Stężenie IL-6 przed i po porodzie w prognozowaniu wrodzonego zakażenia noworodka u kobiet z PPROM
|
|
- Danuta Ludwika Rutkowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 6, zeszyt 2, 81-87, 2013 Stężenie IL-6 przed i po porodzie w prognozowaniu wrodzonego zakażenia noworodka u kobiet z PPROM TOMASZ ŁUKASZEWSKI 1, KRZYSZTOF DREWS 1, AGNIESZKA SEREMAK-MROZIKIEWICZ 1, PIOTR SIEROSZEWSKI 2, GRAŻYNA KURZAWIŃSKA 1 MAGDALENA BARLIK 1, MARZENA WLEKLAK 3 Streszczenie Jednym z istotnych problemów położnictwa w przypadku PPROM (preterm premature rupture of membranes) powyżej 30. tygodnia ciąży jest prawidłowe wytypowanie ciężarnych, u których w momencie pęknięcia błon płodowych toczy się subkliniczna infekcja wewnątrzowodniowa, co umożliwiłoby w tej sytuacji wdrożenie odpowiedniego postępowania. Celem pracy była ocena wartości predykcyjnej stężenia IL-6 w surowicy krwi matki w okresie do 6 godzin od pęknięcia błon płodowych oraz w przeciągu 12 godzin od porodu, w prognozowaniu wystąpienia wrodzonego zakażenia noworodka. Do badania zakwalifikowano 56 ciężarnych ze stwierdzonym PPROM między 30+0 a 36+6 tygodniem ciąży. Oznaczenia stężenia IL-6 w surowicy krwi pacjentek wykonano metodą immunoenzymatyczną ELISA. Do grupy pacjentek, które urodziły noworodka bez cech wrodzonego zakażenia zakwalifikowano 39, natomiast do grupy pacjentek, u których dziecka stwierdzono cechy wrodzonego zakażenia 17 kobiet. Stężenie IL-6 w surowicy krwi matki w okresie do 6 godzin od PPROM wynosiło odpowiednio 5,27 ± 3,42 pg/ml oraz 5,68 ± 4,43 pg/ml, a w ciągu 12 godzin od porodu miało wartość odpowiednio 7,51 ± 3,43 pg/ml oraz 8,10 ± 3,37 pg/ml. Nie zaobserwowano istotnych statystycznie różnic między grupami w zakresie badanych stężeń IL-6, zarówno w pierwszym, jak i drugim oznaczeniu. Stężenia IL-6 w okresie 6 godzin od PPROM oraz w przeciągu 12 godzin od porodu nie umożliwia identyfikacji pacjentek z PPROM między 30+0 a 36+6 tygodniem ciąży, u których noworodek rozwinie cechy wrodzonego zakażenia. Słowa kluczowe: interleukina-6 (IL-6), białko C-reaktywne (CRP), leukocytoza, wrodzone zakażenie noworodka, przedwczesne pęknięcie błon płodowych przed terminem (PPROM) Wstęp Przedwczesne pęknięcie błon płodowych (PROM premature rupture of membranes) występujące z częstością 8-10% oznacza stwierdzenie odpływania płynu owodniowego przed rozpoczęciem czynności skurczowej macicy, niezależnie od wieku ciążowego [1]. Natomiast przedwczesne pęknięcie błon płodowych przed terminem (PPROM preterm premature rupture of membranes) definiowane jest jako przerwanie ciągłości błon płodowych przed 37. tygodniem ciąży i dotyczy ok 2-3% wszystkich ciąż oraz 30-40% przypadków porodu przedwczesnego [2]. Etiologia tej patologii położniczej jest wieloczynnikowa i nie została w całości poznana, jednak większość badaczy uznaje czynnik infekcyjny za kluczowy w jej rozwoju. Obecność drobnoustrojów w jamie owodni stwierdzana jest w blisko połowie przypadków ciężarnych kobiet doświadczających przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, jednakże nie u wszystkich z tych kobiet rozwija się zakażenie wewnątrzowodniowe [3]. Co więcej, niewiele ponad 10% kobiet z rozpoznanym na podstawie badania histologicznego zakażeniem wewnątrzowodniowym prezentuje kliniczne jego objawy [3]. PPROM ponadto wiąże się z różną długością okresu od pęknięcia błon płodowych do porodu i nie zawsze subklinicznie toczący się proces zapalny zdąży przekształcić się w pełnoobjawowe zakażenie wewnątrzowodniowe. Koekwencje niepowikłanego PPROM są poważne, a obecność dodatkowo jawnej klinicznie infekcji wewnątrzowodniowej (IAI intra-amniotic infection) wiążą się ze znaczącym wzrostem zarówno współczynnika zachorowalności, jaki i umieralności okołoporodowej noworodków [4]. Wrodzone zakażenie płodu, które klinicznie u noworodka może manifestować się jako uogólniona bakteriemia i posocznica, wrodzone zapalenie płuc lub wrodzone zakażenie miejscowe (zapalenie ucha środkowego, zapalenie kikuta pępowiny, zapalenie spojówek) u noworodka stwierdzane jest w 30-40% przypadków przedwczesnego pęknięcia błon płodowych przed terminem i zaledwie w 10-20% porodów przedwczesnych niepowikłanych PPROM [5]. Obecność drobnoustrojów patogennych, endotoksyn bakteryjnych, produktów ich przemiany materii oraz toczącego się procesu zapalnego w drogach rodnych pobudza układ immunologiczny ciężarnej. Zaktywowane makrofagi znajdujące się w doczesnej i łożysku uwalniają cały szereg cytokin prozapalnych, m.in. IL-1, IL-6, IL-8, IL-10 oraz TNF-α [1]. Początkowo wywołuje to miejscową reakcję zapalną, a dopiero w miarę nasilenia się tego procesu dochodzi do wzrostu stężenia cytokin w surowicy krwi ciężarnej. W kolejnym etapie dochodzi do wzrost osoczowego stężenia CRP w wyniku stymulacji jego syntezy w wątrobie, a na końcu dopiero pojawia się leukocytoza [6]. IL-6 jest jedną z lepiej poznanych cytokin o wielokierunkowym działaniu, biorącą udział w licznych 1 Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 2 Klinika Medycyny Płodu i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi 3 Klinika Neonatologii UM w Poznaniu, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2 82 T. Łukaszewski, K. Drews, A. Seremak-Mrozikiewicz, P. Sieroszewski, G. Kurzawińska, M. Barlik, M. Wleklak procesach biologicznych, do których zaliczyć można: odpowiedź ostrej fazy, stan zapalny oraz szeroko pojętą odpowiedź organizmu na obecność patogenów [7, 8, 17]. Jej stężenie w surowicy krwi matki, wydzielinie pochwowej oraz płynie owodniowym wyraźnie wzrasta w przypadku PPROM oraz IAI [9, 10]. U ludzi zdrowych, bez aktualnie toczących się chorób o etiologii infekcyjnej, stężenie IL-6 nie przekracza zazwyczaj 1 pg/ml [11-17]. Oznaczenie osoczowego stężenia IL-6 wykorzystywane jest we wczesnej diagnostyce toczącego się zakażenia, przede wszystkim bakteryjnego [18]. W literaturze postuluje się także możliwość wykorzystania oznaczenia stężenia w surowicy krwi kilku wybranych cytokin prozapalnych (IL-6, G-CSF, TNF-α) w diagnostyce subklinicznego zakażenia wewnątrzowodniowego oraz wczesnej posocznicy noworodkowej [1,18]. Cel pracy Celem pracy była ocena wartości predykcyjnej stężenia IL-6 w surowicy krwi matki w okresie do 6 godzin od pęknięcia błon płodowych oraz w przeciągu 12 godzin od porodu w prognozowaniu wystąpienia wrodzonego zakażenia noworodka. Materiał Badanie przeprowadzono w grupie 56 ciężarnych z rozpoznanym przedwczesnym pęknięciem błon płodowych pomiędzy 30+0 a 36+6 tygodniem ciąży. Do analizy kwalifikowano pacjentki w okresie od stycznia 2012 do maja 2013 w Oddziale Porodowym oraz Oddziale Położniczo-Ginekologicznym I Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego w Poznaniu. Przed przystąpieniem do badania pacjentki szczegółowo informowano o założeniach i celu przeprowadzanych badań oraz zbierano pisemną zgodę na udział w analizie. Na przeprowadzenie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu nr 572/12. Wszystkie pacjentki były rasy kaukaskiej, narodowości polskiej. Ogólny stan zdrowia pacjentek był dobry, bez istotnych współistniejących chorób ogólnoustrojowych oraz aktualnie toczących się chorób infekcyjnych. Wśród kobiet włączonych do badania było 41 pierwiastek i 15 wieloródek. Średni wiek ciężarnych wynosił 29 lat, natomiast średni wiek ciążowy w momencie pęknięcia błon płodowych 34 tygodnie. Okres od pęknięcia błon płodowych do porodu trwał średnio 5 dni, a pacjentki rodziły w większości przypadków w 35. tygodniu ciąży. Pacjentki kwalifikowano do badania po spełnieniu następujących kryteriów włączenia do badania: 1) Rozpoznanie PPROM między 30+0 a 36+6 tygodniem ciąży. 2) Czas od pęknięcia błon płodowych do kwalifikacji do badania # 6 godzin. 3) Brak objawów infekcji wewnątrzowodniowej (temperatura ogólna ciała # 37,0 C, stężenie leukocytów # 15 G/l, stężenie CRP # 10,00 mg/l, częstość matczynej pracy serca < 100 uderzeń/minutę, częstość płodowej pracy serca < 160 uderzeń/minutę, prawidłowy zapach płynu owodniowego). 4) Ciąża pojedyncza. 5) Dobry ogólny stan zdrowia, bez przewlekłych chorób ogólnoustrojowych oraz aktualnie toczących się chorób infekcyjnych. Tabela 1. Charakterystyka ogólna pacjentek wybrane elementy Wiek ciążowy w chwili PPROM (tyg.) Czas trwania PPROM (dni) Wiek ciążowy w chwili porodu (tyg.) Średnia ± SD 34±2 5±9 35± /36 1/57 31/38 Pacjentki, u których w trakcie poprzednich badań ultrasonograficznych stwierdzono wady rozwojowe płodu lub wielowodzie, nie były kwalifikowane do badania. Tabela 2. Temperatura ogólna ciała, stężenie leukocytów oraz CRP w chwili kwalifikacji do badania Temperatura ogólna ciała w chwili kwalifikacji do badania ( C) Stężenie leukocytów w surowicy krwi w chwili kwalifikacji do badania (G/l) Stężenie CRP w surowicy krwi w chwili kwalifikacji do badania (mg/l) średnia ± SD 36,8 ± 0,2 10,71 ± 2,91 5,31 ± 4,8 36,8 11,02 3,52 36,4/37,0 2,10/15,00 0,90/10,00 Pacjentki włączone do badania podzielono retrospektywnie na dwie grupy w zależności od stwierdzenia wrodzonego zakażenia u noworodka, które rozumiano jako wystąpienie jednej z poniższych sytuacji klinicznych: a) bakteriemii u noworodka, b) posocznicy noworodkowej, c) wrodzonego zapalenia płuc, d) wrodzonego zakażenia miejscowego (wrodzone zapalenie ucha środkowego, zapalenie spojówek lub kikuta pępowiny). U wszystkich ciężarnych w chwili kwalifikacji do analizy przeprowadzono wstępne badanie ginekologiczne przy użyciu jałowego wziernika pochwowego w celu potwierdzenia rozpoznania PPROM oraz pobrania materiału do badania bakteriologicznego. W tym samym czasie u wszystkich pacjentek wykonywano podstawowe, internistyczne badanie przedmiotowe, mierzono ciśnienie tętnicze krwi i temperaturę ogólną ciała oraz pobierano 10 ml krwi z żyły odłokciowej w celu oznaczenia w surowicy krwi stężenia leukocytów, CRP i IL-6. Pacjentki następnie
3 Stężenie IL-6 przed i po porodzie w prognozowaniu wrodzonego zakażenia noworodka u kobiet z PPROM 83 obserwowano w warunkach sali porodowej i/lub oddziału położniczego. W przypadku gdy od pęknięcia błon płodowych minęło więcej niż 6 godzin, każdej pacjentce podawano profilaktycznie antybiotyki (Cefaleksyna lub Erytromycyna), które kontynuowano do momentu porodu lub przez co najmniej siedem kolejnych dni. W przypadku ciężarnych, które nie ukończyły 34. tygodnia ciąży podawano jeden kurs steroidoterapii (Betametazon). Stwierdzenie przedwczesnej czynności skurczowej w zapisie KTG stanowiło podstawę do włączenia dożylnego leczenia tokolitycznego (Fenoterol). Żadnej pacjentce nie ordynowano profilaktycznego leczenia hamującego czynność skurczową macicy. W czasie 12 godzin od porodu pobierano ponownie od każdej pacjentki krew żylną celem oznaczenia w surowicy stężenia leukocytów, CRP oraz IL-6. Metodyka Wszystkie badania laboratoryjne wykonywane były w Centralnym Laboratorium Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Klinicznego nr 3 w Poznaniu. Ocena morfologii wykonywana była przy użyciu metody cytometrii przepływowej oraz lasera półprzewodnikowego. Stężenie CRP oznaczano metodą immunoturbidymetrii wzmocnionej cząstkami (Roche). Pomiar stężenia IL-6 w surowicy przeprowadzono stosując metodę immunoenzymatyczną ELISA (enzyme-linked immunosorbent assay). Do oznaczeń wykorzystano zestaw firmy R&D Systems (Stany Zjednoczone) Human IL-6 Immunoassay (numer katalogowy HS600B). Do analizy statystycznej uzyskanych wyników użyto pakietu SigmaStat3.5 (Systat Software, Inc.). Analizę rozkładu badanych zmiennych oparto na teście Shapiro-Wilka. Ocenę istotności statystycznej zaobserwowanych różnic oparto o t-test dla zmiennych niezależnych, o rozkładzie parametrycznym i paired t-test dla zmiennych zależnych. Dla zmiennych niezależnych, o rozkładzie nieparametrycznym do oceny istotności statystycznej różnic zastosowano oraz dla zmiennych zależnych, test kolejności par Wilcoxona. Dla zastosowanych metod oceny statystycznej przyjęto poziom istotności statystycznej p < 0,05. Do oceny wartości predykcyjnej zakażenia noworodka zastosowano analizę krzywych ROC (receiver characteristic operating curve), którą przeprowadzono za pomocą Pakietu Medycznego w programie Statistica v.10.0 (StatSoft, Inc; Tulsa). Analizę przedstawiono jako ocenę wielkości pola pod krzywą (AUC; 95% CI) oraz czułość i specyficzność testu dla wyznaczonego punktu odcięcia. Poszczególnym zakresom wartości AUC przydzielono odpowiednią klasyfikację (0,9-1,0 = bardzo dobry; 0,8-0,9 = dobry; 0,7-0,8 = satysfakcjonujący; 0,6-0,7 = średni; 0,5-0,6 = niedostateczny). Wyniki Do grupy pacjentek, które urodziły noworodka bez cech wrodzonego zakażenia zakwalifikowano 39, natomiast do grupy pacjentek, u których dziecka stwierdzono cechy wrodzonego zakażenia 17 kobiet. Wiek ciążowy w chwili PPROM oraz w momencie porodu był statystycznie niższy w grupie pacjentek, których noworodek był zakażony w porównaniu z kobietami z noworodkiem bez cech zakażenia i przeciętnie wynosił odpowiednio 34 i 33 oraz 35 i 34 tygodnie ciąży. Nie odnotowano istotnych statystycznie różnic między grupami w długości okresu od pęknięcia błon płodowych do porodu, przedporodowym stężeniu leukocytów, CRP czy IL-6. Po porodzie stężenie zarówno CRP, leukocytów jak i IL-6 wzrastało, jednakże znamienne różnice między grupami zaobserwowano tylko w przypadku poporodowego stężenia CRP. Szczegółowe wartości opisanych parametrów podano w tabeli 3. W przypadku wszystkich analizowanych parametrów (leukocyty, CRP, IL-6) zauważono statystycznie istotny wzrost ich stężenia w czasie 12 godzin od porodu w porównaniu z wartościami uzyskiwanymi w chwili kwalifikacji do badania, niezależnie od występowania wrodzonego zakażenia u noworodka. Szczegółowe wartości opisanych parametrów podano w tabeli 4. Analizując pola pod krzywymi ROC dla badanych parametrów zauważono, że tylko w przypadku poporodowego stężenia CRP jest ono zbliżone do wartości 0,8 i miało wartość 0,77 przy wartości proponowanego punktu odcięcia 68,5 mg/l (P.U. 0,642-0,905). Pola pod krzywymi ROC dla pozostałych parametrów oscylowały wokół wartości odpowiadających przypadkowemu rozłożeniu w grupach. Szczegółowe dane analizy krzywych ROC przedstawiono w tabeli 5. Graficzne przedstawienie wartości predykcyjnej stężenia CRP w surowicy krwi matki w przeciągu 12 godzin od porodu dla wrodzonego zakażenia noworodka przedstawiono na rycinie 1. czułość 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 Analiza krzywej ROC dla CRP # 12 h od porodu Proponowany punkt odcięcia 68,85 mg/ml 68,85 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1 - specyficzność Ryc. 1. Wartość predykcyjna stężenia CRP w surowicy krwi matki w ciągu 12 godzin od porodu dla wrodzonego zakażenia noworodka
4 84 T. Łukaszewski, K. Drews, A. Seremak-Mrozikiewicz, P. Sieroszewski, G. Kurzawińska, M. Barlik, M. Wleklak Tabela 3. Porównanie badanych parametrów w analizowanych grupach Wiek ciążowy w chwili kwalifikacji do badania (tyg.) Okres od PPROM do porodu (dni) Wiek ciążowy w chwili porodu (tyg.) Stężenie leukocytów w chwili kwalifikacji do badania (G/l) Stężenie leukocytów po porodzie (G/l) Stężenie CRP w chwili kwalifikacji do badania (mg/l) Stężenie CRP po porodzie (mg/l) Stężenie IL-6 w chwili kwalifikacji do badania (pg/ml) Stężenie IL-6 po porodzie (pg/ml) bez cech zakażenia wrodzonego 34 ± 1, /36 6 ± 9,9 2 1/57 35 ± 1, /38 11,19 ± 2,85 12,00 6,00/15,00 16,56 ± 5,57 15,31 6,60/28,87 5,66 ± 5,66 4,01 0,87/10,00 29,41 ± 26,0 23,81 1,6/118,1 5,27 ± 3,42 4,09 0,58/11,72 7,51 ± 3,43 7,88 1,83/13,20 z cechami zakażenia wrodzonego 33 ± 2, /36 5 ± 5,7 2 1/20 34 ± 2, /36 9,55 ± 2,92 10,00 4,00/10,00 17,92 ± 7,25 15,93 9,20/34,76 5,25 ± 5,33 3,39 1,43/10,00 83,52 ± 72,3 68,92 12,5/223,4 5,68 ± 4,43 2,96 0,84/13,16 8,10 ± 3,37 8,09 2,69/13,45 p p < 0,05 p < 0,05 p < 0,05 Tabela 4. Zestawienie analizowanych parametrów w zależności od czasu pobrania próbki bez cech zakażenia wrodzonego Moment kwalifikacji do badania Moment porodu p Stężenie leukocytów (G/l) 11,19 ± 2,85 12,00 6,00/15,00 16,56 ± 5,57 15,31 6,60/28,87 Stężenie CRP (mg/l) 5,66 ± 5,66 4,01 0,87/10,00 29,41 ± 26,0 23,81 1,61/118,12 Wilcoxon Signed Rank Test Stężenie IL-6 (pg/ml) 5,27 ± 3,42 4,09 0,58/11,72 7,51 ± 3,43 7,88 1,83/13,20
5 Stężenie IL-6 przed i po porodzie w prognozowaniu wrodzonego zakażenia noworodka u kobiet z PPROM 85 z cechami zakażenia wrodzonego Stężenie leukocytów (G/l) Moment kwalifikacji do badania Moment porodu p 9,55 ± 2,92 10,00 4,00/10,00 17,92 ± 7,25 15,93 9,20/34,76 Stężenie CRP (mg/l) 5,25 ± 5,33 3,39 1,43/10,00 83,52 ± 72,3 68,92 12,51/223,42 Stężenie IL-6 (pg/ml) 5,68 ± 4,43 2,96 0,84/13,16 8,10 ± 3,37 8,09 2,69/13,45 Tabela 5. Wartość predykcyjna wystąpienia wrodzonego zakażenia noworodka na podstawie stężenia leukocytów, CRP oraz IL-6 przed i po porodzie Ryzyko wystąpienia zakażenia u noworodka Stężenie leukocytów w surowicy krwi matki w chwili kwalifikacji do badania (G/l) Stężenie leukocytów w surowicy krwi matki po porodzie (G/l) Stężenie CRP w surowicy krwi matki w chwili kwalifikacji do badania (mg/l) Stężenie CRP w surowicy krwi matki po porodzie (mg/l) Stężenie IL-6 w surowicy krwi matki w chwili kwalifikacji do badania (pg/ml) Stężenie IL-6 surowicy krwi matki po porodzie (pg/ml) AUC SE Przedział ufności 95% CI Punkt odcięcia Czułość (%) Specyficzność (%) 0,349 0,77 0,198-0, ,9 89 0,523 0,087 0,352-0,694 31,96 11, ,478 0,083 0,315-0, ,9 94,9 0,77 0,67 0,642-0,905 68,85 52,9 94,9 0,505 0,094 0,321-0,690 10,584 23,5 92 0,545 0,084 0,381-0,710 13,455 5,9 100 Dyskusja Powiązanie między porodem przedwczesnym, przedwczesnym pęknięciem błon płodowych, zakażeniem wewnątrzowodniowym, wrodzonym zakażeniem noworodka oraz wzrostem osoczowego stężenia IL-6, CRP i leukocytów jest szeroko udokumentowane w piśmiennictwie i zostało także potwierdzone w powyższym badaniu [19, 20]. Średnie stężenie IL-6 w surowicy krwi matki w chwili kwalifikacji do badania w obu grupach nie przekraczało wartości 5,7 pg/ml. Podobne wyniki uzyskał Gulati i wsp., w pracy którego u pacjentek z wykluczonym klinicznie jawnym zakażeniem wewnątrzowodniowym podczas przyjęcia do szpitala wartość stężenia IL-6 wynosiła 3,98 pg/ml [6]. Zauważono także w obu badaniach istotny wzrost stężenia IL-6, porównując wartości w chwili kwalifikacji do badania oraz wartości uzyskiwane po 48 godzinach od pierwszego pobrania lub w przypadku powyższego badania, w okresie 12 godzin od porodu [6]. Gulati i wsp. uznali wartość stężenia IL-6 $ 8 pg/ml za proponowany punkt odcięcia dla testu oceniającego wartość predykcyjną matczynego, osoczowego stężenia IL-6 (po 48 godzinach od pierwszego pobrania) dla zakażenia wewnątrzowodniowego potwierdzonego badaniem histopatologicznym. W tej samej pracy wrodzone zakażenie noworodka przebiegające z posocznicą noworodkową korelowało z osoczowym stężeniem IL-6 we krwi matki $ 8 pg/ml. W naszym badaniu pacjentki, które urodziły noworodka z cechami zakażenia wrodzonego, miały średnie stężenie IL-6 w surowicy krwi również powyżej tej wartości (8,10 pg/ml). Niestety w obu grupach (noworodki bez cech zakażenia oraz noworodki z cechami zakażenia), wartości stężeń IL-6 po porodzie miały podobną wartość (7,51 vs. 8,10 pg/ml) i nie różniły się między sobą w istotny statystycznie sposób, co w koekwencji skutkowało uzyskaniem bardzo niskiej wartości predykcyjnej stężenia IL-6 w surowicy krwi matki dla wrodzonego zakażenia noworodka. Kontrastowało to z rezultatem uzyskanym przez Gulati i wsp., gdzie osoczowe stężenie IL-6 we krwi matki $ 8 pg/ml (drugie pobranie po 48 godzinach od pierwszego oznaczenia) odznaczało się wysoką wartością predykcyjną dla wrodzonego zakażenia noworodka przebiegającego z posocznicą noworodkową (przy czułości i specyficzności odpowiednio wynoszącej 82,6% oraz 86,3%) [6]. W pracy Mercer B. i wsp., podobnie jak w naszym badaniu, nie zauważono, aby stężenie IL-6 w surowicy krwi matki w chwili zdiagnozowania PPROM lub w trakcie
6 86 T. Łukaszewski, K. Drews, A. Seremak-Mrozikiewicz, P. Sieroszewski, G. Kurzawińska, M. Barlik, M. Wleklak porodu charakteryzowało się przynajmniej satysfakcjonującą wartością predykcyjną dla wrodzonego zakażenia noworodka [21]. Podobne badanie przeprowadził również w 2010 roku Kopyra P. i wsp., który uzyskał wartość AUC 0,572 (95% P.U. 0,396-0,748) dla stężenia IL-6 w surowicy krwi matki w okresie 12 godzin od PPROM. Wartość ta niestety mieści się w zakresie wyników odpowiadających wynikom niedostatecznym (w przyjętej w naszym badaniu klasyfikacji wyników analizy krzywej ROC) w przewidywaniu konkretnego zdarzenia [22]. Podkreślenia wymaga fakt, że w naszej pracy, analizowano jedynie jeden marker zakażenia, poza CRP i leukocytozą. Z uwagi na złożoność etiopatogenezy IAI oraz procesu odpowiedzi organizmu na obecność patogenów, raczej trudno przypuszczać, iż w przyszłości uda się wytypować pojedyncze białko odznaczające się wystarczająco wysoką zdolnością przewidywania niekorzystnego wyniku położniczego zarówno matki, jak i noworodka. Pozostaje nadal konieczność dalszego poszukiwania wiarygodnych narzędzi diagnostycznych subklinicznego IAI, a tym samym stworzenia możliwości przygotowania odpowiednich standardów postępowania w przypadku PPROM między 30+0 a 36+6 tygodniem ciąży. Wnioski 1) Oznaczenie stężenia IL-6 w ciągu 6 godzin od PPROM oraz w okresie 12 godzin od porodu nie umożliwia identyfikacji pacjentek z PPROM między 30+0 a 36+6 tygodniem ciąży, których noworodek rozwinie cechy wrodzonego zakażenia. 2) Stężenia CRP w surowicy krwi matki w okresie 12 godzin od porodu pozwala wyróżnić pacjentki z PPROM pomiędzy 30+0 a 36+6 tygodniem ciąży, u których noworodki powinny być obserwowane w kierunku wrodzonego zakażenia. 3) Im niższy wiek ciążowy, w którym dochodzi do PPROM, tym ryzyko wrodzonego zakażenia noworodka wydaje się być wyższe. Piśmiennictwo [1] Bręborowicz G.H., Drews K. i wsp. (2010) Zakażenie wewnątrzowodniowe. [W:] Ciąża wysokiego ryzyka. Bręborowicz G.H. (red.) Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań. [2] Noor S., Nazar A.F., Bashir R. i wsp. (2007) Prevalance of PPROM and it s outcome. J. Ayub. Med. Coll. Abbottabad. 19(4). [3] Goldenberg R.L., Culhane J.F., Iams J.D. i wsp. (2008) Epidemiology and causes of preterm birth. Lancet 371: [4] Mc Parland P.C., Bell S.C. (2004) The fetal membranes and mechanisms underlying their labour associated and prelabour rupture during pregnancy. Fetal Matern. Med. Rev. 15: [5] Szczapa J., Wojsyk-Banaszak I. (2005) Wybrane problemy zakażeń okresu noworodkowego. Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych. [6] Gulati S., Bhatnagar S., Raghunandan C. i wsp. (2012) Interleukin-6 as a Predictor of Subclinical Chorioamnionitis in Preterm Premature Rupture of Membranes. Am. J. Reprod. Immunol. 67: [7] Hirano T. (1998) Interleukin 6 and its receptor: ten years later. Int. Rev. Immunol. 16: [8] Mukaino M., Nakamura M., Okada S. i wsp. (2008) Role of IL-6 in regulation of inflammation and stem cell differentiation in CNS trauma. Nihon Riho Meneki Gakkai Kaishi. 31(2): [9] Holst R.M., Laurini R., Jacobsson B. i wsp. (2007) Expression of cytokines and chemokines in cervical and amniotic fluid: relatiohip to histological chorioamnionitis. J. Matern. Fetal. Neonatal. Med. 20: [10] Sorokin Y., Romero R., Mele L. i wsp. (2010) Maternal serum interleukin-6, C-reactive protein, and matrix metalloproteinase-9 concentratio as risk factors for preterm birth < 32 weeks and adverse neonatal outcomes. Am. J. Perinatol. 27: [11] D Auria L. i wsp. (1997) Cytokines in the sera of patients with pemphigus vulgaris: interleukin-6 and tumour necrosis factor-alpha levels are significantly increased as compared to healthy subjects and correlate with disease activity. Eur. Cytokine Netw. 8: 383. [12] Yamamura, M. i wsp. (1998) Circulating interleukin-6 levels are elevated in adult T-cell leukaemia/lymphoma patients and correlate with adverse clinical features and survival. Br. J. Haematol. 100: 129. [13] Angstwurm, M.W.A. i wsp. (1997) Cyclic plasma IL-6 levels during normal metrual cycle. Cytokine 9: 370. [14] Mouawad R. i wsp. (1996) Endogenous interleukin 6 levels in patients with metastatic malignant melanoma: correlation with tumor burden. Clin. Cancer Res. 2: [15] Sakamoto K. i wsp. (1994) Elevation of circulating interleukin 6 after surgery: factors influencing the serum level. Cytokine 6: 181. [16] Heinrich P.C., Behrmann I., Müller-Newen G. (1998) Interleukin-6-type cytokine signalling through the gp130/jak/ STAT pathway. Biochem. J. 334 (Pt 2): [17] Rose-John S. (2012) IL-6 Tra-Signaling via the Soluble IL-6 Receptor: Importance for the Pro-Inflammatory Activities of IL-6. Int. J. Biol. Sci. 8(9): [18] Abdollahi A., Shoar S. (2012) Diagnostic Value of Simultaneous Measurement of Procalcitonin, Interleukin-6 and hs- CRP in Prediction of Early-Oet Neonatal Sepsis, Mediterr. J. Hematol. Infaect Dis. 4(1):e [19] Dammann O., Leviton A. (1997) Maternal Intrauterine Infection, Cytokines, and Brain Damage in the Preterm Newborn. Pediatric Research 42: 1-8. [20] Gomez R., Ghezzi F., Romero R. i wsp. (1995) Premature labor and intraamniotic infection: clinical aspects and role of cytokines in diagnosis and pathophysilogy. Clin. Perinatol. 22: [21] Mercer B.M., Crouse D.T., Goldenberg R.L. i wsp. (2012) The antibiotic treatment of PPROM study: systematic maternal and fetal markers and perinatal outcomes. AM J. Obstet. Gynecol. 206: 145.e1-9. [22] Kopyra P., Seremak-Mrozikiewicz A., Drews K. (2010) Usefulness of PCT, IL-6, CRP measurement in the prediction of intraamniotic infection and newborn status in pregnant women with premature rupture of membranes. Ginekol. Pol. 81: J Tomasz Łukaszewski Klinika Perinatologii i Chorób Kobiecych Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego ul. Polna 33, Poznań tomasz.lukaszewski@aol.com
7 Stężenie IL-6 przed i po porodzie w prognozowaniu wrodzonego zakażenia noworodka u kobiet z PPROM 87 IL-6 level before and after delivery in women with PPROM as a predictive marker of neonatal infection One of the essential obstetrical problems in the case of PPROM (Preterm Premature Rupture of Membranes) after 30 weeks of gestation is to select pregnant women who at the moment of PPROM already have subclinical intra-amniotic infection, which would make it possible to introduce the appropriate management in that specific situation. The aim of this investigation was to assess the predictive value of IL-6 level in maternal serum in the period of up to 6 hours after PROM and within 12 hours after delivery, in the prediction of neonatal infection. 56 patients with PPROM between 30+0 and 36+6 weeks of gestation were enrolled to the analysis. The IL-6 level was measured using the immunoassay (ELISA). To the group of patients who delivered an infant without any sig of neonatal infection 39 women were assigned, whereas to the group of patients with an infant with diagnosed neonatal infection 17 women were assigned. Mean maternal serum IL-6 concentration within 6 hours after PROM was 5.27 ± 3.42 pg/ml and 5.68 ± 4.43 pg/ml respectively, and within 12 hours after delivery 7.51 ± 3.43 pg/ml and 8.10 ± 3.37 pg/ml respectively. No statistically significant differences between these two groups in maternal serum IL-6 concentration were observed, before and after delivery. IL-6 concentration in the period of 6 hours after PPROM and within 12 hours after delivery does not make it possible to identify patients with PPROM between 30+0 and 36+6 weeks of gestation whose infants will develop neonatal infection. Key words: interleukin-6 (IL-6), C-reactive protein (CRP), leukocytosis, neonatal infection, preterm premature rupture of membranes (PPROM)
The evaluation of the predictive value of TNFalpha concentration in maternal serum in the prediction of neonatal and maternal infection
The evaluation of the predictive value of TNFalpha concentration in maternal serum in the prediction of neonatal and maternal infection Ocena wartości predykcyjnej stężenia TNF-alfa w surowicy krwi matki
Bardziej szczegółowojako markerów wczesnego zakażenia noworodków urodzonych przedwcześnie
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE I WYDZIAŁ LEKARSKI Z ODDZIAŁEM STOMATOLOGICZNYM KATARZYNA DĄBEK Ocena wybranych czynników (MMP-9, TIMP-1, CRP, PCT) jako markerów wczesnego zakażenia noworodków urodzonych
Bardziej szczegółowoPROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa. wprowadzenie
PROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa wprowadzenie CZĘŚĆ PIERWSZA: Czym jest prokalcytonina? PCT w diagnostyce i monitowaniu sepsy PCT w diagnostyce zapalenia dolnych dróg oddechowych Interpretacje
Bardziej szczegółowoStężenie wybranych cytokin u kobiet z przedwczesnym pęknięciem błon płodowych i porodem przedwczesnym badanie wstępne
poło nictwo Stężenie wybranych cytokin u kobiet z przedwczesnym pęknięciem błon płodowych i porodem przedwczesnym badanie wstępne Concentration of selected cytokines in women with premature rupture of
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoAnaliza stężenia prozapalnych interleukin w wydzielinie szyjkowej kobiet z PROM i we krwi pępowinowej ich noworodków
Ginekol Pol. 2015, 86, 434-441 Analiza stężenia prozapalnych interleukin w wydzielinie szyjkowej kobiet z PROM i we krwi pępowinowej ich noworodków Concentration of pro-inflammatory interleukins in cervical
Bardziej szczegółowopoło nictwo Kopyra Paweł, Seremak-Mrozikiewicz Agnieszka, Drews Krzysztof
poło nictwo Przydatność oznaczenia PCT, IL-6 oraz CRP w prognozowaniu zakażenia wewnątrzowodniowego i stanu noworodka u ciężarnych z przedwczesnym pęknięciem błon płodowych Usefulness of PCT, IL-6, CRP
Bardziej szczegółowoPrace nadesłane w ramach sesji Doniesienia badań własnych. Praca nr 1:
Prace nadesłane w ramach sesji Doniesienia badań własnych. Praca nr 1: Postępowanie przeciwbólowe u noworodków w wybranych ośrodkach neonatologicznych w Polsce Autor: Magdalena Panek Klinika Chorób Dzieci
Bardziej szczegółowoMgr inż. Aneta Binkowska
Mgr inż. Aneta Binkowska Znaczenie wybranych wskaźników immunologicznych w ocenie ryzyka ciężkich powikłań septycznych u chorych po rozległych urazach. Streszczenie Wprowadzenie Według Światowej Organizacji
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoOCENA ROZPRAWY NA STOPIEŃ DOKTORA NAUK MEDYCZNYCH
KLINIKA NEONATOLOGII PUM 72-010 Police, ul. Siedlecka 2 Kierownik kliniki: Prof. dr. hab. n. med. Maria Beata Czeszyńska Tel/fax. 91 425 38 91 adres e- mail beataces@pum.edu.pl Szczecin, dnia 11. 06. 2018r
Bardziej szczegółowoOcena przydatności stężenia rozpuszczalnej endogliny jako czynnika predykcyjnego
Ginekol Pol. 2013, 84, 835-840 P R A C E O R Y G I N A L N E Ocena przydatności stężenia rozpuszczalnej endogliny jako czynnika predykcyjnego wystąpienia stanu przedrzucawkowego u ciężarnych z nadciśnieniem
Bardziej szczegółowoOcena korelacji między stężeniem cytokin IL-1, IL-8, IFN- w wydzielinie szyjkowopochwowej, a ryzykiem wystąpienia porodu przedwczesnego
Ginekol Pol. 2015, 86, 821-826 DOI: 10.17772/gp/59269 P R A C E O R Y G I N A L N E Ocena korelacji między stężeniem cytokin IL-1, IL-8, IFN- w wydzielinie szyjkowopochwowej, a ryzykiem wystąpienia porodu
Bardziej szczegółowoGminny Program Opieki nad Kobietą w Ciąży 2011-2014
wersja robocza Gminny Program Opieki nad Kobietą w Ciąży 2011-2014 Pomysłodawcy: Komisja Zdrowia, Opieki Społecznej i Profilaktyki Rady Gminy Izabelin Autor: Anita Mamczur 1 I. Opis problemu zdrowotnego
Bardziej szczegółowoEWA HELWICH Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
VI KONGRES Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej Poznań, 26 28 września 2013 Polska Sieć Neonatologiczna EWA HELWICH Instytut Matki i Dziecka w Warszawie Nadzór celowany w odniesieniu do najważniejszych
Bardziej szczegółowoVIII Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej. Stare problemy nowe możliwości kwietnia 2019r. Hotel Aurora****, Międzyzdroje
VIII Kongres Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej Stare problemy nowe możliwości 12-13 kwietnia 2019r. Hotel Aurora****, Międzyzdroje PROGRAM 12 kwietnia 2019 r. (piątek) 8:30-11:00 Sesja I : Poród
Bardziej szczegółowoUltrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim
Lek. med. Izabela Wnuczek-Mazurek Ultrasonograficzna ocena wzrastania płodów w I i II trymestrze ciąży w populacyjnym programie badań prenatalnych wad wrodzonych w regionie lubelskim Promotor: Dr hab.
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i terapia porodu przedwczesnego
ROZDZIAŁ VI ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2015 DOBROSTAN I ZDROWIE 1 Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry Zdrowia Kobiety School
Bardziej szczegółowoJak prowadzić poród w 23. tygodniu ciąży
GRZEGORZ JAKIEL Jak prowadzić poród w 23. tygodniu ciąży I Klinika Położnictwa i Ginekologii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie Peri- viable birth Poród na granicy przeżywalności AGENDA
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoStężenie antagonisty receptora interleukiny 1 (IL-1 ra) w płynie owodniowym jako wskaźnik infekcji wewnątrzmacicznej u noworodka
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 1, 43-47, 2009 Stężenie antagonisty receptora interleukiny 1 (IL-1 ra) w płynie owodniowym jako wskaźnik infekcji wewnątrzmacicznej u noworodka
Bardziej szczegółowoPrzydatność oznaczania NGAL w surowicy i w moczu u niemowląt we wczesnym rozpoznawaniu zakażenia układu moczowego
Przydatność oznaczania NGAL w surowicy i w moczu u niemowląt we wczesnym rozpoznawaniu zakażenia układu moczowego Grażyna Krzemień, Agnieszka Szmigielska, Małgorzata Pańczyk-Tomaszewska, Dominika Adamczuk
Bardziej szczegółowoOcena wybranych wykładników morfologicznych zapalenia w popłodach z samoistnych porodów przedwczesnych
Ginekol Pol. 2010, 81, 435-440 P R A C E O R Y G I N A L N E poło nictwo Ocena wybranych wykładników morfologicznych zapalenia w popłodach z samoistnych porodów przedwczesnych Evaluation of selected morphological
Bardziej szczegółowoGinPolMedProject 4 (18) Artykuł oryginalny/original article
Kliniczna wartość oznaczenia interleukiny 1 alfa w diagnostyce zakażenia wewnątrzowodniowego i stanu noworodka w grupie ciężarnych z przedwczesnym pęknięciem błon płodowych Clinical usefulness of interleukin
Bardziej szczegółowoWpływ przedwczesnego pęknięcia błon płodowych (PROM) na stan noworodka
Ginekol Pol. 2010, 81, 277-282 P R A C E O R Y G I N A L N E Wpływ przedwczesnego pęknięcia błon płodowych (PROM) na stan noworodka The impact of premature rupture of membranes (PROM) on neonatal outcome
Bardziej szczegółowoMARIA KWIATKOWSKA, ANITA CHUDZIK, MAŁGORZATA POKRZYWNICKA, PAWEŁ KRAJEWSKI
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 3, zeszyt 1, 53-57, 2010 Analiza wcześniactwa, zaburzeń klinicznych i wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrastania u noworodków w przypadkach histopatologicznych
Bardziej szczegółowoS T R E S Z C Z E N I E
STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Słowa kluczowe: Wstęp Cel pracy
STRESZCZENIE Słowa kluczowe: Noworodek urodzony przedwcześnie, granulocyt obojętnochłonny, molekuły adhezji komórkowej CD11a, CD11b, CD11c, CD18, CD54, CD62L, wczesne zakażenie, posocznica. Wstęp W ostatnich
Bardziej szczegółowoOcena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą
Agnieszka Nawrocka Ocena zależności stężeń interleukin 17, 22 i 23 a wybranymi parametrami klinicznymi i immunologicznymi w surowicy chorych na łuszczycę plackowatą Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą
Bardziej szczegółowoprzytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia
SŁOWA KLUCZOWE: przytarczyce, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia, rak tarczycy, wycięcie tarczycy, tyreoidektomia STRESZCZENIE Wstęp. Ze względu na stosunki anatomiczne oraz wspólne unaczynienie tarczycy
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoAnna Zmelonek, Miros³awa Dudyñska, Karolina Ziaja
Studia Medyczne Akademii Œwiêtokrzyskiej tom 4 Kielce 2006 Anna Zmelonek, Miros³awa Dudyñska, Karolina Ziaja Klinika Neonatologii Katedry Ginekologii i Po³o nictwa Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielloñskiego
Bardziej szczegółowoAnna Durka. Opiekun pracy: Dr n. med. Waldemar Machała
Anna Durka Zastosowanie aktywowanego białka C (Xigris) u pacjentów leczonych z powodu ciężkiej sepsy w II Zakladzie Anestezjologii i Intensywnej Terapii USK nr 2 im. WAM w Łodzi. Opiekun pracy: Dr n. med.
Bardziej szczegółowoOcena chemokin $ we krwi pępowinowej noworodków z grup ryzyka zakażenia wewnątrzmacicznego
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 2, 140-144, 2009 Ocena chemokin $ we krwi pępowinowej noworodków z grup ryzyka zakażenia wewnątrzmacicznego BARBARA KRÓLAK-OLEJNIK Streszczenie
Bardziej szczegółowoPrzydatność prokalcytoniny w diagnostyce i leczeniu zakażeń bakteryjnych u noworodków. Jerzy Szczapa Uniwersytet Medyczny Poznań
Przydatność prokalcytoniny w diagnostyce i leczeniu zakażeń bakteryjnych u noworodków Jerzy Szczapa Uniwersytet Medyczny Poznań Epidemiologia sepsy Rocznie 4 mln. zgonów dzieci w tym 35% z powodu sepsy
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoSzew okrężny jako metoda leczenia niewydolności szyjki macicy a częstość infekcji wrodzonej u noworodków
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 1, 31-35, 2009 Szew okrężny jako metoda leczenia niewydolności szyjki macicy a częstość infekcji wrodzonej u noworodków MAŁGORZATA POKRZYWNICKA
Bardziej szczegółowoWpływ zakażenia Ureaplasma urealyticum na występowanie powikłań położniczych oraz stan zdrowia noworodków
ROZDZIAŁ XV ZDROWIE I DOBROSTAN 1/2015 DOBROSTAN I ZDROWIE Department of Obstetrics Medical University of Gdansk Klinika Położnictwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego DARIUSZ LAUTENBACH, KAROLINA KOZUBOWSKA,
Bardziej szczegółowoPRZEDWCZESNE PĘKNIĘCIE BŁON PŁODOWYCH (PPBP) (oocystoruptura praecox)
PRZEDWCZESNE PĘKNIĘCIE BŁON PŁODOWYCH (PPBP) (oocystoruptura praecox) 1. Przedwczesne pęknięcie błon płodowych (PPBP) przerwanie ciągłości pęcherza płodowego przed rozpoczęciem akcji porodowej Czasowe
Bardziej szczegółowoStężenie prokalcytoniny a martwicze zapalenie jelit. Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM
Stężenie prokalcytoniny a martwicze zapalenie jelit Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM KONFLIKT INTERESÓW Abbvie Chiesi PROKALCYTONINA Prokalcytonina
Bardziej szczegółowoMaternal serum amyloid A levels in pregnancies complicated with preterm prelabour rupture of membranes
Maternal serum amyloid A levels in pregnancies complicated with preterm prelabour rupture of membranes Poziom amyloidu A w surowicy u kobiet w ciąży powikłanej przedwczesnym pęknięciem błon płodowych 1
Bardziej szczegółowoZakażenie wewnątrzowodniowe i poród przedwczesny
Zakażenie wewnątrzowodniowe i poród przedwczesny Andrzej Torbé DEFINICJA Zakażeniem wewnątrzowodniowym lub infekcją wewnątrzmaciczną nazywamy zakażenie macicy i jej zawartości podczas ciąży. Kliniczne
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka nieprawidłowego neurologicznego rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie w zależności od drogi porodu
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 1, zeszyt 2, 98-102, 2008 Ocena ryzyka nieprawidłowego neurologicznego rozwoju dzieci urodzonych przedwcześnie w zależności od drogi porodu TOMASZ MACIEJEWSKI
Bardziej szczegółowoWstęp do pracy liczy 10 stron. Na jego początku mozna znaleźć infromację, że został opracowany na podstawie artykułu Budowa bariery jelitowej
Recenzja pracy w przewodzie doktorskim lek. Dagmary Anny Węgrzyn p.t.: Wpływ wybranych parametrów matczyno-płodowych na stężenie zonuliny we krwi i stolcu zdrowych noworodków Wczesne rozpoznanie chorób
Bardziej szczegółowoKatedra i Zakład Biochemii Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Ewa Birkner
mgr Anna Machoń-Grecka Cytokiny i czynniki proangiogenne u pracowników zawodowo narażonych na oddziaływanie ołowiu i jego związków Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: prof. dr hab. n.
Bardziej szczegółowoGinPolMedProject WSTĘP ŁOŻYSKOWA ALFA-MIKROGLO- BULINA 1 (PAMG-1) Rozpoznanie pęknięcia pęcherza owodniowego przed terminem
GinPolMedProject 1 (51) 2019: 045-049 ARTYKUŁ POGLĄDOWY Porównanie testów z użyciem łożyskowej alfa-mikroglobuliny 1 (PAMG-1) i białka wiążącego typu 1 insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGFBP-1) w diagnozowaniu
Bardziej szczegółowo8. STRESZCZENIE Celem niniejszej pracy jest:
8. STRESZCZENIE Zadaniem lekarza pracującego w oddziale neonatologicznym jest dbanie, aby przebieg adaptacji noworodka do życia zewnątrzmacicznego był prawidłowy, została nawiązana więź między matką a
Bardziej szczegółowoPytania z zakresu położnictwa
Pytania z zakresu położnictwa - 2017 1. Proszę omówić zapotrzebowanie na składniki mineralne i witaminowe u kobiet ciężarnych i karmiących piersią ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia profilaktyki jodowej.
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka niepowodzenia planowej indukcji porodu u ciężarnych po 41. tygodniu ciąży
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 4, zeszyt 3, 137-142, 2011 Czynniki ryzyka niepowodzenia planowej indukcji porodu u ciężarnych po 41. tygodniu ciąży MARTA KOSTRZEWA 1, WALDEMAR KRZESZOWSKI
Bardziej szczegółowox ± SD (min max) 7,676 ± 2,821 (4,7 19,1) 4,35 ± 0,48 (3,4 5,33) 13,36 ± 1,66 (7,1 16,6) 39,6 ± 4,3 (25 47) 216,2 ± 61,7 (72 349)
4. WYNIKI 4. 1. Ocena parametrów laboratoryjnych u chorych z bólem w klatce piersiowej w chwili przyjęcia do Izby Przyjęć /Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. U wszystkich osób zakwalifikowanych do grupy
Bardziej szczegółowoEDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ LECZONYCH METODĄ FOTOTERAPII UVB.
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytet Medyczny w Białymstoku EDYTA KATARZYNA GŁAŻEWSKA METALOPROTEINAZY ORAZ ICH TKANKOWE INHIBITORY W OSOCZU OSÓB CHORYCH NA ŁUSZCZYCĘ
Bardziej szczegółowoZaremba Jarosław AM Poznań. Wykaz publikacji z IF>2,999. Wykaz pozostałych publikacji w PubMed
Zaremba Jarosław AM Poznań - Liczba wszystkich publikacji: 26 (w tym 1 publ. monogr. i praca doktor.) - Liczba wszystkich publikacji w czasopismach IF>2,999: 1 - Liczba wszystkich publikacji w czasopismach
Bardziej szczegółowow kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,
1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i
Bardziej szczegółowoRodzaj przyczepu pępowiny a stan urodzeniowy bliźniąt
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 2, zeszyt 1, 12-16, 2009 przyczepu pępowiny a stan urodzeniowy bliźniąt SŁAWOMIR SZYMAŃSKI 1, WITOLD MALINOWSKI 1, ELŻBIETA RONIN-WALKNOWSKA 2 Streszczenie
Bardziej szczegółowoTesty dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci.
Testy dla kobiet w ciąży. Zakażenie HIV i AIDS u dzieci. dr n. med. Agnieszka Ołdakowska Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie
Bardziej szczegółowoPLAN ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
ZAKŁAD PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE KATEDRY ZDROWIA KOBIETY Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 8 00-15 30 PLAN ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH Z PRZEDMIOTU PIELĘGNIARSTWO POŁOŻNICZO-GINEKOLOGICZNE
Bardziej szczegółowoMarzena Woźniak Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie
Marzena Woźniak Rozprawa doktorska na stopień doktora nauk medycznych Temat rozprawy: Ocena, monitorowanie i leczenie zakrzepicy żylnej w okresie ciąży i połogu Streszczenie Okresy ciąży i połogu są wymieniane
Bardziej szczegółowoCharakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie.
Anastasiya Zasimovich Charakterystyka obrotu kostnego u kobiet w ciąży fizjologicznej i powikłanej porodem przedwczesnym streszczenie. Ciąża jest to specyficzny, fizjologiczny stan organizmu kobiety. O
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoAnaliza związku intensywności opieki położniczej z właściwym czasem trwania i zakończeniem ciąży
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 2, 81-87, 2014 Analiza związku intensywności opieki położniczej z właściwym czasem trwania i zakończeniem ciąży EWA PIEKARSKA, GRZEGORZ KRASOMSKI,
Bardziej szczegółowoOcena wiedzy i opinii rodzących na temat komórek macierzystych krwi. 1. Zakład Pielęgniarstwa w Ginekologii i Położnictwie, Katedry Ginekologii i
Ocena wiedzy i opinii rodzących na temat komórek macierzystych krwi pępowinowej PATRYCJA KRAWCZYK 1, ANDRZEJ BARAN 2, URSZULA SIOMA- MARKOWSKA 1, MARIOLA MACHURA 1, SYLWIA KUBASZEWSKA 1, ANNA KANABROCKA
Bardziej szczegółowoKlinika Położnictwa i Ginekologii. Poznań, wrzesień 2013 r.
Instytutu Matki i Dziecka Klinika Położnictwa i Ginekologii Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku Tomasz Maciejewski, Michał Troszyński, Sławomir Janus Poznań, wrzesień 2013 r. Zgony matek
Bardziej szczegółowoElżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej
Elżbieta Arłukowicz Streszczenie rozprawy doktorskiej Analiza zmienności ilościowej i jakościowej tlenowej flory bakteryjnej izolowanej z ran przewlekłych kończyn dolnych w trakcie leczenia tlenem hiperbarycznym
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XVI/153/2016 Rady Miejskiej w Policach z dnia 23 lutego 2016 r.
UCHWAŁA Nr XVI/153/2016 Rady Miejskiej w Policach z dnia 23 lutego 2016 r. w sprawie realizacji w 2016 roku przez gminę Police programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr IV/18/2015 Rady Miejskiej w Policach z dnia 27 stycznia 2015 r.
UCHWAŁA Nr IV/18/2015 Rady Miejskiej w Policach z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie realizacji w 2015 roku przez gminę Police programu profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród dzieci zamieszkałych na
Bardziej szczegółowoWanda Siemiątkowska - Stengert
Wanda Siemiątkowska - Stengert Wpływ zabiegu odsysania z tchawicy na ciśnienie śródczaszkowe i układ krążenia noworodków wymagających wentylacji zastępczej, po zastosowaniu różnej premedykacji farmakologicznej.
Bardziej szczegółowoPOŁOŻNICTWO I OPIEKA POŁOŻNICZA dla studentów II ROKU Kierunek: Położnictwo - studia I stopnia licencjackie. semestr IV, rok akad.
POŁOŻNICTWO I OPIEKA POŁOŻNICZA dla studentów II ROKU Kierunek: Położnictwo - studia I stopnia licencjackie semestr IV, rok akad. 2014-2015 Lp. 1. 2. WYKŁADY Pielęgnowanie położnicy w połogu powikłanym.
Bardziej szczegółowoIUGR. prof. dr hab. n. med. Krzysztof Sodowski
IUGR prof. dr hab. n. med. Krzysztof Sodowski definicja postacie znaczenie diagnostyka monitoring decyzje porodowe mały płód - SGA prawidłowy - brak cech wad, chorób genetycznych, infekcji nieprawidłowy
Bardziej szczegółowoGinekologia i położnictwo - opis przedmiotu
Ginekologia i położnictwo - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Ginekologia i położnictwo Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-GiP Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil
Bardziej szczegółowoIs there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report
Is there a relationship between age and side dominance of tubal ectopic pregnancies? A preliminary report Czy istnieje zależność pomiędzy wiekiem i stroną, po której umiejscawia się ciąża ektopowa jajowodowa?
Bardziej szczegółowoPOŁOŻNICTWO I OPIEKA POŁOŻNICZA dla studentów I ROKU Kierunku: Położnictwo - studia I stopnia licencjackie
POŁOŻNICTWO I OPIEKA POŁOŻNICZA dla studentów I ROKU Kierunku: Położnictwo - studia I stopnia licencjackie semestry II, rok akad. 2013-2014 SYMBOL ZAJĘCIA PRAKTYCZNE LICZBA GODZIN Z1 Przygotowanie kobiety
Bardziej szczegółowoMaria Katarzyna Borszewska- Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Maria Katarzyna Borszewska- Kornacka Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 1.ZARZĄDZENIE MINISTRA 2.REKOMENDACJE TOWARZYSTW NAUKOWYCH 3.OPINIE EKSPERTÓW
Bardziej szczegółowoPodsumowanie sezonu zachorowań oraz program profilaktyki zakażeń 2016/2017
Profilaktyka zakażeń RSV w Polsce od 1.1.213 Profilaktyka zakażeń wirusem RS (ICD-1 P 7.2, P 27.1) Podsumowanie sezonu zachorowań oraz program profilaktyki zakażeń 216/217 Ewa Helwich Klinika Neonatologii
Bardziej szczegółowoWiedza ciężarnych kobiet na temat przedwczesnych porodów
PRACE ORYGINALNE Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 4, 371 375 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Piotr Hańczyc e, f, Marta Pakuła a d Wiedza ciężarnych kobiet na temat przedwczesnych porodów
Bardziej szczegółowoStandardy prowadzenia ciąży
Standardy prowadzenia ciąży Gdańsk 2015 Redaktor prowadzący: Olga Strzelec Redakcja: Joanna Fiuk, Olga Strzelec Korekta: Joanna Fiuk, Olga Strzelec Projekt okładki: Andrzej Owsiany Skład: Iwona Łytkowska
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowodystrybucji serotypów powodujących zakażenia inwazyjne w poszczególnych grupach wiekowych zapadalność na IChP w poszczególnych grupach wiekowych
Warszawa, 15.06.2015 Rekomendacje Pediatrycznego Zespołu Ekspertów ds. Programu Szczepień Ochronnych (PZEdsPSO) dotyczące realizacji szczepień obowiązkowych, skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom;
Bardziej szczegółowoLek. Ewelina Anna Dziedzic. Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych.
Lek. Ewelina Anna Dziedzic Wpływ niedoboru witaminy D3 na stopień zaawansowania miażdżycy tętnic wieńcowych. Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk medycznych Promotor: Prof. dr hab. n. med. Marek Dąbrowski
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 5 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program badań prenatalnych
Program badań prenatalnych 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU BADAŃ PRENATALNYCH, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego W ostatnich latach wzrasta systematycznie średni wiek
Bardziej szczegółowoAnalysis of infectious complications inf children with acute lymphoblastic leukemia treated in Voivodship Children's Hospital in Olsztyn
Analiza powikłań infekcyjnych u dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną leczonych w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie Analysis of infectious complications inf children with
Bardziej szczegółowoIndukcja porodu Gdańsk 2015
Indukcja porodu Gdańsk 2015 Redaktor prowadzący: Olga Strzelec Redakcja: Olga Strzelec Korekta: Dorota Filip, Teresa Moroz, Joanna Niezgoda Projekt okładki: Andrzej Owsiany Skład: Tomasz Hawarra Seria
Bardziej szczegółowodr hab n. med. Piotr Węgrzyn dr n. med. Robert Bartkowiak lek. Robert Brawura-Biskupski-Samaha I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii
dr hab n. med. Piotr Węgrzyn dr n. med. Robert Bartkowiak lek. Robert Brawura-Biskupski-Samaha I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii najbardziej popularna metoda wizualizacji duża dostępność względnie
Bardziej szczegółowoNIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau
NIFTY TM Nieinwazyjny, Genetyczny Test Prenataly określający ryzyko wystąpienia zespołu Downa, Edwardsa i Patau Nieinwazyjne badania prenatalne, polegające na ocenia parametrów biochemicznych, takie jak
Bardziej szczegółowoElastography for predicting preterm delivery in patients with short cervical length at weeks of gestation: a prospective observational study
P R A C E O R Y G I N A L N E Ginekol Pol. 2015, 86, 442-447 Elastography for predicting preterm delivery in patients with short cervical length at 18-22 weeks of gestation: a prospective observational
Bardziej szczegółowoJakie metody diagnostyki obrazowej powinny być zastosowane w przypadku niedotlenienia-niedokrwienia u noworodków?
Jakie metody diagnostyki obrazowej powinny być zastosowane w przypadku niedotlenienia-niedokrwienia u noworodków? A. USG przezciemiączkowe B. USG i w drugiej kolejności TK C. USG i MR D. USG, TK i MR Badanie
Bardziej szczegółowoOcena stężenia wybranych parametrów biochemicznych u ciężarnych z idiopatycznymi obrzękami kończyn dolnych doniesienie wstępne
Ocena stężenia wybranych parametrów biochemicznych u ciężarnych z idiopatycznymi obrzękami kończyn dolnych doniesienie wstępne The analysis of selected biochemical parameters concentration in pregnant
Bardziej szczegółowoStandardy opieki okołoporodowej w przypadkach występowania określonych powikłań
praca POGLĄDOWA Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016 tom 1, nr 1, strony 1 9 Copyright 2016 Via Medica ISSN 2451 0122 Standardy opieki okołoporodowej w przypadkach występowania określonych powikłań
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla II, III, IV, V i VI roku 1. NAZWA PRZEDMIOTU : NEONATOLOGIA 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoZAKAŻENIA UOGÓLNIONE I MIEJSCOWE ORAZ CHOROBY ZAKAŹNE W CIĄŻY. I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii AM w Warszawie
ZAKAŻENIA UOGÓLNIONE I MIEJSCOWE ORAZ CHOROBY ZAKAŹNE W CIĄŻY I Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii AM w Warszawie ZAKAŻENIA najczęstsza przyczyna powikłań w ciąży, porodzie i połogu w 70% przyczyna
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoinformacje zawarte w tych podrozdziałach są szczególne cenne dla praktyki klinicznej z punktu widzenia diagnostyki różnicowej. Część wstępu dotycząca
Prof. zw. dr hab. n. med. Jacek Brązert Klinika Położnictwa i Chorób Kobiecych Katedra Ginekologii, Położnictwa i Onkologii Ginekologicznej Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu RECENZJA
Bardziej szczegółowoRozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 6, zeszyt 3, 136-140, 2013 Rozwój opieki perinatalnej na przełomie XX i XXI wieku TOMASZ MACIEJEWSKI Streszczenie Celem opieki perinatalnej jest zapewnienie
Bardziej szczegółowoPAKIET BADAŃ DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ %W PAKIECIE BADAŃ W PAKIECIE TANIEJ Wersja 1
PAKIET BADAŃ DLA PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ 19 BADAŃ W PAKIECIE %W PAKIECIE TANIEJ 2018 Wersja 1 CZY WIESZ, ŻE: Badania ujęte w tym pakiecie podzielić można na dwie grupy. Wyniki badań z pierwszej grupy informują
Bardziej szczegółowoKoordynowana opieka nad kobietą w ciąży w praktyce
Koordynowana opieka nad kobietą w ciąży w praktyce Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Łukowie ul. Doktora A. Rogalińskiego 3, 21-400 Łuków tel. (25) 798 2001 fax (25) 798 2603 spzoz@spzoz.lukow.pl
Bardziej szczegółowoOcena stężenia erytromycyny w surowicy krwi z tętnicy pępowinowej
Ocena stężenia erytromycyny w surowicy krwi z tętnicy pępowinowej Evaluation of erythromycin concentration in the umbilical artery serum 1 1 2 1 2 2 1 1 Zakład Biofarmacji, Katedra Biofarmacji, Wydział
Bardziej szczegółowoLiczba porodów, transferów i dyskwalifikacji
Drodzy Czytelnicy, Poniżej przedstawiamy Wam wybrane efekty naszej owocnej pracy i wyniki porodów kobiet, które zdecydowały się na poród w domu w asyście położnej stowarzyszonej w Dobrze Urodzonych. Nie
Bardziej szczegółowoObecność paciorkowców grupy B (GBS) u noworodków w aspekcie profilaktyki śródporodowej
Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 1, 31-36, 2014 Obecność paciorkowców grupy B (GBS) u noworodków w aspekcie profilaktyki śródporodowej MARTA SIBILSKA 1, MARTA SZYMANKIEWICZ 1, JANUSZ
Bardziej szczegółowoPrzydatność oznaczania kalprotektyny w nieswoistych chorobach zapalnych jelit badania własne
Przydatność oznaczania kalprotektyny w nieswoistych chorobach zapalnych jelit badania własne Andrzej Moniuszko Kierownik kliniki Prof. dr hab. n. med. Grażyna Rydzewska Klinika Chorób Wewnętrznych i Gastroenterologii
Bardziej szczegółowoDiagnostyka i leczenie ciąży ektopowej. Klinika Położnictwa i Chorób Kobiecych
Diagnostyka i leczenie ciąży ektopowej Klinika Położnictwa i Chorób Kobiecych Co to jest ciąża ektopowa? Ciąża ektopowa- lokalizacja Ciąża ektopowa - lokalizacja Najczęstsza lokalizacja bańka jajowodu
Bardziej szczegółowo