NAJWYśSZA IZBA KONTROLI. Departament Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Nr kontroli: P/07/089 Nr ewid.

Transkrypt

1 NAJWYśSZA IZBA KONTROLI Departament Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Wewnętrznego Nr kontroli: P/07/089 Nr ewid. 6/008/P07089/KOB Informacja o wynikach kontroli wykorzystania przez Siły Zbrojne RP kwalifikacji Ŝołnierzy zawodowych nabytych na studiach za granicą oraz w słuŝbie w strukturach NATO i podczas misji zagranicznych W a r s z a w a m a j r.

2 Misją NajwyŜszej Izby Kontroli jest dbałość o gospodarność i skuteczność w słuŝbie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej Wizją NajwyŜszej Izby Kontroli jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyŝszy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa Informacja o wynikach kontroli wykorzystania przez Siły Zbrojne RP kwalifikacji Ŝołnierzy zawodowych nabytych na studiach za granicą oraz w słuŝbie w strukturach NATO i podczas misji zagranicznych Dyrektor Departamentu Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Wewnętrznego Włodzimierz Zegadło Zatwierdzam: Jacek Kościelniak Wiceprezes NajwyŜszej Izby Kontroli Warszawa, NajwyŜsza Izba Kontroli ul. Filtrowa Warszawa tel./fax: 0/

3 Spis treści. Wprowadzenie Podsumowanie wyników kontroli Ogólna ocena kontrolowanej działalności Synteza wyników kontroli Uwagi końcowe i wnioski WaŜniejsze wyniki kontroli Charakterystyka stanu prawnego oraz uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych Charakterystyka stanu prawnego Charakterystyka uwarunkowań ekonomicznoorganizacyjnych Istotne ustalenia kontroli Udział Ŝołnierzy zawodowych w kształceniu i doskonaleniu zawodowym za granicą oraz w słuŝbie w międzynarodowych strukturach wojskowych i misjach zagranicznych w latach (I półrocze) Kształcenie i doskonalenie zawodowe za granicą SłuŜba w międzynarodowych strukturach wojskowych oraz międzynarodowych operacjach pokojowych i stabilizacyjnych Wykorzystanie środków finansowych na kształcenie i doskonalenie 6 zawodowe za granicą Wykorzystanie Ŝołnierzy zawodowych po zakończeniu szkolenia za granicą oraz słuŝby w strukturach międzynarodowych i misjach zagranicznych Stosowanie procedur kadrowych w stosunku do Ŝołnierzy zawodowych powracających ze szkolenia i słuŝby za granicą Prowadzenie ewidencji personalnej Ŝołnierzy zawodowych powracających z zagranicy Wspomaganie informatyczne działalności kadrowej Zarządzanie zasobami kadrowymi Sił Zbrojnych Nadzór i kontrola działalności kadrowej w odniesieniu do Ŝołnierzy powracających ze szkolenia oraz słuŝby za granicą Informacje dodatkowe o przeprowadzonej kontroli Przygotowanie kontroli Postępowanie kontrolne i działania podjęte po zakończeniu kontroli Załączniki Wykaz skrótów i nazw uŝytych w informacji Słowniczek waŝniejszych pojęć Wykaz podmiotów objętych kontrolą oraz jednostek organizacyjnych NIK, które przeprowadziły kontrole Szczegółowe zestawienie Ŝołnierzy zawodowych skierowanych na szkolenie za granicą w latach (I półrocze) według miejsca szkolenia Szczegółowe zestawienie Ŝołnierzy zawodowych skierowanych na szkolenie za granicą w latach (I półrocze) według równowaŝnych form nauki i doskonalenia zawodowego w kraju Struktura i stopień wykorzystania w latach (I półrocze) absolwentów uczelni zagranicznych, szkoleń i kursów za granicą przygotowujących do wyznaczenia na wyŝsze stanowiska słuŝbowe według rodzajów Sił Zbrojnych RP Sumaryczne zestawienie absolwentów uczelni zagranicznych w latach (I półrocze) i sposób ich wykorzystania po powrocie do kraju według rodzajów Sił Zbrojnych RP... 3

4 Spis treści 5.8. Sumaryczne zestawienie absolwentów szkoleń i kursów zagranicznych w latach (I półrocze) przygotowujących do objęcia wyŝszych stanowisk słuŝbowych i sposób ich wykorzystania po powrocie do kraju według rodzajów Sił Zbrojnych RP Struktura i stopień wykorzystania w latach (I półrocze) absolwentów uczelni zagranicznych według przydziałów na kolejne stanowiska słuŝbowe Struktura i stopień wykorzystania w latach (I półrocze) absolwentów kursów i szkoleń za granicą przygotowujących do wyznaczenia na wyŝsze stanowiska słuŝbowe według przydziałów na kolejne stanowiska słuŝbowe Struktura i stopień wykorzystania w latach (I półrocze) absolwentów kursów i szkoleń specjalistycznych za granicą w celu uzyskania dodatkowych kwalifikacji zawodowych według przydziałów na kolejne stanowiska słuŝbowe po powrocie do kraju Struktura i stopień wykorzystania w latach (I półrocze) Ŝołnierzy zawodowych pełniący słuŝbę w strukturach międzynarodowych i międzynarodowych strukturach wojskowych oraz w Polskich Przedstawicielstwach Wojskowych i Polskich Zespołach Łącznikowych przy organizacjach międzynarodowych i międzynarodowych strukturach wojskowych według przydziałów na kolejne stanowiska słuŝbowe po powrocie do kraju Struktura i stopień wykorzystania w latach (I półrocze) Ŝołnierzy zawodowych po powrocie z zagranicy z misji pokojowych i stabilizacyjnych według przydziałów na kolejne stanowiska słuŝbowe Lista osób zajmujących kierownicze stanowiska, odpowiedzialnych za kontrolowaną działalność Wykaz waŝniejszych aktów prawnych dotyczących kontrolowanej działalności Wykaz organów, którym przekazano informację o wynikach kontroli... 4

5 Wprowadzenie. Wprowadzenie.. Temat kontroli Wykorzystanie przez Siły Zbrojne RP kwalifikacji Ŝołnierzy zawodowych nabytych na studiach za granicą oraz w słuŝbie w strukturach NATO i podczas misji zagranicznych... Numer kontroli: P/07/ Ogólne tło badanej problematyki oraz uzasadnienie podjęcia kontroli Kontrola planowa koordynowana, podjęta z inicjatywy NajwyŜszej Izby Kontroli w związku z licznymi publikacjami prasowymi oraz interpelacjami i zapytaniami poselskimi w sprawie problemów z wykorzystaniem umiejętności i doświadczenia Ŝołnierzy zawodowych powracających ze szkolenia i słuŝby poza granicami kraju..4. Cel kontroli Celem kontroli było dokonanie oceny wykorzystania przez Siły Zbrojne RP moŝliwości podwyŝszenia zdolności operacyjnych wojsk oraz usprawnienia organizacji struktur wojskowych, poprzez wykorzystanie zdobytej za granicą wiedzy i doświadczenia przez Ŝołnierzy zawodowych. W szczególności ocenie podlegały: efektywność zarządzania zasobami Ŝołnierzy zawodowych i optymalizacja ich rozwoju słuŝbowego, w tym trafność podejmowania decyzji personalnych; odpowiedzialność dowódców poszczególnych poziomów dowodzenia i kierowania za przebieg słuŝby podwładnych oraz realizacja polityki kadrowej w dowodzonych jednostkach wojskowych lub kierowanych instytucjach i jednostkach organizacyjnych resortu obrony narodowej; efektywność stosowania procedur kadrowych określonych w ustawie z dnia września 003 r. o słuŝbie wojskowej Ŝołnierzy zawodowych oraz w rozporządzeniach wykonawczych do tej ustawy. Dz. U. Nr 79, poz. 750 ze zm., zwanej dalej ustawą pragmatyczną lub uswŝz. 5

6 Wprowadzenie.5. Główne zagadnienia objęte tematyką kontroli Kontrola ukierunkowana została na zbadanie takich zagadnień jak: udział Ŝołnierzy zawodowych w kształceniu i doskonaleniu zawodowym za granicą oraz w słuŝbie w międzynarodowych strukturach wojskowych i misjach zagranicznych w latach (I półrocze); wykorzystanie środków przeznaczonych na kształcenie i doskonalenie zawodowe za granicą; przydziały słuŝbowe Ŝołnierzy zawodowych po zakończeniu szkolenia za granicą oraz słuŝby w strukturach międzynarodowych i misjach zagranicznych; stosowanie procedur kadrowych; wspomaganie informatyczne procesów decyzyjnych; zarządzanie zasobami kadrowymi sił zbrojnych; nadzór i kontrola wewnętrzna badanych obszarów..6. Okres objęty badaniami kontrolnymi Kontrolą objęto okres od lipca 004 r. do 30 czerwca 007 r..7 Czas przeprowadzenia kontroli oraz kontrolowane jednostki Kontrolę przeprowadzono na podstawie art. ust. ustawy z dnia 3 grudnia 004 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli, w okresie od dnia 7 maja do października 007 r. w Ministerstwie Obrony Narodowej, dowództwach rodzajów sił zbrojnych, dowództwach okręgów wojskowych, Komendzie Głównej śandarmerii Wojskowej oraz w 8 jednostkach wojskowych rodzajów sił zbrojnych. Oceny działalności dokonano według kryteriów, o których mowa w art. 5 ust. ustawy o NIK, tj. legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Jednostką koordynującą kontrolę był Departament Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W wykonywaniu czynności kontrolnych uczestniczyły delegatury NIK w Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Olsztynie, Szczecinie, Wrocławiu i Zielonej Górze. Szczegółowy wykaz skontrolowanych jednostek przedstawiono w załączniku nr 5.3. do niniejszej informacji. t.j. Dz. U. z 007 r. Nr 3, poz

7 Podsumowanie wyników kontroli. Podsumowanie wyników kontroli.. Ogólna ocena kontrolowanej działalności NajwyŜsza Izba Kontroli, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości, ocenia pozytywnie wykorzystanie przez Siły Zbrojne RP kwalifikacji Ŝołnierzy zawodowych nabytych w ramach szkolenia za granicą oraz w słuŝbie w strukturach NATO i podczas misji zagranicznych. W ocenie NIK przydziały słuŝbowe absolwentów uczelni i kursów zagranicznych oraz Ŝołnierzy powracających z misji zagranicznych, umoŝliwiały wykorzystanie zdobytych przez nich kwalifikacji specjalistycznych i doświadczenia w procesie szkolenia, a takŝe usprawniania struktur organizacyjnych (w szczególności jednostek przeznaczonych do NATO lub współpracujących z Sojuszem) oraz w procesie osiągania przez te jednostki i dowództwa poszczególnych poziomów dowodzenia wymaganej zdolności operacyjnej. Nieprawidłowości dotyczyły nieprzestrzegania procedur obsady stanowisk, przypadków niewłaściwego rozeznania potrzeb operacyjnych jednostek wojskowych przy typowaniu Ŝołnierzy zawodowych na szkolenia za granicą, niewydolności struktur kadrowych, braku kompleksowego zarządzania karierą zawodową Ŝołnierzy, stosowania nieefektywnych narzędzi wspomagania informatycznego w zakresie prowadzenia ewidencji kadrowej oraz nieskutecznej kontroli wewnętrznej. W ocenie NIK występowaniu nieprawidłowości sprzyjała długotrwała restrukturyzacja Sił Zbrojnych RP, nieustabilizowana struktura korpusów osobowych kadry zawodowej, brak wystarczającej liczby specjalistów kadrowych oraz niewykorzystanie w pragmatyce kadrowej nowoczesnych technik zarządzania zasobami ludzkimi... Synteza wyników kontroli. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie oceniła nadawanie przydziałów słuŝbowych absolwentom uczelni zagranicznych na stanowiska w jednostkach organizacyjnych współpracujących z Sojuszem lub funkcjonujących w jego strukturach oraz w jednostkach wojskowych przeznaczonych do NATO. Zakresy zadań związane z przydziałami słuŝbowymi sprzyjały wykorzystywaniu przez Ŝołnierzy uzyskanych za granicą kwalifikacji oraz doświadczenia [szerzej str. 78]. 7

8 Podsumowanie wyników kontroli. Minister Obrony Narodowej, Szef Sztabu Generalnego WP, dowódcy rodzajów sił zbrojnych i okręgów wojskowych oraz dowódcy związków taktycznych i oddziałów nie zawsze wyznaczali Ŝołnierzy zawodowych na kolejne wyŝsze stanowiska słuŝbowe zgodnie z planowanym modelem przebiegu słuŝby. Tylko 38 absolwentów uczelni i kursów zagranicznych objęło wyŝsze stanowiska bezpośrednio po spełnieniu warunku ukończenia nauki. Pozostali absolwenci kontynuowali słuŝbę na dotychczasowych lub równorzędnych stanowiskach, albo zostali przeniesieni do rezerwy kadrowej. Trudności z optymalnym wykorzystaniem Ŝołnierzy, wynikały z nierzetelnej prognozy ich dalszej drogi rozwoju zawodowego oraz z błędów w naborze kandydatów na wyjazdy szkoleniowe [szerzej str. 89]. 3. Zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym w okresie kontrolowanym, kompetencje kadrowe w zakresie wyznaczania na stanowiska słuŝbowe Ŝołnierzy zawodowych były podzielone pomiędzy: dowódców brygad/pułków/batalionów (równorzędnych) w odniesieniu do stanowisk słuŝbowych do stopnia etatowego starszego sierŝanta (starszego bosmana), dowódców dywizji/flotylli/komendantów wyŝszych szkół oficerskich do stopnia etatowego starszego chorąŝego sztabowego (starszego chorąŝego sztabowego marynarki), dowódców okręgów wojskowych/korpusów/dowódcę Garnizonu Warszawa/komendantów akademii wojskowych do stopnia etatowego kapitana (kapitana marynarki), dowódców rodzajów sił zbrojnych/ Komendanta Głównego śandarmerii Wojskowej do stopnia etatowego podpułkownika (komandora porucznika), Szefa Sztabu Generalnego WP do stopnia etatowego podpułkownika (komandora porucznika), Ministra Obrony Narodowej w odniesieniu do stanowisk słuŝbowych o stopniach etatowych pułkownika (komandora) i generałów (admirałów), z wyjątkiem stanowisk Szefa Sztabu Generalnego WP i dowódców rodzajów sił zbrojnych na które wyznacza Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Obrony Narodowej, dyrektora departamentu Ministerstwa Obrony Narodowej właściwego do spraw kadr do stopnia etatowego podpułkownika (komandora porucznika) w pozostałych jednostkach organizacyjnych nie podlegających ww. dowódcom/komendantom/szefowi Sztabu Generalnego WP [szerzej str. 7]. 4. We wszystkich skontrolowanych jednostkach, z wyjątkiem Departamentu Kadr MON, stwierdzono niekompletność i nieaktualność teczek akt personalnych Ŝołnierzy (TAP). W ocenie NIK, nieaktualne dokumenty kadrowe nie stanowiły rzetelnej podstawy do podejmowania decyzji personalnych [szerzej str. 3435]. 8

9 Podsumowanie wyników kontroli 5. Skutkiem korzystania z nieaktualnej dokumentacji kadrowej jest zjawisko szukania stanowisk dla Ŝołnierzy powracających ze słuŝby w międzynarodowych strukturach wojskowych oraz w przedstawicielstwach wojskowych i zespołach łącznikowych. Spośród 36 Ŝołnierzy powracających ze słuŝby w NATO w latach (I półrocze), aŝ 48 nie otrzymało propozycji objęcia wyŝszych stanowisk, podczas gdy zgodnie z obowiązującymi w okresie objętym kontrolą zasadami polityki kadrowej w Siłach Zbrojnych RP, stanowiska słuŝbowe w strukturach NATO przygotowywały Ŝołnierzy do objęcia po powrocie do kraju stanowisk wyŝszych niŝ uprzednio przez nich zajmowanych [szerzej str. 9]. 6. W ocenie NIK, Ŝołnierze wyznaczeni na wyŝsze stanowiska słuŝbowe spełniali wymagania określone w kartach opisów stanowisk słuŝbowych (KOSS) oraz w opiniach okresowych i prognozach przebiegu słuŝby. Niemniej w skontrolowanych jednostkach stwierdzono: 93 przypadki (tj. 49 badanych) wyznaczenia na stanowiska słuŝbowe z pominięciem procesu opiniowania i prognozowania po zakończeniu kadencji, co w ocenie NIK było działaniem nielegalnym i stanowiło naruszenie art. 35 ust. ustawy z dnia września 003 r. o słuŝbie wojskowej Ŝołnierzy zawodowych, 63 przypadki (tj. 53 badanych) wyznaczenia Ŝołnierzy z zaawansowaną znajomością języka angielskiego na stanowiska o niŝszych wymaganiach językowych, co było działaniem niecelowym w sytuacji deficytu kandydatów o wysokich umiejętnościach językowych, 8 przypadków (4 badanych) wyznaczenia Ŝołnierzy na stanowiska niezgodnie z kierunkiem ukończonych przez nich studiów [szerzej str. 30]. 7. Niepokojący jest coroczny wzrost (o ok. ) w badanym okresie liczby zwolnień ze słuŝby zawodowej, w tym o ok. 30 Ŝołnierzy posiadających wysokie umiejętności i doświadczenie zdobyte w słuŝbie i w trakcie szkolenia poza granicami kraju. Liczne wypowiedzenia stosunku słuŝbowego bez podawania przyczyny (tj. na podstawie art. 4 ust. uwŝz) dotyczyły w szczególności podoficerów zawodowych. Spośród.04 zwolnień Ŝołnierzy powracających z zagranicy ze słuŝby i szkolenia w latach (I półrocze) 83, (tj. 78), stanowili podoficerowie zawodowi. W ocenie NIK, zwolnieniom sprzyjał brak systemu motywującego Ŝołnierzy do kontynuowania słuŝby zawodowej przy jednoczesnych dogodnych warunkach odchodzenia na wcześniejszą emeryturę wojskową (juŝ po 5 latach słuŝby) [szerzej str. 9]. 9

10 Podsumowanie wyników kontroli 8. Kontrola wykazała, Ŝe dowódcy wszystkich skontrolowanych jednostek wojskowych na których spoczywa obowiązek opiniowania słuŝbowego, nie byli oceniani przez przełoŝonych pod kątem umiejętności opiniowania i trafności prognozowania przebiegu słuŝby wojskowej podwładnych Ŝołnierzy, co było niezgodne z 5 ust. rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia marca 004 r. w sprawie opiniowania Ŝołnierzy zawodowych 3. [szerzej str. 33]. 9. We wszystkich skontrolowanych jednostkach wystąpiły przypadki zapoznania Ŝołnierzy z kartą opisu stanowiska słuŝbowego dopiero po upływie wielu miesięcy od daty wyznaczenia na stanowisko, co świadczyło o znacznych opóźnieniach w pracy komórek kadrowych. Dotyczyło to ogółem 7 (64) badanych Ŝołnierzy, w tym 00 badanych w DWL, 6.DZ, DSP,.BLT,.BLog, 6.BDSz i.pspec. Opóźnienia w doręczeniu KOSS prowadziły w konsekwencji do naruszenia zasad opiniowania Ŝołnierzy, określonych w art. 6 ust. uswŝz [szerzej str. 333]. 0. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie oceniła przedłuŝającą się budowę zintegrowanego Systemu Informatycznego Zarządzania Zasobami Kadrowymi resortu obrony narodowej PERSONEL. Brak tego systemu powodował szereg ograniczeń w stosowaniu procedur kadrowych, a szczególnie utrudniał wieloletnie prognozowanie przebiegu słuŝby Ŝołnierzy zawodowych. W ocenie NIK, brak nowoczesnych narzędzi informatycznych umoŝliwiających pracę online i zapewniających dostęp na róŝnych poziomach dowodzenia do centralnej bazy danych osobowych, w szczególności w zakresie informacji o stanowiskach oraz zapewniających wymianę aktualnych i kompletnych informacji kadrowych, w sposób istotny ograniczał sprawność zarządzania kadrami [szerzej str. 3539].. Kontrola wykazała wysoce zróŝnicowany poziom profesjonalizmu personelu kadrowego Sił Zbrojnych. Według stanu na koniec czerwca 007 r. tylko 38 Ŝołnierzy zawodowych prowadzących sprawy kadrowe posiadało kierunkowe wykształcenie lub przeszkolenie, w tym jedynie 9 w śandarmerii Wojskowej, 5 w Marynarce Wojennej, 3 w Siłach Powietrznych i 33 w Dowództwie Garnizonu Warszawa. Ponadto, aŝ 45 Ŝołnierzy posiadało staŝ słuŝby w organach kadrowych, krótszy niŝ 3 lata. W ocenie NIK powyŝsza sytuacja miała istotny wpływ na sprawność zarządzania kadrami resortu oraz na prawidłowość stosowania procedur i przepisów dotyczących decyzji kadrowych [szerzej str. 3940]. 3 Dz. U. Nr 43, poz

11 Podsumowanie wyników kontroli. W ocenie NIK Departament Kadr i Szkolnictwa Wojskowego MON w latach nie wypełniał właściwie zadań Ministerstwa Obrony Narodowej w zakresie nadzoru, określonych w regulaminie organizacyjnym Ministra Obrony Narodowej. ZauwaŜalna poprawa w tym zakresie nastąpiła od roku 007 [szerzej str. 4]. 3. Kontrola wykazała równieŝ niewystarczający nadzór słuŝbowy nad działalnością kadrową w jednostkach wojskowych. Nie obejmował on prawidłowości wyznaczania Ŝołnierzy zawodowych na stanowiska, poprawności opiniowania i prognozowania przebiegu słuŝby, a takŝe jakości prowadzonej dokumentacji ewidencyjnej [szerzej str. 44]. 4. Z łącznej kwoty przeznaczonej na finansowanie zadań szkoleniowych za granicą, która w latach wynosiła tys. zł, Ministerstwo Obrony Narodowej wykorzystało do połowy 007 r. 66,. Stopień wykorzystania środków finansowych ulegał poprawie i wynosił 6,3 w 005 r. oraz 87,9 w roku 006. W ocenie NIK, udział zagranicznych jednostek edukacyjnych w procesie doskonalenia zawodowego mógł być wyŝszy [szerzej str. 67]. 5. W ramach Programu Międzynarodowej Pomocy Szkoleniowej IMET w latach (I półrocze) na prestiŝowe studia i kursy za granicą skierowano 4 Ŝołnierzy, tj. 54,6 łącznej oferty szkoleniowej strony amerykańskiej. Przeszkodą do wysłania większej liczby Ŝołnierzy okazał się brak kandydatów spełniających warunki szkolenia, w szczególności w zakresie językowym [szerzej str. 67]..3. Uwagi końcowe i wnioski Kształcenie i doskonalenie zawodowe za granicą oraz słuŝba w strukturach NATO, organizacjach międzynarodowych i operacjach poza granicami państwa są istotnymi elementami rozwoju słuŝbowego Ŝołnierza zawodowego, które wpływają na profesjonalną realizację zadań przez Siły Zbrojne RP. Studia i kursy za granicą pozwalają na utrzymanie kontaktu z aktualnymi tendencjami w sztuce i technologii wojskowej, a takŝe na doskonalenie specjalistycznych umiejętności językowych. Przyjęte w ustawie pragmatycznej zasady polityki kadrowej dawały absolwentom wojskowych uczelni zagranicznych i Ŝołnierzom pełniącym zawodową słuŝbę na stanowiskach poza granicami kraju moŝliwość awansu na kolejne wyŝsze stanowiska słuŝbowe, zgodnie z posiadanymi przez nich kwalifikacjami i przyjętymi prognozami przebiegu kariery zawodowej.

12 Podsumowanie wyników kontroli Kontrola NIK wykazała jednak istotne problemy w stosowaniu tych zasad przez organy wojskowe posiadające kompetencje kadrowe, wynikające m.in. ze złoŝonej sytuacji kadrowej związanej z restrukturyzacją Sił Zbrojnych oraz niewydolności pragmatyki kadrowej. Trudności z zagospodarowaniem powracających Ŝołnierzy ze szkolenia i słuŝby za granicą, w ocenie NIK, wynikały równieŝ z braku precyzyjnego typowania przez przełoŝonych kandydatów na studia i do pełnienia słuŝby na stanowiskach poza granicami kraju oraz sterowania ich rozmieszczeniem i rozwojem w słuŝbie. Istotnym problemem wpływającym na skuteczność działania organów właściwych do wyznaczania na stanowiska w słuŝbie i zwalniania z tych stanowisk Ŝołnierzy zawodowych, w tym powracających z zagranicy, był brak przygotowanego merytorycznie personelu kadrowego oraz jego niewystarczające wyposaŝenie w profesjonalne i nowoczesne techniki zarządzania zasobami ludzkimi, a takŝe nieskuteczny system kontroli wewnętrznej pracy komórek personalnych. Wymienione wyŝej czynniki spowodowały m.in., iŝ ocena wykorzystania przez Siły Zbrojne kwalifikacji Ŝołnierzy zawodowych nabytych na studiach za granicą oraz w słuŝbie w strukturach NATO i podczas misji zagranicznych nie moŝe być w pełni pozytywna. W opinii NIK konieczne jest dokonanie zmian w pragmatyce kadrowej, zwłaszcza pod kątem planowanego utworzenia armii w pełni zawodowej. W ocenie Izby w szczególności istnieje potrzeba uproszczenia i doprowadzenia do pełnej przejrzystości procedur wyznaczania na stanowiska, a takŝe wprowadzenie skutecznych mechanizmów motywujących Ŝołnierzy do dłuŝszego pozostawania w słuŝbie zawodowej. Nie mniej waŝne jest regularne prowadzenie na poszczególnych poziomach dowodzenia rzetelnych analiz sytuacji kadrowej w poszczególnych korpusach osobowych i podległych jednostkach wojskowych. Analizy te muszą mieć w sferze przewidywanych skutków kadrowych charakter prognostyczny. Uwzględniając przedstawione w niniejszej informacji wyniki kontroli oraz podjęte przez kierowników kontrolowanych jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej działania celem wykonania wniosków zawartych w wystąpieniach pokontrolnych, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi do Ministra Obrony Narodowej o: dokonanie analizy treści aktów prawnych regulujących pragmatykę kadrową w wojsku, w tym równieŝ ich wpływu na strukturę i liczebność Ŝołnierzy zawodowych oraz przebieg ich słuŝby;

13 Podsumowanie wyników kontroli doskonalenie procesu uzupełniania przez Ŝołnierzy zawodowych znajomości języków obcych, a zwłaszcza języka angielskiego przez Ŝołnierzy Sił Wysokiej Gotowości Zdolnych do Przerzutu; poprawę efektywności zarządzania zasobami kadrowymi oraz optymalizację decyzji kadrowych; zapewnienie wysokiego profesjonalizmu personelu kadrowego oraz jego wyposaŝenie w nowoczesne narzędzia wspomagające zarządzanie zasobami ludzkimi. 3

14 WaŜniejsze wyniki kontroli 3. WaŜniejsze wyniki kontroli 3.. Charakterystyka stanu prawnego oraz uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych 3... Charakterystyka stanu prawnego. Minister Obrony Narodowej, zgodnie z art. pkt 8 ustawy z 4 grudnia 995 r. o urzędzie Ministra Obrony Narodowej 4, kieruje sprawami kadrowymi Sił Zbrojnych oraz sprawuje nadzór m.in. nad polityką kadrową i kontaktami międzynarodowymi (art. 4 pkt i 6). Szczegółowy zakres działania Ministra określony został w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 lipca 996 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Obrony Narodowej 5. Do zakresu jego działania naleŝy m.in.: kształtowanie polityki kadrowej, podejmowanie decyzji personalnych, sprawowanie nadzoru nad kształceniem i doskonaleniem zawodowym kadry zawodowej w kraju i za granicą oraz doborem kandydatów do pełnienia zawodowej słuŝby wojskowej poza granicami państwa, sprawowanie nadzoru nad realizacją polityki kadrowej w resorcie obrony narodowej, dokonywanie okresowych ocen sytuacji kadrowej w resorcie obrony narodowej i w razie potrzeby inicjowanie działań zmierzających do jej poprawy ( pkt 9 ww. rozporządzenia). Stosownie do postanowień 5 ust. 4 pkt 8 lit. ac regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej obowiązującego od dnia stycznia 007 r. 6 do wyłącznych kompetencji Ministra Obrony Narodowej, zastrzeŝone zostały m.in. sprawy dotyczące kształtowania i realizacji polityki kadrowej, w tym wyznaczanie na stanowiska słuŝbowe, zwalnianie ze stanowisk słuŝbowych oraz mianowanie na stopnie wojskowe.. Zasady polityki kadrowej zostały uregulowane w ustawie z dnia września 003 r. o słuŝbie wojskowej Ŝołnierzy zawodowych 7 (zwanej dalej uswŝz lub ustawą pragmatyczną). 4 Dz. U. z 996 r. Nr 0, poz. 56 ze zm. 5 Dz. U. Nr 94, poz Wprowadzony zarządzeniem Nr 40/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia listopada 006 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej (Dz. Urz. MON Nr, poz. 70 ze zm.). Zgodnie z 3 ww. zarządzenia, utraciło moc zarządzenie Nr 5/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 0 lutego 00 r. w sprawie regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej (Dz. Urz. MON Nr 3, poz. 0 ze zm.). 7 Por. przypis. 4

15 WaŜniejsze wyniki kontroli Zgodnie z art. 9 uswŝz, Ŝołnierz zawodowy pełni zawodową słuŝbę wojskową na wyznaczonym stanowisku słuŝbowym, w rezerwie kadrowej lub w dyspozycji. Stosownie do postanowień art. 0 ust. uswŝz, Ŝołnierz zawodowy zwolniony z dotychczas zajmowanego stanowiska słuŝbowego moŝe być przeniesiony do rezerwy kadrowej właściwego organu 8, jeŝeli przewiduje się wyznaczanie go na inne stanowisko słuŝbowe 9. Okres pozostawania Ŝołnierza zawodowego w rezerwie kadrowej nie moŝe być jednorazowo dłuŝszy niŝ dwa lata (art. 0 ust. ). JeŜeli przeniesienie do rezerwy kadrowej następuje w związku ze skierowaniem Ŝołnierza zawodowego na studia zagraniczne, czas pozostawania w rezerwie kadrowej obejmuje okres tych studiów (art. 0 ust. 4 0 ). W okresie objętym kontrolą, zgodnie z art. 6 ust. uswŝz, Ŝołnierz zawodowy podlegał opiniowaniu słuŝbowemu w formie: opiniowania okresowego przeprowadzanego na sześć miesięcy przed dniem upływu kadencji lub kontraktu na pełnienie słuŝby terminowej, opiniowania specjalnego przeprowadzanego w przypadkach określonych w art. 6 ust. (m.in. ukończenia studiów lub nauki w szkole wojskowej, zakończenia pełnienia słuŝby wojskowej na stanowisku słuŝbowym poza granicami państwa). Opinia słuŝbowa ma na celu ocenę wykonywania przez Ŝołnierza obowiązków słuŝbowych i stanowi podstawę do określenia dalszego przebiegu jego słuŝby (art. 6 ust. 3 uswŝz). W okresowej opinii słuŝbowej przełoŝony dokonuje oceny wywiązywania się przez Ŝołnierza zawodowego z poszczególnych obowiązków słuŝbowych na zajmowanym stanowisku. Na podstawie tych ocen, przełoŝony wystawia ogólną ocenę opiniowanego Ŝołnierza zawodowego. W opisie okresowej opinii słuŝbowej określa się równieŝ prognozę przebiegu zawodowej słuŝby wojskowej Ŝołnierza: bliŝszą, dalszą i perspektywiczną (art. 6 ust. 5 uswŝz) 3. 8 Organem tym jest odpowiednio: Minister Obrony Narodowej, Szef Sztabu Generalnego WP, dyrektor departamentu Ministerstwa Obrony Narodowej właściwego w sprawach kadr (art. 0 ust. 3 uswŝz) 9 Począwszy od stycznia 008 r. przeniesienie jest równieŝ moŝliwe w sytuacji, gdy przemawiają za tym potrzeby Sił Zbrojnych Ŝołnierz zawodowy pełniący zawodową słuŝbę wojskową na podstawie kontraktu na pełnienie słuŝby stałej, moŝe być przeniesiony do rezerwy kadrowej, w związku z podjęciem przez niego pracy poza granicami państwa w strukturach organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych strukturach wojskowych, na podstawie umowy zawartej między tym Ŝołnierzem, a taką organizacją (art. 0 ust. a). 0 W brzmieniu obowiązującym przed stycznia 008 r. Z dniem 0 października 007 r. art. 6 ustawy otrzymał, na mocy ustawy z dnia z dnia 4 sierpnia 007 r. o zmianie ustawy o słuŝbie wojskowej Ŝołnierzy zawodowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 76, poz. 4), nowe brzmienie skreślono m.in. przepisy dotyczące opiniowania specjalnego. Począwszy od 0 października 007 r. kwestia ta jest uregulowana w art. 6 ust. 3 Począwszy od 0 października 007 r. kwestia ta jest uregulowana w art. 6 ust. 3 i 4. 5

16 WaŜniejsze wyniki kontroli Stosownie do postanowień 8 ust. rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia marca 004 r. w sprawie opiniowania Ŝołnierzy zawodowych 4, przełoŝony opiniujący określa Ŝołnierzowi prognozę pełnienia słuŝby na podstawie wystawionej oceny ogólnej 5, informacji zawartych w okresowej opinii słuŝbowej, w tym prognozy określonej na poprzednio zajmowanym stanowisku słuŝbowym, wykorzystując modele przebiegu słuŝby dla poszczególnych korpusów kadry, a w ich ramach, modele dla korpusów osobowych i grup osobowych 6. Natomiast zgodnie z 4 ww. rozporządzenia 7, opinię specjalną w związku z zakończeniem słuŝby wojskowej na stanowiskach poza granicami państwa, sporządzało się równieŝ w odniesieniu do Ŝołnierzy, którzy zostali skierowani do pełnienia słuŝby poza granicami państwa, jeŝeli pełnili tę słuŝbę przez okres dłuŝszy niŝ trzy miesiące. Zgodnie z art. 35 ust. uswŝz 8, Ŝołnierza zawodowego wyznacza się na stanowisko słuŝbowe stosownie do potrzeb SZ RP, w zaleŝności od wymaganych kwalifikacji zawodowych określonych w karcie opisu stanowiska słuŝbowego oraz od posiadanej opinii słuŝbowej, a Ŝołnierza pełniącego zawodową słuŝbę wojskową na podstawie kontraktu na pełnienie słuŝby stałej od ustalonej dla niego indywidualnej prognozy przebiegu słuŝby. Określenie indywidualnej prognozy przebiegu słuŝby oficera zawodowego i podoficera zawodowego odbywa się w oparciu o modele przebiegu słuŝby (art. 35 ust. ). Artykuł 36 ust. uswŝz określa minimalne wymagania kwalifikacyjne, tj. wykształcenie i ukończenie kursów specjalistycznych, do wyznaczenia na stanowiska słuŝbowe dla szeregowych zawodowych, podoficerów zawodowych i oficerów zawodowych zaszeregowanych do stopnia etatowego. Stosownie do postanowień art. 36 ust. 9, na równi ze świadectwem lub dyplomem szkoły wojskowej są traktowane świadectwa lub dyplomy równorzędnych zagranicznych kursów szkół i uczelni, a w przypadku stanowisk 4 Por. przypis 3. 5 Nie określa się prognoz przebiegu słuŝby w przypadku uzyskania przez Ŝołnierza w opinii okresowej oceny niedostatecznej ( 8 ust. 7 rozporządzenia). W przypadku uzyskania przez Ŝołnierza w opinii okresowej oceny dostatecznej, przełoŝony moŝe określić w prognozie bliŝszej, zwolnienie Ŝołnierza z zawodowej słuŝby wojskowej. W takim przypadku nie określa się prognozy dalszej i perspektywicznej ( 8 ust. 8). 6 Modele przebiegu słuŝby wojskowej w rozumieniu ustawy, to przewidziana dla poszczególnych korpusów kadry zawodowej Sił Zbrojnych kolejność zajmowania poszczególnych stanowisk słuŝbowych, na podstawie której planuje się rozwój słuŝbowy Ŝołnierzy zawodowych. Modele przebiegu słuŝby w korpusach kadry zawodowej zostały wprowadzone decyzją Nr 377/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 grudnia 003 r. (niepublikowana). 7 Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 4 sierpnia 007 r. o zmianie ustawy o słuŝbie wojskowej Ŝołnierzy zawodowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw dotychczasowe przepisy wykonawcze w tym zakresie zachowują moc do czasu wydania nowych przepisów, nie dłuŝej jednak niŝ przez okres miesięcy. 8 W brzmieniu sprzed stycznia 008 r. 9 Począwszy od stycznia 008 r. kwestia ta jest uregulowana w art. 36 ust. 3. 6

17 WaŜniejsze wyniki kontroli szczególnych, równieŝ innych równorzędnych kursów, szkół i uczelni zagranicznych oraz krajowych na kierunkach zgodnych z opisem stanowiska. Artykuł 44 ust. uswŝz 0 stanowi, Ŝe organami właściwymi do wyznaczania na stanowiska słuŝbowe i zwalniania z tych stanowisk Ŝołnierzy zawodowych, w zaleŝności od posiadanego przez nich stopnia są: Minister Obrony Narodowej, Szef Sztabu Generalnego WP, dowódca rodzaju sił zbrojnych, Komendant Główny śandarmerii Wojskowej, dowódca okręgu wojskowego, dowódca korpusu, Dowódca Garnizonu Warszawa i komendant akademii wojskowej, dowódca dywizji, flotylli i brygady nie wchodzącej w skład dywizji oraz komendant wyŝszej szkoły oficerskiej, dowódca brygady wchodzącej w skład dywizji, dowódca pułku i batalionu oraz dowódca zajmujący równorzędne stanowisko słuŝbowe, dyrektor departamentu Ministerstwa Obrony Narodowej właściwego do spraw kadr. Zgodnie z art. 45 uswŝz, Ŝołnierza zawodowego zwalnia się z zajmowanego stanowiska słuŝbowego m.in. wówczas, gdy zlikwidowano zajmowane przez niego stanowisko słuŝbowe lub gdy upłynął termin kadencji określony w decyzji o wyznaczeniu na stanowisko słuŝbowe. śołnierza zawodowego moŝna zwolnić z zajmowanego stanowiska słuŝbowego w przypadku potrzeby wyznaczenia na równorzędne lub wyŝsze stanowisko. śołnierza zawodowego zwolnionego ze stanowiska słuŝbowego oraz Ŝołnierza zawodowego pozostającego w rezerwie kadrowej, zwalnia się z zawodowej słuŝby wojskowej, gdy odmówi pełnienia słuŝby na innym równorzędnym lub wyŝszym stanowisku słuŝbowym. Stosownie do postanowień art. 4 ust. uswŝz Ŝołnierz zawodowy moŝe w kaŝdym czasie wypowiedzieć stosunek słuŝbowy zawodowej słuŝby wojskowej bez podawania przyczyny. Według art. ustawy z dnia 0 grudnia 993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym Ŝołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, emerytura wojskowa przysługuje Ŝołnierzowi zwolnionemu z zawodowej słuŝby wojskowej, który w dniu zwolnienia z tej słuŝby posiada 5 lat słuŝby wojskowej w Wojsku Polskim, z wyjątkiem Ŝołnierza, który ma ustalone prawo do emerytury określonej w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obliczonej z uwzględnieniem okresów słuŝby wojskowej w Wojsku Polskim, okresów równoznacznych z tą słuŝbą. 3. Zgodnie z art. 4 ust. uswŝz, Ŝołnierz zawodowy moŝe być wyznaczony lub skierowany do pełnienia zawodowej słuŝby wojskowej poza granicami państwa. Do pełnienia 0 W brzmieniu obowiązującym sprzed stycznia 008 r. W brzmieniu obowiązującym przed stycznia 008 r. Dz. U. z 004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm. 7

18 WaŜniejsze wyniki kontroli tego rodzaju słuŝby wyznacza lub kieruje Szef Sztabu Generalnego WP (art. 4 ust. ) lub Minister Obrony Narodowej (art. 4 ust. 3) 3. Zgodnie z 5 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 maja 004 r. w sprawie pełnienia zawodowej słuŝby wojskowej poza granicami państwa, wyznaczenie Ŝołnierza do pełnienia zawodowej słuŝby wojskowej poza granicami państwa następuje w drodze decyzji, a skierowanie Ŝołnierza do pełnienia tej słuŝby następuje w drodze indywidualnego lub zbiorowego rozkazu, bądź decyzji Ministra Obrony Narodowej Zgodnie z art. 53 uswŝz, Ŝołnierz zawodowy moŝe być skierowany na studia lub naukę do szkoły wojskowej albo niewojskowej oraz na staŝ naukowy lub kurs w kraju lub za granicą 5. Minister Obrony Narodowej rozporządzeniem z dnia 4 maja 004 r. w sprawie kierowania i udzielania pomocy Ŝołnierzom zawodowym w związku z pobieraniem przez nich nauki oraz ustalania równowartości kosztów poniesionych w związku z nauką 6, określił m.in. szczegółowy zakres i tryb kierowania Ŝołnierzy zawodowych na studia lub naukę za granicą oraz organy właściwe w tych sprawach. Proces planowania i realizacji przedsięwzięć w zakresie kształcenia i doskonalenia m.in. zawodowego Ŝołnierzy zawodowych za granicą uregulowany został w decyzji Nr 74/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 czerwca 003 r. w sprawie planowania i realizacji współpracy resortu obrony narodowej z zagranicą Zgodnie z art. 48 ust. uswŝz, Ŝołnierzy zawodowych obejmuje się ewidencją wojskową prowadzoną przez dyrektora departamentu Ministerstwa Obrony Narodowej właściwego do spraw kadr, organ właściwy do wyznaczania na stanowisko słuŝbowe i dowódcę jednostki wojskowej, w której Ŝołnierz pełni zawodową słuŝbę wojskową oraz wojskowego komendanta uzupełnień. PowyŜszą ewidencję prowadzi się w formie teczki akt personalnych i karty ewidencyjnej (art. 48 ust. 5 uswŝz). Minister Obrony Narodowej rozporządzeniem z dnia 3 września 005 r. w sprawie ewidencji wojskowej 8, określił zakres i sposób prowadzenia ewidencji wojskowej Ŝołnierzy zawodowych. 3 W brzmieniu obowiązującym przed stycznia 008 r. Obecnie jest to Minister Obrony Narodowej lub dyrektor departamentu Ministerstwa Obrony Narodowej właściwego do spraw kadr. 4 Dz. U. Nr 40, poz. 479 ze zm. 5 W brzmieniu obowiązującym przed stycznia 008 r. Obecnie istnieje równieŝ moŝliwość kierowania na specjalizację. 6 Dz. U. Nr 35, poz Dz. Urz. MON Nr 0, poz Dz. U. Nr 93, poz. 60. Od dnia marca 008 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 lutego 008 r. w sprawie ewidencji wojskowej Ŝołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 38, poz. 7). 8

19 WaŜniejsze wyniki kontroli Zasady oraz zakres prowadzenia ewidencji i sprawozdawczości na poszczególnych szczeblach organizacyjnych, czynności związane z ewidencjonowaniem zmian w stanie osobowym, a takŝe zasady prowadzenia ewidencji w przypadkach szczególnych oraz kontrolę ewidencji określa Instrukcja o sposobie prowadzenia ewidencji oraz sprawozdawczości stanów osobowych w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (sygn. Szt. Gen. 59/006), stanowiąca załącznik do decyzji Nr 0/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 3 marca 006 r. w sprawie prowadzenia ewidencji oraz sprawozdawczości stanów osobowych w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej Charakterystyka uwarunkowań ekonomicznoorganizacyjnych. W Programie rozwoju Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach określono m.in. cele polityki kadrowej. Jej zasadniczym zadaniem jest urzeczywistnienie w praktyce słuŝbowej zasad zawartych w ustawie z dnia września 003 r. o słuŝbie wojskowej Ŝołnierzy zawodowych i na ich podstawie zakończenie przebudowy struktury kadry zawodowej, którą stanowią trzy jakościowo nowe korpusy, tj. oficerów, podoficerów i szeregowych zawodowych. W latach planowano realizować m.in. następujące zadania: doskonalenie wewnętrznej struktury korpusów kadry zawodowej, osiągnięcie toŝsamości stopni etatowych stanowisk słuŝbowych ze stopniami wojskowymi Ŝołnierzy pełniących na nich słuŝbę, pełne wdroŝenie do praktyki słuŝbowej zasad polityki kadrowej oraz procedur regulujących przebieg słuŝby Ŝołnierzy zawodowych, zintensyfikowanie działań w celu opracowania i wdroŝenia Systemu Informatycznego Zarządzania Zasobami Kadrowymi SI ZZK PERSONEL w pełni kompatybilnego z Zintegrowanym Systemem Informatycznym Resortu Obrony Narodowej.. Wyznaczenie lub skierowanie Ŝołnierza zawodowego do pełnienia słuŝby za granicą następuje w drodze indywidualnego lub zbiorowego rozkazu (decyzji) właściwego organu wojskowego. Kompetencje w tym zakresie posiadał Minister Obrony Narodowej oraz Szef Sztabu Generalnego WP. W czasie pełnienia słuŝby poza granicami państwa, Ŝołnierz podlega Ministrowi Obrony Narodowej lub Szefowi Sztabu Generalnego WP. śołnierze 9 Dz. Urz. MON Nr 7, poz. 69 ze zm. 30 Wprowadzony w Ŝycie zarządzeniem Nr 5/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia października 004 r. (Dz. Urz. MON Nr 3, poz. 39). Program ten stanowi wydawnictwo dystrybuowane przez Ministra Obrony Narodowej według odrębnego rozdzielnika, z zachowaniem przepisów ustawy z dnia stycznia 999 r. o ochronie informacji niejawnych. 9

20 WaŜniejsze wyniki kontroli zawodowi pełnią słuŝbę poza granicami państwa na stanowiskach: bezpośrednio w strukturach organizacji międzynarodowych i międzynarodowych strukturach wojskowych, w polskich przedstawicielstwach wojskowych przy organizacjach międzynarodowych i międzynarodowych strukturach wojskowych, w jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Zagranicznych mających siedzibę poza granicami RP. Stanowiska słuŝbowe w strukturach NATO/UE zaliczone zostały w modelach przebiegu słuŝby do obszaru stanowisk pośrednich. śołnierze pełniący słuŝbę na tych stanowiskach przygotowują się do objęcia po powrocie do kraju wyŝszego stanowiska głównego. Oznacza to, Ŝe w SZ RP powinien być usunięty problem szukania stanowisk dla Ŝołnierzy powracających ze struktur NATO/UE. 3. Podstawą realizacji współpracy jednostek organizacyjnych resortu obrony narodowej z zagranicą w zakresie kształcenia i doskonalenia Ŝołnierzy zawodowych 3 były zatwierdzane przez Ministra Obrony Narodowej roczne Plany kształcenia i doskonalenia zawodowego w resorcie obrony narodowej, w części dotyczącej kształcenia Ŝołnierzy i pracowników wojska za granicą. Współpraca ta finansowana była ze środków wydzielanych przez poszczególnych dysponentów środków budŝetowych na podstawie decyzji budŝetowej Ministra Obrony Narodowej na dany rok, a do czasu jej wydania, projektów wydatków budŝetowych, przedłoŝonych w trybie określonym przez dyrektora Departamentu BudŜetowego MON. W ramach współpracy z siłami zbrojnymi państw sojuszniczych, dowódcy rodzajów sił zbrojnych mogą planować, koordynować i realizować specjalistyczne szkolenia kursowe (staŝe) za granicą w ramach posiadanych środków finansowych. Siły Zbrojne RP współuczestniczą w realizacji Programu Międzynarodowej Pomocy Szkoleniowej, finansowanego przez Kongres USA. W ramach tego programu strona amerykańska corocznie pokrywa wydatki związane ze szkoleniem, zakwaterowaniem i przelotami 6080 Ŝołnierzy zawodowych uczestniczących w róŝnych formach szkolenia w kwocie ponad mln dolarów USA. 3 Zasady planowania kształcenia i doskonalenia zawodowego Ŝołnierzy zawodowych za granicą oraz jego finansowania regulują przepisy Instrukcji o zasadach planowania i realizacji współpracy resortu obrony narodowej z zagranicą, wprowadzonej do uŝytku w SZ RP decyzją Nr 74/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 czerwca 003 r. w sprawie planowania i realizacji współpracy resortu obrony narodowej z zagranicą (Dz. Urz. MON Nr 0, poz. 5). 0

21 WaŜniejsze wyniki kontroli 3.. Istotne ustalenia kontroli 3... Udział Ŝołnierzy zawodowych w kształceniu i doskonaleniu zawodowym za granicą oraz w słuŝbie w międzynarodowych strukturach wojskowych i misjach zagranicznych w latach (I półrocze) 3... Kształcenie i doskonalenie zawodowe za granicą W latach (I półrocze) w róŝnych formach kształcenia i doskonalenia zawodowego za granicą uczestniczyło ogółem 86 Ŝołnierzy zawodowych, z tego: w 004 r. 0 Ŝołnierzy, w 005 r. 47 Ŝołnierzy, w 006 r. 60 Ŝołnierzy i w 007 r. (I półrocze) 35 Ŝołnierzy. Było to 749 oficerów (86,9 ogółu) i 3 podoficerów zawodowych (3,). Zdecydowana większość Ŝołnierzy kształciła się w uczelniach i ośrodkach szkolenia NATO (34,6) i państw członkowskich NATO (56,6), w tym w USA 8,5, Wielkiej Brytanii 6,4, RFN 3,7. Szczegółowe zestawienie Ŝołnierzy zawodowych skierowanych na szkolenie za granicą w latach (I półrocze) według miejsca szkolenia, zostało przedstawione w załączniku nr 5.4. Liczbę Ŝołnierzy zawodowych skierowanych na szkolenie za granicą w latach (I półrocze) według form szkolenia, prezentuje poniŝsza tabela: Rok skierowania na szkolenie Lp. Formy szkolenia Razem Oficerowie. Studia podyplomowe Studia wyŝsze i uzupełniające studia / magisterskie 3. Kursy przygotowujące na wyŝsze stanowiska / słuŝbowe 4. Kursy specjalistyczne Kursy językowe Praktyki i staŝe Ogółem oficerowie Podoficerowie. Kursy przygotowujące na wyŝsze stanowiska 9 4 słuŝbowe. Kursy specjalistyczne / 3. Praktyki i staŝe Ogółem podoficerowie Ogółem Ŝołnierze zawodowi / w tym 3 Ŝołnierzy studiujących. w tym 7 Ŝołnierzy studiujących. 3/ w tym 4 Ŝołnierzy w trakcie szkolenia kursowego. Źródło: Opracowanie NIK na podstawie danych MON.

22 WaŜniejsze wyniki kontroli W okresie objętym kontrolą spośród 86 szkolonych za granicą Ŝołnierzy zawodowych Sił Zbrojnych RP, 6 (tj. 8,8) podwyŝszało kwalifikacje zawodowe na uczelniach i kursach za granicą przygotowujących do wyznaczenia na wyŝsze stanowiska słuŝbowe, co stanowiło liczby absolwentów równowaŝnych form nauki w kraju. Z tej liczby (6) na studia podyplomowe i uzupełniające studia magisterskie skierowano 84 oficerów (9,7), a na kursy przygotowujące na wyŝsze stanowiska słuŝbowe 54 oficerów (6,3) i 4 podoficerów zawodowych (,8). Ponadto 700 Ŝołnierzy 3 uczestniczyło w kursach specjalistycznych za granicą w celu uzyskania dodatkowych kwalifikacji zawodowych przydatnych na zajmowanym stanowisku, w tym 55 Ŝołnierzy uczestniczyło w kursach językowych oraz odbywało praktyki i staŝe. Szczegółowe zestawienie liczbowe Ŝołnierzy zawodowych skierowanych na szkolenie za granicą w latach (I półrocze) według równowaŝnych form nauki i doskonalenia zawodowego w kraju, zostało przedstawione w załączniku nr 5.5. Zgodnie z planem przeszkolenia personelu lotniczego i technicznego na samolot F6, na podstawie umowy polskoamerykańskiej LOA, w kontrolowanym okresie w USA przeszkolono 8 pilotów i 84 oficerów i podoficerów słuŝby inŝynieryjnolotniczej. Ponadto w ośrodkach szkolenia USA trwało przeszkolenie 6 pilotów na samolot F6. Kontrola wykazała, Ŝe w ramach współpracy z siłami zbrojnymi państw sojuszniczych dowódcy Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej, w kontrolowanym okresie, planowali i finansowali 33 specjalistyczne szkolenia kursowe, staŝe i praktyki za granicą (poza corocznymi centralnymi planami kształcenia i doskonalenia zawodowego w resorcie obrony narodowej) stosownie do postanowień 5 ust. decyzji Nr 74/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 czerwca 003 r. w sprawie planowania i realizacji współpracy resortu obrony narodowej z zagranicą 34. W Wojskach Lądowych łącznie przeszkolono w tym okresie 9 osób na 6 kursach specjalistycznych, które dotyczyły głównie personelu wojsk inŝynieryjnych, oficerów sztabu, obsługi urządzeń łączności nowych generacji oraz problematyki związanej z misjami w Iraku i Afganistanie. 3 W liczbie tej nie uwzględniono przeszkolenia w USA pilotów i personelu słuŝby inŝynieryjnolotniczej na samolot F6 realizowanego w ramach funduszy ujętych w umowie PLDSAC(LOA) zawartej pomiędzy Polską i USA w dniu 8 kwietnia 004 r. na zakup samolotów wielozadaniowych, a takŝe szkolenia specjalistycznego za granicą Ŝołnierzy zawodowych Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej finansowanych z własnych środków (poza centralnymi planami kształcenia i doskonalenia zawodowego w resorcie obrony narodowej). 33 W latach (I półrocze) w Wojskach Lądowych łącznie wydatkowano kwotę 837,5 tys. zł i w Marynarce Wojennej 8,9 tys. zł. 34 Dz. Urz. MON Nr 0, poz. 5.

23 WaŜniejsze wyniki kontroli W Marynarce Wojennej przeszkolono 68 specjalistów na 33 kursach i warsztatach w ośrodkach szkolenia oraz na okrętach innych państw NATO, głównie w zakresie obsługi i eksploatacji nowoczesnego sprzętu oraz uzbrojenia morskiego wprowadzanego na wyposaŝenie Marynarki Wojennej. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie oceniła działania dowódców Wojsk Lądowych i Marynarki Wojennej. Szkolenie personelu za granicą było dostosowane do potrzeb tych rodzajów sił zbrojnych. Spośród 86 Ŝołnierzy zawodowych skierowanych na szkolenia za granicą, większość stanowili Ŝołnierze Wojsk Lądowych (35,7) oraz z Ministerstwa Obrony Narodowej i jednostek podległych Szefowi Sztabu Generalnego WP (35,6). Liczbę Ŝołnierzy skierowanych na szkolenie za granicą w latach (I półrocze) według rodzajów Sił Zbrojnych RP i wyodrębnionych słuŝb, prezentuje poniŝsza tabela: L.p. Korpus osobowy MON W Ląd. SP MW św DGW Razem śołnierze zawodowi skierowani na studia wyŝsze i podyplomowe.. Oficerowie starsi Oficerowie młodsi Podoficerowie Razem śołnierze zawodowi skierowani na szkolenia i kursy za granicą przygotowujące do wyznaczenia na wyŝsze stanowiska słuŝbowe.. Oficerowie starsi Oficerowie młodsi Podoficerowie 3 4 Razem śołnierze zawodowi skierowani na szkolenia i kursy w celu uzyskania dodatkowych kwalifikacji zawodowych na zajmowanym stanowisku 3.. Oficerowie starsi Oficerowie młodsi Podoficerowie Razem Źródło: Opracowanie NIK na podstawie danych MON. Uwaga: W MON ujęto równieŝ Ŝołnierzy zawodowych z jednostek organizacyjnych podległych Szefowi Sztabu Generalnego WP oraz pozostałych rodzajów SZ RP i wyodrębnionych słuŝb nie ujętych oddzielnie w tabeli. Zgodnie z 8 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 maja 004 r. w sprawie kierowania i udzielania pomocy Ŝołnierzom zawodowym w związku z pobieraniem przez nich nauki oraz ustalania równowartości kosztów poniesionych w związku z nauką 35, na studia lub naukę w wyŝszej szkole wojskowej albo niewojskowej oraz na staŝ naukowy lub kursy za granicą moŝe być skierowany Ŝołnierz, gdy ustalona dla 35 Dz. U. Nr 35, poz

24 WaŜniejsze wyniki kontroli niego indywidualna prognoza przebiegu słuŝby przewiduje wyznaczenie na stanowisko, na którym ukończenie takich studiów lub kursów jest wymagane. Kontrola wykazała, Ŝe decyzje o skierowaniu Ŝołnierzy na studia i kursy zagraniczne, wielokrotnie nie były poparte rzetelną prognozą co do ich dalszej kariery. Na przykład: w prognozach przebiegu słuŝby 7 Ŝołnierzy z Ministerstwa Obrony Narodowej i jednostek podległych Szefowi Sztabu generalnego WP (tj. 68 skierowanych) nie przewidywano odbycia takich studiów i kursów, z 35 Ŝołnierzy zawodowych skierowanych na studia wyŝsze i podyplomowe za granicą, z Wojsk Lądowych tylko 3 Ŝołnierzom, tj. 9, określono prognozy objęcia wyŝszych stanowisk. Ustalono, Ŝe dowódcy posiadający kompetencje do wyznaczania na stanowiska słuŝbowe nie zgłaszali do Departamentu Kadr MON potrzeb szkoleniowych zgodnie z procedurą kierowania na studia i kursy zagraniczne 36, tj. nie występowali drogą słuŝbową do Departamentu Kadr z wnioskami o skierowanie na studia i kursy za granicą Ŝołnierzy na podstawie przyjętych prognoz bliŝszych w ich opiniach okresowych. Rzeczywistą podstawą kierowania Ŝołnierzy na naukę i szkolenie za granicą były propozycje szkoleniowe otrzymywane z Departamentu Kadr w formie projektu planu doskonalenia zawodowego kadry i pracowników wojska za granicą na dany rok. Utrudnieniem w działalności Departamentu Kadr w tym zakresie było wprowadzanie zmian przez dowódców rodzajów sił zbrojnych w wykazach kandydatów tuŝ przed terminem rozpoczęcia szkolenia oraz wielokrotne typowanie tych samych osób na róŝne szkolenia. Przykładowo: z Ministerstwa Obrony Narodowej zgłaszano na kursy specjalistyczne stałych kandydatów, wielokrotnie uczestniczących w róŝnych formach szkolenia za granicą (m.in.: 40 oficerów starszych oraz 4 oficerów młodszych skierowano na kursy po trzy razy); z Wojsk Lądowych zgłaszano kandydatów prezentujących niski poziom znajomości języka angielskiego lub niespełniających wymagań merytorycznych, co było zazwyczaj kwestionowane przez pracowników Departamentu Kadr MON Procedura kierowania Ŝołnierzy na studia i kursy za granicą, określona przez Departament Kadr i Szkolnictwa Wojskowego (pismo Nr 50 z dnia 3 października 005 r.). Z dniem podpisania weszła w Ŝycie decyzja Nr 48/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 lutego 007 r. w sprawie wprowadzenia w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej procedury kwalifikowania i kierowania Ŝołnierzy zawodowych oficerów na studia i kursy w akademiach wojskowych w kraju lub za granicą (nie publikowana). 37 Standardowy profil językowy dla poziomu zaawansowanego sprawności językowych: słuchania, mówienia, czytania i pisania ( ). 4