GŁOS BIZNESU GB MAGAZYN GOSPODARCZY #3 (23) 2013 GŁOS BIZNESU DYSTRYBUOWANY BEZPOŚREDNIO DO WIELKOPOLSKICH PRZEDSIĘBIORCÓW

Transkrypt

1 GŁOS BIZNESU GB MAGAZYN GOSPODARCZY #3 (23) 2013 GŁOS BIZNESU DYSTRYBUOWANY BEZPOŚREDNIO DO WIELKOPOLSKICH PRZEDSIĘBIORCÓW Do granic wyobraźni Konrad Sierzputowski, Bartosz Barłowski, Omni 3D Odzyskać to, co nam się należy Debata przedsiębiorców Zarabiamy na zdrowiu Raport z regionu Czas na mediację Konflikt w biznesie Wschodni dłużnik Biznesowe obyczaje

2

3

4 GŁOS BIZNESU GB MAGAZYN GOSPODARCZY #3 (23) 2013 GŁOS BIZNESU DYSTRYBUOWANY BEZPOŚREDNIO DO WIELKOPOLSKICH PRZEDSIĘBIORCÓW rozmowa Do granic wyobraźni 6 WYWIAD numeru Druk 3D może zmienić wiele rzeczy, np. sposób dostarczania niektórych produktów do domu. Nie musimy danych towarów kupować w sklepie możemy je materializować bezpośrednio na biurku. debata Windykacja za granicą 9 Odzyskać to, co nam się należy 10 twoja firma Niektórzy nie tracą 14 Spada produkcja samochodów w Polsce 14 Walka o własne M3 14 Wielkopolskie zagłębie inwestycyjne 15 Jak sprzedać Nieruchomość Komercyjną 15 Polityka antymobbingowa 16 Słuchamy potrzeb rynku 17 Keep calm and carry on 18 Mały browar, wielkie piwo 20 Kształtujemy gospodarkę 21 felieton Kto stracił pieniądze na Cyprze 22 Wielkopolska ofensywa? 23 Trudno podjąć radykalne działania 46 gospodarka Wielkopolska zarabia na zdrowiu 24 Naukowcy i studenci w symbiozie z biznesem 27 Konflikt w biznesie? Czas na mediację! 28 Ochrona pełna nowości 30 Pozycjonowanie szerokie kiedy i dla kogo? 32 Rekompensata pracy w godzinach nadliczbowych 34 Skąd czerpać wiedzę i innowacje potrzebne dla rozwoju firmy? trendy Wschodni dłużnik 36 Pozwólmy młodym myśleć globalnie 38 lifestyle 200 gatunków wina 39 Bogactwa Nowego Świata 40 Do Paryża na jednym baku 42 Wicemistrz Świata z Grupy Krotoski-Cichy 43 kronika Wydarzenia 44 Kalendarium 45 4

5 Pod prąd Rada redakcyjna: Anna Lisewska Business Centre Club Loża Wielkopolska Kalina Kiser-Beyme Polska Izba Gospodarcza Importerów, Eksporterów i Kooperacji Monika Przybysz Wielkopolska Izba Budownictwa Karina Plejer Wielkopolski Klub Kapitału Małgorzata Animucka Wielkopolski Związek Pracodawców Redaktor naczelny: Andrzej Gogulski Zdjęcie na okładce: Jacek Lisewski, Redakcja i realizacja: Skivak Custom Publishing Dyrektor wydawniczy: Damian Nowak d.nowak@skivak.pl Koordynacja projektu i redakcja: Michał Cieślak m.cieslak@skivak.pl Projekt graficzny i skład: Paweł Chlebowski p.chlebowski@skivak.pl Reklama i promocja: Iwona Szymańska iwona.szymanska@glos-biznesu.pl tel Renata Nowak renata.nowak@glos-biznesu.pl tel Adres redakcji: Głos Biznesu ul. Głuchowska 1, Poznań tel fax Druk i oprawa: Poligrafia Janusz Nowak Numer zamknięto 9 lipca 2013 Dołącz do nas na Facebooku Gdy oddajemy kolejny numer Głosu Biznesu do druku właśnie rozpoczynają się wakacje i czas urlopów. Zwolni też nieco gospodarka. Podczas debaty, której podsumowanie publikujemy w tym numerze, poruszyliśmy temat długów i windykacji. Ten problem dotyczy wielu firm. Dlaczego pojawiają się problemy z odzyskaniem należności, z płatnościami? Na ile jesteśmy sami winni takiej sytuacji, na ile jest ona wynikiem świadomej, nieuczciwej działalności niektórych podmiotów? Polecam tę lekturę (nawet na plaży). Na trudnym rynku próbują swojego szczęścia młodzi, którzy maja głowy pełne pomysłów. Realizują projekty, o których jeszcze niedawno mówiliśmy tylko w kategoriach fantastyki naukowej. Jednym z nich jest drukarka 3D, która powstała w Poznaniu. Udało się nam porozmawiać z szefem firmy konstruującej i sprzedającej te niezwykłe urządzenia. Trzymamy kciuki za powodzenie tego projektu nie tylko na lokalnym, ale przede wszystkim na globalnym rynku. Zdaniem wielu, tylko takie przedsięwzięcia mają teraz największe szanse na sukces. Arkadiusz Piechocki w artykule Pozwólmy młodym myśleć globalnie próbuje znaleźć właśnie odpowiedź, dlaczego wśród twórców najbardziej znanych aplikacji nie ma osób z Polski. Czy to oznacza, że wciąż nie jesteśmy w stanie dogonić pędzącego świata, czy może nie potrafimy myśleć globalnie o biznesie? - pyta autor - Czy wreszcie przestaniemy zazdrościć sąsiadowi, który osiągnął sukces i raczej będzie dla nas motywacją do stworzenia czegoś podobnego zamiast powodem do upustu frustracji i donoszenia do odpowiednich urzędów? Przyjrzeliśmy się także małym browarom działającym w Wielkopolsce, których piwa cieszą się coraz większą popularnością. Konsumenci zaczynają powoli odwracać się od masowo produkowanych trunków. Szukają piw warzonych z pasją, za które są gotowi płacić więcej. Ponieważ muzyka łagodzi obyczaje sprawdziliśmy jak się ma rynek muzyczny, a zwłaszcza działające w Poznaniu wytwórnie. Jest ich niewiele i nie są powszechnie znane poznaniakom. Andrzej Gogulski Redaktor naczelny Odwiedź naszą nową stronę

6 twoja firma Konrad Sierzputowski ukończył studia na kierunku finanse i bankowość. Bartosz Barłowski z wykształcenia jest inżynierem, filmowcem i grafikiem komputerowym. Połączyła ich pasja do druku 3D. Konrad Sierzputowski Do wyobraźni granic Omni3D to innowacyjna spółka zajmująca się konstruowaniem i sprzedażą drukarek 3D. O technologii i drodze biznesowej rozmawiamy ze współwłaścicielem firmy, Konradem Sierzputowskim. Druk 3D brzmi dość futurystycznie. Czym właściwie jest ta technologia? Konrad SIERZputowski: To przetwarzanie wirtualnego, trójwymiarowego obiektu, który widzimy w komputerze, na fizyczny przedmiot, którego możemy dotknąć i którego możemy używać w dowolny sposób. Czy to kolejna rewolucja technologiczna? Tak jest to postrzegane na świecie, bo druk 3D może zmienić wiele rzeczy, np. sposób dostarczania niektórych produktów do domu. Nie musimy danych towarów kupować w sklepie możemy je materializować bezpośrednio na biurku. Możemy też tworzyć rzeczy, które są dopasowane do nas w stu procentach. I nie ma tutaj żadnych ograniczeń? Drukarki są tak doskonałe? No, niestety nie są. Drukarki mają ograniczone możliwości i jakieś bariery zawsze będą istnieć, na przykład wynikające z prędkości wydruków czy możliwych do zastosowania materiałów. Technologia jednak brnie do przodu i istniejące dziś ograniczenia na pewno będą stopniowo niwelowane. Czy ta metoda wytwarzania jest droga? Zależy jaką ilość danej rzeczy chcemy wydrukować. Jeżeli wydrukujemy jedną, dziesięć czy sto, to jest to najtańsza metoda, jaką możemy sobie wyobrazić. Koszt wytworzenia niewielkiego elementu, np. łożyska o średnicy 5 cm to jakieś 4-5 groszy. Kilogram materiału w handlu detalicznym kosztuje euro. Jeśli takie łożysko waży nie więcej niż 20 g to koszt wyprodukowania elementu jest niesłychanie niski. Koszt samej drukarki jest oczywiście większy, nasza drukarka kosztuje jakieś 1500 euro. Ale to też nie jest dużo. No właśnie, drukarki. Proszę powiedzieć, na czym polega innowacja w tej skonstruowanej przez Omni3D? Co różni Rap- Craft od innych urządzeń tego typu? Na początku muszę zaznaczyć, że to nie my jesteśmy wynalazcami tego typu drukarki. To technologia open source, co oznacza, że każdy może zobaczyć jak takie urządzenie jest zbudowane, jak pracuje i funkcjonuje. Nasza innowacja polega na tym, że istniejącą już technologię zaadaptowaliśmy w taki sposób, żeby to urządzenie było szybsze, dokładniejsze, bardziej precyzyjne. Poza 6

7 twoja firma Bartosz Barłowski kładzie nacisk na edukację chce, aby drukarki 3D były obecne w szkołach i młodzież mogła korzystać z technologii druku trójwymiarowego. Bartosz Barłowski tym RapCraft ma duże pole wydruku, a profilowa budowa urządzenia pozwala modyfikować konstrukcje we własnym zakresie. Co może być tuszem w drukarce 3D? ABS, nylon, kompozyty, np. z drewna (80% mączki drzewnej, 20% bioplastiku), a także PLA, czyli bioplastik na bazie skrobii kukurydzianej. Ten materiał jest biodegradowalny (rozkłada się w ziemi w ciągu 6-7 lat), a poza tym nie różni się specjalnie od normalnego plastiku. PLA jest bardzo wytrzymały, daje dobrej jakości wydruk, na którym każdy szczegół jest idealnie odwzorowany. Na drukarkach stosowanych jeszcze pół roku temu było widać warstwy i linie wynikało to z mniejszej rozdzielczości wydruku. Istniejąca dziś technologia pozwala nam osiągać wysokie rozdzielczości, full HD oraz robić bardzo dokładne wydruki. Standardowa technologia tworzenia obiektów z plastiku, czyli odlewanie czy wtryskiwanie powoduje, że przedmiot jest albo pusty w środku, albo pełny. Niestety, ani jedno, ani drugie rozwiązanie nie jest dobre. Zderzaki samochodowe są puste w środku, a gdyby zrobione były technologią druku 3D miałyby w środku strukturę plastra miodu wtedy byłyby piętnaście razy bardziej wytrzymałe i jednocześnie potrafiłyby absorbować energię ze zderzenia. Wyobraźmy sobie drukarkę, która za pomocą głowicy potrafi przygotować idealnie zbalansowany dla konkretnej osoby posiłek wówczas materiałami są węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, aromaty smakowe. Wydrukujemy sobie babeczkę, która wygląda i smakuje wyśmienicie, ale jest bardzo zdrowa, bo została dopasowana do naszego organizmu, masy ciała, płci, wieku i potrzeb. Wcześniej powiedział Pan, że oferowana przez Omni3D drukarka to koszt 1500 euro. To nie dużo, jak na nowoczesną technologię. Czy w związku z tym drukarkę 3D może kupić każdy? Czy wystarczy, tak jak w przypadku drukarek dwuwymiarowych, podłączyć urządzenie do komputera i drukować? Nie jest trudno obsłużyć drukarkę 3D. Tak jak Pani powiedziała, obsługa podobna jest do drukarek dwuwymiarowych, czyli podłączamy sprzęt, ładujemy model, naciskamy print i model się materializuje. Jednak to dotyczy ludzi, którzy chcą drukować rzeczy na podstawie gotowych projektów. W sieci istnieją całe repozytoria i darmowe stocki, z których można pobierać modele. Znajdziemy tam wiele użytecznych projektów, np. wieszaki, obudowy do telefonów, biżuterię, bransoletki. Do tego nie jest potrzebna specjalistyczna wiedza. Zabawa i przygoda zaczyna się, gdy zaczniemy modelować w 3D. Chociaż to również nie jest relatywnie trudne, bo to podobna umiejętność do obsługi Photoshopa. Studenci Politechniki czy inżynierowie nie powinni mieć z tym żadnego problemu. Ja sam modelowałem w 3D już w wieku 14 lat. Wtedy jeszcze nie przyszło mi do głowy, że można coś takiego drukować. Tylko wyobraźnia dzieli nas od tego, co możemy wydrukować. Jesteście rozwijającą się firmą, w starcie pomógł wam fundusz SpeedUp Group. Czy łatwo było przekonać inwestora do projektu? Jak wyglądała wasza droga biznesowa? Przyznam szczerze, że to jest już moja trzecia spółka z tym inwestorem na pokładzie. Pozostałe spółki są już autonomiczne, więc nie wymagają mojej uwagi. Oczywiście nie znaczy to, że nie szukałem chętnych wśród innych inwestorów. Standardowo robię 7

8 twoja firma Przy okazji tragów nawiązujemy wiele cennych kontaktów biznesowych, które często otwierają nam kolejne drzwi przy realizacji projektu. rundę po wszystkich znanych mi inwestorach i nawet jeśli mam pozytywną decyzję u jednego, to idę dalej. Spotykam się nie tylko z funduszami venture capital, ale również z przedsiębiorcami, którzy mają pieniądze. Takich osób jest sporo. Mieliśmy kilka ofert inwestycji zarówno od prywatnych przedsiębiorców, jak i od funduszy, ale zdecydowaliśmy się na SpeedUp, bo ich wycena była najkorzystniejsza. Czy w druk 3D zainwestował Pan ze względu na jego możliwości finansowe i przełożenie na konkretny zysk? Powiem szczerze, ja się w tej technologii zakochałem. Nie fachowa opinia O powstaniu RapCraft słyszeliśmy, nie sposób przegapić ciekawego projektu powstającego w sąsiedztwie. Poza tym Bartek Barłowski był gościem jednego ze spotkań poznańskiej społeczności start-upowej P-team. Jakiś czas później założyciele Omni3D zgłosili się do nas z zapytaniem o możliwość inwestycji w ich firmę. Decyzja o inwestowaniu pieniędzy w start-upy nigdy nie jest decyzją łatwą. Wierzymy jednak, że dzięki dobremu zespołowi, znajomości rynku i odpowiednim działaniom, rynek drukarek 3D da się rozwinąć. Nikt już chyba w to nie wątpi po ogłoszeniu informacji, że prezydent Barack Obama zaakceptował decyzję o zainwestowaniu planowałem, że będę otwierał kolejne biznesy tego typu. Jednak w drugiej połowie ubiegłego roku zacząłem interesować się tą technologią. W końcu sam sobie złożyłem drukarkę i przyznam, że ten cały proces był na tyle fascynujący dla mnie, że oszalałem na punkcie tej technologii. Pomyślałem, że jeżeli można byłoby ten rodzaj pasji połączyć z biznesem, byłoby świetnie. Mówimy o druku 3D jako o czymś, co jest wynalazkiem ostatnich lat. Sama technologia nie jest jednak nowością. Dokładnie tak. Ta technologia jest obecna na świecie od 20 lat, jednak problemem były Tomasz Czapliński CEO LMS Invest ograniczenia związane z patentami. Jedna czy dwie firmy na świecie były w posiadaniu patentów do druku 3D i bardzo wysoko sobie to ceniły. Dziś drukarki 3D są używane przez Pentagon w każdej bazie wojskowej armii Stanów Zjednoczonych w ten sposób drukuje się części do pojazdów wojskowych. Z punktu widzenia logistyki nie opłaca się wysyłać części, bo nie wiadomo, co się zepsuje. A tak, wysyłają sam surowiec i materializują te części na miejscu w bazie. To duża oszczędność. Jak według Pana będzie rozwijał się ten rynek i sama technologia? przez Biały Dom 200 milionów dolarów na budowę ośrodków badawczych z zastosowaniem stricte druku 3D. Z Omni3D chcemy mocno zaistnieć w Polsce i w Europie. A może uda się wyjść i poza kontynent? Planujemy działać tak, aby zaprezentować możliwości drukarek 3D i pokazać możliwości ich zastosowania. Założyciele Omni3D często powtarzają, że nie możemy mówić jeszcze o rynku drukarek 3D. Ten rynek dopiero powstaje. Jednak obserwując to, co dzieje się dookoła (między innymi we wspomnianych wyżej Stanach Zjednoczonych) można zauważyć, że potencjał drukarek staje się dostrzegalny. Na pewno drukarki będą coraz lepsze, coraz szybsze, będą drukowały w kolorze i w różnych materiałach. Wyobraźmy sobie drukarkę, która ma dwie głowice, które podają dwa różne materiały izolator i przewodnik elektryczny dzięki takiej drukarce możemy zbudować obwód drukowany. Gdybyśmy chcieli zmienić kartę graficzną, możemy ją sobie w większości wydrukować. Być może za jakiś czas będzie można drukować same układy scalone. To spowoduje, że druk 3D będzie w stanie nam wytworzyć gotowe, funkcjonalne produkty, np. radio albo komputer. To oczywiście dotyczy branży technologicznej. Na druku 3D skorzystają jednak też inne branże, np. biotechnologiczna. Już dziś drukuje się implanty z komórek macierzystych, którym nadaje się odpowiedni kształt i odpowiednią wielkość za pomocą niezwykle precyzyjnych drukarek, a następnie wszczepia np. zamiast ucha. I to ucho wyrasta takie samo jak po drugiej stronie głowy, bo ten kod genetyczny jest zapożyczony od sąsiednich komórek. Kiedyś to było niemożliwe, a dziś robią to drukarki. Drukarki będzie można też stosować w przemyśle spożywczym! Wyobraźmy sobie drukarkę, która za pomocą głowicy potrafi przygotować idealnie zbalansowany dla konkretnej osoby posiłek wówczas materiałami są węglowodany, tłuszcze, białka, witaminy, aromaty smakowe. Wydrukujemy sobie babeczkę, która wygląda i smakuje wyśmienicie, ale jest bardzo zdrowa, bo została dopasowana do naszego organizmu, masy ciała, płci, wieku i potrzeb. Oczywiście pojawiają się też obawy w związku z tą technologią. Na świecie za pomocą drukarki 3D wydrukowano już broń. Pamiętajmy jednak, że druk 3D, tak jak każda inna technologia, ma swoje szanse i zagrożenia. Kilka tysięcy lat temu rewolucją było wynalezienie żelaza. Początkowo wykorzystywano je w rolnictwie, ale pojawili się też ludzie, którzy robili z tego broń. Podobnie jest drukiem jeśli ktoś będzie chciał wykorzystać go do złych celów, to pewnie to zrobi. Nie widziałbym jednak w tym winy technologii, ale winę człowieka. 8

9 Skuteczna windykacja to taka, która powoduje, że dłużnik pamięta o istnieniu zadłużenia. debata Jak przedsiębiorcy mogą zabezpieczyć swoje interesy w kontaktach handlowych z partnerami z innych krajów Unii Europejskiej? Na jakie przepisy trzeba zwrócić uwagę? Windykacja za granicą Tekst: Adam Żurawski Kancelaria Finansowa TENET Możliwości zabezpieczenia transakcji uzależnione są od okoliczności konkretnej transakcji. O ile w przypadku długotrwałej współpracy lub sprzedaży opiewającej na znaczną kwotę istnieje możliwość skorzystania z ubezpieczeń czy faktoringu proponowanych przez wyspecjalizowane instytucje finansowe tyle w przypadku wszystkich transakcji międzynarodowych istnieje możliwość korzystania z podstawowych instrumentów zabezpieczających takich jak weksel czy, poręczenie. Pamiętać należy, że wyjściową formą zabezpieczenia powinna być odpowiednio skonstruowana umowa, która nie będzie pozostawiała wątpliwości, co do obowiązków stron. Na jakie przepisy europejskie trzeba zwrócić uwagę? Należy pamiętać, że Polska wchodząc do Unii Europejskiej wzięła na siebie obowiązek stosowania oraz inkorporowania do porządku krajowego prawodawstwa unijnego. Konsekwencją tego jest, że w sprawach międzynarodowych, często obok przepisów krajowych (np. koniecznych dla oceny umowy) stosuje się regulacje unijne (np. wyznaczające właściwość sądu, czy prawa). Co do zasady przepisy unijne nie regulują kwestii związanych z kształtem współpracy między pomiotami, treści umowy, obowiązków stron. W tym zakresie pozostawiono swobodę regulacjom krajowym oraz międzynarodowym (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Umowach Międzynarodowej Sprzedaży Towarów). Przepisy unijne koncentrują się na problematyce procesowej - metodach współpracy organów sądowych, czy sposobów wyznaczania właściwości sądów Europejski Nakaz Zapłaty wydawany jest w oparciu o fakty powołane przez wierzyciela a dłużnik może złożyć na niego sprzeciw przed sądem w swoim kraju. lepsze efekty przynosi windykacja prowadzona w języku ojczystym dłużnika przez doświadczonego windykatora znającego mentalność przedsiębiorcy zagranicznego, który często, licząc na to, że wierzyciel jest z innego państwa, próbuje uzyskać darmowy kredyt umyślnie opóźniając termin zadzeniem konieczne jest wdrożenie etapu sądowego, który polega na uzyskaniu wyroku i skierowaniu go do egzekucji przymusowej. Co to jest Europejski Nakaz Zapłaty? Jest rodzajem orzeczenia sądowego pozwalającego na egzeku- Jak wygląda procedura windykacji? Skuteczna windykacja to taka, która powoduje, że dłużnik pamięta o istnieniu zadłużenia. Najpłaty lub w skrajnych wypadkach akceptując nawet możliwość nierozliczenia się z istniejącego zadłużenia. Windykacja tradycyjnie dzieli się na etap polubowny, podczas którego dłużnik dowiaduje się o konsekwencjach dalszego zwlekania z zapłatą, ma jednak jeszcze ograniczoną możliwość negocjowania warunków spłaty. Jeżeli ten etap nie zakończy się powocję roszczeń od zagranicznego kontrahenta. Wydawany jest w postępowaniu uproszczonym, przyśpieszonym i mniej kosztownym od alternatywnych metod sądowego dochodzenia należności. Nie ma potrzeby wnoszenia pozwu przed sąd zagraniczny właściwy dla dłużnika, a co za tym idzie nie trzeba korzystać za granicą z usług prawnika (na ogół za bardzo wysokim honorarium). ENZ wydawany jest w oparciu o fakty powołane przez wierzyciela. Jeżeli dłużnik nie zgadza się z wydanym nakazem może złożyć sprzeciw przed sądem polskim, co prowadzi do przeprowadzenia pełnego postępowania sądowego kończącego się wydaniem wyroku. Jak zbadać wiarygodność zagranicznych kontrahentów? Można to zrobić zamawiając w wywiadowni raport na temat firmy. Koszty takich raportów mogą wahać się od 150 do 300 zł, w zależności od tego, w jakim kraju UE prowadzi działalność gospodarcża firma kontrahenta. 9

10 debata Windykacja należności nie powinna być ostatecznością, wręcz przeciwnie trzeba się uczyć, jak spokojnie i uprzejmie, ale stanowczo domagać się zapłaty w uzgodnionym terminie. Odzyskać to, Tekst: Michał Cieślak debata organizacji biznesowych co nam się należy Twój dłużnik nie odbiera telefonu, a jego właściwie Twoje pieniądze są potrzebne natychmiast na konieczne wydatki firmowe. Niestety, kryzys sprawia, że takie sytuacje są coraz częstsze. Mały dług stwarza dłużnika, duży wroga. O tym, że nie jako przedsiębiorcy, wierzyciele czy dłużnicy nie powinniśmy kierować się tym twierdzeniem Publiliusza Syrusa, przekonywali uczestnicy kolejnej Debaty z Głosem. Windykacja należności nie powinna być ostatecznością, wręcz przeciwnie trzeba uczyć się, jak spokojnie i uprzejmie, ale stanowczo domagać się zapłaty należności w uzgodnionym terminie. Przedstawiciele firm windykacyjnych przekonywali, że dobrze przeprowadzony proces odzyskania długu nie zaburza relacji z partnerami, natomiast zaniechanie go upewni dłużnika, że za unikanie odpowiedzialności nie spotka go kara. Uczestnicy debaty zwracali też uwagę na rolę zaufania i uczciwości w relacjach handlowych. Pojawiły się głosy, że, szczególnie w obecnej sytuacji, pewna część firm podpisuje umowy i zamawia towary lub usługi, nie zamierzając za nie się rozliczać, traktując dług jako swój zysk. Czy można uniknąć długów? Lekarstwem może być prześwietlanie kontrahentów przed podpisanie umowy, baczniejsze przeglądanie i wprowadzanie mechanizmów zabezpieczających do umów, czy ubezpieczanie swoich należności w wyspecjalizowanych firmach. Jako drogę do porozumienia z dłużnikami uczestnicy wskazywali również sądy polubowne lub sądy powszechne. W spotkaniu, w jak zawsze gościnnych progach restauracji Mosaica hotelu IBB Andersia, wzięli udział: mec. Jerzy Krotoski (Kancelaria Krotoski Adwokaci), mec. Jakub Dobrzyński (Kancelaria Majchrzak Brandt i Wspólnicy), mec. Natalia Siciarz (Kancelaria Siciarz & Siciarz), Rafał Hermański (Inkaso Hermański, członek zarządu Polskiego Związku Windykacji), Jarosław Sulkowski (Kadefarm) i Stanisław Zawadowski (Obligo) REKLAMA

11 Szczególnie w obecnej sytuacji pewna część firm podpisuje umowy i zamawia towary lub usługi nie zamierzając za nie się rozliczać, traktując dług jako swój zysk. debata Z pomocą wykonawcom przyszedł ustawodawca, który ustanowił solidarną odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia oraz gwarancję zapłaty wynagrodzenia wykonawcy. Stanisław Zawadowski specjalista ds. windykacji, Obligo S.A. Wydaje mi się, że sporo firm działa na zasadzie wyciągnąć zadłużenie jak najszybciej, zaś część nastawiona jest tylko na potwierdzenie długu, by mieć dowód przydatny w postępowaniu nakazowym. Jakub Dobrzyński kancelaria Majchrzak, Brandt i Wspólnicy, przedstawiciel WZP Brak jednej skutecznej metody windykacyjnej Sposoby windykacji zmieniają się w zależności od branży. W niektórych przypadkach powinna być ona rozpoczęta szybko, w innych warto dać kontrahentowi czas na odzyskanie płynności finansowej. Przykładowo: inne metody windykacji zastosowane zostaną w przypadku dłużników przedsiębiorstwa telekomunikacyjnego, a inne w razie niewywiązania się kontrahenta z umowy na dostawę lokomotyw. Masowe umowy zawierane w dużych ilościach każdego dnia oraz jeden długoterminowy kontrakt znacznie się od siebie różnią. W drugim przypadku, w ramach zabezpieczenia, sięga się np. po ubezpieczenia finansowe, weksle czy gwarancje bankowe elementy, które w przypadku prostej umowy nie są konieczne. Państwo po stronie zleceniodawców Prawo zamówień publicznych to ustawa skonstruowana po to, by zabezpieczyć interes zamawiającego. Można tam znaleźć szereg wskazówek, które uchronią przedsiębiorców przed niepotrzebnymi problemami z uzyskaniem zapłaty jest to między innymi przykładowy katalog zabezpieczeń, który może ulec ewentualnemu skróceniu w przypadku kontraktów międzynarodowych, ale także wtedy wiele rozwiązań jest nadal dostępnych. Pomijam kontrakty z Chinami, gdyż w tym przypadku trzeba szczególnie uważać. Chińczycy zresztą także zrobili się ostrożni. Realia dalekie od reklam Swego czasu jedna z firm windykacyjnych stworzyła spot telewizyjny, zachęcający dłużników do kontaktu z nią w celu rozłożenia zaległości na możliwe do spłaty raty. Rzeczywistość jednak wygląda zazwyczaj inaczej i przeważnie nie tak kolorowo. Wydaje mi się, że sporo firm działa na zasadzie wycisnąć, byle szybko, zaś część nastawiona jest na to, żeby po kontakcie z dłużnikiem uzyskać potwierdzenie długu. To doskonały dokument stanowiący dowód w postępowaniu nakazowym, które jest najszybszą i najtańszą metodą windykacji. Konieczny konsensus Wielkie problemy z odzyskiwaniem należności przeżywa branża budowlana. W najtrudniejszej sytuacji są małe firmy, będące podwykonawcami. Zdarza się, że firmy podpisują kontrakty bez szczegółowej analizy postanowień umowy. Wabieni wynagrodzeniem, kończą czytanie umowy po akapicie zawierającym kwotę wynagrodzenia. Problemy dla nich zaczynają się na etapie odbiorów robót, kiedy inwestor bądź odmawia podpisania protokołu odbioru robót, bądź wcale nie chce przystąpić do odbioru, będącego podstawą do wystawienia faktury. Inwestor bezpieczny Połowicznym zabezpieczeniem jest postanowienie umowne, gwarantujące możliwości jednostronnego protokołu. Wówczas, jeżeli inwestor nie przystąpi w danym terminie do protokołu, wykonawca dokona jednostronnego odbioru i będzie mógł dochodzić swojej wierzytelności od inwestora. Z pomocą wykonawcom przyszedł także sam ustawodawca, który ustanowił solidarną odpowiedzialność inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy, a także poprzez instytucję jaką jest gwarancja zapłaty wynagrodzenia wykonawcy. Windykacja = dialog Windykacja musi być rozmową. Oczywiście poza windykacją twardą. Człowiek atakowany zamyka się na kontakt. Należy rozmawiać z dłużnikiem, dokonać pisemnych ustaleń odnośnie spłaty zadłużenia i szukać wspólnego rozwiązania. Nastawienie w windykacji na szukanie konsensusu, rozwiązywanie problemów w skali globalnej jest bardzo pomocne. Dłużników można podzielić na dwie podgrupy. Pierwszą stanowią ci, którzy posiadają zadłużenie i przejawiają wolę jego spłaty. Tu dialog będzie miał rację bytu. Są to podmioty, które wpadły w spiralę zadłużenia i szukają wyjścia z sytuacji. Prezentują oni teorię "szklanego sufitu", czyli bariery zadłużenia dla nich nie do pokonania. Jednakże na skutek sprawnych negocjacji można odzyskać zadłużenie i tym samym pomóc tym podmiotom pokonać problemy. Drugą grupę stanowią dłużnicy, którzy celowo zaciągają zobowiązania, mając pełną świadomość braku możliwości ich spłaty. Ich działania wypełniają często znamiona przestępstwa oszustwa stypizowanego w art k.k. i stanowią przedmiot zainteresowania organów ścigania. Tu rację bytu będzie miała prawnokarna ochrona interesu wierzycieli. Dlatego narzędzia windykacyjne należy dobierać stosownie do profilu dłużnika. 11

12 debata Lekarstwem może być prześwietlanie kontrahentów przed podpisaniem umowy, baczniejsze ich przeglądanie i wprowadzanie mechanizmów zabezpieczających. W wielu przypadkach szybkość reakcji ma istotny wpływ na efektywne odzyskiwanie długu, wedle przyjętej zasady: kto pierwszy w kolejce, ten ma większe szanse na odzyskanie należności. Jarosław Sulkowski główny księgowy, KADEFARM Przedstawiciel BCC Do każdej sprawy windykacyjnej trzeba podchodzić indywidualnie, natomiast biorąc pod uwagę różny stopień trudności występujący w trakcie windykacji, powinniśmy mieć zawsze na względzie jeden z ważniejszych aspektów, a mianowicie szybkość reakcji. W wielu przypadkach szybkość ma istotny wpływ na efektywne odzyskiwanie długu, która wedle utartej decyduje o tym, kto pierwszy w kolejce, ten ma większe szanse na odzyskanie należności. Natomiast każdego partnera trzeba ocenić i wysondować, jaka jest jego aktualna sytuacja, czy nie płaci, bo nie chce, czy rzeczywiście ma chwilowe problemy. Trzeba podjąć właściwą decyzję, w którym kierunku pójdziemy, czy postępujemy w sposób polubowny, czy podejmujemy działania w trybie sądowym. Najpierw jednak należałoby się zastanowić, co zrobić, żeby do windykacji nie musiało dochodzić. Chodzi tu o to, jak prowadzić działania wewnątrz firmy, jak zarządzać należnościami. Zapobieganiu żeby nie było sytuacji, w której dłużnicy nie płacą naszych faktur, a my nie posiadamy żadnych informacji na temat ich kondycji finansowej. I gdy próbujemy ich odszukać w gąszczu informacji, okazuje się, że nikt nic o danej firmie nie wie. Należałoby dużo wcześniej, jeszcze przed podjęciem współpracy, zebrać stosowne informacje, by mieć świadomość, czy kontrahent jest wiarygodny finansowo. Problemem w wielu firmach jest to, że nie ma należytego przepływu informacji pomiędzy poszczególnymi działami, np. działem sprzedaży a działem księgowości. Później w sytuacji, gdzie dana wierzytelność skierowana jest do windykowania okazuje się, że nie ma stosownych dokumentów potwierdzających status dłużnika. Należy szczególnie uważać, gdy nie mamy podpisanych precyzyjnych umów. Tak się dzieje zazwyczaj wtedy, gdy sprzedajemy szybko wiele towaru, ograniczając się tylko do fakturowania sprzedaży. Ważne jest zatem, żeby firmy miały własne procedury i regulaminy sprzedaży, wskazujące jak traktować różne grupy kontrahentów. Brak dochowania należytej staranności przy zawieraniu umowy powoduje, że niejednokrotnie na zleceniu zarabia tylko podmiot, który jest generalnym wykonawcą. Natalia Siciarz Kancelaria Prawna Siciarz & Siciarz Sąd jako ostateczność W sytuacji, w której problemy danego dłużnika z płatnościami urosną do sporych rozmiarów, jesteśmy zmuszeni skierować sprawę na drogę sądową. Warto więc wcześniej przygotować umowę tak, by to ostateczne rozwiązanie przyniosło zamierzony efekt. W tym celu możemy umieścić w niej odpowiednią klauzulę, która uprawni nas do skierowania powództwa do sądu właściwego według siedziby wierzyciela-powoda. Z punktu widzenia procesowego istotne jest także oczywiście to, aby wierzyciel dysponował stosownymi dowodami, że swoje zobowiązanie wykonał w sposób należyty i mógł to wykazać w sądzie. Niejasności w branży budowlanej Właśnie w tym sektorze mamy do czynienia z najtrudniejszymi postępowaniami sądowymi. Często trudno wykazać, że dane zlecenie zostało wykonane, gdyż wielokrotnie firmy nie dysponują nawet protokołem końcowym odbioru robót. Nieprzyjemne sytuacje mają także miejsce, gdy firmy, kuszone dużymi zyskami, zawierają umowy ustne jako pod- wykonawcy, podczas gdy powinny to być umowy pisemne, dodatkowo potwierdzone zgodą inwestora. Zachowanie tego wymogu jest konieczne, żeby inwestor i wykonawca ponosili odpowiedzialność solidarną za zapłatę wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy. Brak dochowania należytej staranności przy zawieraniu umowy powoduje, że niejednokrotnie na zleceniu zarabia tylko podmiot, który jest generalnym wykonawcą. Obustronne korzyści i straty Obie strony umowy ryzykują. Wykonawca godzi się lub nie na dane warunki. Często stoi przed wyborem, czy za mniejsze wynagrodzenie zrealizować odpowiednio zabezpieczone zlecenie, czy też zdecydować się na to lepiej płatne, przy którym umowy bywają zazwyczaj skomplikowane, częściej generują niejasności i niekoniecznie ma się wpływ na poszczególne ich zapisy. Gdy zaś na zapłatę czeka mały przedsiębiorca, musi się on liczyć z ewentualną utratą płynności finansowej, która zawsze jest groźna. Aby temu zapobiec, należy prowadzić odpowiednią politykę windykacją i racjonalnie zarządzać wierzytelnościami. 12

13 Koszt sprawdzenia potencjalnego kontrahenta, choćby z pomocą wyspecjalizowanych wywiadowni gospodarczych, jest niewspółmiernie niski do możliwych strat wynikłych z zadłużenia. debata W naszym społeczeństwie niedostatecznie napiętnowane są przypadki zachowań nieetycznych, wręcz oszukańczych. Problem ten nie omija polskiego biznesu. Jerzy Krotoski Kancelaria Krotoski Adwokaci Przedstawiciel WKK Wolimy dłużnika, który po jakimś czasie ureguluje swoje zobowiązania, wróci po zakupy do tej firmy, której pierwotnie był winien i nie będzie miał złego wspomnienia z windykacji, niż dłużnika, który przed nami się ukrywa. Rafał Hermański prezes Inkaso Hermański, członek zarządu Polskiego Związku Windykacji, przedstawiciel WIB Od dłuższego czasu edukujemy klientów, że termin płatności faktury może być elementem negocjacji przy zawieraniu kontraktów, natomiast po uzgodnieniu jest on nieprzekraczalny. Jeszcze zanim on upłynie trzeba przypominać o płatności, a jeśli zapłata nie wpłynie w terminie, bezzwłocznie trzeba przystąpić do windykacji. Oczywiście często procedura ogranicza się do grzecznego telefonu czy maila. Moment krytyczny nadchodzi, jeśli prosimy klienta, żeby wytypował spośród swoich kontrahentów kilku, których chciałby wyłączyć z naszej windykacji. Nagle okazuje się, że 90% firm na liście to dobrzy klienci, z którymi nie chciałby psuć relacji, domagając się zapłaty. Właśnie z takiego podejścia do windykacji rodzą się kłopoty z płynnością. Postępowanie z dłużnikami Firmy windykacyjne po nawiązaniu kontaktu z dłużnikiem dostosowują procedury do jego zachowania. Jeżeli dłużnik chce współpracować, chce spłacać swoje zobowiązanie, chce utrzymywać kontakt, to bez wątpienia możemy być bardziej elastyczni. Wolimy dłużnika, który po jakimś czasie ureguluje swoje zobowiązania, wróci po zakupy do tej firmy, której pierwotnie był winien i nie będzie miał złego wspomnienia z windykacji, niż dłużnika za którym trzeba biegać, szukać. Naszą rolą jest wskazywanie drogi wyjścia z problemu, podpowiadanie rozwiązań i w pewnym sensie wspieranie. Jest firma windykacyjna, która wprowadziła program bonusowy, za czasowe regulowanie zobowiązań program lojalnościowy dla dłużników. My edukujemy, uczymy, tłumaczymy, podpowiadamy jak szukać wyjścia z sytuacji. Nieuwaga i brak weryfikacji kontrahentów Problem leży często w nieodpowiedniej organizacji i sposobie działań przedsiębiorców zawierających kontrakty. Działając bez odpowiedniej analizy i namysłu, podpisują umowy z przypadkowymi podmiotami. Umowy nie zabezpieczają ich w odpowiednim zakresie. Zdarza się też często, że przedsiębiorcy trafiają na firmy niesprawdzone co do wypłacalności. Problemów związanych z windykacją da się często uniknąć przez odpowiednią weryfikację naszych kontrahentów. Sprawdzajmy KRS, BIG, powiązania kontrahenta, weryfikujmy całą grupę kapitałową, rekomendacje. W ten sposób mogą do nas dotrzeć sygnały dotyczące kondycji finansowej potencjalnego partnera biznesowego. Nie sprzedajemy usług czy towarów przy poważnym ryzyku braku zapłaty. Egzekwujemy swoje należności bez nadmiernego oczekiwania. Kto pierwszy egzekwuje, ten ma większe szanse na zaspokojenie. Wina leży po naszej stronie! W naszym społeczeństwie niedostatecznie napiętnowane są przypadki zachowań nieetycznych, wręcz oszukańczych. Problem ten nie omija polskiego biznesu. Ktoś, kto tak postępuje, powinien być wykluczany z aktywności na polu biznesowym. Problem ten dotyczy także organów ścigania i sądownictwa często niezbyt wnikliwie analizowane są przypadki przestępstw gospodarczych. W efekcie w obrocie gospodarczym uczestniczą tacy ludzie, którzy powinny być z życia gospodarczego wyłączeni. Prawo niewspierające przedsiębiorcy Potrzeba nam elastycznych przepisów, dostosowanych do złożonego życia gospodarczego. Prawo powinno zapewniać przedsiębiorcom możliwość sprawnego dochodzenia należności. Dla przedsiębiorców problemem jest przewlekłość postępowania. Przepisy polskiej procedury cywilnej są wciąż modyfikowane, ale nie ulega ona uproszczeniu. Nie są także w lepszej sytuacji przedsiębiorcy, którzy próbują dochodzić swoich roszczeń w postępowaniach karnych. Często prokuratorzy czy sędziowie orzekający w sprawach karnych nie są odpowiednio przygotowywani do rozpoznawania spraw związanych z obrotem gospodarczym. Sfera prawa procesowego i sądownictwa wymaga gruntownych i rzetelnych reform. 13

14 twoja firma W maju w polskich fabrykach wyprodukowano o ponad 7% mniej aut niż przed rokiem. Poznański Volkswagen zanotował 1% spadek. Niektórzy nie tracą Spada produkcja samochodów w Polsce Podzielę się dziś informacją o wyjątkowym funduszu, który od początku działalności (2002) zarobił 3394% czyli pomnożył kapitał inwestorów krotnie! To w ujęciu średniorocznym 40,2% rocznego zysku! Ten fundusz to Legg Mason Fundusz Specjalistyczny Własności Pracowniczej PKP. To fundusz inwestujący mniej więcej 60% w akcje i 40% w obligacje. Jeżeli w tym czasie giełda w Warszawie zarobiła 240% to czy zyski funduszu Legg Mason nie są przypadkiem kreatywną księgowością? Nie są to wyjątkowy fundusz powstały w oparciu o ustawę o prywatyzacji PKP. Klucz do wielkich zysków to jeden z zapisów statutu: 15% wartości sprzedaży majątku PKP jest dopłaca- W maju w polskich fabrykach wyprodukowano o ponad 7% mniej aut niż przed rokiem. Mniej pojazdów wyjechało też za bramy poznańskiego Volkswagena. Jak poinformował Instytut Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar, produkcja samochodów osobowych i dostawczych w Polsce w maju 2013 roku wyniosła sztuk. To o 7,31% mniej niż przed rokiem i aż 8,55% mniej niż w kwietniu. Najmniej produkuje tyski Fiat - łącznie do końca maja Fiat Auto Poland wyprodukował 128 tys. samochodów osobowych. To o ponad jedną czwartą mniej niż przed rokiem. Spadek produkcji zanotował też pooznański Volkswagen. Zakład w maju wyprodukował 14 tys. samochodów, o 13 proc. mniej niż w kwietniu i nieznacznie mniej (o 1,1 proc.) niż przed rokiem. Instytut Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar podkreśla jednak, że należy jednak pamiętać, że maj w Polsce był w tym roku wyjątkowo krótkim miesiącem pod względem liczby dni roboczych i ze względu na dwa długie weekendy. 300 tysięcy inwestorów zarabia 40% rocznie w pewnym funduszu. Systematycznie od 12 lat! ne do funduszu. I to one zapewniły taki wzrost wartości. Obecnie wartość funduszu to 225 mln z czego w ostatnich 10 latach wpłaty ze strony PKP wyniosły 208 mln... Walka o własne M3 Ale funduszu nie można było tak po prostu kupić. Jednostki funduszu otrzymało 384 tysiące osób związanych z PKP. Zależnie od stażu pracy od 1 do 14 jednostek (dla osób, które przepracowały ponad 25 lat). Niestety, niewielki to zysk dla kolejarzy. Cena funduszu w 2002 roku wynosiła 2,25 zł. Czyli najstarsi stażem otrzymali jednostki wartości zł. Dziś po niebotycznych zyskach takie 14 jednostek warte jest jedynie 1100 zł. Jak widać nie wystarczą duże zyski ważne jest to jaki zainwestowaliśmy kapitał. Remigiusz Stanisławek trener inwestycyjny, od 7 lat pokazuje, jak wykorzystać fundusze inwestycyjne, aby zarabiać, zamiast liczyć na szczęście. blog.opiekuninwestora.pl Osoby planujące zaciągnięcie kredytu hipotecznego na zakup własnego mieszkania powinny zastanowić się, czy nie warto zdecydować się na ten krok w ciągu najbliższych miesięcy. Od stycznia 2014 roku będą bowiem obowiązywać nowe zasady przyznawania tego typu pożyczek regulowane przez tzw. Rekomendację S. W praktyce oznacza to konieczność posiadania większego niż dotychczas wkładu własnego, zanim rozpocznie się starania o kredyt. Wysokość tej kwoty będzie stopniowo wzrastać. W 2014 roku przyszły właściciel mieszkania będzie musiał zgromadzić co najmniej 5% wartości lokalu, w %, w %, zaś w %, które utrzyma się także w kolejnych latach. Co ważne, kredytu nie będzie można zaciągnąć na krócej niż 35 lat. Wprowadzając podobne obostrzenia w dobie kryzysu, Komisja Nadzoru Finansowego zdaje się poszukiwać złotego środka między stabilnością a możliwością finansowania rozwoju. 14

15 Pod koniec pierwszego kwartału 2013 r. w Poznaniu zanotowano najniższe bezrobocie w kraju - 4,7%. Poznań w 2010 roku wygenerował PKB na poziomie 40,2 mld zł, dwukrotnie powyżej średniej krajowej. twoja firma Wielkopolskie zagłębie inwestycyjne Firma Jones Lang LaSalle opublikowała raport Rynek nieruchomości biurowych w Poznaniu. Celem przeprowadzanych przez nią badań była analiza infrastruktury miasta pod kątem możliwości inwestycyjnych, określenie poziomu stabilności rynku pracy oraz dostępności do nowoczesnych powierzchni biurowych. Z zaprezentowanych wyników wynika, że stolica Wielkopolski to doskonałe miejsce do lokowania kapitału zarówno krajowego, jak i zagranicznego. Wśród atutów Poznania wskazano między innymi łatwość znalezienia wykwalifikowanych pracowników z doskonałą znajomością języków obcych, dobrą komunikację i transport, elastyczny rynek nieruchomości biurowych oraz wysoką jakość życia. Warto przypomnieć, że pod koniec pierwszego kwartału 2013 roku w stolicy Wielkopolski odnotowano najniższą w kraju stopę bezrobocia (4,7%), zaś PKB wygenerowany w mieście w 2010 roku wyniósł 40,2 mld PLN, co dwukrotnie przewyższa średnią krajową. Jak sprzedać nieruchomość komercyjną Skojarzenie inwestora ze sprzedającym to najczęściej efekt pracy agentów transakcyjnych lub wewnętrznych managerów inwestycyjnych. Nabycie każdej nieruchomości komercyjnej, a w szczególności nabycia dotyczące takich projektów jak centrum handlowe Manufaktura w Łodzi czy ostatnio nabyty przez Union Investment biurowiec Senator w Warszawie, wymagają dokładnej analizy przedtransakcyjnej nazywanej due diligence. Due diligence przeprowadzana jest zarówno z perspektywy biznesowej, finansowej czy podatkowej, jak i z perspektywy prawnej oraz technicznej. Na tym etapie rozpoczyna się rola doradców. Przyglądają się projektowi, czego wynikiem jest raport z ich analizy, punktujący kwestie Prezent dla Czytelników Głosu Biznesu! Audeo.pl we współpracy z wydawcą magazynu Głos Biznesu" oferuje wszystkim Czytelnikom pełny, całkowicie legalny audiobook w prezencie. Umysł Lidera to pozycja wchodząca w skład Audiobilioteki Managera! Umysł lidera Iwona Majewska-Opiełka Pobierz teraz: wymagające dalszych negocjacji. Bardzo rzadko dochodzi również do wykrycia problemu, który nie jest do zaakceptowania przez danego inwestora (deal breaker) i wówczas transakcja nie dochodzi do skutku. Analiza ma na celu przede wszystkim wykrycie istotnych ryzyk i zabezpieczenie pozycji przyszłego inwestora. Po przedstawieniu rekomendacji co do sposobu zabezpieczenia danego ryzyka, doradcy wraz z inwestorem pochylają się nad treścią umowy głównej i umów dodatkowych, tworzących ramy prawne transakcji. Obok umowy dotyczącej samej sprzedaży nieruchomości mogą bowiem pojawić się przykładowo kontrakty na zarządzanie nieruchomością czy też gwarancje czynszowe. Po zakończeniu procesu negocjacji oraz podpisaniu umów transakcyjnych doradcy pracują nad ujawnieniem tego faktu w odpowiednich rejestrach, zajmują się również kwestiami finansowymi oraz podatkowymi, np. zwrotem podatku VAT od nabycia nieruchomości. Małgorzata Dankowska Partner, doradca podatkowy w TPA Horwath 15

16 twoja firma Czy kobiety naprawdę są zdeterminowane, by podjąć ryzyko i odpowiedzialność wynikającą z pełnienia funkcji członka zarządu? Dorota Krakowiak Menedżer i trener, właściciel firmy konsultingowej KRAKOWIAK CONSULTING. Kodeks pracy zobowiązuje pracodawcę do działań na rzecz ochrony miejsca pracy i pracowników przed dyskryminacją i mobbingiem. Obowiązek pociąga za sobą sankcję, przewidując dotkliwą odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Polityka antymobbingowa Art. 943 Kodeksu pracy jednoznacznie stwierdza, że pracodawca powinien powstrzymywać się od działań mobbingowych. Nakłada na pracodawcę również obowiązek przeciwdziałania takim czynnościom. Prewencja to zatem z jednej strony powinność, z drugiej natomiast zabezpieczenie przed możliwymi skutkami wystąpienia mobbingu w firmie. W 2011 roku sytuacja pracodawców zmieniła się: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 sierpnia 2011 roku orzekł, że choć przeciwdziałanie mobbingowi jest obowiązkiem pracodawcy, to jeżeli firma wdraża politykę antymobbingową i szkoli pracowników z rozpoznawania i zwalczania mobbingu może zostać zwolniona z konieczności wypłaty odszkodowań i zadośćuczynień. Nawet jeśli pracownik faktycznie został dotknięty mobbingiem. Zatem wdrożenie polityki antymobbingowej opłaci się pracodawcy w dwójnasób. Z jednej strony zaspokaja pracownikom potrzebę bezpieczeństwa, z drugiej zabezpiecza interesy pracodawcy przy ewentualnych sporach dotyczących mobbingu. Co to jest mobbing? Marie-France Hirigoyen, francuska badaczka problematyki mobbingu i autorka prac z tego zakresu definiuje molestowanie moralne (francuski termin odpowiadający mobbingowi) w pracy jako wszelkie niewłaściwe postępowanie, które przez swoją powtarzalność i systematyczność narusza godność albo Jeżeli firma wdraża politykę antymobbingową i szkoli pracowników z rozpoznawania i zwalczania mobbingu może zostać zwolniona z konieczności wypłaty odszkodowań i zadośćuczynień. integralność psychiczną, często także fizyczną, pracownika, narażając go na utratę zatrudnienia. Ustawa z 14 listopada 2003 roku wprowadziła do polskiego Kodeksu pracy następująca definicję: Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izo- lowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Polityka prewencji W związku z obowiązkiem natury prawnej jak i chęcią wielu pracodawców do przeciwdziałania praktykom mobbingowym, należałoby stworzyć jedną spójną politykę antymobbingową, która zaopatrzy organizację w narzędzia zarówno prewencyjne, jak i interwencyjne. Na początku warto byłoby zdiagnozować obecną sytuację przy pomocy ankiety badającej występowanie mobbingu. Następnie przeszkolić pracowników w zakresie identyfikacji źródeł mobbingu, poznania uwarunkowań prawnych w kontekście prawa pracy, poznania metod przeciwdziałania mobbingowi, a kadrę kierowniczą z tematyki przeciwdziałania mobbingowi oraz zarządzaniu sytuacjami konfliktowymi. Powołany zespół projektowy powinien stworzyć politykę antymobbingową i, co ważne, procedurę postępowania w sytuacji mobbingu tak, by mobbingowany pracownik wiedział do kogo może się w takiej sytuacji zwrócić i jaki będzie tryb postępowania. Moje doświadczenie niestety mówi, że pracodawcy często nie chcą podejmować tematu, bojąc się, że wyedukowany w tej dziedzinie personel chętniej będzie wnosił roszczenia z tytułu mobbingu. Taka postawa nie sprzyja jednak dobrej atmosferze w pracy, a co za tym idzie, efektywności działań. Tym bardziej, ze należy pamiętać, że mobbing nie dotyczy tylko relacji przełożony-podwładny, ale również podwładny-przełożony. 16

17 Obecnie w szkołach zawodowych mamy 730 uczniów, w liceum ok. 60, a w gimnazjum blisko 90. twoja firma O ofercie edukacyjnej szkoły, potrzebach pracodawców i korzyściach, jakie przynosi wiedza mówi Andrzej Cichy, dyrektor Prywatnego Liceum Ogólnokształcącego KOSSAKA w Poznaniu. Czy Liceum Kossaka to dobra szkoła z tradycją? Tak, myślę, że zasłużyliśmy sobie na to miano. Na rynku obecni jesteśmy już od 14 lat. Posiadamy szereg certyfikatów i uprawnień do wydawania świadectw ważnych na europejskim rynku. Wyróżnia nas szeroka i atrakcyjna oferta edukacyjna. Kossak to prywatne liceum ogólnokształcące o profilu informatycznogeograficznym z rozszerzoną nauką języka angielskiego, w trybie dziennym, liceum zaoczne (w tym liceum uzupełniające), gimnazjum zaoczne dla wszystkich absolwentów szkół podstawowych, którzy ukończyli 16 rok życia, szkoła policealna, szkoła zawodowa, a także różnego rodzaju kursy językowe i zawodowe. Najważniejszy dla nas jest fakt, że nasi uczniowie dobrze zdają egzaminy maturalne, idą na studia, odnajdują się na rynku pracy. Czy to przekłada się na duże zainteresowanie ofertą szkoły? Zdecydowanie. Wiele osób decyduje się uczyć właśnie u nas. Obecnie w szkołach zawodowych mamy 730 uczniów, w liceum ok. 60, a w gimnazjum blisko 90. Zwykle jest tak, że kolega przyprowadza kolegę. Myślę, że dzieje się tak dlatego, że u nas panuje zupełnie inna atmosfera. W innych szkołach klasy są liczne, nauczyciele nie mają kontaktu z uczniem. U nas w każdej z klas uczy się nie więcej niż osiemnaście osób. Dzięki temu mamy dostęp do każdego ucznia i każdego jego problemu. Zatrudniamy doświadczonych, dobrych nauczycieli. Na zajęcia zapraszamy także osoby z zewnątrz praktyków, którzy przekazują wiedzę z danego zawodu, a także osoby, które pomagają rozwijać zainteresowania uczniów, np. muzyków. Muszę jednak dodać, że nasza oferta nie Słuchamy potrzeb rynku jest kierowana tylko i wyłącznie do młodzieży, ale do wszystkich osób, które chcą uzupełnić swoje wykształcenie. Jako ciekawostkę mogę dodać, że w ostatnim egzaminie gimnazjalnym uczestniczyły osoby w wieku czterdziestu lat! Z tego co wiem, z egzaminu wyszły zadowolone i deklarowały, że chcą kontynuować naukę w naszym liceum dla dorosłych. Oferta szkoły jest bardzo bogata. Mimo to, nauka w niej wciąż pozostaje bezpłatna. Zgadza się. Mimo że jesteśmy szkołą prywatną, nie pobieramy czesnego. Jak to się dzieje? Staramy się korzystać z dotacji i z pomocy rodziców, którzy są zaangażowani w naukę swoich pociech. Pomagają nam też lata doświadczenia na rynku edukacyjnym. Wspomniał Pan, że szkoła oferuje również kursy językowe i kursy zawodowe. Może zabrzmi to śmiesznie, ale uczymy języków od wschodu do zachodu prowadzimy kursy języka rosyjskiego, ukraińskiego, szwedzkiego, niemieckiego, włoskiego, angielskiego, hiszpańskiego. Można do nas przyjść i podszkolić się, np. przed wyjazdem na wakacje. We wrześniu chcemy otworzyć szkołę zawodową dla dorosłych, w której poprowadzimy kursy na malarza, tapeciarza i hydraulika. Na prośbę deweloperów poznańskich zorganizujemy też kursy z zawodów budowlanych, które dziś są na rynku bardzo potrzebne. Jesteśmy otwarci na sugestie. Słuchamy potrzeb rynku i na nie odpowiadamy. Czy odpowiadają Państwo również na potrzeby pracodawców chcących podszkolić swoich pracowników? Oczywiście! Zajmujemy się również organizacją konkretnych kursów dla pracowników danej firmy. Wygląda to tak, że przychodzi do nas pracodawca i deklaruje, że chce, aby jego pracowników przeszkolono z danych zagadnień. Możemy się pochwalić organizacją kursów obsługi kas fiskalnych i kursów komputerowych. Kilka lat temu wygraliśmy przetarg dla jednej z dużych firm i pomogliśmy około stu jej pracownikom uzupełnić swoje wykształcenie. Jakie korzyści przynosi to samym pracownikom? Często jest tak, że zdobycie lepszego wykształcenia wiąże się z awansem. Nie raz naszymi uczniami były osoby, którym pracodawca wyraźnie powiedział, że aby awansować np. na brygadzistę, muszą podnieść swoje kwalifikacje i uzupełnić wiedzę. Poza tym wykształcony pracownik ma większe szanse na rynku pracy i jest atrakcyjniejszy dla potencjalnego pracodawcy. Chciałam jeszcze zapytać, jak radzą sobie Państwo z konkurencją, która, nie ma co ukrywać, w Poznaniu jest dość duża? Konkurencja jest ogromna. Ale to renoma szkoły przyciąga uczniów właśnie do nas. Wartość szkoły weryfikują wskaźniki, takie jak np. zdawalność matur. Są szkoły, w których niewiele osób zdaje egzamin dojrzałości. Są też takie, jak nasza, w których ten wskaźnik jest dużo większy. Konkurencja jest ogromna, dlatego należy być otwartym na potrzeby rynku. 17

18 twoja firma Kto zdecydował się kupić akcje AMIKI w pierwszych dniach stycznia br., na początku czerwca może cieszyć się stopą zwrotu powyżej 40%. Piotr Białowąs Wiceprezes zarządu INVESTcon GROUP SA Rozwój firmy w stagnacyjnym i turbulentnym otoczeniu jest poważnym wyzwaniem nawet dla doświadczonych przedsiębiorców. Wstępny odczyt pokazuje, że krajowy PKB za I kwartał br. wzrósł o 0,4%. Zaledwie o 0,4%. W pierwszych miesiącach 1939 r. brytyjskie Ministerstwo ds. Informacji pracowało nad strategią komunikacji z obywatelami w okresie nadchodzącego, nieuniknionego wtedy konfliktu zbrojnego. Jednym z elementów kampanii były plakaty informacyjne zorientowane na podtrzymanie morale mieszkańców Wysp oraz przekonanie obywateli, że podejmowane są wszystkie niezbędne kroki w celu obrony kraju. Plakaty posiadały prosty, wyrazisty layout oraz znak korony królewskiej, aby podkreślić, że krzepiący komunikat przekazywany jest wprost od króla Jerzego VI. Reprodukcja jednego z tych wymownych plakatów z przesłaniem Keep calm and carry on znajduje się również w moim gabinecie. Implikacje niskiego wzrostu PKB dla przedsiębiorstw są oczywiste, w szczególności dla tej grupy, która bazuje na rynku krajowym. Pozytywnie, choć w dalszym ciągu nieco reaktywnie, działa Rada Polityki Pieniężnej, która śmielej podejmuje decyzje o obniżkach stóp procentowych. Efekt tych decyzji jest jednak odsunięty w czasie. Spadające stopy procentowe przekładają się na obniżkę depozytów, co powinno prowadzić do relokacji środków w stronę funduszy dłużnych oraz akcyjnych, zarządzanych przez TFI. KOMPUTRONIK Realne wzmocnienie Pozytywne informacje dla inwestorów przekazuje Komputronik, który zawarł porozumienie o współpracy handlowej ze spółką Terg, właścicielem 200 sklepów Media Expert. W wyniku aliansu powstanie grupa handlowa dysponująca ponad 500 sklepami stacjonarnymi oraz dwoma sklepami internetowymi. Ruch, który obecnie nie niesie ze sobą połączenia spółek, należy odczytywać przede wszystkim jako wzmocnienie siły zakupowej podmiotu, który stanie się wiodącym graczem w wielu segmentach sprzętu IT. Można zakładać, że przełoży się to na wyższe marże na sprzedaży w kilku grupach produktowych, o ile nie spotka się ze zdecydowaną odpowiedzią ze strony konkurencji. Sieci handlowe spółek nie konkurują ze sobą geograficznie, gdyż struktury MediaExpert obecnie są przede wszystkim w miastach powiatowych, podczas gdy Komputronik postawił na salony handlowe w dużych i średnich miastach. Warto nadmienić, że Terg SA planuje powiększyć sieć sprzedaży o kolejne pięćdziesiąt sklepów do końca 2013 r. Inwestorzy pozytywnie przyjęli wiadomość o zwarciu porozumienia handlowego z Media Expert i w tym dniu płacili 5,92 zł za akcję to jest najwięcej od lokalnego dołka w marcu br. Od lokalnego minimum w marcu br. inwestycja w akcje Komputronika mogła przynieść blisko 41% stopę zwrotu. AMICA Więcej niż 40% w pół roku Dobrą passę kontynuuje AMI- CA, która umiejętnie wykorzystuje wysoką ekspozycję na rynki zagraniczne i zmniejsza udział wyraźnie słabszego rynku krajowego. Pomimo wysokiego poziomu niepewności konsumentów po pierwszym kwartale Spółka zaraportowa- 18

19 Spadające stopy procentowe przekładają się na obniżkę depozytów, co powinno prowadzić do relokacji środków w stronę funduszy dłużnych oraz akcyjnych zarządzanych przez TFI. twoja firma ła stabilne przychody z rynku rosyjskiego, a nawet rosnące z rynku skandynawskiego i brytyjskiego. Na przełomie maja i czerwca Spółka przeprowadziła dwie emisje obligacji na łączną kwotę 19 mln zł, w celu spłaty kredytów bankowych oraz dywersyfikacji źródeł finansowania. Zarząd producenta AGD przedłożył na Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy zaplanowane na 20 czerwca br. rekomendację podwyższenia kwoty przeznaczonej na dywidendę za 2012 rok z 25 mln zł do 35 mln zł. Akcje AMIKI były dobrym wyborem do portfela inwestycyjnego już w 2012 r., kiedy to przyniosły ponad 50% stopę zwrotu. Kto zdecydował się kupić akcje producenta AGD w pierwszych dniach stycznia br., na początku czerwca może cieszyć się stopą zwrotu powyżej 40%. ZE PAK Oparcie w kontraktach długoterminowych Chociaż sytuacja na rynku wytwórców energii elektrycznej nie jest łatwa, między innymi z uwagi na sytuację popytową ze strony przemysłu, to akcje ZE PAK, po odbiciu od kwietniowego minimum, radzą sobie całkiem dobrze. Spadające ceny energii elektrycznej sprzyjają spadkowi cen uprawnień do emisji CO 2, co ma istotne znaczenie dla elektrowni pracujących na emisyjnym węglu. Warto pamiętać, że Spółka jeszcze długo będzie korzystać ze wsparcia kontraktów długoterminowych (KDT), co może mieć istotny wpływ na bieżące wyniki w warunkach spadku cen spotowych. Kluczowym paliwem pozostaje węgiel brunatny, który znajduje się w bazie surowcowej Spółki (KWB Konin oraz KWB Adamów). To cenne zasoby, które mogą umożliwić wzrost produkcji w kolejnych latach. Polityka dywidendowa Spółki przewiduje dwa warianty dzielenia się zyskiem z akcjonariuszami. Pierwszy, realizowany w okresie dużych nakładów inwestycyjnych, zakłada wypłatę do 30% jednostkowego zysku netto (ustalanego w oparciu o Ustawę o rachunkowości). Wariant drugi, po realizacji istotnych nakładów inwestycyjnych, zakłada wypłatę dywidendy na poziomie do 50% skonsolidowanego zysku netto (ustalanego w oparciu o MSSF). Zarząd Spółki proponuje podział ponad 275 mln zysku za 2012 r. na przeznaczenie 220 mln zł na kapitał zapasowy oraz 54,8 mln zł na wypłatę dywidendy. Zakup akcji ZE PAK z początkiem 2013 r. przyniósł ujemną stopę zwrotu na poziomie 1,40, ale jeśli wykazać się aptekarską dokładnością i kupić akcje spółki w kwietniu, to z początkiem czerwca ta pozycja mogła przynieść już ponad 10% zysku. ENEA Poprawa i nowa inwestycja Co nie służy wytwórcom energii elektrycznej, może pozytywnie oddziaływać na dystrybutorów, chociaż w przypadku ENEI należy raczej mówić o wysokim udziale segmentu dystrybucji i sprzedaży. Perturbacje cenowe zielonych certyfikatów pochodzących z odnawianych źródeł energii mogą oznaczać zmniejszenie poziomu kosztów związanych z obligatoryjnymi Sentyment inwestycyjny do branży energetycznej jest zmienny. Inwestujący w akcje ENEI od początku roku nie zyskali, ale po publikacji dobrych wyników finansowych za pierwszy kwartał akcje spółki pozwoliły zarobić ponad 14%. zakupami energii odnawialnej. Po pierwszym kwartale Spółka wypracowała 10,096 mln zł przychodów ze sprzedaży (+4,2% r/r), EBITDA na poziomie 1,596 mln zł (+2,6%) oraz ponad 717 mln zł zysku netto. Po słabszych czterech pierwszych miesiącach, notowania ENEI zyskiwały wyraźnie na wartości. Spółka rozpoczęła długo oczekiwaną realizację inwestycji w blok 1075 MW w Kozienicach, który przewidziany jest do eksploatacji w 2017 lub 2018 r. Ponieważ tak istotna inwestycja jest finansowana długiem, na wynik finansowy w coraz większym stopniu będą wpływać koszty finansowe. Znakiem zapytania jest kwestia poprawy efektywności w segmencie wytwarzania i dystrybucji (potencjalnie związana z programem dobrowolnych odejść) oraz plany Ministerstwa Skarbu Państwa w zakresie dalszej prywatyzacji Spółki. Teoretycznie sytuacja w energetyce nie tworzy optymalnych warunków do sprzedaży akcji, ale minister Tamborski wielokrotnie udowodnił, że potrafi skutecznie przeprowadzić transakcję, wykorzystując okna popytowe na GPW. Sentyment inwestycyjny do branży energetycznej jest zmienny. Inwestujący w akcje Spółki od początku roku nie zyskali, ale po publikacji dobrych wyników finansowych za pierwszy kwartał akcje ENEI pozwoliły zarobić ponad 14%. INTER GROCLIN AUTO Interesujące perspektywy W czerwcu br. zarząd przedstawił prognozę wyników finansowych grupy kapitałowej IGA, która zakłada osiągnięcie w 2013 r. przychodów ze sprzedaży na poziomie 290 mln zł oraz EBITDA na poziomie 26 mln zł (odpowiednio 175,2 mln zł i 8,4 ml zł w 2012 r.). Jednocześnie wskazano, że potencjał rozszerzonej grupy kapitałowej jaka ma powstać pod warunkiem przejęcia Kabel Technik S.A., może generować 367 mln zł przychodów ze sprzedaży oraz 30,5 mln zł EBITDA. Firma Kabel Technik jest liczącym się dostawcą produktów oraz systemów związanych z przewodami dla przemysłu automotive, energetycznego i kolejowego. W 2012 r. zatrudniała 1700 osób i osiągnęła 36 mln euro sprzedaży. Koniec kwietnia przyniósł również ocieplenie sentymentu inwestycyjnego do IGA, które do początku czerwca zyskały ponad 86%. W artykule "Dobre wieści" opublikowanym w numerze 21 Głosu Biznesu wkradł się błąd w części dotyczącej prognozy wyników finansowych firmy SOLAR Company SA na 2012 rok. Zamiast prognozowanej właściwej kwoty 201 milionów zł przychodów ze sprzedaży podaliśmy kwotę 211 mln zł. Nie wszystkie opisane w artykule zdarzenia były bezpośrednio zależne od działań Zarządu. Za pomyłkę przepraszamy. Redakcja Dane w tekście aktualne na Artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi rekomendacji w rozumieniu rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 19 października 2005 r. w sprawie informacji stanowiących rekomendacje dotyczące instrumentów finansowych, ich emitentów i wystawców. Nie jest również ofertą sprzedaży lub kupna ani dokonania jakiejkolwiek inwestycji. Wszelkie opinie i prognozy zawarte w niniejszej publikacji stanowią wyraz najlepszej wiedzy na dzień ich sporządzenia i mogą ulec zmianie bez zapowiedzi. Autor nie ponosi odpowiedzialności za decyzje inwestycyjne podjęte na podstawie niniejszej publikacji. INVESTcon GROUP S.A. informuje, że w związku z wykonywaniem działalności inwestycyjnej może bezpośrednio lub pośrednio nabywać lub zbywać papiery wartościowe spółek opisanych w niniejszym dokumencie. 19

20 twoja firma Jak wynika z danych Stowarzyszenia Regionalnych Browarów Polskich (SRBP), lokalni gracze w 2012 r. opanowali już 6-7% udziałów w rynku. I mają szansę na więcej. Mały browar, wielkie piwo Jeszcze do niedawna polski rynek piwa był monotonny. Od kilku lat dominację lagerów produkowanych przez koncerny przełamują mniejsi gracze. Tekst: Natalia Wrońska W 2012 r. polskie browary, dzięki dobrej pogodzie w pierwszej połowie roku i mistrzostwom Europy, sprzedały blisko 38 mln hektolitrów piwa. Znaczna większość rynku należy do trzech największych koncernów Kompanii Piwowarskiej, Grupy Żywiec i Carlsberg Polska. Jest jednak na nim miejsce dla małych, lokalnych browarów, które, jak się okazuje, są coraz bardziej doceniane przez konsumentów. W Wielkopolsce funkcjonuje kilka lokalnych browarów, między innymi Browar Czarnków warzący słynne Noteckie czy Browar Fortuna z Miłosławia, z którego pochodzi czarne, miodowe piwo Fortuna. Swoje piwa warzy i serwuje na miejscu Browar Kaliski i, oczywiście, poznańska Brovaria. To jednak nie jedyni producenci złotego trunku w regionie. Piwo warzy też niewielki Browar Zodiak, którego siedziba mieści się w Bierzwiennej Długiej-Kolonii (k. Kłodawy) oraz znajdujący się w Cieślach Browar Bartek. Z początkiem maja we wsi Kujanki otwarto rodzinny browar restauracyjny Poziomka. Łącznie na terenie Wielkopolski produkowanych jest kilkadziesiąt różnych marek piw. Lokalni piwowarzy nie porównują się do wielkich koncernów w ciągu roku produkują tyle piwa, ile duże firmy w ciągu dnia, ale mimo to odnajdują się na rynku. Jak wynika z danych Stowarzyszenia Regionalnych Browarów Polskich (SRBP), lokalni gracze w 2012 r. opanowali już 6-7%. udziałów w rynku. I mają szanse na więcej. Jak zapewnia Bartosz Berthold ze sklepu i pubu Ministerstwa Browaru w Poznaniu, browary regionalne utrzymują tendencję zwyżkową. leżakują. Tymczasem produkcja piwa przez koncerny metodą HGV zajmuje często mniej niż tydzień zauważa Bartosz Berthold. Lokalni browarnicy mają ten komfort, że warząc mniej, mogą wprowadzać ciekawe Wzrost zainteresowania piwami regionalnymi nie jest tylko kwestią patriotyzmu lokalnego, ale poczucia każdego konsumenta, że gdziekolwiek zakupi dane piwo, ma ono swoją tradycję i korzenie. stawili na jakość, nie na ilość. Piwa warzą tradycyjnymi metodami, z wykorzystaniem naturalnych składników. Wymaga to większej pracy i jest bardziej czasochłonne, ale jednocześnie bardziej doceniane przez świadomego konsumenta. Piwa regionalne warzone są z pasją, zajmuje to tygodnie. Wszystkie te piwa fermentują, a następnie Świadomy konsument poszukuje Rynek piwa potrzebuje różnorodności, konsumenci pragną mieć wybór stojąc przy sklepowej półce, odkrywać nowe smaki, są coraz bardziej świadomi swoich wyborów mówi Krzysztof Panek, prezes Browaru Fortuna. Dziś większość dostępnych na rynku piw to produkowane przez koncerny lagery, które odróżnia jedynie marka i wizerunek. Piwosze wymagają czegoś więcej, a browary regionalne wychodzą naprzeciw ich oczekiwaniom. Producenci popiwa na skalę, na którą zawsze znajdą nabywców. Takie piwa nie powstałyby w dużych browarach, gdyż tam koszty wprowadzenia nowych wariantów są ogromne; ogromne są również oczekiwania co do wielkości sprzedaży podkreśla Panek. Dlatego browary regionalne skutecznie wypełniają niszę produkując kolejne gatunki piw o różnych smakach: koźlaki, piwa pszeniczne, miodowe, owocowe, portery czy piwa refermentowane w butelce. Choć piwa produkowane tradyjnie są droższe od tych warzonych masowo, klienci kupują je i mają poczucie, że płacą za produkt, a nie reklamę. Tradycja przyciąga Producenci piw regionalnych zaspokajają też coraz silniejszą wśród konsumentów potrzebę dążenia do autentyczności. Uważam, że wzrost zainteresowania piwami regionalnymi nie jest tylko kwestią patriotyzmu lokalnego, ale poczucia każdego konsumenta, że gdziekolwiek zakupi dane piwo, ma ono swoją tradycję, korzenie, jest częścią dziedzictwa danego miejsca zauważa prezes Browaru Fortuna. Należy jednak pamiętać, że sama regionalność nie zbuduje grupy konsumentów, bo podstawą jest dobry i wyróżniający się produkt podkreśla. 20