwrznymi dl niszczeni szkodników roślin uprwnych. Mimo strń przemysłu chemicznego, by produkowć nowe genercje pestycydów, np. szybciej rozkłdlnych w środowisku nie d się ni precyzyjnie ustlić długotrwłych skutków pozostłości ich w środowisku i żywności, ni uchronić od kumulcji w orgnizmie człowiek. W 2001 roku wg systemu klsyfikcji Konwencji Rotterdmskiej (PIC) z 385 stosownych w Polsce pestycydów większość uznno z toksyczne lub niebezpieczne. 1 Eutrofizcj wód nr 7, s. 8 2 Podręcznik Akcji pestycydowych Informtor dl orgnizcji pozrządowych 4

7 W grupie njbrdziej nrżonych n schorzeni są dzieci poniżej 10 roku życi. Źródłem skżeni pestycydmi jest żywność, dl dzieci wiejskich dodtkowo może być powietrze i wod. Potencjlne schorzeni, to: osłbienie systemu odpornościowego, zburzeni nerwowe, ukłdu dokrewnego, przede wszystkim udokumentowne zgrożeni nowotworowe. Jkkolwiek istnieje wiele regulcji prwnych unijnych i krjowych póki pestycydy są używne ndl są niebezpieczne. przemysłowej produkcji żywności: Rośliny rosnące n glebie trktownej nwozmi produkownymi przez przemysł chemiczny są fizjologicznie słbe, ściągją n siebie szkodniki i choroby przemysł chemiczny produkuje pestycydy do ich zwlczni skżon chemicznie żywność degrduje zdrowie człowiek przemysł chemiczny produkuje leki. Jest to logiczn sekwencj, tyle, że prowokując zło. 3 Intensyfikcj produkcji dotyczy tkże chowu i hodowli, w tym sposobu utrzymni i krmieni zwierząt, w tym: ryb i pszczół, jk i intensywnych technologii przetwrzni z udziłem dużej ilości środków chemicznych. A jk z importem produktów, który odbyw się z pośrednictwem koncernów spożywczych? Do njbrdziej populrnych produktów importownych z krjów Trzeciego Świt nleżą: kw, herbt, kko, cytrusy, bklie. Corz częściej wielkie korporcje są oskrżne przez orgnizcje ekologiczne, orgnizcje ntyniewolnicze i wlczące o prw człowiek o dewstcje przyrody n wielk sklę, korzystnie z prcy niewolniczej, w tym eksplotcję dzieci, prześldownie plemion tubylczych. CZY WSPÓŁCZESNY KONSUMENT MA ALTERNTYWY? TAK! 1.2. ROLNICTWO I ŻYWNOŚĆ EKOLOGICZNA Źródłem certyfikownej żywności ekologicznej jest rolnictwo, chów i przetwórstwo ekologiczne. Jkkolwiek nzw obejmując ten dził gospodrki jest stosunkowo now (funkcjonuje od lt osiemdziesiątych XX w.), m długą trdycję; w Polsce znne jest ludziom nuki od lt dwudziestych XX w. Znmienne jest, że rolnictwo ekologiczne w innych krjch okre- 3 Eko-filozofi rolnictw 5

8 wni i produkcji żywności, której zsdy mją jednoznczne międzynrodowe prwodwstwo, w Polsce od 2001 r. zpisne w formie ustw (Rozporządzenie Rdy EWG nr 2092/91, Ustw o rolnictwie ekologicznym Dz. U. 2004, 93, 398). Podstwowe różnice pomiędzy rolnictwem zwnym konwencjonlnym, ekologicznym są nstępujące: Tbel 1. Porównnie metod rolniczej produkcji żywności. Rolnictwo konwencjonlne Rolnictwo ekologiczne mksymlizcj plonów optymlizcj plonów stosownie nwozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin mechnizcj uprw monotoni krjobrzu, monokulturowe uprwy wielkoprzemysłow produkcj skżenie środowisk mksymlizcj wykorzystni miejsc w pomieszczenich, gdzie trzymne są zwierzęt, często brk możliwości ruchu, ndmierny ścisk, brk świtł słonecznego stosownie nwozów nturlnych (obornik, kompost) orz minerlnych dopuszczonych do tej formy rolnictw (np. mielone skły) stosownie oprysków nturlnych (wyciągi z ziół) i zbiegów zmierzjących do ochrony roślin (mechniczne niszczenie chwstów, ochron pożytecznej funy polnej) zchownie n polch miedz, strumyków, pojedynczych drzew, wielopoziomowych nsdzeń zchownie bioróżnorodności dobór roślin i zwierząt pod kątem wrunków środowiskowych (odporność poszczególnych rs i odmin roślin) obligtoryjny dostęp do pstwisk, wybiegów, świtł słonecznego, określone leczenie polegjące n profilktyce, lekch homeop tycznych, w ściśle określonych wrunkch możliwe jest konwencjonlne leczenie weterynryjne 6

9 stosownie przemysłowych psz (mogących zwierć hormony wzrostu, ntybiotyki, sterydy) jkość wytwrznych produktów często jest przypdkow dopuszcz się stosownie orgnizmów GMO stosownie psz gospodrskich jkość produktów jest zpewnion przez sposób produkcji orz przetwrznie połączenie wielowiekowej trdycji ze współczesnymi osiągnięcimi nuk interdyscyplinrnych stosownie orgnizmów GMO jest niedozwolone Nleży podkreślić, że uzysknie wysokiej jkości, nie ilości produktu rolniczego wymg dużej prcowitości, wiedzy i osobistego zngżowni rolnik. W przetwórstwie ekologicznym technologie przetwrzni dobier się tk, by utrzymć tzw. pierwotność produktu, tj. zchowć w możliwie niezmienionym skłdzie i postci substncje odżywcze witminy, biłk, węglowodny orz mkro- i mikroelementy. Stosowne metody utrwlni to: suszenie, psteryzcj, kwszenie, niowni jonizcyjnego. Produkty przetworzone nie zwierją większości dodtków do żywności chemii spożywczej; dopuszczone jest niezbędnych skłdników GMO. Zgodnie z cytownymi wyżej dokumentmi przetworzony produkt ekologiczny musi zwierć co njmniej 95% skłdników pochodzeni ekologicznego pozostłe 5% również nie jest dowolne. System produkcji w rolnictwie ekologicznym w Polsce jest kontrolowny zgodnie z cytowną ustwą i rozporządzeniem EWG przez dziewięć jednostek certyfikujących, podległych Ministerstwu Rolnictw Posidją one pełną informcję o producencie, ndją certyfikty zgodności z zsdmi rolnictw ekologicznego, przedłużją ich wżność (certyfikt wżny jest przez rok) lub cofją je. N etykietch certyfikownych produktów musi widnieć informcj o ekologicznym sposobie produkcji, njczęściej Produkt rolnictw ekologicznego lub Rolnictwo ekologiczne kontrol WE orz nzw (logo) i numer jednostki certyfikującej; dodtkowe (choć nie obli- 7

10 gtoryjne) oznczeni to numer certyfiktu producent, tkże nzw stowrzyszeni producenckiego (np. EKOLAND). Rolnictwo ekologiczne jest njwyższą znną formą współprcy człowiek z przyrodą, jednocześnie formą njbrdziej wydjną energetycznie i ekonomicznie. Wymg jednk większego nkłdu i dobrej orgnizcji prcy, sporej wiedzy i chęci stłego jej pogłębini (...). Nstwienie n bylejkość, n jk njłtwiejszy i jk njwyższy zysk wyklucz możliwość prowdzeni gospodrstw metodmi ekologicznymi. (Prof. M. Górny) 1.3. ŻYWNOŚĆ REGIONALNA I TRADYCYJNA Produkty trdycyjne i regionlne stnowią kolejną przeciwwgę w stosunku do wytwrznej msowo żywności przemysłowej. Są przeznczone dl konsumentów szukjących wyrobów uniklnych, o ciekwych smkch, wytworzonych z udziłem loklnych surowców i trdycyjnej technologii. ten kierunek produkcji żywności rozwij się od dziesiątków lt zróżnico- nościowego. Polsk jest n początku drogi, pierwsze kty prwne oprcowno w 2004 roku (Dz. U. 2004, 10, 68), co dło początek tworzeni Listy Produktów Trdycyjnych. W 2005 roku zwierł on 43 pozycje, pod koniec Dl przykłdu n krjowej Liście Produktów Trdycyjnych figurują już nstępujące przysmki śląskie: z mięs: krupniok, murzin wielknocny, ciulim lelowski, porębskie prżonki, sery klgny i wołoski; wypieki: buchty, cistk ze szpyrek, kołocz (kołocz cisto weselne z posypką, które jest według strej legendy drem skrztów dl prcowitego ludu śląskiego jko pierwszy może zostć uznny z produkt chrkterystyczny dl Śląsk n rynkch UE). Aby wyrób zostł wpisny n Listę Produktów Trdycyjnych zgłszjący go producent musi udokumentowć co njmniej 25-letni trdycję wytwrzni go n dnym terenie. N ogół loklne receptury znne są od wieków i przekzywne z pokoleni n pokolenie. Po spełnieniu odpowiednich wymogów umożliwijących certyfikcję i po kceptcji mrszłk dnego województw minister rolnictw dokonuje wpisu n Listę. 8

11 Wytwrznie żywności trdycyjnej i regionlnej zwiększ turystyczną trkcyjność miejsc pochodzeni, tkże z uwgi n prcochłonną produkcję przyczyni się do zmniejszeni bezroboci n wsi. Rozpoznwnie tych produktów n rynku umożliwiją znki grficzne n opkownich zgodne z nzewnictwem obowiązującym w krjch UE 4. Są to log: Polsk m bogte, zróżnicowne trdycje kulinrne. Utworzenie Izby Produktu Regionlnego i Loklnego orz Biur Oznczeń Geogrficznych i Promocji w Ministerstwie Rolnictw intensyfikuje dziłni w zkresie ochrony żywności trdycyjnej; powinno się też przyczynić do zwiększeni społecznej świdomości dotyczącej kulturowego i gospodrczego znczeni produktów trdycyjnych. Jeśli więc kiełbs śląsk czy krkowsk uzysk stosowne certyfikty będzie mogł być produkown nie w dowolnym zkłdzie w cłej Polsce, tylko n Śląsku czy w Krkowie, według loklnych, strych technologii z zstosowniem miejscowych surowców, pochodzących od zwierząt chownych w wrunkch zbliżonych do nturlnych SPRAWIEDLIWY HANDEL Skomplikowne zrzem bezwzględne mechnizmy rządzące gospodrką świtową nstwione są n generownie zysków dl międzynrodowych korporcji hndlowych. Prowdzi to równocześnie do wyzysku i mrginlizcji njuboższych producentów z Krjów Trzeciego Świt. terntywnego, oprtego n zsdch etycznych. Podejmowne od 40 lt dziłni mją n celu przeciwdziłnie wyzyskowi i ułtwinie rozwoju ludności z ubogich krjów Afryki, Azji i Ameryki Łcińskiej. W tę dziłlność ngżują się orgnizcje kościelne, świeckie, humnitr- orgnizcje producentów, importerów, detlistów zinteresownych nie tylko zyskiem swoich firm, lecz tkże dziłniem obejmującym wrżliwość 4 O produktch trdycyjnych i regionlnych Wyd. Fundcj Fundusz Współprcy, Wrszw 9

12 Przeciętny konsument europejski, więc i polski, nie m żdnej wiedzy n temt wrunków prcy robotników ztrudnionych n plntcjch kwy, herbty czy kko. Nie domyślmy się, że obecnie n świecie żyje 27 mln niewolników, zmusznych do morderczej wielogodzinnej prcy, opłcnej niesprwiedliwie nisko. Obliczono, że n cenę jednego bnn skłdją się w 65% koszty produkcji (środki produkcji, dojrzewlnie, płce), w 35% koszty hndlu (w tym trnsport); w kosztch produkcji tylko 5% przypd n płce ludzi ztrudnionych bezpośrednio przy zbiorch. N Wybrzeżu Kości Słoniowej skąd pochodzi 50% świtowej produkcji kko zmusznych jest do prcy ok. 15 tys. dzieci. 5 Dobre zkupy Dzieci i młodzież hrują n młych plntcjch Wybrzeż po 18 godzin n dobę, często bez wyngrodzeni. Próby ucieczki kończą się chłostą. Włściciele pozwlją sobie n brutlność, gdyż mli niewolnicy są tni. N rynku zdrowy chłopiec kosztuje dolrów.... drobnych producentów w Trzecim Świecie, z pominięciem pośredników; jednym z wymogów trnskcji jest ochron prw kobiet i wykluczenie prcy dzieci. mu są droższe, n pewno jednk dostępne dl przedstwicieli nszej klsy średniej. Pmiętjmy, że kupując je, pomgmy zwlczć współczesne niewolnictwo i wspiermy rozwój njuboższej ludności Trzeciego Świt SLOW FOOD Slow Food jest ruchem powstłym jko sprzeciw wobec zlewu żywności typu fst food; stnowi kulinrne skrzydło ntygloblistów. Głównym przesłniem ruchu jest obron wrtości dobrego, ciekwego smku wyro- ści tej myśli możemy się przekonć, gdy przyjdzie nm zjeść fst-potrwę po kilku godzinch jej przechowywni. 5 Dobre zkupy Sieć, Krków (tytuł oryginłu: Good shopping Guide, wyd. ECRA, 2002) 10

13 2. CO MOŻE ZNAJDOWAĆ SIĘ W ŻYWNOŚCI informcje i refleksje Pytnie: Czym może być skżon żywność? Odpowiedź: Wszystkim, co może znjdowć się w glebie, wodzie i powietrzu, co jest wynikiem dziłń człowiek zrówno zmierzonych jk i nie zmierzonych. Różnorodność źródeł znieczyszczeni obrzuje Tbel POTENCJALNE ŹRÓDŁA SKAŻENIA ŻYWNOŚCI Tbel 2. Potencjlne źródł skżeni żywności Rodzj skżeni Azotny, zotyny Opis, źródło zwierzęce, ścieki przemysłowe i komunlne Chemiczne środki ochrony roślin Metle ciężkie Wdliwe opryskiwnie, źle zbezpieczone odpdy mogielniki OŁÓW, KADM, CYNK, RTĘĆ, Zkłdy przemysłowe, skłdowisk odpdów Sprzęt do produkcji żywności 11

14 Mikotoksyny Polichlorobifenole (PCB) Dioksyny (TCDD), dibenzofurny (PCDF) PLEŚNIE I GRZYBY ORAZ PRODUKTY Psze, zboż, nsion PLASTYFIKATORÓW, Ścieki przemysłowe, splrnie odpdów PRODUKTY NIEPEŁNEGO SPALANIA W OBECNOŚCI Zkłdy przemysłowe, plenisk domowe, pożry Wielopierścieniowe węglowodory romtyczne (WWA) Rdionuklidy PRODUKTY SPALANIA WĘGLA, ROPY NAFTOWEJ Przemysł, motoryzcj RAD 226, STRONT 90, JOD 131, CEZ 137, CER 144, URAN 238, PLUTON 239 Próby nuklerne, źle zbezpieczone odpdy, wrie rektorów Świdom dziłlność człowiek ORGANIZMY MODYFIKOWANE GENETYCZNIE; Przemysł rolny, spożywczy Wpływ pestycydów i nwozów n zdrowie przedstwiono wcześniej. Z uwgi n szczupłą objętość broszury wybrno do omówieni tylko zgdnieni związne ze świdomą dziłlnością człowiek w zkresie 2.2. DODATKI DO ŻYWNOŚCI GWIAZDKI Z ROGU OBFITOŚCI? Substncje dodtkowe do żywności E. Dodtki do żywności są to substncje chemiczne nie spożywne odrębnie, lecz dodwne w czsie produkcji, przetwrzni lub przechowywni w określonych celch 6, w tym: przedłużeni trwłości produktu spożywczego 6 Chemi żywności 12

15 ndwni lub przywrcnie pożądnej brwy, smku, zpchu, konsystencji ułtwini procesów technologicznych otrzymywni nowych produktów zwiększni trkcyjności konsumenckiej. Ogóln liczb dodtków dopuszczonych w Polsce do stosowni (cytown w Zł. do Rozp. Min Zdrowi z dn , Dz.U. 2004, 94, 933) wzrosł o 24% po wejściu Polski do UE i wynosi ż 315 substncji chemicznych. Aby zorientowć się w tym gąszczu cyfr i nzw wrto pmiętć, że są one pogrupowne nstępująco, zczynjąc od: E 100 brwniki E 200 środki konserwujące E300 regultory kwsowości (kwsy i sole) E 400 środki zgęszczjące, emulgujące E 500 dodtki różne E 600 środki wzmcnijące smk i zpch E 900 substncje słodzące i glzurujące w oprciu o wrtość ADI, czyli dopuszczlną dwkę dodtku (mg/kg msy cił), któr pobiern wrz z pożywieniem w ciągu cłego życi nie jest szkodliw dl zdrowi. Tyle definicj. Nie uwlni to jednk myślącego konsument od ostrożności i stwini pytń, n które nder trudno odpowiedzieć jednozncznie: jkie jest współdziłnie różnych substncji, nie będących pożywieniem, kumulujących się w różnym stopniu w ludzkich orgnizmch i to zleżnie od stnu zdrowi i wieku (uwg dzieci!). Jko współczesn populcj jesteśmy m.in. świdkmi ogromnego wzrostu lergii, widomo, że nwet śldowe ilości lergenu mogą wywoływć niepożądne rekcje u chorego. Poz dodtkmi zpobiegjącymi psuciu żywności, dziłnie większości z nich odpowid próżności współczesnego konsument otoczonego ndmirem żywności służy nie zdrowiu, lecz zwiększeniu trkcyjności produktu; umożliwi też producentom ułtwienie produkcji i obniżenie jej kosztów. Dodtki, przy których nleży zchowć ostrożność, zgrupowno w Tbeli 3. Dodtki zpobiegjące psuciu się żywności stnowią konieczne zbezpieczenie żywności przetworzonej, z której tk chętnie korzyst współ- 13

16 czesny konsument. Są to konserwnty, które hmują lub niszczą szkodliwe mikroorgnizmy orz przeciwutlenicze zpobiegjące procesom utlenini pod wpływem powietrz i wspomgjące ich dziłnie synergenty. Dzięki włsnościom redukującym przeciwdziłją jełczeniu tłuszczów i utleniniu innych substncji, np. brązowieniu krjnych owoców. Do produkcji żywności dopuszczonych jest około 100 substncji utrwljących, przy czym zstrzeżeni zdrowotne budzi 31 konserwntów i 2 ntyutlenicze 7. Częściowo pocieszjącym jest fkt, że dzięki stosowniu innych technik utrwlni jk: niskie tempertury, rdicj, tmosfery ochronne ilość chemicznych konserwntów i ntyutleniczy w produktch przemysłu spożywczego może być wydtnie zmniejszn. Szczególną uwgę nleży zwrócić n produkty konserwowne szkodliwymi solmi kwsu benzoesowego E 211, E 212, E 213. Dodtki wzmcnijące włsności sensoryczne Powszechnie, opinie konsument o produkcie ksztłtują się w oprciu o jego brwę, zpch i smk. Liczb dodtków ksztłtujących te czsem złudne wrżeni z uwzględnieniem środków wybieljących i ndjących połysk przekrcz 100, przy czym ok. 30 może być (jest) nie obojętnych dl zdrowi. Wśród 43 brwników do njbezpieczniejszych, czyli nturlnych, wystę- - E101, E120, E140, E141, E150, E160, E160b, E161, E162, E163. Pozostłe, tj. niektóre brwniki syntetyczne, mogące stnowić zgrożenie, podno w Tbeli 3 Substncje smkowe ndją produktom smk słodki, kwśny, słony, gorzki. Populrne słodziki, używne w diecie cukrzycowej, to: nturlny mnnitol E 421 orz syntetyczne cesulfn K E 950, sprtm E 951, kws cyklminowy E 952 i schryn E 954 są wielokrotnie ( x) słodsze od cukru. Poniewż nie są obojętne dl zdrowi nleży zwrcć n nie uwgę przy zkupie produktów nie przeznczonych dl tej grupy odbiorców. A zgęstniki? Wystrczy wspomnieć, że obecne konserwy mięsne zwierją 40 50% mięs, przeciętny koncentrt pomidorowy już w nzwie jest tylko 30-procentowy. 7 E 231 Tbele dodtków skłdników chemicznych 14

17 15

18 Oznkownie n produktch logo rolnictw ekologicznego logo chronione oznczenie geogrficzne logo chronion nzw pochodzeni logo gwrntown trdycyjn specjlność logo sprwiedliwego hndlu

19 OZNAKOWANIA NA ETYKIETACH PRODUKTÓW WYTWARZANYCH EKOLOGICZNIE ORAZ Z POSZANOWANIEM PRZYRODY, LOKALNEJ TRADYCJI I LUDZI ZATRUDNIONYCH NA PLANTACJACH TRZECIEGO ŚWIATA EUROPEJSKI WYRÓZNIK PRODUKTÓW EKOLOGICZNYCH ZNAKI POLSKICH JEDNOSTEK ndjących certyfikt producentom ekologicznym LOGO STOWARZYSZENIA PRODUCENTÓW ŻYWNOŚCI METODAMI EKOLOGICZNYMI EKOLAND RÓŻNE ZNAKI ROZPOZNAWCZE AGRO BIO TEST Sp. z o.o. RE-07/2005/PL COBICO Sp. z o.o. RE-03/2005/PL Produkt nie zwierjący skłdników GMO (genetycznie modyfikownych) BIOEKSPERT Sp. z o.o. RE-04/2005/PL BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o. RE-05/2005/PL Produkt z importu dostrczony z pośrednictwem orgnizcji Sprwiedliwego Hndlu Produkt trdycyjny (certyfikcj przez jednostki: 2,4, 6,7,8) EKOGWARANCJA PTRE Sp. z o.o. RE-01/2005/PL PNG Sp. zo.o. RE-02/2005/PL POLSKIE CENTRUM BADAŃ I CERTYFIKACJI S.A. RE-06/2005 Centrum Jkości AGROEKO Sp. z o.o. RE-09/2008/PL Produkt regionlny chronione oznczenie geogrficzne (certyfikcj przez jednostki: 2,4, 6,7,8) TÜV Rheinlnd Polsk Sp. z o.o. RE-08/2008/PL Produkt regionlny chronion nzw pochodzeni (certyfikcj przez jednostki: 2,4, 6,7,8)

20 WYKAZ DODATKÓW ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W ŻYWNOŚCI SZKODLIWYCH DLA DZIECI I OSÓB ZAGROŻONYCH LUB OBCIĄŻONYCH CHOROBAMI (wersj rozszerzon) (szkodliwe - w przypdku częstego spożywni produktów zwierjących te substncje) E-102, dz, k, p E-104, k, i E-110, k E-120, i E-122 E-123, k, i E-124, k, i E-127, k, p E-128, k, p, i E-129, k E-131, k, p E- 132, dz, p E-133, dz, k E-142, i E-150c p, i E-151, dz, k, i E-154, dz, p, i E-155, dz, i E-160b, i E-173 i E-180, p, i E-210, i E-211 E-212, p E-213, dz E-214 E-215, p E-216 E-217, p E-218 E-219 E-220, i E-221, p E-222 E-223 E-224, p E-226, p E-227, p E-228, p E-231 k, p, i E-232, p, i E-235, p E-239, p E-249 dz, k, p E-250 dz, p, i E-251 dz, p, i E-252, dz, k, i E-284 p, i E-285 p, i E-310, dz, p E-320, dz, p E-321, dz, i E-385 p, i E-407, dz, p E-421, dz, p, i E-432 p E-433 k E-434 p E-435 k E-436 p E-469 p E-553b k, p E-579 p E-621, dz, k, p, i E-622, dz, k, p, i E-634 E-635, i E-950 k E-951, dz, k, i E-952, k, p, i E-954, dz, k E-962, dz, k E-1201, dz, k E-1202, k E-1520, i Oznczeni: szkodliwy dl chorych n stmę i/lub n lergię dz szkodliwy dl niemowląt i młych dzieci k kncerogenny (szkodliwy dl osób z chorobą nowotworową) p szkodliwy dl osób ze schorzenimi przewodu pokrmowego i inne zgrożeni (w tym: dolegliwości nerek, serc, bóle głowy, nie wskzne dl uczulonych n spirynę) Mteriły źródłowe: Złącznik do rozporządzeni Ministr Zdrowi z dni (Dz. U. 2004, 94, 933) B. Stthm, E-213 Tbele dodtków i skłdników chemicznych, Wyd. RM, Wrszw 2006 Oprcowno w Polskim Klubie Ekologicznym Gliwice 2008

21 Tbel 3. Wykz dodtków znjdujących się w żywności szkodliwych dl dzieci i osób zgrożonych lub obciążonych niektórymi chorobmi (szkodliwe w przypdku częstego spożywni produktów zwierjących te substncje) E-102 Dz,, k, p E-104, k E-110 k, E-120 E-122 E-123, k E-124, k E-127, k, p E-128, p, k E-129, k E-131, k, p E- 132 Dz,, p E-133 Dz,, k E-142 E-150c i, p E-151 Dz,, k E-154 Dz,, p E-155 Dz,, E-160b E-180, p E-210 E-211 E-212, p E-213 Dz,, E-214 E-215, p E-216 E-217, p E-218 E-219 E-220 E-221, p E-222 E-223 E-224, p E-226, p E-227, p E-228, p E-231 k, p E-232, p E-235, p E-239,p E-249 Dz,, k, p E-250 Dz, p E-251 Dz, p E-252 Dz,, k, E-284 p E-285 p E-310 Dz,, p E-320 Dz,, p E-321 Dz,, E-385 p E-407 Dz,, p E-421 Dz,, p, E-432 p E-433 k E-434 p E-435 k E-436 p E-469 p E-553 b k, p E-579 p E-621 Dz,, k, p E-622 Dz,, k, p E-634 E-635 E-950 k E-951 Dz,, k E-952, k, p E-954 Dz,, k E-962 Dz,, k E-1201 Dz,, k E-1202, k E-1520 Oznczeni: Dz szkodliwy dl dzieci stnowi zgrożenie dl chorych n lergie i/lub n stmę p stnowi zgrożenie dl osób ze schorzenimi przewodu pokrmowego k stnowi zgrożenie dl osób z chorobą nowotworową i inne zgrożeni (w tym: dolegliwości nerek, serc, bóle głowy, nie wskzne dl uczulonych n spirynę) 15

22 Ku rozwdze rodziców dodtki nie wskzne dl dzieci, znjdujące się w lodch i/lub w gumie do żuci: E210, E231, E214, E310, E320, E321, E407 E436, E421, E433, E469, E553b, E950, E951, E954, E962. Szczególn grupę stnowią substncje dodtkowe, które są dozwolone dl niemowląt i młych dzieci. Są to zgodnie z zpisem w Dz.U. 2004, 94, 933: do początkowego i dlszego żywieni niemowląt w dobrym stnie E 338, E339, E340, E407*), E410*), E 412, E 440*), E471, E 472c, E473. Dodtki te są stosowne jko: emulgtory, nośniki, przeciwutlenicze, regultory kwsowości, środki filtrcyjne, stbilizujące, klrujące, spulchnijące, żelujące i zgęszczjące. Gwizdką(*) oznczono substncje, które nie powinny znjdowć się w żywności przeznczonej do początkowego żywieni niemowląt, środków spożywczych, przeznczonych dl niemowląt i młych c) substncje dozwolone dl dzieci z określonymi schorzenimi są przedmiotem odrębnych przepisów. Witminy syntetyczne kiecie z reguły njdrobniejszą czcionką wzbogcnie żywności w inne dodtki tj. witminy jest wyrźnie uwidcznine. Okzuje się jednk, że niekontrolowne dwki tych substncji (nikt tego nie sumuje w produktch codziennej diety) nie służą zdrowiu. Dobowe zpotrzebownie silnych przeciwutleniczy wynosi: dl witminy C 90 miligrmów, dl witminy E 10 jednostek, co powinn pokrywć przeciętn diet (mks. 200 jedn. E/dzień.) 8. Ludzie chorzy n przeziębieni i grypy zżywją meg dwki witmin C i E, nie zdjąc sobie sprwy, że mogą one strcić pożądne włsności przeciwutlenijące, przeciwnie mogą uszkdzć biłk i tłuszcze. Witminy w tbletkch powinien zpisywć dobrze wyksztłcony lekrz. Zncznie skuteczniejsze są witminy zwrte w wrzywch i owocch, gdyż trudno je przedwkowć i występują w formch łtwo przyswjlnych przez orgnizm. 8 Dodtki do żywności Hndel produktmi ekologicznymi 16

23 Resumując powinniśmy zwrcć uwgę n substncje dodtko- uwżć, by dzieciom nie przedwkowć reklmownych witmin syntetycznych GENETYCZNIE MODYFIKOWANA ŻYWNOŚĆ (GMO) PUSZKA PANDORY? stwowych: Inżynieri genetyczn jest technologią sztucznego (lbortoryjnego) przenoszeni genów z jednego orgnizmu (np. bkterii) do innego (np. rośliny). W wyniku zmierzonej przebudowy mteriłu genetycznego żywych orgnizmów powstją orgnizmy nowe, zprojektowne przez człowiek. DNA jest to substncj chemiczn, któr znjduje się w kżdej komórce żywego orgnizmu i której podstwową funkcją jest kodownie i przekzywnie informcji o budowie i funkcji komórek orgnizmu. Innymi słowy od budowy DNA tj. od liczby, rodzjów i struktury obecnych w nim biłek zleżą chrkterystyczne cechy i czynności konkretnych komórek i tym smym włściwości cłego orgnizmu. Geny to frgmenty DNA, odpowiedzilne z konkretne cechy. GMO, czyli orgnizmy modyfikowne genetycznie to tkie, których kod genetyczny (czyli frgment DNA ) zostł zmieniony metodmi inżynierii genetycznej. Tk modyfikowne mogą być bkterie, rośliny i zwierzęt. W normlnych wrunkch nie m możliwości, by DNA różnych gtunków połączyło się ze sobą. Cł trdycyjn hodowl zwierząt i roślin opier się n tkim krzyżowniu osobników jednego gtunku, by uzyskć rsy, odminy, szczepy o odpowiednich cechch chrkterystycznych dl różnych przedstwicieli tego smego gtunku. Przykłdem mieszńc, nie będącego produktem inżynierii genetycznej w dzisiejszym rozumieniu jest pszenżyto. Znne już od 1876 r. powstło z udziłem człowiek n drodze nturlnej, tj. poprzez zpylenie pszenicy pyłkiem żyt. Ntomist inżynieri genetyczn pozwl n tką modyfikcję genów, żeby wytworzyć orgnizmy, które nigdy wcześniej nie istniły i nie powstłyby n drodze nturlnych procesów. Umożliwi miesznie zupełnie 17

24 niespokrewnionych gtunków dje więc człowiekowi możliwość, niewyobrżlnej do tej pory, ingerencji w świt żywych orgnizmów. Pierwszym, nie budzącym większych zstrzeżeń zstosowniem osiągnięć inżynierii genetycznej jest frmcj. Njnowocześniejsze specyfiki, w tym ludzk insulin, leki nty-nowotworowe, są wytwrzne przy udzile zmodyfikownych genetycznie bkterii. Ntomist w rolnictwie, w produkcji żywności metody GMO są mocno kontrowersyjne i mją obok swoich zwolenników, wielką rzeszę przeciwników wśród różnych grup zwodowych i społecznych. Rośliny, zirno siewne i produkty spożywcze, zwierjące GMO, są mocno reklmowne i sponsorowne przez wielkie świtowe koncerny rolne i żywnościowe, poniewż ich wytwrznie jest tńsze, trnsport i przechowywnie zncznie łtwiejszy od trdycyjnej gospodrki żywnościowej. Wrto więc poznć rgumenty drugiej strony 9. Przeciwnicy GMO to głównie rolnicy, którzy nie prowdzą przemysłowych gospodrstw i chowu zwierząt, spor grup przedstwicieli nuk różnych dyscyplin orz świdomi ekologicznie konsumenci. Przestrzegją oni, że rolnictwo, hodowl i produkcj żywności z udziłem GMO: stnowi ryzyko dl zdrowi stnowi ryzyko ekologiczne, w tym: zgrożenie dl rolnictw ekologicznego orz dl różnorodności biologicznej powoduje przyspieszenie koncentrcji i intensyfikcji rolnictw powoduje zmonopolizownie produkcji żywności nie rozwiązuje problemtyki głodu n świecie. Dw pierwsze problemy zostną szerzej omówione poniżej. Ryzyko dl zdrowi Rośliny GM są odporne n dziłni chemicznych środków ochrony roślin lub sme produkują toksyny przeciw szkodnikom. Niestety, te cechy bywją niebezpieczne dl zwierząt co już udokumentowno wielom bdnimi. 10 U szczurów i myszy krmionych (GM) ziemnikmi, soją, pomidormi, rzepkiem, kukurydzą pomidormi, obserwowno nstępujące objwy i schorzeni: zhmownie rozwoju mózgu, żołądk, jąder, stn zplny lub częściowy znik wątroby, zminy w trzustce, rozwój potencjlnie rkotwórczych komórek w ukłdzie pokrmowym Genetic Roulette. The Documented Helth Risks of Geneticlly Engineered Foods Wyd. Yes Books, USA 18

25 Doniesieni dotyczące ludzi formułowne są ostrożniej, przykłdy budzą jednk niepokój: (GM) w żywności, np. liczb lergików gwłtownie wzrosł wkrótce po wpuszczeniu soi GM do Wielkiej Brytnii (bdnimi objęto Anglię Szkocję Płn. Irlndię, Wlię) wydwło podczs trwieni; jeśli przetrwją mogą przedostć się do łożysk, do krwi, jelit, mózgu, gruczołów wydzielni wewnętrznego syczne substncje chrkterystyczne dl Alzhimer, cukrzycy, lergii, chorób nerek, i nowotworów rych chorób, w tym rk choroby oporne n leczenie ntybiotykmi (mimo tylko przejściowej obecności ich jko tzw. genów pomocniczych) terii, grzybów i drożdży. Nowe biłk mogą być niezdrowe, mieć odmienne włściwości, mogą regowć w nieznny sposób. Wrto wspomnieć, że genetycznie zmienione produkty żywnościowe się mlek, może bezwiednie sięgnąć po mrchewkę, do której wprowdzono lergizujące proteiny z mlek. Wyglądjące n świeże i dojrzłe owoce i wrzyw mogą mieć znikomą wrtość odżywczą, poniewż zmodyfikowno je po to, by mogły lepiej znieść trnsport i dłużej leżeć n półce. Nukowcy podkreślją, że konieczne jest prowdzenie szerokich, systemtycznych i długotrwłych bdń w wielu niezleżnych ośrodkch nd wpływem genetycznie modyfikownych skłdników żywności n zdrowie ludzi. Noworodki i młe dzieci stnowią grupę njwyższego ryzyk, poniewż istnieje zgrożenie prwidłowego rozwoju dzieck n skutek uwlnini tych substncji do hormonów. 19

26 Ryzyko ekologiczne Inżynieri genetyczn powoduje zmniejszenie różnorodności biologicznej; kukurydz i soj GM mogą zstąpić w przetwórstwie niektóre wrzyw, rośliny strączkowe, zboż. Nie jest możliwe istnienie uprw genetycznie zmodyfikownych obok uprw bez GMO stworzenie wrunków do ich współistnieni może spowodowć niekontrolowne znieczyszczenie uprw, którego nie możn już będzie wyhmowć. Stąd wieloletni wysiłek rolników ekologicznych może zostć zmrnowny. Istnieją obwy wyhodowni super-chwstów w drodze zpyleni chwstów przez spokrewnione rośliny trnsgeniczne. Przekznie genów odporności umożliwi niekontrolowny rozwój chwstów, którym ni szkodniki, ni środki chemiczne nie utrudnią wzrostu i rozprzestrzenini się. Znmienne są wypowiedzi ludzi zjmujących się tą problemtyką: Wprowdzenie do środowisk przyrodniczego odmin roślin wyposżonych w niespotykne wcześniej kombincje cech specyficznie skonfigurownych przez genetyczne modyfikcje generuje dl tego środowisk wielowymirowe, brdzo powżne zgrożeni, których skl i konsekwencje są dziś trudne lub niemożliwe do przewidzeni Prof. dr hb. Zbigniew Mirek, Przewodniczący Komitetu Ochrony Przyrody PAN. Orgnizmy trnsgeniczne chrkteryzują się olbrzymią ekspnsywnością, rozwijjąc się kosztem roślin konwencjonlnych, których włściwe miejsce w ekosystemie uksztłtowło się n przestrzeni milirdów lt ewolucji. Jeśli t Puszk Pndory rz zostnie otwrt, nie będzie już możn ochronić polskiej żywności ni słynnej różnorodności biologicznej polskiej wsi MIKOTOKSYNY Są to populrne pleśnie, ściślej produkty przeminy mterii grzybów pleśniowych; njwżniejsze z nich to fltoksyny (B, M1), ochrtoksyn A i ptulin. 11 Stnowią główne znieczyszczenie zbóż, psz i żywności otrębów, płtków, ksz, w tym kszek dl niemowląt i przetworów owocowo-wrzywnych. Mogą też znjdowć się w produktch zwierzęcych mleku i jjch, w przypdku krmieni krów lub kur znieczyszczoną pszą. 11 Mikotoksyny w środkch spożywczych 20

27 Mikotoksyny są brdzo groźną trucizną dl człowiek. Mogą powodowć nowotwory, przyczynić się do powstwni wd rozwojowych dzieck, uszkdzć wątrobę, nerki orz system hormonlny, immunologiczny i nerwowy. Rolnicy ekologiczni, którzy mją do dyspozycji niewielką liczbę dopuszczonych środków grzybobójczych musz być podwójnie ostrożni wykorzystywć odminy odporne n choroby grzybowe, stosowć odpowiednie miesznki zbożowe i rygorystycznie zchowywć bezpieczne wrunki przechowywni zirn. A konsumenci muszą pmiętć o sprwdzniu mąki, ksz, soków i konfitur; mikotoksyny nie giną podczs obróbki termicznej nie wolno więc przeznczć do spożyci produktów nwet w niewielkim, widocznym 3. RACJONALNE ŻYWIENIE grść uwg 3.1. MODEL ŻYWIENIA N model prwidłowego żywieni zrówno dzieci jk i dorosłych skłdją się cztery podstwowe czynniki: Dorośli ksztłtują nwyki żywieniowe dzieck i n nich spoczyw duż odpowiedzilność. 12,13 12 Filozofi życi 13 Zkupy, czyli co n prwdę kupujemy 21

28 Kilk uwg o diecie: dzienn diet dzieci powinn zwierć zróżnicowne produkty pochodzeni roślinnego i zwierzęcego nleżące do pięciu podstwowych grup żywieniowych, obejmujących: produkty zbożowe, mleczne, wrzyw, owoce, drób, i mięso (tzw. now pirmid żywieni zostł oprcown przez W. Willett skiej). Im brdziej urozmicone posiłki tym brdziej hrmonijny i prwidłowy będzie rozwój fizyczny dzieck. Im brdziej urozmicone posiłki tym lepiej są trwione i lepiej przyswjne ich skłdniki odżywcze. Współczesn nuk o żywieniu kłdzie ncisk n równowgę kwsowo zsdową. Wbrew nszym wieloletnim przyzwyczjeniom zlec się nie łączyć produktów skrobiowych (pieczywo, ziemniki, fsol) z biłkowymi (mięso, nbił, jjk, nsion). Przykłdy: dobre połączeni chleb z msłem, ziemniki z sosem n bzie oleju roślinnego, ser z pomidorem. Trudniej trwione połączeni: chleb z serem lub miodem, ziemniki z mięsem lub rybą, śledzie w occie). członem zdni, preferując gotownie tkże dodtków do potrw, jko njlepszą formę uzyskni łtwo przyswjlnych skłdników pożywieni. Zchowjmy umir w jedzeniu słodyczy i cukru; w mirę możliwości zmist słodyczy wrto zwiększyć udził wrzyw i owoców. Przykłdem dobrych nwyków jest Szwecj, gdzie dzieci od lt wiedzą, że słodycze dostępne są tylko w soboty i niedziele. Do potrw, dodtków do nich i n chleb bezpośrednio przed podniem dodwjmy rodzime przyprwy jk np. pietruszkę, koperek, szczypiorek, mjernek, posidjące witminy i minerły wżne w okresie wzrostu; wypróbujmy też dodtek zirn czrnuszki (pobudzjącej lktcję mtek krmiących, dziłjących żółciopędnie, rozkurczowo, odrobczjąco). Do łgodnych przyprw przyzwyczjjmy również dzieci pomgją im w trwieniu (z uwgi n niezbyt sprwny u mluchów zespół enzymów). Dl dorosłych, w zimie, pmiętjmy o przyprwch rozgrzewjących jk imbir (tkże do herbty); nie zpominjmy o znkomitych zletch czosnku. I te nwyki: Przyrządzjąc posiłki dl młych dzieci nleży dokłdnie rozdrbnić wrzyw, zwłszcz korzeniowe; dzieci mją gorzej rozwinięte mięśnie żu- 22

29 chwy i trudności z dokłdnym pogryzieniem, co powoduje łyknie dużych kęsów bez udziłu śliny, któr jest pierwszym czynnikiem rozpoczynjącym prwidłowe trwienie. Potrwy sporządzone z wrzyw zielonych powinny być zjdne w dniu przyrządzeni. Przechowywnie ich w lodówce prowdzi do redukcji obecnych zotnów do toksycznych zotynów. Owoce podwjmy zwsze przed lub między posiłkmi, nie po. Są one łtwo i krótko trwione; nie powinny długo zlegć w pełnym przewodzie pokrmowym w oczekiwniu n wchłonięcie. Surówki, słtki wszyscy wiemy jk je przygotowywć..., jednk wrto przypomnieć: zlewy przygotowujemy bezpośrednio przed rozdrobnieniem surowców roślinnych (by nie trcić szybko utlenijących się witmin). W zleżności od witmin, w które bogte są produkty wyjściowe, stosujemy zlewy wodne (np. rozcieńczony sok z cytryny) lub tłuszczowe (olej, kefir, mjonez domowy). Dl przypomnieni: witminy rozpuszczlne w wodzie grup B (B1, B2, B3, B6, B12), folcyn, biotyn, koblmin; witminy rozpuszczlne w tłuszczch: A (β-kroten), D, E, K. Cytryny myjemy przy użyciu detergentów w zimnej wodzie, bklie sprzmy wrzątkiem. Posiłki, zwłszcz te, główne (chociż jeden!) spożywjmy z dziećmi bez udziłu włączonego telewizor czy komputer. Spokojn rozmow domowników przy stole jest istotnym czynnikiem integrującym wne pożywienie, njlepsze lekrstw i suplementy nie zstąpią ruchu turystyki i częstych spcerów n świeżym powietrzu, koniecznych dl zdrowi fizycznego i psychicznego kżdego z ns. Wżnym elementem prwidłowego rozwoju i zdrowi jest ruch, który może zstąpić niejedno lekrstwo; żdne lekrstwo nie zstąpi ruchu. winn być suszon. Zwsze wilgotn gąbk jest siedliskiem wielu drobnoustrojów, które bezwiednie rozmzujemy po kuchennym stole. 23

30 Początek przełmywni niezdrowych nwyków żywieniowych jest trudny, zwłszcz przy gresywnej reklmie silnie przetworzonych produktów często z pozoru tylko trkcyjnych. Włożony wysiłek wspierny zrówno doświdczeniem pokoleń jk i wiedzą współczesnych żywieniowców sowicie się opłci, wyngrdzjąc ns i nsze dzieci zdrowiem i dobrym smopoczuciem DOBRE RADY PRZY ZAKUPACH Przenlizuj możliwość spordycznego robieni niektórych zkupów (głównie wrzyw, owoce, nbił, niektóre przetwory ) u loklnego rolni- - GDY WYBIERASZ SIĘ NA ZAKUPY NIE ZAPOMNIJ Zbierz koszyk, torbę lub sitkę z mteriłu; rezygnuj konsekwentnie z opkowń jednorzowych. W Polsce rocznie produkuje się 2 mld opkowń foliowych, których rozkłd w środowisku trw kilkset lt, procesy unieszkodliwini ich lub recyklingu wymgją dużych nkłdów finnsowych. Niech Twoje zkupy nie powiększją gór śmieci. Weź ze sobą okulry, jeśli pierwszą młodość msz już z sobą. GDY JESTEŚ JUŻ W SKLEPIE PAMIĘTAJ Nie ulegj bezkrytycznie reklmie reklm przekzuje tylko część prwdy. Oglądjąc interesujące Cię produkty zwrcj uwgę nie tylko n dtę wżności, lecz tkże n wrtość energetyczną, skłd tłuszczów, dodtki do Szukj żywności loklnej. Stosunkowo szybko docier on do konsument i koszty dlekiego trnsportu nie są skłdnikiem jej ceny. Pmiętj, że njzdrowsze są owoce i wrzyw sezonowe, pochodzące z nszej strefy klimtycznej. Kupuj soki i to njlepiej uzyskiwne przez tłoczenie i wycisknie mizgi z owoców i wrzyw, nie przez rozcieńcznie koncentrtów; przyrządzj soki przecierowe. Różnokolorowe npoje w jednorzowych opkownich pozostw n półkch. Npoje jko brdziej rozcieńczone są prktycznie bezwrtościowe; zwierją środki konserwujące, sztuczne brwniki, kofeinę, są przesłodzone. 24

31 Kupuj jj oznkowne PL0 (chów ekologiczny dbłość o dobrostn, psz ekologiczn), ewentulnie: PL1, PL2 (odpowiednio: chów z wolnym wybiegiem, chów ściółkowy; psze wybier hodowc). Unikj jj oznkownych PL3 (chów kltkowy kur zwykle m obcięty dziób i pzurki, cłe życie spędz w kltce; psz przemysłow) POGRATULUJ SOBIE, jeśli w otoczeniu pełnych półek potrfisz odnleźć tj. zidentyfikowć logo żywności ekologicznej, trdycyjnej, regionlnej lub CZY BĘDZIEMY CZŁONKAMI SPOŁECZEŃSTWA MYŚLĄCEGO, OBYWA- TELSKIEGO, CZY TYLKO KONSUMPCYJNEGO. WSZYSCY ŻYJEMY W GLOBALNEJ WIOSCE, STĄD NASZE WYBORY, NASZE PIENIĄDZE TAKŻE KSZTAŁTUJĄ ŚWIAT. Może więc wrto n co dzień prktykowć trochę ekologicznego snobizmu? I n przykłd: zmieszkni, których odwiedzmy w niedzielne popołudnie i dostjemy produkty prosto z pol i obory. W większości okzji, którym zwyczjowo towrzyszą kwity zmienimy obyczje i ofirowujemy czy przyjmujemy tylko kwity w doniczkch, lbo z nich rezy- Dlczego tym gestem tkże chronimy środowisko? Otóż cięte kwity kupowne w kwiecirnich są hodowne z użyciem brdzo dużych ilości pestycydów (mją szybko rosnąc i nie muszą być mocne i trwłe). Po kilku dnich lądują w koszu, potem n śmietniku, skąd szkodliwe nwozy przesączją się do gleby i zwiększją znieczyszczenie wód gruntowych. chowni. 25

32 3.3. OZNAKOWANIE PRODUKTÓW Tbel 4. Oznkownie produktów Oznkownie n jjkch 3-PL PL A M 0 jj z produkcji ekologicznej 1 jj z chowu n wolnym wybiegu 2 jj z chowu ściółkowego 3 jj z chowu kltkowego Kod pństw członkowskiego Unii Europejskiej (np. PL) w której zrejestrowny jest zkłd Oznczeni zkłdu, n który skłdją się: kod województw (dwie cyfry) kod powitu (dwie cyfry) kod zkresu dziłlności (dwie cyfry) kod firmy w dnym powiecie (dwie cyfry) Jj klsy A klsyfikowne są według wgi (znjdującej się njczęściej n opkowniu) w nstępujący sposób: XL brdzo duże: 73 g i więcej L duże: od 63 g do 73 g M średnie: od 53 g do 63 g S młe: poniżej 53 g 26

33 Ciekwe kontkty: Wżniejsze pozycje literturowe: Eutrofizcj wód Technik Snitrn nr 7, s. 8 Podręcznik Akcji pestycydowych Informtor dl orgnizcji pozrządowych Eko-filozofi rolnictw gicznej Wsi, Krosno O produktch trdycyjnych i regionlnych, Wyd. Fundcj Fundusz Współprcy, Wrszw Dobre zkupy szeń Polsk Zielon Sieć, Krków (tytuł oryginłu: Good shopping Guide, wyd. ECRA, 2002) Chemi żywności Wrszw E 231 Tbele dodtków skłdników chemicznych Wyd. RM, Wrszw Dodtki do żywności Hndel produktmi ekologicznymi Nsion kłmstw Genetic Roulette. The Documented Helth Risks of Geneticlly Engineered Foods Mikotoksyny w środkch spożywczych s. 19 Filozofi życi Zkupy, czyli co n prwdę kupujemy Wrocłw 27

34 SPIS TREŚCI 1. MASZ WYBÓR ROLNICTWO I ŻYWNOŚĆ Z WIELKOPRZEMYSŁOWEJ PRODUKCJI ROLNICTWO I ŻYWNOŚĆ EKOLOGICZNA ŻYWNOŚĆ REGIONALNA I TRADYCYJNA SLOW FOOD CO MOŻE ZNAJDOWAĆ SIĘ W ŻYWNOŚCI informcje i refleksje POTENCJALNE ŻRÓDŁA SKAŻENIA ŻYWNOŚCI DODATKI DO ŻYWNOŚCI GWIAZDKI Z ROGU OBFITOŚCI? GENETYCZNIE MODYFIKOWANA ŻYWNOŚĆ (GMO) PUSZKA PANDORY? MIKOTOKSYNY RACJONALNE ŻYWIENIE grść uwg MODEL ŻYWIENIA OZNAKOWANIE PRODUKTÓW 26

35 Polski Klub Ekologiczny jest ogólnopolską orgnizcją pozrządową istniejącą od 1980 r., jego misją jest poprw stnu środowisk, ochron przyrody orz życi i zdrowi człowiek. Cele PKE to: uznnie zrównowżonego rozwoju jko podstwy polityki społeczno-gospodrczej pństw, ochron środowisk, w tym ekologi rozumin jko ochron zwierząt, roślin i dziedzictw przyrodniczego, ochron krjobrzu nturlnego i dziedzictw kulturowego, ksztłtownie w społeczeństwie świdomości, że jkość życi zleży od rcjonlnego gospodrowni zsobmi nturlnymi i zchowni równowgi między środowiskiem nturlnym rozwojem cywilizcji, powszechn edukcj ekologiczn. Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicch jest jednostką terenową złożoną w 1988 r. Cele sttutowe relizuje poprzez progrmy: promownie rolnictw ekologicznego i jego produktów, promownie i wdrżnie zsd zrównowżonego rozwoju, edukcję ekologiczną i kreownie świdomego ekologicznie konsument. W rmch ww. progrmów prowdzi stle: Punkt Informcji Ekologicznej dl Społeczeństw, Ośrodek Informcji o Rolnictwie Ekologicznym orz Ośrodek Informcji o Unii Europejskiej dl mieszkńców wsi. Pondto relizuje projekty obejmujące orgnizcję konferencji, seminriów, szkoleń, konkursów, wydwnie publikcji (broszury i ulotki) itp. dresownych do ludzi dorosłych, dzieci i młodzieży. Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicch ul. Ziemowit 1 skr. poczt Gliwice tel./fx: biuro@pkegliwice.pl

36 Niniejszy dokument zostł opublikowny dzięki pomocy finnsowej Unii Europejskiej. Z treść tego dokumentu odpowid Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicch, poglądy w nim wyrżone nie odzwierciedlją w żdnym rzie oficjlnego stnowisk Unii Europejskiej. Publikcj zostł wydn w rmch projektu ŻYJMY ZDROWO! Aktywność fizyczn i zdrowe odżywinie w trosce o hrmonijny rozwój społeczeństw współfinnsownego ze środków Unii Europejskiej w rmch Progrmu Środki Przejściowe PL2005/ Polski Klub Ekologiczny Koło Miejskie w Gliwicch Gmin Kluczbork